Duurzame regionale ontwikkeling
|
|
- Sarah van Dijk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Duurzame regionale ontwikkeling Green Agenda training-seminar voor Roemeense en Bulgaarse NGO's Tirgu Mures Roemenië februari 2007 Verslag van inbreng Nederlandse ervaringen en praktijkvoorbeelden In opdracht van: Milieukontakt Oost-Europa Opgesteld door: Marien Sonneveld Interactive - Advies en Management Dit rapport is onderdeel van het Green Agenda trainingsproject voor Roemenië en Bulgarije, dat Milieukontakt Oost-Europa begeleidt. Dit project wordt financieel ondersteund door het Matra programma van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken.
2 Colofon In opdracht van: Milieukontakt Oost-Europa Paul Kosterink en Willem Tjebbe Oostenbrink Postbus ZB Amsterdam +31 (0) Opgesteld door: Marien Sonneveld Interactive - Advies en Management Hooftweg XE Geervliet +31 (0) mgsonneveld@hetnet.nl Datum: maart 2007 Ref.: GA nl (excl. bijlagen) (Betreft een Nederlandse vertaling van het Engelstalige rapport. Deze vertaling bevat niet de bijlagen met presentaties en achtergrondinformatie) Dit rapport is onderdeel van het Green Agenda trainingsproject voor Roemenië en Bulgarije, dat Milieukontakt Oost-Europa begeleidt. Dit project wordt financieel ondersteund door het Matra programma van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken.
3 Inhoud Voorwoord 2 Voorbereidingen 2 Programma 2 Conclusies 5 Aanbevelingen 6 Bijlagen (Engelstalig. Aparte bijlagen, niet toegevoegd) Introduction to sustainable development - app. 1 historical milestones 7 - app. 2 difficulties and questions in Dutch society 9 - app. 3 manifest Brabant app. 4 sustainability triangle 12 - pres. 1 sheets Introduction to sustainable development 18 Organisation and directing the area's responsibility - pres. 2 sheets Organising the area's responsibility 21 Regional branding - pres. 3 sheets Regional branding 24 - brochure 1 about Regional branding by Marien Sonneveld (in assignment of the Dutch NGO: IDM) - pres. 4 sheets Stakeholders analysis, and Sustainability topics in practice 27 (partly presented) - pres. 5 sheets: example of a Dutch NGO and a sustainability project 29 (partly presented) Intersectoral cooperation in chains and networks - pres. 6 sheets: Chains and networks, theory and practice 30 1 separate brochure, not added to this report - 1 -
4 Voorwoord Bij de voorbereidingen van het training-seminar voor de Bulgaarse en Roemeense NGO's heeft Milieukontakt Oost-Europa via een "call for expert" gezocht naar expertise en ervaring in duurzaamheid, regionale ontwikkeling en publiekprivate samenwerking, aangevuld met Nederlandse voorbeelden van lokale of regionale projecten. Van de gezochte deskundige werd gevraagd bij te dragen aan de training door middel van een aantal presentaties en achtergrondinformatie bij praktijkvoorbeelden. Voorbereidingen Het training-seminar maakte onderdeel uit van de ondersteuning door Milieukontakt aan de NGO's in Bulgarije en Roemenië bij de voorbereiding en indiening van voorstellen voor Green Agendaprojecten (GA). In een voorbereidingsgesprek hebben we geconstateerd, dat de NGO's het beste geholpen zouden zijn met informatie en ondersteuning, die is toegesneden op hun ideeën en eerste voorstellen voor projecten. In afwachting van die voorstellen is een voorlopig programma voor het training-seminar opgesteld, dat door Milieukontakt is aangevuld. Na afstemming met Focus Eco Centre, de Roemeense organisator van het seminar, is het uiteindelijke programma voorafgaand aan de training aan alle deelnemers toegezonden. Aansluiting op de projectvoorstellen vanuit de NGO's bleek lastig, omdat die voorstellen pas daags voor de training beschikbaar waren. Niettemin boden de bestaande contacten en beschikbare achtergronddocumentatie 2 over de NGO's voldoende informatie voor een adequaat programma. De deelnemende NGO's hebben over het algemeen een focus op milieuaspecten. Maar de beoogde, in te dienen projecten dienen gericht te zijn op de brede invalshoek van duurzame ontwikkeling. Naast de Green Agenda, die als procesinstrument in de training al aan de orde zou komen, is in het begin van het programma een presentatie opgenomen over inhoudelijke aspecten van duurzaamheid. Verder is informatie verzameld van een aantal Nederlandse projecten, die tijdens de training als voorbeeld zouden kunnen dienen. Uitgangspunt was een flexibel programma, dat desgewenst tijdens het training-seminar zou kunnen worden aangepast. Programma Het totale programma besloeg twee dagen training, afgewisseld met een volle dag werkbezoeken aan projecten, en voorafgegaan door een informele meeting. Dit was vooral van belang voor kennismaking en het sociale acclimatiseren. Onderstaand volgt een korte toelichting op enkele programmaonderdelen, waarbij Nederlandse kennis en voorbeelden zijn ingebracht. 2 Public participation in sustainable regional development in EU-accession countries Romania and Bulgaria, Milieukontakt Oost-Europa, April
