Meidwaan in Fryslân!, een informatieve notitie over de invoering van de Participatiewet in Fryslân West

Transcriptie

1 Meidwaan in Fryslân!, een informatieve notitie over de invoering van de Participatiewet in Fryslân West Maart 2014

2 Inhoud: 1. Inleiding 2. Wettelijke kaders en algemene uitgangspunten 3. Meer maatwerk 4. Inrichting, keuzes en instrumenten 5. Vormen van ondersteuning 6. Financiële kaders Bijlagen: Doelgroepen en financiën Bronvermelding Versie 6, 10 maart

3 1. Inleiding In 2012 hebben de in GR-FW Empatec verenigde colleges en raden zich uitgesproken voor het gezamenlijk ontwikkelen en uitvoeren van re-integratie activiteiten vanuit nu de Wet werk en bijstand 1 en vanaf 1 januari 2015 de Participatiewet. Daarbij is gekozen voor de doorontwikkeling van Empatec als stip op de horizon. Het project Werk Vermogen! kreeg gestalte met als opdracht deze doorontwikkeling inhoud te geven en de regionale beleidsvoorbereiding vorm te geven. De pilot Pastiel is de belichaming van deze bestuurlijke besluitvorming. Hierbij gaat het om inzetten van een nieuwe methodiek, met een centrale werkgeversdienstverlening en een uniforme werknemersdienstverlening in de regio Fryslân West 2. Nu de contouren van de Participatiewet duidelijk zijn, de Tweede Kamer ingestemd heeft met de Invoeringswet Participatiewet, het pilotjaar afgerond is en de eindevaluatie onderweg, is het tijd om de uitgangspunten van 2012 te herijken aan de nieuwe wet. De Stuurgroep Werk Vermogen heeft in 2013 en 2014 het mandaat gekregen om de nieuwe wetgeving rondom de Participatiewet voor te bereiden en biedt u hierbij de notitie Meidwaan in Fryslân aan. Deze notitie geeft de hoofdlijnen weer van de wetgeving over de Participatiewet op basis van de momenteel beschikbare informatie 3 ). Met de laatste voorgestelde aanpassingen op de oorspronkelijke conceptwettekst wordt meer balans gebracht tussen enerzijds heldere wettelijk verankerde regels en verplichtingen en anderzijds de beleidsruimte die de colleges van burgemeester en wethouders bij het toepassen daarvan nodig hebben. In 2013 zijn de gemeenteraden geïnformeerd over de visie op het sociale domein. De voorliggende notitie sluit aan op de visiedocumenten Meeerkracht (De Friese Meren), Veerkracht in het sociale domein (SWF) Vaststellen en doorpakken (NWF). De Stuurgroep verwacht en gaat er van uit een bijdrage te hebben geleverd en te kunnen leveren aan die besluitvorming. De notitie is als volgt opgebouwd: 2. Wettelijke kaders en uitgangspunten 3. Meer maatwerk 4. Inrichting, keuzes en instrumenten 5. Vormen van ondersteuning 6. Financiële kaders Bijlagen: 1. Doelgroepen en financiën 2. Bronvermeldingen 1 In het vervolg WWB 2 De gemeente De Friese Meren, gemeente Súdwest-Fryslân (inclusief Littenseradiel), Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân (vertegenwoordigende het Bildt, Franekeradeel, Harlingen, Leeuwarderadeel, Menameradiel, Terschelling, Vlieland), in het vervolg Fryslân West 3 Naar de stand van zaken op 17 februari 2014, het aanbieden van de zevende nota van wijziging van de Invoeringswet Participatiewet aan de Tweede Kamer 3

4 2. Wettelijke kaders en algemene uitgangspunten 2.1.Veranderende wettelijke kaders Door de komst van de Participatiewet per 1 januari 2015 zal er veel veranderen: De Wsw wordt per 1 januari a.s. afgesloten voor nieuwe werknemers; De Wet werk en bijstand (WWB) wordt activerender gemaakt en gaat op in de Participatiewet; De Wajong krijgt onder andere te maken met herkeuring en wordt activerender gemaakt door de baanafspraak. In schema: Wettelijk kader WAJONG Geen veranderingen - Activerender door baanafspraak - Mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen behouden uitkering 75% WML - Herkeurde Wajong-ers met arbeidsvermogen krijgen per 2018 uitkering 70% WML - Uitvoerder UWV. WWB Wet maatregelen WWB: Wetgevingstraject 2de en 1ste kamer WWB gaat op in de Participatiewet WSW Geen veranderingen Geen nieuwe instroom van werknemers Participatiewet Wetgevingstraject 2 de en 1 ste Inwerkingtreding Kamer Quotumwet Wetgevingstraject 2 de en 1 ste Kamer Stok achter de deur 2.2.Quotumwet In het sociaal akkoord hebben de sociale partners zich verbonden aan de doelstelling om meer mensen met een arbeidsbeperking aan de slag te helpen. De gemaakte afspraken zijn niet vrijblijvend want er treedt een wettelijke quotumregeling in werking als het afgesproken aantal banen niet wordt gehaald. De eerste beoordeling of het wettelijk quotum in werking dient te treden vindt plaats over Werkkamer De Werkkamer is een initiatief van de VNG en de sociale partners met als doel het landelijke, regionale en sectorale arbeidsmarktbeleid goed op elkaar af te stemmen. Dit vertaalt zich ook in de verdere uitwerking van de wetgeving en de inbedding in (toekomstige) uitvoeringsstructuren. Door de keuze dat alle Wajong-ers bij het UWV blijven, zullen zowel gemeenten als het UWV mensen met een arbeidsbeperking naar banen bij werkgevers leiden. Het ligt daarom voor de hand dat het UWV ook gaat deelnemen aan het overleg in de Werkkamer over de vorming van regionale Werkbedrijven. Taken van de Werkkamer 4 zijn onder meer: 4 Voor uitgangspunten zie brief Stichting van de Arbeid en VNG van 29 januari

