Inleiding. Hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Notitie Identiteit

2

3 Hoofdstuk 1 Inleiding De eerste notitie identiteit van ziekenhuis St Jansdal is geschreven in Nu, meer dan acht jaar later, is er behoefte aan een nieuwe tekst omdat: - de vorige notitie verouderd lijkt en onvoldoende leeft bij de medewerkers; - de maatschappelijke omgeving, waarin het ziekenhuis zorg verleent, sterk veranderd is. Enkele opvallende veranderingen in die omgeving zijn: de intrede van de marktwerking/het marktdenken en het daarmee toelaten van commercialiteit in de gezondheidszorg; de komst van een nieuwe zorgverzekeringswet; het meer multicultureel worden van de samenleving en de daarin aanwezige godsdiensten; doorgaande verzakelijking en individualisering van de maatschappij; de aan de gezondheidszorg duidelijker gestelde eis van transparantie; toename van agressie en geweld in en buiten het ziekenhuis. Notitie Identiteit - Inleiding Het ziekenhuis zelf, de medewerkers zijn ook veranderd. Dit blijkt uit de volgende zaken: meer aandacht voor veiligheid en kwaliteit, voor de eigen cultuur, voor een genezend klimaat ; minder domein (= afdelingsgericht) denken; meer proces denken; ook medewerkers en specialisten zijn meer multicultureel geworden; aandacht voor diversiteit is nodig; ook hier meer verzakelijking en individualisering; meer kortdurende tijdelijke contracten, meer parttime werk.

4 Ziekenhuisbreed is de bestaande notitie identiteit niet meer geëvalueerd na Wel heeft deze evaluatie plaatsgevonden met een delegatie van de Ondernemingsraad, met de geestelijk verzorgers, en indirect tijdens een aantal bijeenkomsten met het Managementteam, het bestuur van de Vereniging Medische Staf, en leidinggevenden die gewijd waren aan het onderwerp ethiek. Notitie Identiteit - Inleiding Hoe dan ook: er is behoefte aan een nieuwe notitie identiteit, één die beter aansluit bij de veranderingen zoals hierboven beschreven en die ook naar voren komen in de zorgvisie verwoord in het beleidsplan Voorwaarde is dat de nieuwe notitie uitgaat van de christelijke grondslag van het ziekenhuis, die blijkt uit de historie: het ziekenhuis is voortgekomen uit drie kleinere zorgorganisaties op religieuze basis, en draagt de naam christelijk nog steeds uit. In de statuten staat dat de grondslag van het ziekenhuis de Heilige Schrift is, het evangelie van Jezus Christus die in Zijn barmhartigheid de mensen roept tot dienst aan de drie-enige God en aan de medemens.

5 2 Het begrip identiteit en dát waaruit de Hoofdstuk 2 identiteit blijkt Sinds januari 2006 zijn de Nederlandse ziekenhuizen verplicht de identiteit van hun patiënten te controleren. Is de patiënt werkelijk degene voor wie hij zich uitgeeft? Dat wordt gecontroleerd door de patiënt een identiteitsbewijs te laten overleggen: een geldig paspoort bijvoorbeeld. Voor een ziekenhuis is het iets moeilijker om zich te identificeren: een bewijs over te leggen dat het ziekenhuis datgene is waarvoor het zich uitgeeft. Daar bestaat geen paspoort voor en ook de handtekeningen van alle medewerkers of van de Raad van Bestuur voldoen hier niet. Identiteit is: dat wat wij zijn en dat wat wij willen zijn; datgene waaraan wij herkend willen worden. Bij een ziekenhuis zal de identiteit op de eerste plaats moeten blijken uit waarneembaar gedrag: in het gedrag van iedere medewerker moet de christelijke identiteit van het ziekenhuis waarneembaar zijn. Dat betekent dat wij hoge maatstaven aanleggen aan dat gedrag. Voor iedereen in het ziekenhuis geldt, dat het gedrag aan die maatstaven gemeten moet kunnen worden; ieder is op de eigen plaats gezicht van het ziekenhuis, en dat vraagt van ieder van ons voorbeeldgedrag, zo niet voorbeeldig gedrag! Op de tweede plaats blijkt de identiteit uit het ziekenhuisbeleid en de zorgvisie. Voor het beleid verwijzen wij naar het beleidsplan We citeren hier de daarin opgenomen zorgvisie: Het St Jansdal is een helende instelling waarin een genezend klimaat wordt gerealiseerd. Kern van dat genezende klimaat vormt de professionele relatie, waarin we de patiënt tegemoet treden. Deze professionele relatie Notitie Identiteit - Het begrip identiteit en dát waaruit de identiteit blijkt