5 DAG 1 Introductie in duurzame ontwikkeling Kort overzicht van de aandacht voor duurzame ontwikkeling vanaf het rapport voor de Club van Rome (1972). Plaatsing van duurzame ontwikkeling in historisch perspectief toont de verandering in de benaderingswijze door de jaren heen op macro niveau; op micro niveau vinden vergelijkbare processen plaats. Inzicht daarin is van belang voor stimuleren van bottom-up initiatieven en maatschappelijke zelforganisatie. Schets van duurzaamheidsvraagstukken in de Nederlandse/ Brabantse situatie. Illustratie van een traject voor het mobiliseren van maatschappelijke actoren (manifest Brabant 2050) en relativering: niet de visie maar het proces was van belang. Presentatie en toelichting op de Duurzaamheidsbalans, een instrument voor monitoring met nadrukkelijke inbreng van stakeholders. Betreft een eerste kennismaking. Dit instrument kan een goede aanvulling zijn op de procesaanpak volgens de Green Agendamethode. Begeleiding werkgroep Na een toelichting door Milieukontakt op aanpak en belang van inventarisatie en analyse van stakeholders heb ik één van de subgroepen begeleid bij de heroverweging van hun projectvoorstel op dit onderdeel. Regie in regionale ontwikkeling Stapsgewijs opgebouwde presentatie van thema's en typen actoren, die een rol spelen bij regionale ontwikkeling, en hoe deze inter-acteren en daarmee de slagingskans van succesvolle regie in regionale ontwikkeling beïnvloeden. Voortgekomen uit de analyse en conclusies van een groep ervaringsdeskundigen, die een jaar lang 6 gebieden in Nederland volgden die bezig zijn met regionale ontwikkeling. Bedoeling was om tijdens de training ook enkele cases uit die 6 gebieden te presenteren, die aansluiten bij de in ontwikkeling zijnde projectvoorstellen voor de GA-aanpak. Door bijstelling van prioriteiten tijdens de training heeft dit niet plaatsgevonden. DAG 2 Werkbezoeken/ excursies Gedurende deze dag zijn vijf locaties bezocht waar milieu- en of gebiedsprojecten lopen. De projecten bevatten een diversiteit aan thema's, doel en aanpak. Reeds tijdens de bezoeken vonden discussies plaats over relevantie, bijdrage aan duurzaamheid en uitstraling naar de regio. De werkbezoeken illustreerden de breedte van mogelijke initiatieven voor duurzaamheid én toonden hoe abstracte thema's als economische perspectief, regionale ontwikkeling, sociaal-cultureel kapitaal en natuur(-lijke) waarden op operationeel niveau invulling kunnen krijgen. Tijdens de busreis en gedurende de lunch werden "plenair" vergelijkingen gemaakt met Nederlandse praktijksituaties
6 Typering van de bezochte projecten Project 1: afvalproblematiek. Doel: het structureel terugdringen van de hoeveelheid zwerfafval door het opzetten van een vuilophaaldienst voor een regio met ca inwoners. Project 2: strohoedenmuseum. Men onderzoekt hoe dit museum de katalysator kan worden om de toeristische attractiviteit van de regio te bevorderen, om daarmee de regionale ontwikkeling te initiëren. Vooral private initiatieven zouden hier de aanzet kunnen geven tot duurzame ontwikkeling van de regio. Project 3: modeldorp, aangemeld voor de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Er is samenwerking opgestart tussen private initiatiefnemers, lokale autoriteiten, NGO's en universiteiten. Na diverse studies en inventarisatie zoekt men nu naar een strategie voor duurzame ontwikkeling. Project 4: oude ambachten als stimulator van regionale ontwikkeling. In een regio zonder agrarische mogelijkheden hebben ondernemers oude ambachten opgepakt, waarmee de werkgelegenheid is verbeterd en het toerisme in de regio is gestimuleerd. Tot op heden een succesvolle ontwikkeling. Vraag is hoe deze ontwikkeling verduurzaamd kan worden. Project 5: zorg- en welzijntoerisme. Inzet van de plaatselijke, niet meer in gebruikzijnde zoutmijn voor het ontwikkelen van eco-toerisme, m.n. gericht op zorg en welzijn. Algemene opmerking Elk van de bezochte projecten bevatte interessante aanknopingspunten voor duurzame ontwikkeling, maar de meeste zijn bedoeld om de economische ontwikkeling te stimuleren. Verbreding van de "projectagenda" naar dúúrzame ontwikkeling kan ook die economische ontwikkeling een extra impuls geven. Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn: 1) bewustwording van de noodzaak van duurzame i.p.v. alleen economische ontwikkeling; 2) het betrekken van lokale overheden bij lokaal-regionale ontwikkelingen (m.n. met die verbrede agenda); 3) het creëren van voldoende schaalomvang; 4) versterking van de organisatiegraad, regie en professionaliteit. DAG 3 Regional branding als gebiedsproces Toelichting wat 'regional branding' kan betekenen voor regionale ontwikkeling aan de hand van ervaringen uit Cork Ierland, Het Groene Woud Nederland en Finland. Regional branding is meer dan gebiedsmarketing; het initieert een proces en mobiliseert actoren. Branding neemt de identiteit (kernwaarden) van een regio, zoals die door bewoners en bezoekers beleefd worden, als uitgangspunt voor diensten en producten, die aansluiten op de maatschappelijke behoeften van consumenten (markt) en burgers (publieke diensten). Aan de orde komen vragen als: wat is het, welke doelen dient het, hoe werkt het in de praktijk, hoe pak je het aan? Door uitloop van andere agendapunten is slechts zijdelings aandacht besteed aan de wijze waarop men op lokaal niveau mensen kan mobiliseren en verbinden in projecten voor duurzame ontwikkeling (voorbeeld van Innovatieplatform Duurzame Meierij - IDM). Handvatten voor een stakeholdersanalyse (onderdeel van de presentatie over IDM)