5 Inrichting van 35 regionale Werkbedrijven, voor Fryslân West is dat op provinciale schaal; Afspraken maken over doelgroep bepaling en het bepalen van het wettelijk kader voor de beoordeling van de doelgroep voor de extra banen. Dit wordt vastgelegd in de Quotumwet; Het wettelijk kader voor de landelijke beoordelingscriteria voor Beschut Werken wordt vastgelegd in de Participatiewet; Voor werknemers op Beschut Werkplekken en garantiebanen realiseren van voldoende passende loonschalen om het systeem betaalbaar te houden. De resultaten zijn reeds bekend en zijn opgenomen in de paragrafen Loonkostensubsidie en voorziening Beschut Werken. 2.4 Algemene uitgangspunten Een inclusieve arbeidsmarkt: De arbeidsmarkt biedt plaats voor jongeren en ouderen en voor mensen met en zonder een beperking: iedereen doet mee naar vermogen. Een regeling voor mensen met arbeidsvermogen: De doelgroep van de wet bestaat uit mensen met arbeidsvermogen die zijn aangewezen op, al dan niet tijdelijke, ondersteuning om in hun bestaan te voorzien en/of op ondersteuning om aan het werk te komen. Voor iedereen uit deze doelgroep gaan dezelfde rechten en plichten gelden. Samen met anderen: De (te maken) afspraken ook met de gemeenten moeten vallen binnen de kaders van het sociaal akkoord. Met het sociaal akkoord is er draagvlak bij de sociale partners voor de doelstelling om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. Efficiënt en zorgvuldig: De gemeenten krijgen meer instrumenten tot hun beschikking. De gemeenten hebben voldoende beleidsruimte en slagkracht nodig en onnodige bureaucratie moet daarbij worden voorkomen. Met de Participatiewet komt er 1 gebundeld re-integratiebudget voor de gemeenten. Het kabinet creëert een sociaal deelfonds. Dit fonds bestaat in ieder geval uit het participatiebudget, nieuwe modellen voor de uitvoering van de WMO en voor de uitvoering van de Jeugdwet. Realistisch en in samenhang: Een samenhangende aanpak van de participatie binnen het sociaal domein kunnen de gemeenten vastleggen in het periodieke plan dat in het kader van de uitvoering van de WMO wordt opgesteld. In dit plan leggen gemeenten hun beleid voor maatschappelijk ondersteuning vast. In het plan geven zij onder andere bijzondere aandacht aan een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, publieke gezondheid, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen en werk en inkomen. Omslag in denken: Het (laten) participeren naar vermogen en het vormen van een integrale visie over participatie voor de verschillende beleidsterreinen in het sociaal domein zal van de gemeenten, uitvoeringsorganisaties en inwoners een omslag in de denken vragen. 2.5 Meer banen Het bovenstaande moet leiden tot meer banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Het wordt door het kabinet onacceptabel geacht dat mensen met een arbeidsbeperking maar met arbeidsvermogen aan de kant blijven staan. Het moet normaal worden dat deze mensen deel uit maken van het arbeidsproces. Dit vraagt om een forse cultuurverandering en daarvoor zijn de volgende afspraken gemaakt: De regionale Werkbedrijven zullen een belangrijke rol vervullen om samen met de gemeenten, werkgevers en het UWV de match tussen werkzoekende en werkgever tot stand te brengen. Er is afgesproken om bij de toeleiding naar de extra banen voor reguliere werkgevers de eerste jaren prioriteit te geven aan Wajong-ers en mensen op de Wachtlijst Wsw. 5

6 Er zal nader onderzoek komen om sectoren waarin veel vraag is naar laaggeschoolde arbeid toegankelijker kunnen worden gemaakt voor de doelgroep arbeidsgehandicapten met arbeidsvermogen. Onder andere door aanpassing functiestructuren, jobcarving, en reshoring. 6

