IK ZIE, IK ZIE... BENNER

Transcriptie

1 IK ZIE, IK ZIE... BENNER onderwijsprogramma primair onderwijs groep 1 t/m 4

2 INLEIDING Gerrit Benner vond de gewone wereld lang niet altijd even leuk, dus die schilderde hij ook niet. Maar achter die gewone wereld zag Gerrit Benner nog een wereld. Een wereld vol sprookjes en betoveringen, een droomwereld. In de tentoonstelling Gerrit Benner verkennen leerlingen als ware ontdekkingsreizigers zijn kunstwerken. De verschillende kunstwerken prikkelen de nieuwsgierigheid en nodigen uit om verbanden te leggen met hun eigen belevingswereld. Allerlei nieuwe begrippen krijgen een plekje. Speciale ontdekkaarten en kijkvoorwerpen maken het onderzoeken van de kunstwerken tot een spannende onderneming. Intensief kijken, beleven en vrij associëren brengt de kinderen denkbeeldig in de geschilderde wereld van Benner. algemene doelen De leerlingen... doen een positieve ervaring op bekijken de kunstwerken aandachtig leren samenwerken worden geprikkeld na te denken over de kunstwerken, de kunstenaar en over zichzelf worden gestimuleerd aan de slag te gaan met hun eigen verbeelding ervaren dat zodra je een kunstwerk aandachtig bekijkt er nieuwe verhalen kunnen ontstaan en dat er verschillende verhalen naast elkaar mogelijk zijn kerndoelen Het programma voldoet aan de kerndoelen 12, 54, 55 en 56. Kerndoel 12: De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder woordenschat vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken. Kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, muziek, taal, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. Kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. Voor kerndoelen zie: werkwijze Het programma bestaat uit de volgende drie onderdelen: 1. Voorbereiding museumbezoek in de klas duur: naar eigen inzicht 2. Museumbezoek Fries Museum - 60 minuten 3. Verwerkingsles in de klas duur: naar eigen inzicht onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 2