7 Intersectorale ketens en netwerken Verband tussen ketens en netwerken, waardeketens en duurzaamheid. Leidende principes voor ontwikkeling van nieuwe waardeketens op het platteland. Intersectorale samenwerking biedt nieuwe kansen, zoals bv. verbinden van de agroketens aan de energiesector en zorgsector. Juist intersectorale samenwerking kan tegemoet komen aan de maatschappelijke behoefte aan de mix van markt- én publieke producten en diensten. Toelichting aan de hand van het voorbeeld van nieuwe concepten voor Heuvelland Limburg: probleembeschrijving, vernieuwende aanpak via kansenkaarten, conceptontwikkeling en interesseren van bedrijven en (private) investeerders. Vraagbaak De agenda voor het middagdeel is in overleg met de deelnemers aangepast. Er is deze dagen een overweldigende hoeveelheid informatie uitgewisseld. Een belangrijk deel van de middag is ingeruimd voor de vraagbaakfunctie, zodat de NGO's gericht vragen konden stellen en aanvullende informatie konden verzamelen voor hun in ontwikkeling zijnde projectvoorstellen. Naast de anderen (Milieukontakt, Focus Eco Center, deelnemers) heb ik in antwoord op vragen zoveel mogelijk overwegingen en suggesties meegegeven voor hun projecten. Conclusies De verschillende projecten van de deelnemende NGO's (en bezochte locaties) vertonen veel overeenkomsten. Projecten en ontwikkelingen zijn in wezen niet anders dan elders in (West) Europa. Wel zijn er verschillen in context, initiatiefnemers en fasen van ontwikkeling. Overzicht van mogelijkheden en ontwikkelingen en inzicht in samenhang ontbreken veelal. Ook: de invalshoek van (de deelnemende) NGO's is veelal het milieu; duurzame ontwikkeling vraagt een bredere oriëntatie. Grote behoefte aan (en mogelijkheden voor) praktische handvatten, zowel qua aanpak en organisatie (proces), verbinden van inhoudelijke thema's (integrale praktijkoplossingen) als instrumenten (checklists, formats e.d.). Kloof tussen bereidheid en initiatief vanuit private partijen en NGO's enerzijds en interesse of prioriteiten van (boven-lokale) autoriteiten anderzijds. Gevaar van versnipperde inspanning en te kleinschalige aanpak om echte maatschappelijk relevante veranderingen te initiëren. Kwetsbaarheid van de huidige NGO's door geringe capaciteit (veelal vrijwilligers). Kansen voor en noodzaak tot professionalisering, zowel qua competenties als organisatiegraad. De kunst is om op Europees niveau mee te denken over ontwikkelingen, beleid, programma's en fondsen en tegelijkertijd praktische projecten op te zetten, die herkenbaar zijn en op lokaal/regionaal niveau zichtbaar bijdragen tot verbeteringen
8 Aanbevelingen Meer (interregionale en internationale) uitwisseling voor NGO's (maar ook andere organisaties) om kennis te nemen van projecten en ontwikkelingen elders en tegelijk de eigen kennis, inzicht en ervaring te vergroten. Organiseren van aansluiting (projectmatig, programmatisch of structureel in netwerken) bij andere partijen en projecten met vergelijkbare of aanpalende doelen. Soms spelen in andere regio's exact dezelfde ontwikkelingen of lopen vergelijkbare projecten en programma's. Te vaak wordt hetzelfde wiel opnieuw uitgevonden. Maar: voorkom incorporatie van organisaties en projecten tot logge, bureaucratische of abstracte eenheden; handhaaf het rechtstreekse contact met mensen in een regio én blijf het bottom-up initiatief stimuleren en koesteren. Intensievere en structurele begeleiding van de afzonderlijke NGO's bij voorbereiding van projecten, organisatie van stakeholders en netwerken, en uitvoering en implementatie. Bij ontbreken daarvan dreigen initiatieven niet vol wasdom te komen. Alle eerder verrichte inspanning voor projectinitiatie én ondersteuning zijn dan vergeefs geweest. Dit kan bijvoorbeeld door "personele" uitwisseling van deskundigheid te stimuleren en te faciliteren. Daarmee ontstaat parallel aan het spoor van inhoudelijke projecten een leertraject van internationale uitwisseling van kennis en ervaring. Ook hier is aansluiting op vergelijkbare initiatieven te verkiezen boven het opnieuw organiseren (vergelijk bijvoorbeeld het Nederlandse programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling)
Projectplan Monitor bevordering arbeidsparticipatie (2009-2012)
-1- Projectplan Monitor bevordering arbeidsparticipatie (2009-2012) 1 Aanleiding voor het project Arbeidsparticipatie is een belangrijk onderwerp voor mensen met een chronische ziekte of functiebeperking
Nadere informatieRegiegemeente Wendbaar met de blik naar buiten. Zichtbaar met de blik naar binnen. Auteur: Daan Platje VeranderVisie Datum: maart 2011 Pagina 1 van 7
Regiegemeente Wendbaar met de blik naar buiten. Zichtbaar met de blik naar binnen. Auteur: Daan Platje VeranderVisie Datum: maart 2011 Pagina 1 van 7 Gemeentelijke regie Het Rijk heeft kaders opgesteld
Nadere informatieDrempels. droom. werkelijkheid
Drempels tussen droom en werkelijkheid Een dynamisch groen kennissysteem, midden in de praktijk In de groene sector spelen vraagstukken waar direct en gerichte antwoorden voor nodig zijn. Goede oplossingen
Nadere informatieWerkconferentie woensdagmiddag 24 april Erfgoednota Leiden Startdocument voor hoofdthema Stad van (internationale) kennis en collecties
Werkconferentie woensdagmiddag 24 april Erfgoednota Leiden Startdocument voor hoofdthema Stad van (internationale) kennis en collecties Erfgoed is in de nieuwe erfgoednota een breed begrip; de cultuurhistorie
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieAandacht voor voedsel bij Gelderse gemeenten. Resultaten digitale verkenning 22 september 14
Aandacht voor voedsel bij Gelderse gemeenten Resultaten digitale verkenning 22 september 14 In het kort Doelgroep: Gelderse gemeenten Doel: verkennen behoefte aan provinciale ondersteuning bij faciliterende
Nadere informatieWmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Samenwerken met vrijwilligers
Wmo-werkplaats Twente Scholingshandleiding voor cursist en trainer Samenwerken met vrijwilligers De vrijwilliger als vanzelfsprekende partner in zorg en welzijnswerk juli 2011 Saxion. Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieEN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT?
EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT? Onderzoek naar Toerisme & Recreatie in Bedum AANLEIDING VAN HET ONDERZOEK Onderwerp dat door burgers is aangedragen Veel beleidsvrijheid van de gemeente, passend in regionale
Nadere informatieConcretere eisen om te (kunnen) voldoen aan relevante wet- en regelgeving zijn specifiek benoemd
>>> Overgang Maatstaf 2016 Onderstaand overzicht bevat de selectie van de geheel nieuwe eisen uit de Maatstaf 2016 en de eisen waarbij extra of andere accenten zijn gelegd, inclusief een korte toelichting.
Nadere informatiePublic Value Een introductie
Public Value Een introductie Zwolle, 3 oktober 2018 Gerwin Nijeboer waarde creëren in het gemeenschappelijk belang voor het welzijn van het individu en de samenleving. Belangrijk: Public is NIET gelimiteerd
Nadere informatieVERBETERINGSGERICHT LEIDINGGEVEN
VERETERINGSGERICHT LEIDINGGEVEN Rob ertels 1 SITUATIE Leidinggeven aan verandering - of beter gezegd: continue verbetering - vraagt van de manager van vandaag het vermogen om zowel krachtig te sturen op
Nadere informatieOnderwerp: evaluatie Stuurgroep Toerisme en Recreatie en planvorming 2009
Agendapunt : Voorstelnummer : Raadsvergadering : 25 november 2008 Naam opsteller : Thea Olivier Informatie op te vragen bij : Thea Olivier Portefeuillehouders : Jan Mesu Onderwerp: evaluatie Stuurgroep
Nadere informatieUitdagingen voor jongeren en EU beleid
Uitdagingen voor jongeren en EU beleid Floor van Houdt Plv afdelingsleider voor Europese Commissie Date: in 12 pts Europa 2020 Strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei Aandacht voor jongeren
Nadere informatieEuropa kent een bonte verzameling aan fondsen: Thematische fondsen en Structuurfondsen. Deze dia is gemaakt door Adviesbureau ERAC.
1 2 Europa kent een bonte verzameling aan fondsen: Thematische fondsen en Structuurfondsen. Deze dia is gemaakt door Adviesbureau ERAC. 3 EFRO is onderdeel van het cohesiebeleid. - Doelstelling 1: Convergentie,
Nadere informatieThe Road to Working Capital Excellence. Werken aan structurele verbeteringen door het tussen de oren krijgen van werkkapitaal
The Road to Working Capital Excellence Werken aan structurele verbeteringen door het tussen de oren krijgen van werkkapitaal The road to Working Capital Excellence Vraag Aanpak Toepassing Resultaat Quick
Nadere informatieDialoog veehouderij Venray
Dialoog veehouderij Venray aanbevelingen dialoog veehouderij gemeente Venray Datum 21 december 2016 Portefeuillehouder Martijn van der Putten Team RO Naam steller Jos Kniest De onderstaande aanbevelingen
Nadere informatieVERGROOT JE IMPACT MET PPS! CONFERENTIE KLEINE BESTUREN PO-RAAD 9 januari 2015. Eco van Efferink
VERGROOT JE IMPACT MET PPS! CONFERENTIE KLEINE BESTUREN PO-RAAD 9 januari 2015 Eco van Efferink Jacqueline Vink, PPS-expert Onderwijsagenda, JOGG Schuttelaar & Partners WELKOM! Kennismaking Verwachtingen:
Nadere informatieAAN DE SLAG MET INFORMATIEMANAGEMENT. Masterclass Informatiemanagement
AAN DE SLAG MET INFORMATIEMANAGEMENT Masterclass Informatiemanagement AAN DE SLAG MET INFORMATIEMANAGEMENT INTRODUCTIE Informatie is voor elke organisatie een cruciale asset. Efficiënte uitvoering van
Nadere informatieLEREN DOOR TE DOEN DESIGN THINKING TRAINING VOOR COMMUNICATIE PROFESSIONALS
DESIGN THINKING TRAINING VOOR COMMUNICATIE PROFESSIONALS Deze energieke, tweedaagse training resulteert in hands-on ervaring en meer inzicht in de Design Thinking principes, de belangrijkste tools en terminologie.