7 3. Meer maatwerk Gemeenten krijgen ruimte om zelf, op lokaal niveau, te bepalen welke ondersteuning mensen nodig hebben zonder dat de wet hen hindert met overbodige bepalingen. De ruimte voor maatwerk wordt op verschillende niveaus ingekleurd. Op hoofdlijnen ziet de inkleuring er als volgt uit. 3.1.Beleidsvrijheid voor de gemeenten Het periodieke plan in het kader van de uitvoering van de Participatiewet biedt gemeenten de kapstok om te komen tot professionele, samenhangende en innovatieve dienstverlening aan mensen die dat nodig hebben. Mensen kunnen nu in het kader van de WWB straks Participatiewet een aanvraag indienen voor ondersteuning bij re-integratie of een voorziening. Bij het doen van een aanvraag kan de aanvrager als hij dat wenst gebruik maken van cliëntondersteuning. Plan van aanpak Verder voorziet de Wet maatregelen WWB dat voor mensen vanaf 27 jaar binnen 6 maanden na toekenning van de bijstand een plan van aanpak wordt opgesteld. Voor jongeren tot 27 jaar is het opstellen van een plan van aanpak al in de WWB geregeld. Het College moet bij hun besluit op de aanvraag maatwerk leveren door altijd een individuele afweging te maken of zij die aanspraak wil en kan honoreren. Rol gemeenteraad De rol van de gemeenteraad wordt uitgebreid door het vaststellen van de verordening die het beleid formuleert over de inzet van de beschikbare instrumenten. Als gemeenten hun beleid in verordeningen vaststellen, kunnen zij deze verordeningen, binnen de kaders van de wetten van het sociaal domein, voor de hele breedte van het domein opstellen. Op deze wijze kunnen gemeenten een samenhangend en integraal beleid in het sociaal domein realiseren. Tegenprestatie Sinds 2012 kunnen gemeenten een tegenprestatie vragen. Het principe is Voor wat, hoort wat. Veel gemeenten maken al gebruik van deze mogelijkheid. De tegenprestatie wordt ook na 1 januari 2015 niet verplicht, gemeenten dienen wel een verordening op te stellen. Divosa komt op korte termijn met een Werkwijzer Tegenprestatie om gemeenten te assisteren bij de uitvoering. 3.2.Regionale aanpak werkgeversbenadering Goede werkgeversdienstverlening is een essentiële voorwaarde voor het vinden van meer banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Werkgevers willen en kunnen niet met iedere afzonderlijke gemeente zaken doen. Daarbij is ook het voorkomen van overbodige bureaucratie het uitgangspunt. In iedere regio dient er één aanspreekpunt te komen waar werkgevers terecht kunnen voor informatie en advies. De keuze voor de regionale aanpak komt voort uit het regionale karakter van de arbeidsmarkt. Op dit moment wordt er gewerkt aan de (sub)regionale werkgeversdienstverlening op het niveau van de 35 arbeidsmarktregio s. De regionale aanpak laat onverlet dat gemeenten een belangrijke rol (blijven) vervullen naar lokale werkgevers. 3.3.Werkbedrijven Uitgangspunt voor de inrichting van de Werkbedrijven is een lichte structuur met een praktische invulling. Er wordt aangesloten op de bestaande infrastructuur zoals werkpleinen en 7

8 werkgeversservicepunten. De vorming van de Werkbedrijven is vastgelegd in de Participatiewet. Ze vormen de schakel tussen de werkgever en de mensen met een arbeidsbeperking met arbeidsvermogen die aan een baan worden geholpen. Gemeenten hebben de lead in het Werkbedrijf met een zware vertegenwoordiging van werkgevers in het bestuur. Ook werknemersorganisaties zijn vertegenwoordigd. Taken van het Werkbedrijf zijn onder andere: Werkgeversdienstverlening; Verstrekking van voorzieningen (o.a. werkplekaanpassingen); Inzet van de no-riskpolis; Zorg dragen voor eenduidige inzet van instrumenten (o.a. loonkostensubsidie, proefplaatsing en jobcoaching); Maken van afspraken over de organisatie van Beschut Werken. 3.4.Landelijke dienstverlening aan werkgevers Het UWV en de gemeenten zijn op basis van de wet SUWI ook verantwoordelijk voor een aanspreekpunt voor werkgevers op landelijk niveau. De Programmaraad (samenwerkingsverband van VNG, UWV, Divosa en Cedris) werkt op dit moment aan de verdere verbetering van de dienstverlening aan landelijke werkgevers. 3.5.Cliënten bij beleid betrekken De wijze waarop de cliënten bij het beleid betrokken dienen te worden leggen de gemeenten vast in een verordening. Het is van belang dat voor cliëntenparticipatie de samenhang wordt opgezocht, zowel binnen het sociale domein als tussen de gemeenten onderling (motie van Weijenberg). 3.6.Een professionele uitvoering Divosa en VNG stimuleren met steun van het ministerie van SZW de professionalisering van sociale diensten vanuit de Impuls Effectiviteit en Vakmanschap. De impuls aan professionalisering zal de komende periode samen met de betrokken partijen meer worden ingezet op zowel het vakmanschap als de transparantie van sociale diensten en Wsw-bedrijven. 3.7.Stelselverantwoordelijkheid, monitoring en evaluatie Stelselverantwoordelijkheid De minister van SZW is stelselverantwoordelijk. Dit brengt met zich mee dat de minister zich een landelijk beeld vormt over het functioneren van het stelsel en of dit bijdraagt aan het realiseren van de beoogde doelstellingen. Het landelijk beeld wordt verkregen door monitoring en evaluatie. Monitoring en evaluatie De beleidsvrijheid van de gemeenten vraagt erom dat de gemeenten en Wsw-bedrijven kunnen laten zien welke resultaten zij bereiken, aan burgers, de gemeenteraad, andere gemeenten en het Rijk. Er is daarom een plan van aanpak opgesteld waarin onder andere is opgenomen: Het tot stand brengen van een informatiearrangement met de gemeenten. Er vindt dan ook een verkenning plaats op welke wijze de interbestuurlijke informatie het beste kan worden gestroomlijnd. Zorgvuldigheid in de herbeoordeling en overdracht van Wajong-ers. Ontwikkeling van een thermometer voor het jaarlijks volgen van de aannames voor de berekening van de financiële middelen voor het zittende Wsw-bestand en of deze aansluiten op de werkelijkheid. Uitvoering geven aan de motie Kerstens: Monitoren van het evenwicht tussen de uitstroom uit de Wsw en de instroom in de markt- en premiegesubsidieerde en collectieve sectoren en Beschut Werken. Uitvoering geven aan de Motie Pechtold/Roemer: 8