3 VOORBEREIDINGSLES IN DE KLAS duur: naar eigen inzicht voorbereiding op het museumbezoek Bespreek vragenderwijs wat een museum is. Wie is er wel eens in een kunstmuseum geweest? Er zijn unieke kunstwerken en andere museumbezoekers. Daarom bestaan er museumregels, bespreek de belangrijkste met de leerlingen: in het museum kijk je met je ogen, niet met je handen in het museum loop je rustig, je rent niet in het museum mag je geen tassen en jassen mee naar binnen nemen, die berg je op in de garderobe/kist eten en drinken bewaar je voor in de pauze in het museum mag je alleen foto s maken zonder flits En laat ze nadenken waarom deze regels er zijn. Bij de start van het bezoek vragen we er naar. Vertel dat de leerlingen ze naar een museum gaan, naar een tentoonstelling met schilderijen. De schilderijen zijn gemaakt door een kunstschilder: Gerrit Benner. Om de leerlingen bekend te maken met schilderijen en tijdens het museumbezoek een gevoel van herkenning en veiligheid te geven, kan de poster met de afbeelding van het schilderij Landschap met rode wolken als ankerpunt worden ingezet. lessuggestie 1: ik zie, ik zie... Op de poster van Ik zie, ik zie... BENNER staat een afbeelding van het schilderij Landschap met rode wolken van Gerrit Benner. Deze kunt u inzetten om de leerlingen vertrouwd te maken met Gerrit Benner en met kijken naar kunst. Vertel dat de poster een afbeelding is van een schilderij van Gerrit Benner. Het schilderij hangt in het Fries Museum waar de klas naar toe gaat. Kijk samen naar het schilderij. Wat zien jullie? Kunnen we nog meer ontdekken? Speel het spel ik zie, ik zie, wat jij niet ziet en gebruik daarbij alleen de kleuren en vormen op de afbeelding van het schilderij. lessuggestie 2: verhaal BENNER Een andere manier om de leerlingen vertrouwd te maken met Gerrit Benner, is door ze voor te lezen en te laten wegdromen bij een kort verhaal over deze kunstschilder. Iets meer dan honderd jaar geleden wordt in een klein huisje in een smal straatje in Leeuwarden een jongen geboren: Gerrit Benner. Buiten spelen, rennen, vliegen en in bomen klimmen, Gerrit doet er liever niet aan mee. Hij blijft het liefst binnen om te lezen en tekenen. Hij is dol op tekenen, en stopt er nooit mee. Later als hij groot is wil hij kunstenaar worden. Ieder moment dat hij vrij is kruipt hij ergens in een hoekje om te tekenen. Hij tekent alles wat hij in huis om zich heen ziet, zoals potjes en bloemetjes. Maar als je in de buurt komt en wil zien wat hij maakt, verstopt hij snel zijn tekening. Hij is een beetje verlegen. Kleine Gerrit wordt groot. Hij krijgt een lieve vrouw, kinderen en een eigen winkel waar hij spulletjes verkoopt. Stoere tassen en zakmessen voor de mannen, lekkere geurtjes voor de vrouwen. En ieder moment dat Gerrit even tijd heeft, tekent hij. Soms gaat hij ook schilderen, want zoals je weet wil hij kunstenaar worden. Hij durft nu wel naar buiten en ziet huizen, molens, boten, en mensen op het land en op de markt. Hij tekent het allemaal. Maar als je in de buurt komt om te zien wat hij maakt, verstopt hij nog steeds snel zijn tekening. Er komt bijna niemand meer in de winkel. Het gaat niet goed, er wordt te weinig gekocht. Gerrit is verdrietig, hij heeft geen geld om het huis en het eten te betalen. Hoe moet dat nou met zijn lieve vrouw en kinderen? Wat had hij kunnen doen? Had hij meer moeten werken? Misschien heeft hij wel teveel getekend en geschilderd... Misschien moet hij stoppen met kunstenaar willen worden, want op deze manier kan hij niet voor zijn vrouw en kinderen zorgen! Gerrit is in de war en heel verdrietig. Hij rent naar de zolder en hij verbrandt al zijn tekeningen en schilderijen. onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 3

4 Was dit wel een goed idee? Het helpt niet, het wordt er niet beter van. Gerrit wordt alleen nog maar verdrietiger. Iedereen probeert hem te helpen, maar ook dat helpt niet, hij blijft verdrietig. Hij kan gewoon niet stoppen met tekenen en schilderen! Maar tekenen wat hij ziet, daar heeft hij genoeg van. De wereld die hij ziet is niet altijd leuk. Maar achter de gewone wereld ziet Gerrit nog een wereld. Een vrolijke wereld die jij misschien wel eens hebt gezien als je droomt, een wereld vol sprookjes en betoveringen, een magische wereld. Gerrit pakt zijn penselen en zijn verf en gaat aan de slag. En hij kan niet meer stoppen. Het schilderen lijkt wel toveren. Met het geel van de zon, vurig rood en hemels blauw maakt Gerrit prachtige betoverende werelden. Gerrit zit vol met ideeën en wil alleen nog maar schilderen, schilderen, schilderen. Tot op de laatste dag van zijn leven. Alle schilderijen die je in het museum gaat zien, zijn door hem gemaakt. We duiken in de wereld van Benner vol met kleuren en vormen en de betoverende wereld daarachter. Daar gaan we samen ontdekken, kijken en fantaseren. tip geef de leerlingen een naamsticker de groep wordt in tweeën gesplitst in het museum, denkt u vast na over de verdeling? Benner in zijn atelier in Amsterdam, gefotografeerd door Ad Windig, 1967 onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 4

5 HET MUSEUMBEZOEK duur: 1 uur In het onderwijsprogramma Ik zie, Ik zie... BENNER staat kijken en onderzoeken centraal. De leerlingen worden geprikkeld anders te kijken, naar de schilderijen en de wereld om zich heen. Samen met een intermediair (museumdocent) duikt de groep in de betoverende en kleurrijke wereld van Gerrit Benner. Met behulp van onderzoekjes met attributen is er aandacht voor kijken, denken, doen en fantaseren. Aan het eind van het museumbezoek bespreekt de groep de leukste, grappigste, vreemdste, mooiste, meest fantasievolle ontdekking. Ze nemen een positieve verwondering en een eigen creatie mee terug naar school. onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 5