Nadere informatie7 e Leergang De regionale ambtenaar als regisseur
7 e Leergang De regionale ambtenaar als regisseur RegioAcademie 2012-2013 De regionale samenwerking De regionale samenwerking tussen gemeenten is niet meer weg te denken in bestuurlijk Nederland. Ruwweg
Nadere informatieKick-off Kenniskring Zelfredzaamheid ICT, Zorg en Welzijn 20 maart 2014, In de Ruimte, Utrecht
Kick-off Kenniskring Zelfredzaamheid ICT, Zorg en Welzijn 20 maart 2014, In de Ruimte, Utrecht 13.30 - Opening danielle@digitalestedenagenda.nl h.haveman@enschede.nl www.twitter.com/dezorgendestad 1 Digitale
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieOntwikkelingen. in zorg en welzijn. Wij houden daarbij onverkort vast aan de Koers 2010-2013,
KOERS 2014-2015 3 Het (zorg)landschap waarin wij opereren verandert ingrijpend. De kern hiervan is de Kanteling, wat inhoudt dat de eigen kracht van burgers over de hele breedte van de samenleving uitgangspunt
Nadere informatieVerslag sessie 3: Op zoek naar nieuwe modellen van cultuurparticipatie
Verslag sessie 3: Op zoek naar nieuwe modellen van cultuurparticipatie INTRODUCTIE (door An Van Den Bergh) Voorbeelden van verschillende participatieve praktijken - Onze rijkdom - Theater stap - Open deur
Nadere informatieEditie Noord Limburg 3 7 juni POM Limburg Corda Campus, 3500 Hasselt T
Editie Noord Limburg 3 7 juni 2019 POM Limburg Missie, Visie & Activiteiten Missie De organisatie inspireert, ontwikkelt en versterkt de basisvoorwaarden voor duurzame sociaaleconomische groei in de provincie
Nadere informatieBijlage Specifieke toetsingscriteria per doelstelling
Bijlage Specifieke toetsingscriteria per doelstelling A. Subsidies voor incidentele activiteiten en projecten A.1 Doelstelling: Herkenbare en onderscheidende culturele identiteit door behoud en ontwikkeling
Nadere informatieStrategische Personeelsplanning. Basisdocument
Strategische Personeelsplanning Basisdocument Strategische Personeelsplanning Basisdocument SPP als pijler van hr-beleid Om als organisatie in een dynamische omgeving met veel ontwikkelingen en veranderingen
Nadere informatieWerkplan Centrum XL 2015/2016
Werkplan Centrum XL 2015/2016 Maart 2015, Amsterdam Inleiding: toekomstperspectief Centrum XL Er zijn veel ontwikkelingen gaande in Amsterdam op het gebied van economie, logistiek en duurzaamheid die van
Nadere informatieProjectplan Fruitrijk Fase 2
Projectplan Fruitrijk Fase 2 Ontwikkeling van een gebiedseigen attractie voor Rivierenland 1) Inleiding Uit de Monitor Vrijetijdseconomie, in opdracht van het RBT Rivierenland, is gebleken dat de economische
Nadere informatieBegrip. Projecten. Leerproces. Katalysator. Vertrouwen. Professionaliteit. Slimmer. Kwaliteit Kennis. Praktijkleren: hands-on leren in projecten
en Katalysator Vertrouwen Professionaliteit Slimmer Kwaliteit Kennis Begrip Leerproces Praktijkleren: hands-on leren in projecten Praktijkleren: hands-on leren in projecten Het programma Praktijkleren
Nadere informatieSamen sterk in het sociaal domein
Samen sterk in het sociaal domein Duurzaam organiseren van het sociaal domein door intergemeentelijke samenwerking In dit artikel gaan we in op de meerwaarde van samenwerking tussen gemeenten in het sociaal
Nadere informatieDeze ontvangt u mede namens de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Paul Blokhuis.
21 501-31 Raad voor de Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken Nr. 465 Brief van de minister voor Medische Zorg Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatieChecklist afsprakenkader en actieplan Brede School in Brussel
Checklist afsprakenkader en actieplan Brede School in Brussel De 'Checklist voor afsprakenkader en actieplan Brede School is een instrument om Brede Schoolcoördinatoren en hun partners te ondersteunen
Nadere informatieWe doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te
Aanbevelingen Rekenkamer t.a.v. Drukte Amsterdam december 2016 Aanbevelingen We doen zeven aanbevelingen om de aanpak van drukte en de leefbaarheid te verbeteren. Vier aanbevelingen hebben betrekking op
Nadere informatieMasterclass Duurzame voedselvoorziening in en om de stad
Masterclass Duurzame voedselvoorziening in en om de stad Aandachtspunten Regionale voedselsystemen als thematisch integratiekader Urban Green Train: toepassing voor onderwijs Aeres Hogeschool Almere Aansluiten
Nadere informatieWAARDEN BEWUST ONDERNEMEN
WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN EEN NIEUW SOORT ONDERNEMERSCHAP RESULTAAT KOERS VISIE PERSOONLIJK LEIDERSCHAP MEERWAARDE & RENDEMENT WAARDEN BEWUST WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN ANNO 2013 Waarden Bewust Ondernemen
Nadere informatieDagbesteding in ontwikkeling: hoe de vernieuwing doorzet
Gepubliceerd op Movisie (https://www.movisie.nl) Home > kennisdossiers > Participatie en activering > Dagbesteding in ontwikkeling: hoe de vernieuwing doorzet Dagbesteding in ontwikkeling: hoe de vernieuwing
Nadere informatieDutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews
Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews PLATO - Centre for Research and Development in Education and Lifelong Learning Leiden University Content Vraagstellingen voor case studies m.b.t.
Nadere informatieGrensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland
MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor
Nadere informatieOok Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.