9 Uitvoeren van een nulmeting van het aantal mensen dat meetelt voor de garantstelling van de extra banen en de jaarlijkse monitoren ervan. Binnen 6 jaar na inwerkingtreding van de wet wordt er verslag gedaan over de effecten en de doeltreffendheid van de Participatiewet. De evaluatie vindt dus plaats naast het jaarlijks monitoren op de verschillende deelonderwerpen. 9

10 4. Inrichting, keuzes en instrumenten 4.1 Inrichting en keuzes Inrichting Centraal in de inrichting, organisatie en uitvoering van het participatie en re-integratieproces staat de vraag: wat werkt voor wie en wanneer als het gaat om het al dan niet kunnen overbruggen van de afstand tot de arbeidsmarkt. Het is van belang om het participatiebeleid te richten op het uit de weg ruimen van individuele belemmeringen. De focus is gericht op mensen met een arbeidsvermogen die niet op eigen kracht in staat zijn loonvormende arbeid te bemachtigen. Keuzes In de uitwerking van de Participatiewet zullen dus keuzes moeten worden gemaakt. Allocatie van (financiële) middelen is noodzakelijk. Als voorbeeld, zet de gemeente vooral in op de mensen met een grote tot zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt die, met inzet van op de persoon toegesneden ondersteuning, hun plek vinden op de arbeidsmarkt, al dan niet in een beschutte werkomgeving. Of maakt de gemeente een keuze voor rendement, wordt met in acht nemen van het dalen van de beschikbare middelen 5, een keuze gemaakt voor mensen die met een relatief korte en dus goedkopere vorm van ondersteuning een plek kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Daarnaast kan een indeling worden gemaakt op beschikbaarheid van een eigen netwerk, in theorie kan een persoon met een grote afstand maar met gebruik maken van dat netwerk zelf een plek vinden en hoeft er geen beroep te worden gedaan op de (schaarse) middelen. Benadering Deze benadering is een andere dan een doelgroep-indeling en prioritering op basis van bijvoorbeeld leeftijd (jongeren tot 27 jaar, 55-plussers) of op basis van herkomst (WWB, Wajong, Wsw, maar ook Anw, IOAZ, IOAW). Immers; een belangrijk argument voor samenvoeging van drie regelingen tot één Participatiewet is dat de doelgroepen of delen daarvan in hun arbeidsmarktkansen vergelijkbaar zijn. Zo bestaan de Wsw en de Wajong beiden voor het leeuwendeel uit mensen met fysieke of mentale beperkingen. Dit zijn beperkingen die er toe leiden dat zij moeizaam of geen baan kunnen vinden. Deze afstand tot de arbeidsmarkt is al dan niet overbrugbaar door inzet van instrumenten zoals loonkostensubsidie en werkplekaanpassingen. Maar ook WWB-ers kunnen een afstand tot de arbeidsmarkt hebben, hetzij door een slechte gezondheid of een lage arbeidsproductiviteit. Over de regelingen verspreid bevinden zich dus mensen met een divers palet aan beperkingen of gebrek aan vaardigheden. Dat individuele palet aan beperkingen en gebreken leidt er toe dat zij moeilijk inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt. En voor al deze mensen geldt dat zij geholpen zijn met een identieke set instrumenten. Dit principe wordt nu enigszins ondergraven door de afspraken die de staatssecretaris heeft gemaakt met de VNG en de sociale partners om Wajongers en mensen op de wachtlijst Wsw de eerste jaren prioriteit te geven bij de toeleiding naar de extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Keuze: doelgroep benadering op basis van afstand tot de arbeidsmarkt of op leeftijd of op herkomst 4.2 Instrumenten en voorzieningen De gemeenten krijgen bestaande en nieuwe instrumenten en voorzieningen tot hun beschikking: 5 Zie bijlage 1 10