6 VERWERKINGSLES OP SCHOOL inleiding lessuggesties beeldend: na het museumbezoek De leerlingen zijn tijdens het museumbezoek geprikkeld om aan de slag te gaan met hun eigen verbeelding. De krijt- en potloodtekeningen die ze na afloop van het bezoek meenemen naar school, zijn een prachtige aanleiding voor het maken van een echt schilderij. De tekeningen fungeren als startpunt. Verhalen die in het museum zijn gestart, mogen nu uitgebreid worden verbeeld. Alle fantasie wordt ingezet. Als een echte schilder signeren de leerlingen ten slotte het kunstwerk. Bespreek het werk na met de klas en laat de leerlingen van elkaar vertellen welk kunstwerk het startpunt was voor hun eigen verbeelding. lessuggestie 1: beeldend - kleurrijk klassenland Laat ieder kind om de beurt een lijn als horizon op een vel papier tekenen. Nadat de eerste is getekend, legt de buurman/buurvrouw het vel ernaast en begint op dezelfde hoogte de horizon. Ga zo door tot ieder kind een eigen stukje van de grote horizon heeft. Als dit nog moeilijk is voor de leerlingen, tekent u alvast een aansluitende horizonlijn op alle bladen. Vervolgens gaat iedere leerling met zijn eigen horizonschilderij aan de slag. De horizon kan het begin zijn van een fantasieland met vrolijke kleuren. Wolken en bomen kunnen alle mogelijke kleuren en vormen krijgen. En wie woont er bijvoorbeeld in dit land? Pas als iedereen klaar is, worden de werken aaneengesloten gepresenteerd. Samen sluiten de lijnen van de horizon op elkaar aan en vormen de landschappen een kleurrijk panorama. lessuggestie 2: beeldend - vrolijke friese koeien Eén van de onderwerpen die Gerrit Benner het liefst schilderde waren Friese koeien. Niet koeien zoals we die elke dag zien, maar net even anders. Want als kunstenaar kun je alles maken wat je wilt, en dat deed Benner ook. Rode wolken, gekleurde mensen, reuzenvogels, bomen als bloemen en vierkante koeien. De leerlingen schilderen een eigen koe. De vorm en de kleur mag anders dan in de echte wereld. Als de geschilderde koeien droog zijn, worden ze uit het papier geknipt. Alle koeien komen samen in een nieuwe kleurenwei: plak ze op een groot gekleurd papier. Een vrolijke klassenkudde! boekentips en links In de klas, om uit voor te lezen of ter inspiratie: Joke van Leeuwen, Houtje en Blauwtje, Rubinstein Publishing bv, 2014 Leo Lionni, Blauwtje en Geeltje, Ankh-Hermes, 1987 Charles Johnson, Paultje en het paarse krijtje, Uitgeverij Lemniscaat, 2000 onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 6

7 Peter H. Reynolds, De stip, Uitgeverij Lemniscaat, 2003 Voor de leerkracht: Oscar Brenifier, Wat is schoonheid, wat is kunst?, Biblion Uitgeverij, Leidschendam, 2009 Joke van Leeuwen, Een halve hond heel denken, een boek over kijken, Querido, Amsterdam/Antwerpen, 2008 Doeke Sijens, Han Steenbruggen, Gerrit Benner, Van der Eems, Heerenveen, 2014 Link naar de tentoonstelling in het Fries Museum Ook in Museum Belvédère is een tentoonstelling, het andere deel van het tweeluik over Benner Benner en het Friese landschap zijn onderdeel van de Fryske kanon, bekijk het filmje: Tot ziens in het Fries Museum! onderwijsprogramma ik zie, ik zie... BENNER 7