Ook Coevorden Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren Project Datum Versie Status Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.4 Concept 1. Visie Achtergrond: van twitter via verbinding naar
Nadere informatieBeïnvloeding Samen sta je sterker
Beïnvloeding Samen sta je sterker Aan de slag Om uw doel te bereiken, moet u gericht aan de slag gaan. Het volgende stappenplan kan u hierbij helpen. 1. Analyseer het probleem en bepaal uw doel Als u een
Nadere informatieWorkshop Health Impact Assessment
Workshop Health Impact Assessment Loes Geelen, Lea den Broeder SCHAKELDAG 2014 ALLES ONDER ÉÉN DAK Wat komt vandaag aan bod? Opwarmer Wat is HIA? Theorie naar praktijk: een voorbeeld Vergeet niet na afloop
Nadere informatieGedeeld Cultureel Erfgoed en de rol van DutchCulture
Gedeeld Cultureel Erfgoed en de rol van DutchCulture 1. Het Gedeeld Cultureel Erfgoedbeleid Doelstellingen GCE Programma 2. De Rol van DutchCulture Programmaraad Matchingsregeling Buitenlands bezoekersprogramma
Nadere informatieIedereen doet mee Geleerde lessen
Iedereen doet mee Geleerde lessen Context Subsidieprojecten Twee typen regelingen: ASV, gangbare mogelijkheid voor initiatiefnemers om projectaanvragen in te dienen in het kader van de beschikbare begrotingssubsidie
Nadere informatieAlfons Oldeloohuis, Huisarts. Betrekken jongeren. Verbinden stad & land en consument & producent. Stimuleren innovatie. Procesbegeleiding partijen.
Netwerk de Peelhorst Alfons Oldeloohuis, Huisarts Geïnteresseerd in het animatiefilmpje over het Netwerk de Peelhorst of direct naar de website? Scan het plaatje hierboven via de (gratis) layar-app "De
Nadere informatiePresentatie Hoensbroek 3.0 11 juli 2014, door het bestuur van de Stichting BIZ winkelcentrum Hartje Hoensbroek
Presentatie Hoensbroek 3.0 11 juli 2014, door het bestuur van de Stichting BIZ winkelcentrum Hartje Hoensbroek van MIJN verleden naar mijn TOEKOMST Alarmerend signaal uit marktconsultatie MKB/REVA van
Nadere informatieStrategieën voor ruimtelijke ontwikkeling. 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen
Strategieën voor ruimtelijke ontwikkeling 1) Duurzame ontwikkeling, governance, gebiedsontwikkeling, monitoring en kennisvragen Ina Horlings Lezing Waddenacademie, 2-12- Opgaven voor de Waddenregio 1.
Nadere informatieSTRATAEGOS CONSULTING
STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.
Nadere informatievoor veiligheid & zelfredzaamheid Evenement & Veiligheid
voor veiligheid & zelfredzaamheid Evenement & Veiligheid Openbare Orde en Veiligheid bij grootschalige publieksevenementen: Octaaf Advies helpt! Sinds de rellen bij Hoek van Holland in 2009, waarbij een
Nadere informatie8273/1/18 REV 1 dui/ass/sv 1 DG E 1C
Raad van de Europese Unie Brussel, 27 april 2018 (OR. en) 8273/1/18 REV 1 JEUN 45 NOTA van: aan: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad nr. vorig doc.:
Nadere informatieDe kunst van samen vernieuwen
De kunst van samen vernieuwen Cultuuragenda gemeente Zutphen 2016 Kunst, cultuur en erfgoed geven kleur aan Zutphen. Ze zorgen voor een leefbare en dynamische samenleving, sociale en economische vitaliteit
Nadere informatieOVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN
OVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN Deze notitie behandelt enkele conclusies op hoofdlijnen, gebaseerd op de 36 inzendingen die zijn ingediend voor de pilot woonconcepten voor EU-arbeidsmigranten. Positieve
Nadere informatie1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...
Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar
Nadere informatieVoor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen. Vodo50. Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin
Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen Vodo50 Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin Aanleiding Nederland en Groningen moeten het voor de groei van de economie vooral hebben van actieve
Nadere informatieEN WERK & INKOMEN. 2 e leer en kennisbijeenkomst 24 mei 2018
SAMENWERKING GGZ EN WERK & INKOMEN EN HOE STAAT HET MET HET ONDERZOEK? IN GESPREK OVER DE EERSTE RESULTATEN 2 e leer en kennisbijeenkomst 24 mei 2018 . WIE ZIJN WIJ? WIE BENT U? INTRODUCTIE ONDERZOEK Voorbeeldonderzoek
Nadere informatieFunctieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303
Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303 Doel (Mede)zorgdragen voor de vormgeving en door het geven van adviezen bijdragen aan de uitvoering van het beleid binnen de Hogeschool Utrecht kaders en de ter
Nadere informatieVragen pas gepromoveerde
Vragen pas gepromoveerde dr. Maaike Vervoort Titel proefschrift: Kijk op de praktijk: rich media-cases in de lerarenopleiding Datum verdediging: 6 september 2013 Universiteit: Universiteit Twente * Kun
Nadere informatieEvaluatie Cittaslow Westerwolde
Evaluatie Cittaslow Westerwolde Presentatie Onderzoeksresultaten Cittaslow Westerwolde 9 november 2017 Presentatie Onderzoeksresultaten 1. Externe communicatie over Cittaslow Westerwolde 2. Initiatieven
Nadere informatieCultureel Ondernemen in Historische Gebouwen 7 december 2016, Conferentie Cultuur in Beeld, Workshop Nyenrode i.s.m. MMNieuws
Cultureel Ondernemen in Historische Gebouwen 7 december 2016, Conferentie Cultuur in Beeld, Workshop Nyenrode i.s.m. MMNieuws Wie zijn wij Birgit Dulski, Nyenrode Business Universiteit Opgeleid als architect
Nadere informatieVerslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme
Verslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme Datum bijeenkomst: 22 oktober 2012 Auteur: Els Holsappel Locatie: Landal GreenParks Coldenhove in Eerbeek (met dank aan gastheer Martin Bes) Aanwezig: 60
Nadere informatieSterk en Toekomstbestendig bestuur Regio Gelderland
Sterk en Toekomstbestendig bestuur Regio Gelderland Inspelen op een veranderende omgeving Roel Wever 7 april 2014 Rivierenland Een samenwerkingsproject van Provincie Gelderland en VNG Gelderland 1 De essenties
Nadere informatieInspiratiebijeenkomst Obdam. 1 april 2015 Dorpsstraat 155, Obdam.