6 heeft de volgende kenmerken of eigenschappen: Notitie Identiteit - Het begrip identiteit en dát waaruit de identiteit blijkt ze gaat uit van de werkelijke deskundigheid van de professional, die upto-date moet werken; ze gaat uit van zorgvuldigheid en gepaste snelheid in behandeling, diagnostiek en zorg; er is aandacht voor en betrokkenheid bij de patiënt; er is over en weer vertrouwen en betrouwbaarheid; er is een eigen beslissingsbevoegdheid voor de patiënt en voor de professional; kernwoorden in de hulpverleningsrelatie zijn: waarden (ethiek), kwaliteit, veiligheid, en service. In de professionele relatie wordt verondersteld dat de professional ethische dimensies van het zorgproces kan herkennen en ermee kan omgaan. Het gaat er niet alleen om of de dingen die worden gedaan goed worden gedaan (technische kwaliteit), maar ook of de goede dingen worden gedaan (morele kwaliteit). Steeds dienen wij ons af te vragen wat het goede is dat gedaan behoort te worden in relatie tot de patiënt. Ziekenhuisbrede aandacht voor de ethische kant van de zorgverlening vormt een wezenlijk onderdeel van ons kwaliteitsbeleid. Het St Jansdal streeft een zorgverlening na die in een sterk veranderende omgeving stabiel is en herkenbaar blijft en toch mee verandert waar nodig en gewenst. Alle medewerkers van het St Jansdal stellen zich tot doel (schijnbare) tegenstellingen te overbruggen en een bijdrage te leveren aan een genezend klimaat voor de patiënt. Vanaf 2007 zal er op een aantal afdelingen moreel beraad worden ingevoerd en er zal een commissie Waarden worden gevormd die als een luis in de pels ethisch moeilijke discussies aanzwengelt en moreel lastige onderwerpen bespreekbaar maakt in het ziekenhuis met het doel de kernwaarden van waaruit wij werken zichtbaar te maken.

7 Op de derde plaats blijkt de identiteit uit het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid door het ziekenhuis. Hoe geeft het St Jansdal ziekenhuis inhoud aan deze maatschappelijke verantwoordelijkheid? - Door het bieden van goede gezondheidszorg en door het nastreven van een optimaal welzijn voor de patiënten die zich hier onder behandeling stellen. - Door het zijn van een goede werkgever die de belangen van de werknemers zo goed mogelijk behartigt. - Doordat wij nadrukkelijk totale zorg verlenen, dus niet alleen zorg waaraan verdiend kan worden; dat zou fragmentarische zorg zijn: óf alleen de financieel interessante stukjes óf alleen aan die patiënten die bereid zijn er goed voor te betalen. - Doordat wij alle regelgeving op het gebied van milieu, sociale zaken, informatie en transparantie goed naleven. Op de vierde plaats blijkt onze identiteit uit de steun die wij geven aan een ziekenhuis in Afrika: het St Mary s Hospital in Drobo; door dit ziekenhuis te laten delen in onze overvloed en hen te helpen ook daar een verantwoorde gezondheidszorg op te bouwen. Notitie Identiteit - Het begrip identiteit en dát waaruit de identiteit blijkt