11 Er wordt bij de inzet van het instrumentarium onderscheid gemaakt in mensen zonder of met een korte afstand tot de arbeidsmarkt, met een lage productiviteit of met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt. Er kunnen verbindingen worden gelegd met voorzieningen voor de ondersteuning van de participatie en zelfredzaamheid op grond van de WMO. Gemeenten kunnen hun middelen meer vraaggericht inzetten op de extra banen die werkgevers beschikbaar stellen. Er komt een regeling die de gemeenten in staat stelt door het leveren van individueel maatwerk voor kwetsbare groepen met een zorgbehoefte de effecten van de kostendelersnorm te compenseren. Om de overgang van school naar werk te vergemakkelijken kunnen gemeenten re-integratie voorzieningen ook aanbieden aan jongeren die nog op school zitten. Mensen zonder of met korte afstand 6 tot de arbeidsmarkt Mensen met een lage productiviteit Mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt - Sollicitatietrainingen - Verwijzen naar uitzendbureaus voor bemiddeling - Loonkostensubsidie - Traject of proefplaatsing - Detachering - Begeleiding/jobcoaching - Persoonsgebonden Budget - Voorzieningen als werkplekaanpassing en noriskpolis - Beschut Werken - Participatieplaatsen - Vrijwilligerswerk NB: Het betreft geen limitatieve opsomming van mogelijke instrumenten en voorzieningen. De gemeenten leveren individueel maatwerk op basis van de beschikbare instrumenten en voorzieningen. 6 In Fryslân West de huidige doelgroep voor Pastiel 11

12 5. Vormen van ondersteuning In de paragraaf wordt een aantal vormen van ondersteuning nader belicht. Dit betreft de loonkostensubsidie en beschut werken. Dit zijn uiteraard niet de enige vormen van ondersteuning, gemeenten en ook de gemeenten in Fryslân West hebben ook andere vormen van ondersteuning en daarmede goede of misschien minder goede ervaringen mee opgedaan. Die vormen blijven ook na 1 januari 2015 bestaan. De hieronder belichte vormen zijn specifiek benoemd en in de uitwerking nieuw. In de laatste paragraaf zal kort worden ingegaan op overige belangrijke aspecten die samenhangen met de (implementatie van de) Participatiewet. Voor mensen zonder of met een korte afstand tot de arbeidsmarkt kunnen gemeenten instrumenten zoals sollicitatietrainingen inzetten. Ook kunnen zij deze mensen verwijzen naar een uitzendbureau voor bemiddeling naar de arbeidsmarkt. Voor mensen met een lagere productiviteit zijn eveneens diverse instrumenten beschikbaar. Andere instrumenten die beschikbaar blijven, zijn bijvoorbeeld de inzet van een traject of proefplaatsing, detachering, begeleiding/jobcoaching, een persoonsgebonden budget en voorzieningen zoals werkplekaanpassingen en de no-riskpolis 5.1 Loonkostensubsidie Gemeenten kunnen het instrument loonkostensubsidie inzetten voor mensen met een arbeidsbeperking die bij een (reguliere) werkgever werken. Wanneer iemand aan de slag gaat, ontvangt hij van de werkgever een loon conform de voor de bedrijfstak geldende collectieve arbeidsovereenkomst (cao), of (indien er geen cao van toepassing is) ten minste conform het wettelijk minimum loon 7. Met het instrument compenseert de gemeente werkgevers tot maximaal 70 procent van het WML 8 voor de verminderde productiviteit van de werknemer. Het instrument is niet per definitie tijdelijk maar kan ook voor een langere periode worden ingezet. In schema Doelgroep definitie Doelgroep bepalen Loonwaarde bepalen Loonwaardebepaling Loonkostensubsidie hoogte Loonkostensubsidie duur Loonkostensubsidie toekenning Stapeling subsidies Voor alle mensen met arbeidsvermogen maar met een arbeidsproductiviteit van minder dan 100% WML Gemeente met inschakelen van het UWV Gemeente jaarlijks Gemeente driejaarlijks die via voorziening Beschut Werken aan de slag zijn Gemeentelijke verordening vastlegging methodiek Maximaal 70% WML waarbij ondergrens geldt van 30% loonwaarde Inzet per definitie niet tijdelijk Gemeente Niet mogelijk. Mobiliteitsbonus geen functie voor doelgroep Participatiewet Gemeenten bepalen binnen de kaders van de Participatiewet wie tot de doelgroep loonkostensubsidie behoort, bepalen ambtshalve of op schriftelijk verzoek van een klant of iemand tot de doelgroep loonkostensubsidie behoort en kiezen ook zelf voor de manier waarop zij bepalen of mensen tot de doelgroep behoren. Gemeenten kunnen die selectie zelf doen of hiervoor een organisatie (bijvoorbeeld UWV) inschakelen. Eenduidige toepassing van dit instrument loonkostensubsidie is voor werkgevers van groot belang. Daarom is over de inzet van 7 In het vervolg WML 8 Artikel 10 d Participatiewet, werkgever betaalt minimaal 100% WML 12