Obdam 1 april 2015 Dorpsstraat 155, Obdam. Programma 19:30 Opening en welkom 19:40 Betekenis van een lokaal fonds voor de omgeving, door Monique van Bijsterveld 19:55 De oprichting van een lokaal fonds,
Nadere informatieGrenzeloos zakendoen in het groen. Presentatie NRIT Onderzoek 8 december 2009
Grenzeloos zakendoen in het groen Presentatie NRIT Onderzoek 8 december 2009 Doel onderzoek Het nagaan van de behoeften en mogelijkheden om gezamenlijk MICE-activiteiten met een focus op een groene, landelijke
Nadere informatieHandelingsperspectieven voor bodembeheer
Handelingsperspectieven voor bodembeheer PFAS symposium, 25 juni 2018 Arne Alphenaar / Jasper Lackin Huidige bodemwetgeving Wet bodembescherming = kapstok voor bodembeheer Saneren Circulaire bodemsanering
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieVersterken coöperatieve impact
Versterken coöperatieve impact Wat gaan we doen om samen een dam op te werpen tegen de gevolgen van dementie? ledenbijeenkomst dinsdag 7 februari 2017 9.30 uur Welkom en introductie (Mijke Nouwen) 9.40
Nadere informatieVoorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen
3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis
Nadere informatieUWV/SMZ & Academische Werkplaatsen
UWV/SMZ & Academische Werkplaatsen Bouwen met beperkte middelen Achtereenvolgens Context Academisering Verzekeringsgeneeskunde KCVG 2 e fase: consolidatie Concept Academische werkplaatsen AWP UWV concreet
Nadere informatieLEADER. Kansen voor ondernemers in het LEADER programma
LEADER Kansen voor ondernemers in het LEADER programma LEADER Europese subsidie voor plattelandsontwikkeling In Zeeland uitgevoerd in 2 gebieden: Midden Noord Zeeland en Zeeuws Vlaanderen Bottom up ontstaan
Nadere informatieProfielschets. Ondernemende school
Profielschets Ondernemende school Scholen met Succes Postbus 3386 2001 DJ Haarlem www.scholenmetsucces.nl info@scholenmetsucces.nl tel: 023 534 11 58 fax: 023 534 59 00 1 Scholen met Succes Een school
Nadere informatie1 Visie op de webpresentatie
1 Visie op de webpresentatie De gemeente Eindhoven gaat haar presentatie op het web verbeteren We spreken met opzet over presentatie omdat de vorm wat ons betreft nog open is. Concreet betekent dit dat
Nadere informatieBesturen met een visie
Besturen met een visie - de basis Trainingstraject specifiek ontwikkeld voor verenigingsbestuurders Besturen met een visie Versterking van amateursportverenigingen door bestuurders in hun kracht te zetten
Nadere informatieInspireren, Leren & Werken. Werken aan een nieuwe werkwijze
Inspireren, Leren & Werken Werken aan een nieuwe werkwijze WIE, WAT, WAAR? BOOTCAMP JEUGDWERK 2014 BLZ 4 DAG 4 DONDERDAG 4 SEPTEMBER BLZ 8 DAG 1 MAANDAG 1 SEPTEMBER BLZ 5 DAG 5 VRIJDAG 5 SEPTEMBER BLZ
Nadere informatiePartnerships. iets over mijn ervaringen toegelicht aan de Roundtable on Sustainable Palm Oil. Reinier de Man. den Haag, 20 januari 2005 Partnerships 1
Partnerships iets over mijn ervaringen toegelicht aan de Roundtable on Sustainable Palm Oil Reinier de Man den Haag, 20 januari 2005 Partnerships 1 Mijn ervaring met partnerships Sinds 1994 werk ik voor
Nadere informatieBantopa Kennismaken met Samenwerken
Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven
Nadere informatieSamenspel Formeel - Informeel. Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink
Samenspel Formeel - Informeel Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink 6/12/2015 Programma - Korte kennismaking; - Ontwikkelingen in de vrijwillige zorg; - Uitgangspunt
Nadere informatieSamenwerken èn netwerken
Samenwerken èn netwerken Stappenplan voor versterken van zelforganisaties Auteurs Saskia van Grinsven en Jamila Achahchah Fotografie: Guillermo Dazelle MOVISIE Juni 2012 Inleiding Voor je ligt een stappenplan
Nadere informatieStand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer
Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)
Nadere informatieChecklist Afspraken met elkaar maken voor scholen en stagebieders
Rondom: Hoe werk je samen aan een goed begeleide stage? Checklist Afspraken met elkaar maken voor scholen en stagebieders Deze checklist is voor scholen en (potentiële) stagebieders die elkaar beter willen
Nadere informatieDe toekomst begint vandaag!