8 3Hoofdstuk 3 Een christelijk ziekenhuis en uw naaste als u zelf De grondslag van het ziekenhuis vormt de Bijbel. Veel medewerkers van het St Jansdal behoren tot een christelijke groepering. Andere medewerkers hebben een andere overtuiging of geloof. Notitie Identiteit - Een christelijk ziekenhuis Veel patiënten die zich tot het ziekenhuis wenden, zijn eveneens praktiserend óf vanuit hun opvoeding en achtergrond christelijk. Toenemend echter hebben patiënten andere overtuigingen: zij zijn humanistisch of islamitisch of boeddhistisch of hebben hun eigen overtuigingen die niet zonder meer tot een religieuze groepering te herleiden zijn. In de Bijbel houdt Jezus ons voor dat christendom moet blijken uit het gedrag van de mensen. Dit wordt onder andere verbeeld in de gelijkenis van de Barmhartige Samaritaan. Deze gelijkenis laat zien dat het ware christendom blijkt uit het zich bekommeren om de ander, óók al is die van een ander geloof of van een ander volk (een vreemdeling dus). Die bekommernis om de ander, dat heel ver willen gaan opdat de ander geholpen wordt, dat is het gedrag van de echte naaste. De Samaritaan de ongelovige, de verdachte buitenstaander, juist die Samaritaan blijkt in de parabel de echte naaste te zijn. Hij is degene die zich laat raken door de ander, hij ondersteunt en verzorgt en helpt zó dat deze het eigen leven weer op orde krijgt. Dit gedrag van bekommernis om de ander vragen wij van onze medewerkers ongeacht hun (religieuze) overtuiging. Wij willen de Bijbel vooral zien als inspiratiebron van velen in en buiten het ziekenhuis, een inspiratiebron van waaruit geleefd en gezorgd wordt. Tevens

9 willen wij een aantal belangrijke kernwaarden die het christendom ons leert, als uitgangspunt van ons handelen nemen. Het zijn universele waarden die maken dat wij aan eenieder die in gezondheidsnood is en die zich tot het ziekenhuis wendt goede zorg kunnen verlenen. Ook zijn het waarden die onze medewerkers met elkaar verbinden, waarden waarover we het met elkaar eens kunnen worden en die we als richtinggevend aan en inspirerend voor ons werk kunnen zien. Er is een zekere overeenkomst tussen deze waarden en die van de zogenaamde zorgethiek. Uitgangspunt van deze ethiek is de relationaliteit, de wederzijdse afhankelijkheid in het menselijk bestaan. Deze moderne ethische stroming plaatst de volgende waarden op de voorgrond: - de waarde van de aandachtigheid, omdat zorg een proces is dat alleen maar goed gaat als men aandacht heeft voor degene die de zorg vraagt (caring about); - de waarde van de verantwoordelijkheid omdat de zorg een proces is waarin de zorgverleners verantwoordelijk zijn voor degene aan wie zij de zorg verlenen (taking care of); - de waarde van de competentie, de professionaliteit: zorg geven is een professioneel proces (care giving); - de waarde van de ontvankelijkheid: zorg moet ook ontvangen kunnen en willen worden (receiving care). Daarnaast heeft de zorgethiek aandacht gevraagd voor het feit dat de persoonlijke waarden van betrokkenen in de zorg en de manier waarop een betrokkene haar/zijn eigen identiteit begrijpt, invloed hebben op het zorgproces (respect). Notitie Identiteit - Een christelijk ziekenhuis Leidend is ook de waarde van de solidariteit: gebaseerd op de saamhorigheid van mensen. Het besef dat we een gemeenschap zijn van individuen waarbij wij elkaars lasten helpen dragen, waar de sterkere (de gezonde), de zwakkere (de zieke) moet helpen.