13 loonkostensubsidie afstemming tussen gemeenten en werkgevers op regionaal niveau noodzakelijk binnen de eerder genoemde Werkbedrijven. Zo ook zal binnen het toekomstig Werkbedrijf Fryslân overeenstemming worden gezocht. Kabinet en sociale partners zijn overeengekomen dat de compensatie aan de werkgever via één instrument verloopt, namelijk via loonkostensubsidie. De regering zal monitoren hoe vaak gemeenten loonkostensubsidie inzetten. Keuze: doelgroep loonkostensubsidie bepalen 5.2 Loonwaarde Zoals boven vermeld, de gemeenten bepaalt de loonwaarde. De loonwaarde moet objectief vastgesteld worden. De methode om de loonwaarde te bepalen moet voldoen aan minimumeisen. De loonwaarde moet de prestatie van de werknemer bepalen. De loonwaarde mag niet afhangen van degene die de loonwaarde bepaalt. Verder moet transparant zijn hoe tot de loonwaarde is gekomen. De methode moet inzichtelijk beschreven en betrouwbaar zijn. De methode moet richtlijnen bevatten om te komen tot de loonwaarde van een werknemer op een werkplek, die de prestatie van de werknemer weergeeft. Het is van belang dat de kwaliteit van de loonwaardebepaling zo wordt geborgd. De loonwaarde wordt jaarlijks her bepaald. Wanneer de loonwaarde van de werknemer toeneemt, hoeft de werkgever minder gecompenseerd te worden voor productiviteitsverlies. De loonkostensubsidie kan ook worden ingezet voor mensen die via de voorziening beschut werk aan de slag gaan. Voor deze groep wordt de loonwaarde driejaarlijks opnieuw vastgesteld. De regering vindt het van belang dat binnen de 35 Werkbedrijven afspraken worden gemaakt over de minimumeisen waaraan een methode ter bepaling van de loonwaarde moet voldoen. De regering gaat er vanuit dat gemeenten het initiatief nemen om deze afspraken te maken. Als de afspraken over minimumeisen binnen de Werkbedrijven niet of niet tijdig voor de inwerkingtreding van de Participatiewet tot stand zijn gekomen, legt de regering minimumeisen in lagere regelgeving vast. 5.3 Financiering Gebruikelijk is dat de participatie-instrumenten door de gemeenten worden gefinancierd uit het Participatiebudget. Conform de wens van de VNG mogen gemeenten de middelen voor loonkostensubsidies financieren uit het WWB deel 9. Dat betekent dat gemeenten middelen die zij bij ongewijzigd beleid zouden inzetten voor inkomensondersteuning, na invoering van de Participatiewet ook mogen inzetten als loonkostensubsidie. Er is binnen het WWB deel dus geen schot tussen middelen voor loonkostensubsidies enerzijds en inkomensondersteuning anderzijds. Daarmee wordt het mogelijk om vanuit het I-deel niet alleen loonkostensubsidies in te zetten voor de nieuwe doelgroep, maar ook voor mensen uit de bestaande WWB met een loonwaarde van minder dan 100 procent WML. Voor de mensen uit de bestaande WWB geldt dat gemeenten de kosten van de loonkostensubsidie binnen het inkomensdeel kunnen wegstrepen tegen het financiële voordeel van een vrijvallende bijstandsuitkering. 5.4 Beschut werken Tegelijkertijd met het afsluiten van de Wsw wordt er begonnen met de opbouw van beschut werk. Beschut werk is bedoeld voor mensen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding en aanpassingen van de werkplek nodig hebben, dat niet van een reguliere werkgever mag worden verwacht dat hij deze mensen in dienst neemt. Met de voorziening beschut werk kan de gemeente deze mensen toch in een dienstbetrekking laten werken. De gemeente kan deze dienstbetrekking organiseren bij een reguliere werkgever die deze begeleiding en aanpassingen wel (met ondersteuning door een gemeente) kan aanbieden. Deze mensen krijgen een dienstverband, gekoppeld aan een cao, waarvoor de gemeente de rol van werkgever vervult. De beloning begint op wettelijk minimumloon. De gemeente kan voor deze 9 Financiering WWB bestaat in grote lijnen uit WWB deel (vroeger Inkomensdeel of I deel) en participatiebudget 13