verder bouwen aan de kindcentra 0-13 s-hertogenbosch De toekomst begint vandaag! Als professionals, schoolbesturen, kinderopvangorganisaties en gemeente werken we samen aan de kindcentra 0-13 s-hertogenbosch;
Nadere informatieSamenvatting Integrale Handhaving
Samenvatting Integrale Handhaving Openbare inrichtingen als hotels, cafés en discotheken worden geconfronteerd met verschillende gemeentelijke, regionale en landelijke handhavers. Voorbeelden van handhavers
Nadere informatieKEK DE FRIESE MEREN: VINDBAARHEID EN VERBONDENHEID
KEK DE FRIESE MEREN: VINDBAARHEID EN VERBONDENHEID Aanleiding: Scholen in de regio hebben geen behoefte aan een verruiming van het aanbod, maar aan het inzichtelijk maken van het aanbod en de keuzemogelijkheden,
Nadere informatieEvaluatie onderzoek Cittaslow Westerwolde. Jannie Rozema en Suzanne Feimann
Evaluatie onderzoek Cittaslow Westerwolde Jannie Rozema en Suzanne Feimann Evaluatie van Cittaslow Westerwolde 1. Westerwolde + Cittaslow = Cittaslow Westerwolde 2. Is er effectieve communicatie over Cittaslow?
Nadere informatieNota inzake Economic Development Board
Nota inzake Economic Development Board Inleiding De economische ontwikkeling van Noord-Limburg krijgt een grote impuls met de campusontwikkeling, maar daarmee zijn niet alle economische uitdagingen deze
Nadere informatieBrug tussen strategie en realisatie. Herfst 2014
Herfst 2014 Waarom is het realiseren van de strategie vaak zo lastig? Het ontwikkelen van een goede strategie is al niet eenvoudig, laat staan de realisatie ervan Het blijkt in de praktijk dat veel organisaties
Nadere informatieEenzaamheid is de situatie waarin sprake is van een pijnlijk gemis aan contacten of gebrek aan kwaliteit van contacten.
Activiteiten Coalitie Erbij 2018 Inhoud Algemeen... 3 Coalitie Erbij in 2018... 3 Visie... 3 Missie... 3 en... 3 Kernactiviteiten van Coalitie Erbij in 2018... 4 Kernactiviteit 1: Versterken lokale aanpak...
Nadere informatieDE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis!
DE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis! Wat is de Opgewekte Woning Club? De Opgewekte Woning Club is een slimme aanpak welke energiezuinig wonen en verbouwen bij woningeigenaren
Nadere informatieDe Groene Kennispoort Twente Regionale voedselketen Twente. Woensdag 25 april Dagmar Essing
De Groene Kennispoort Twente Regionale voedselketen Twente Woensdag 25 april Dagmar Essing Programma vandaag Verwachtingen kenniswerkplaats? Voorstel ronde (5 min) Presentatie Groene Kennispoort Twente
Nadere informatiegezondheidszorg, weinig goed onderwijs. Zij hebben beperkt (mede)zeggenschap over hun eigen leefomgeving.
MISSIE De Stichting Duurzame Samenleving Papua Barat (SDSP) stelt zich ten doel om in de binnenlanden van West Papoea een duurzame samenleving op te bouwen in samenwerking met de plaatselijke bevolking,
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.
Nadere informatieLerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte
OP ESF Vlaanderen 2014 2020 Prioriteit uit OP: 1 - loopbaanbeleid curatief investeringsprioriteit 8i - werkloosheid naar werk Informatieve Bijlage: Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte
Nadere informatieManagement. Analyse Sourcing Management
Management Analyse Sourcing Management Management Business Driven Management Informatie- en communicatietoepassingen zijn onmisbaar geworden in de dagelijkse praktijk van uw organisatie. Steeds meer
Nadere informatieDe Koppelpoort. Als je vanuit een andere invalshoek kijkt, dan zie je andere dingen.
De Koppelpoort Als je vanuit een andere invalshoek kijkt, dan zie je andere dingen. AMBITIES Bewoners aan zet meer ondersteuning voor initiatieven van (groepen) bewoners Wijkgericht, de buurt als ontwikkelgebied
Nadere informatieLEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS
LEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS Graag vertel ik u in deze brochure over Leiders van Morgen, een Management Development (MD) netwerk dat october 2010 van start gaat. Voor meer
Nadere informatieHierbij informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot de transitie van het Noordelijk Scheepvaartmuseum naar een historisch museum.
Stand van zaken transitie Noordelijk Scheepvaartmuseum naar historisch museum M. van der Heide De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN 06 51407779 0 6714400 - Geachte heer, mevrouw,
Nadere informatieBESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN
BESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN Projectleider Afdeling Iris van Gils Kerngroep Visie/Missie Datum 28 november 2014 Planstatus Vastgesteld in de Fusieraad 24 november 2014 Opdrachtgever Stuurgroep
Nadere informatieBruikbare Aanbevelingen om de EILEEN- Benadering toe te passen
Bruikbare Aanbevelingen om de EILEEN- Benadering toe te passen Verbeterd interculturele leren in Europese ondernemingen Nederlandstalige Versie Dutch Language Version De EILEEN Aanbevelingen Introductie
Nadere informatieCommunicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder
Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan, 22 Augustus 2014 1 Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken
Nadere informatieGroen in de stad. Onderzoek naar handelingsperspectief voor provincies. Marijke Dijkshoorn, Stijn Reinhard en Rob Messelink
Groen in de stad Onderzoek naar handelingsperspectief voor provincies IPO werkgroep Natuurbeleid, 5 april 2016 Marijke Dijkshoorn, Stijn Reinhard en Rob Messelink Op zoek naar nieuw handelingsperspectief
Nadere informatieOperationeel Programma EFRO Noord-Nederland
Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio
Nadere informatie