10 10

11 De barmhartige Samaritaan In deze vreemdeling, die vanuit ongekend gebied zich bekommert om wie weerloos aan de kant van de weg ligt, zou je ook gemakkelijk Jezus zelf kunnen herkennen: vanuit de hoge gekomen, om in Gods naam mens te zijn op aarde, mens, in de zin van: medemens. Zijn broeders hoeder. Een goede herder. Een bondgenoot. Zonder onderscheid te maken. Zonder voorwaarden vooraf. Hij kijkt met de ogen van God. Hij leeft de liefde van God. Hij staat borg, ook en juist voor wie niemand meer heeft. Notitie Identiteit - Een christelijk ziekenhuis Het ziekenhuis is een plaats waar je dat intens kunt beleven: je bent nergens meer. Je bent geen mens meer. Wat er nog van je over is, is dat je patiënt bent, een gebroken been, een geval (Dienst van verbintenis, Huib van der Burg, geestelijk verzorger Ziekenhuis St Jansdal, 24 september 2006) 11

12 Notitie Identiteit - Kernwaarden 4Hoofdstuk 4 Kernwaarden 4.1 De waarde van compassie en mededogen Deze waarde geeft aan dat wij betrokkenheid voelen met de patiënten die zich aan onze zorg toevertrouwen. Dat wij beseffen dat deze zich tot het ziekenhuis wenden met een al of niet prangende vraag, met iets dat hen dwars zit, iets waarmee zij een probleem ervaren. De patiënten zijn in meerdere of mindere mate door wat hen scheelt uit het lood geslagen, onzeker, angstig ook soms. Zij kunnen pijn ervaren, regelrecht in levensgevaar zijn. Wij willen patiënten het gevoel geven dat zij welkom zijn met deze noden en angsten, wij willen voor hen een sfeer van gastvrijheid creëren, wij willen hen alle aandacht en aandachtigheid geven die hen toekomt. Het klimaat, de cultuur van waaruit wij zorgen moet weldadig aanvoelen voor de patiënten. Zij moeten zich in goede handen voelen, vertrouwd en op hun gemak. Zij moeten ervaren dat zij ons werkelijk interesseren, dat zij er toe doen. Uiteraard geldt ditzelfde voor medewerkers onder elkaar en voor leidinggevenden ten opzichte van hun ondergeschikten. Sterker nog: wanneer die vanzelfsprekende interesse in en betrokkenheid op elkaar er niet is tussen medewerkers, leidinggevenden, en medisch specialisten over en weer, dan kan die ook nooit goed naar voren komen naar de patiënt toe. De compassie met de medemens komt op een bijzondere manier naar voren in het werk van de vele vrijwilligers in het ziekenhuis. Belangeloos zetten zij hun tijd en hun persoon in. Zij bieden aandacht en warmte waar de professionals te weinig tijd hebben en waar patiënten zo n toegenomen behoefte aan hebben wanneer zij ziek geworden zijn. 12

13 4.2 De waarde van ontvankelijkheid en respect Deze waarde vraagt een openstaan voor de eigenheid en het bijzondere van het individu en van de situatie. Daarvoor moet er een bereidheid tot luisteren zijn, tolerantie voor andere opvattingen, andere gedragingen. Dat andere (persoonlijke wensen) verdient respect en dat respect moet merkbaar zijn voor de patiënt. Het komt naar voren in het respecteren van iemands privacy, zowel ruimtelijk, fysiek, als met betrekking tot de informatie over iemand. Anders is niet vooral vreemd, afwijkend, een reden voor verwerping of negatief commentaar, maar wel: te respecteren, te onderzoeken. Die ontvankelijkheid en dat respect verwachten wij overigens ook van onze patiënten. Als zij de zorg die wij geven niet willen ontvangen, is er geen zorg. Zorg ontstaat pas in een (professionele) relatie. Van de patiënt mag ook begrip verwacht worden voor de soms moeilijke omstandigheden waaronder de professionals hun werk moeten doen. Ook hier gelden ontvankelijkheid en respect tevens als leidinggevende waarden voor medewerkers ten opzichte van elkaar. Respecteer elkaars eigenheid, elkaars sterke en zwakke eigenschappen, en probeer te zien wat je collega van jou nodig heeft. Notitie Identiteit - Kernwaarden Het respect geldt ook de eigen keuze van de patiënt en van de collega. Een patiënt kan zorg, informatie accepteren of afwijzen; je collega kan jouw hulp met twee handen aannemen of het zelf willen doen. 4.3 De waarde van de competentie: de professionaliteit Een ziekenhuis is een professionele, kennis-gestuurde organisatie. We kennen de medische, de verpleegkundige, de paramedische professionals. Maar ook op het gebied van financiën, medische techniek, arbo- en milieu, automatisering, hotelservices, opleiding en personele zaken hebben wij vele professionals in huis. 13