14 werknemers loonkostensubsidie verstrekken. Het UWV zal een rol krijgen bij de vaststelling of iemand in staat is om WML te verdienen en of iemand zoveel begeleiding nodig heeft dat beschut werk voor de hand ligt. In schema Doelgroep definitie Doelgroep bepalen Uitvoeringsmodel Aard, omvang en doelgroep Mensen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding en aanpassingen van de werkplek nodig hebben, dat niet van een regulier werkgever verwacht mag worden dat hij deze mensen in dienst neemt. Gemeente met inschakeling van het UWV Gemeentelijke beleidsvrijheid t.a.v. organisatiemodel Gemeente kan zelf optreden als werkgever en/of werknemer detacheren Bij de inrichting kan rekening worden gehouden met lokale behoefte Gemeentelijke verordening vastlegging De voorwaarden waaronder de doelgroep beschut werk aan werk geholpen moet worden, verschilt niet wezenlijk van die welke gelden voor de reguliere doelgroep van gemeenten. Het roept wel de vraag op waarom een werkgever van wie in dit opzicht niets mag worden verwacht, bereid zou zijn deze personen in dienst te nemen in plaats van anderen die tot de reguliere doelgroep behoren. Verder kan worden opgemerkt dat ook wanneer de voorziening niet bij een reguliere werkgever maar bij de gemeente zelf wordt uitgevoerd, de genoemde voorwaarden ertoe leiden dat deze voorziening relatief hoge kosten meebrengt. Wanneer de gemeenten besluiten om zelf een voorziening in het leven te roepen, of gebruik te maken van de huidige SW-organisatie, waarin de doelgroep een dienstbetrekking kan worden geboden, verandert er ten opzichte van de huidige situatie (instroom in beschut werken SW) alleen dat de gemeente als werkgever slechts gebonden is aan het WML in de tegenstelling tot de huidige situatie(cao-lonen). Principieel ligt hier de keuze voor om òf alleen dienstbetrekkingen bij reguliere werkgevers in te vullen òf de mogelijkheden van het SW-bedrijf hiervoor te benutten òf een nieuwe organisatie hiertoe (werkgeverschap doelgroep Beschut werken) op te richten. Per Werkbedrijf zullen gemeenten en sociale partners onderzoeken hoe beschut werk het beste kan worden vormgegeven. Op termijn zijn er financiële middelen voor plaatsen voor beschut werk beschikbaar. Keuzes: Zelf hierin voorzien of gebruik maken van SW organisatie of nieuwe organisatie oprichten Doelgroep definiëren 5.5 Voorhangprocedure beschut werken Het UWV vraagt aandacht voor voldoende tijd voor verdere uitwerking van de criteria en implementatie van de beoordeling. Die uitwerking kan niet eerder plaatsvinden dan na publicatie van een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Beschut werken. In het Bijstandsakkoord 10 van 3 februari is een voorhangprocedure afgesproken. Echter een voorhangprocedure op de AMvB Beschut werken zet tijdsdruk op het proces van opstellen van het besluit om dit besluit tijdig te publiceren. 10 Akkoord tussen coalitiepartijen en D 66, ChristenUnie en SGP met afspraken over invoering Wet maatregelen WWB en Invoeringswet Participatiewet 14

15 NB: In een wet worden vaak bepalingen opgenomen over gedelegeerde wetgeving. Dat betekent dat de wet nader wordt uitgewerkt via één of meer AMvB. Zo'n AMvB treedt vaak automatisch een aantal dagen na plaatsing in het Staatsblad in werking. Er kan echter ook worden bepaald dat de AMvB eerst aan de Staten-Generaal moet worden voorgelegd. Gedurende een periode van dertig dagen kan dan door of namens een vijfde deel van één van de Kamers worden gevraagd de inwerkingtreding alsnog bij wet te regelen. Deze procedure wordt 'voorhangprocedure' genoemd. 5.6 Afsluiten wet sociale werkvoorziening Met de inwerkingtreding van de Participatiewet stopt de instroom van nieuwe werknemers in de Wsw. De reden is dat mensen nu onnodig in een beschutte werkomgeving werken terwijl ze ook bij een reguliere werkgever aan de slag kunnen. De situatie voor de huidige Wsw werknemers: - De Wsw-werknemers behouden dezelfde wettelijke rechten en plichten. Dit geldt ook voor de arbeidsvoorwaarden op grond van de CAO-WSW. - De herindicatie blijft in handen bij het UWV en wordt uitgevoerd op basis van de huidige criteria opgenomen in de Wsw en het Besluit Uitvoering SW en Begeleid Werken. - Er geldt een terugkeergarantie voor Wsw-werknemers die werkzaam zijn op een Begeleid Werkenplek Wachtlijst Wsw Onzeker nog is de inzet van boven genoemde instrumenten bij mensen die nu nog op de wachtlijst SW bij Empatec staan. De definitieve wettekst of een algemene maatregel van bestuur zal hierover uitsluitsel moeten geven. Voorlopig is hun positie als volgt omschreven: Mensen met een geldige Wsw-indicatie die op 31 december 2014 geen Wsw-dienstbetrekking hebben, kunnen met ingang van 1 januari 2015 niet meer de Wsw instromen. Deze mensen vallen, voor zover zij behoren tot de gemeentelijke doelgroep, vanaf die datum onder de werking van de Participatiewet. Zij kunnen een beroep doen op de ondersteuning door gemeenten. Wsw geïndiceerde mensen met een uitkering bij UWV kunnen een beroep doen op ondersteuning door UWV. 5.7 Overige aspecten Met de Participatiewet krijgen gemeenten een vernieuwd instrumentarium tot hun beschikking om de participatie van hun burgers te bevorderen. In samenhang met de andere decentralisaties op het terrein van de (jeugd)zorg en maatschappelijke ondersteuning krijgen gemeenten daarmee een breed palet aan instrumenten. De regering stelt een systeem voor dat gemeenten de vrijheid geeft om te bepalen welke ondersteuning mensen nodig hebben. De regering vindt deze beleidsvrijheid belangrijk om in samenhang maatwerk te kunnen bieden. Gemeenten bepalen, gegeven de landelijke regels, de vorm, inhoud en intensiteit van de instrumenten die ze aan mensen aanbieden en de duur van de ondersteuning. De doelgroep van de Participatiewet is heterogeen. Op basis van een goede diagnose moet worden bepaald welk instrument ingezet wordt, op basis van de mogelijkheden en behoefte van de individuele cliënt. De gemeente stelt vast wie op eigen kracht aan de slag kan komen en wie daarvoor ondersteuning nodig heeft, en in welke vorm. Gelet op die beleidsvrijheid is bij de Participatiewet een belangrijke rol weggelegd voor de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt de verordening vast die het beleid formuleert over de inzet van een aantal instrumenten: de no-riskpolis, werkvoorzieningen, voor de vormgeving van beschutte werkplekken en loonkostensubsidie. 15