14 Vanwege de medische competentie gaat de patiënt met de zorgverlener een relatie aan. Hoe steviger die competentie, des te groter zal het vertrouwen van de patiënt zijn. Competentie is een dynamische waarde; ze moet ontwikkeld worden. Ze brengt de noodzaak van (bij)scholing, van continu willen leren met zich mee. Uit de waarde van de competentie, de professionaliteit vloeit voort het willen leveren van kwaliteit (competentie op het hoogste niveau), maar ook het goed informeren van de patiënt en het informatie overdragen aan collega s. Notitie Identiteit - Kernwaarden Professionaliteit onder collega s betekent ook elkaar aanspreken op falende professionaliteit zowel in de techniek als in de relationele (bejegenings)aspecten van het werk. Ook het uiten van waardering hoort hierbij; wees er niet zuinig mee als iemand iets goed heeft gedaan. 4.4 De waarde van de verantwoordelijkheid Uit de professionele relatie die je als zorgverlener aangaat met de patiënt vloeit voort dat je verantwoordelijkheid draagt en op je neemt voor het goed verlopen van het zorgproces, voor het stukje welzijn dat de patiënt aan de zorgverlener heeft toevertrouwd, voor het op peil zijn van het eigen kennis en vaardigheidsniveau, voor het informeren van de patiënt en van betrokken collega s, ook over de zaken die onverhoopt fout gaan en het daarmee goed omgaan, voor het inschakelen van hulptroepen als de eigen vaardigheden of kennis tekort schieten. Het dragen van verantwoordelijkheid is gekoppeld aan de autonomie van de professional en de keerzijde van de vrijheid die ook een aspect is van die autonomie. Degene die verantwoordelijk is, moet ook verantwoording (willen) afleggen; desgevraagd opening van zaken geven: over welke argumenten tot een beslissing hebben geleid, over de feiten, dat wat er gebeurd is. 14

15 Degene die zich verantwoordelijk voelt, schuift niet af; gooit problemen niet over de muur naar een andere afdeling, een andere dienst, of naar de collega die er gisteren was. Degene die verantwoordelijk is, tracht altijd zijn eigen taak zo goed mogelijk te vervullen, inclusief het informeren van de anderen met wie hij samenwerkt. Problemen en fouten worden besproken om schade te beperken en te leren voor de toekomst, niet om (een) schuldige(n) aan te kunnen wijzen. Ook patiënten hebben hun eigen verantwoordelijkheid in de zorgverleningsrelatie en mogen daarop gewezen worden. Zij moeten vanuit die verantwoordelijkheid de zorgverlener goed informeren, en zo goed mogelijk de voorschriften waarmee zij akkoord zijn gegaan (een leefregel, medicatiegebruik), in praktijk brengen en aan de bel trekken volgens afspraak, bijvoorbeeld wanneer zich bepaalde symptomen voordoen. Onder collega s geldt dat ieder ook verantwoordelijk is voor de goede werksfeer, voor het elkaar feedback geven, voor het elkaar informeren. Het samen dragen van de verantwoordelijkheid voor een goede zorg of een goed proces zal bovendien het teamgevoel versterken. 4.5 De waarde van solidariteit Notitie Identiteit - Kernwaarden Solidariteit betekent saamhorigheid en eensgezindheid. Hierin zit het besef dat wij allemaal mensen zijn die in hetzelfde schuitje terecht kunnen komen. Dat de één het geluk heeft gezond te zijn, of kennis te hebben, of rijk te zijn, brengt met zich mee dat dat geluk ingezet kan worden voor degenen die niet gezond, niet geleerd, of niet rijk zijn. Solidariteit betekent samen delen. Uiteindelijk betekent solidariteit ook: over de verschillen willen stappen die er tussen mensen zijn, zonder onderscheid (in de zorg) hulp willen verlenen, elkaars lasten willen mee-dragen. 15