16 6. Financiële kaders Met de Participatiewet kiest het kabinet er voor om de huidige uitgaven aan Wajong, WWB en WSW (gezamenlijk momenteel 11 miljard per jaar) minder hard te laten stijgen dan bij ongewijzigd beleid. Deze bezuiniging levert het rijk uiteindelijk 1,6 miljard op. Voor gemeenten betekent dit naast extra taken (Wajong) en bezuinigingen dat de voorheen gelabelde budgetten van WSW, participatie en het inkomensdeel van de WWB straks in grote mate zullen worden ontschot. In bijlage 1 vindt u een overzicht van de budgetten in het gebied Fryslân West over de periode Sociaal deelfonds Er komt een sociaal deelfonds om binnen de wettelijke kaders middelen vrij te besteden aan de doelen van het sociaal deelfonds en integraal beleid te voeren in het sociaal domein; -Er wordt gewerkt aan een nieuw integraal verdeelsystematiek voor het participatiebudget en die rekening houdt met regionale verschillen. Het betreft de middelen voor re-integratie, Beschut Werken alsook volwasseneneducatie; -Het gebundelde re-integratiebudget van de Participatiewet vormt een onderdeel van sociaal deelfonds; -Loonkostensubsidie wordt beschikbaar gesteld via het Inkomensdeel. Individuele besparingen door de inzet van het instrument Loonkostensubsidie kunnen worden behouden; -Middelen voor begeleiding/ondersteuning van mensen die via voorziening Beschut Werken aan de slag zijn. Op termijn komen voor plekken middelen beschikbaar via het gebundelde reintegratie budget. 16

17 Bijlage 1: doelgroepen en financiën In deze bijlage wordt een indicatie gegeven van de opbouw en samenstelling van de doelgroep van inwoners die met de Participatiewet te maken gaat krijgen in het gebied Fryslân West en van de financiële consequenties. Een belangrijke noot voor de lezer is dat de in deze bijlage getoonde grafieken en getallen een indicatie zijn van het verloop naar de toekomst ten gevolge van de Participatiewet. De definitieve uitwerking voor de individuele gemeenten was bij het opmaken van dit document nog niet bekend. Doelgroepen In onderstaande figuur is de opbouw van de doelgroep van de Participatiewet weergegeven ten opzichte van het niveau Te zien is dat de doelgroep die tot en met 2014 in de WSW instroomde vanaf 2015 langzaam verschuift naar de categorieën regulier werk en beschut werk. Tevens is te zien dat er een nieuwe instroom voor Wajong zal komen. Figuur 1: Opbouw doelgroep vanaf 2014 Tegelijkertijd met de opbouw van de nieuwe doelgroepen Wajong, Regulier Werk en Beschut Werk, neemt de doelgroep WSW door natuurlijk verloop af de komende jaren (dit duurt nog tot circa 2060). In het wetsvoorstel met betrekking tot de Participatiewet is dit als volgt weergegeven: 17

18 Figuur 2: Afbouw WSW en opbouw Beschut Werk (landelijk beeld) Financiën In onderstaande figuur is een inschatting gemaakt van de financiële consequenties van het gebied Fryslân West. Er is uitgegaan van de participatiebudgetten conform de gemeentelijke begrotingen en het WSW budget conform de begroting van NV Empatec. De door de staatssecretaris geschetste budgetontwikkeling ten gevolge van de Participatiewet is vertaald in een financieel toekomstperspectief. Figuur 3: Ontwikkeling Participatiebudget vanaf 2014 (inclusief voormalig WSW, exclusief inkomensdeel). Ten gevolge van de Participatiewet zal, naast een fikse budgetkorting, een gedeelte van het huidige participatiebudget verschuiven naar het inkomensdeel. 18

19 Bijlage 2: Bronvermelding De volgende bronnen zijn geraadpleegd: -Brief ministerie van Sociale Zaken d.d : Wetsvoorstel WWB maatregelen WWB en Participatiewet -Wettekst Participatiewet: 2 december vierde nota van wijziging -Brief ministerie Sociale Zaken d.d : Participatiewet en quotum: toezeggingen -Motie van Weiijenber: Kamer nr Motie Kerstens: Kamer nr Motie Pechtold/Roemer: Kamer nr.19 -Rapport ministerie Sociale Zaken d.d : Nader rapport inzake ontwerk van een vierde nota van wijziging bij het voorstel van wet tot wijziging van de WWN, de WSW, de WAJONG en enige andere wetten gericht op bevordering deelname aan de arbeidsmarkt voor mensen,met arbeidsvermogen en harmonisatie van deze wetten -Rapport Algemeen overleg participatiewet d.d : Vergelijking beoordeling zittend bestand WAJONG WWNV en Participatiewet. -Ministerie van Sociale Zaken september 2013: vragen en antwoorden Participatiewet -Brief ministerie Sociale Zaken d.d : Participatiewet en quotum na sociaal akkoord -Brief ministerie Sociale Zaken d.d : Resultaten sociaal overleg 19