16 In het ziekenhuis betekent dit dat wij uitdrukkelijk onze zorg ook willen afstemmen op bijzondere groepen in de samenleving, zoals de ouderen, die geen belangrijke positie meer hebben, dementerenden, geestelijk en lichamelijk gehandicapten, allochtonen, onverzekerden, omdat zij allen evenzeer mens zijn als wij. Notitie Identiteit - Kernwaarden Onder collega s betekent dit dat medewerkers bereid moeten zijn een stapje harder te lopen als ze daarmee een collega die niet fit is, die minder energie heeft, of (tijdelijk) minder belastbaar is, kunnen helpen. Het betekent ook dat er géén hiërarchie van mensen is: natuurlijk is er wel een functionele, op iemands functie gebaseerde hiërarchie. Maar alle medewerkers moeten ervaren dat zij gelijkwaardig zijn aan elkaar en op dezelfde criteria gewaardeerd worden. 4.6 Samenvattend Compassie en mededogen, ontvankelijkheid en respect, professionaliteit, verantwoordelijkheid en solidariteit, dat zijn de waarden waardoor wij ons in het St Jansdal willen laten leiden in ons dagelijks werk en in ons gedrag. Dat zijn de waarden die wij ontlenen aan onze inspiratiebron en waaraan wij als christelijk ziekenhuis herkend willen worden. Hierop baseren wij ons gedrag en ons oordeel en deze waarden zijn leidend wanneer wij ons afvragen in een situatie: Wat is hier het goede dat wij behoren te doen?. 16

17 Notitie Identiteit - Kernwaarden 17

18 5Hoofdstuk 5 En nu de praktijk Hoe brengen wij deze waarden die ons handelen richten nu in de praktijk? Op de eerste plaats doordat iedere medewerker zijn of haar gedrag afstemt op de genoemde waarden. Je kunt elkaar daarbij helpen door elkaar feedback te geven wanneer je van elkaar ziet dat een waarde óf heel goed óf heel slecht in de praktijk wordt gebracht. Notitie Identiteit - En nu de praktijk Gestructureerd zullen wij stap voor stap het zogenaamde moreel beraad invoeren op verschillende afdelingen. Afdelingen kunnen zich aanmelden wanneer ze daarvoor in aanmerking willen komen. Op een dergelijke afdeling zal enkele keren per jaar met hulp van een ethisch geschoolde begeleider een moreel gesprek gevoerd kunnen worden óf naar aanleiding van een gebeurtenis óf aan de hand van een zelf gekozen vraag of probleem. De Commissie Waarden die in het voorjaar van 2007 gevormd wordt, zal ook meerdere keren per jaar een actueel onderwerp dat om (één van) onze kernwaarden draait in discussie brengen. De commissie zal creatieve manieren bedenken om dit te doen. Aan sollicitanten zal deze notitie ter beschikking worden gesteld en aan hen zal gevraagd worden of zij zich hierin herkennen. Geschikt voor een functie in het St Jansdal betekent ook deze waarden als richtinggevend voor het eigen handelen aanvaarden. In de te voeren jaargesprekken zal het gedrag van leidinggevende en medewerker over en weer aan de hand van de notitie besproken kunnen worden. 18

19 In het werkoverleg op de afdelingen kunnen de waarden van dienst zijn bij het spreken over moeilijke onderwerpen. Wij hopen zó de aloude christelijke identiteit van het ziekenhuis, die zo mooi in de naam St Jansdal tot uiting komt, op een vernieuwde, eigentijdse wijze, waarneembaar te maken voor patiënten, bezoekers en medewerkers. Zij allen moeten daadwerkelijk ervaren dat het St Jansdal een huis is waar dit geldt: Je zorgt voor elkaar Notitie Identiteit - En nu de praktijk 19

20 Wethouder Jansenlaan 90 Postbus AC Harderwijk Telefoon (0341) Harderwijk, juni 2007