Energie uit afval. Resultaten en bevindingen van project. Datum 2011 Status Definitief

Transcriptie

1 Resultaten en bevindingen van project Energie uit afval Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten subsidie. Ze delen hun resultaten en bevindingen, ter inspiratie voor nieuwe onderzoeks- en productideeën. De subsidies werden verleend door de energie-innovatieprogramma's Energie Onderzoek Subsidie (EOS) en Innovatie Agenda Energie (IAE). Datum 2011 Status Definitief N.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland (AZN) in opdracht van Agentschap NL

2

3 Colofon Projectnaam Programma Regeling Projectnummer Contactpersoon Energie uit afval Energie Onderzoek Subsidie Demonstratie DEMO07011 N.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland (AZN) Hoewel dit rapport met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten.

4 Eindrapport Energie Onderzoek Subsidie: Demonstratie 1

5 1. Gegevens project Projectnummer: DEMO07011 Projecttitel: Energie uit afval Penvoerder en medeaanvragers: N.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland (AZN) Projectperiode: 2007 t/m 2011 Inhoudelijk eindrapport Samenvatting Inleiding Doelstelling Werkwijze Resultaten Discussie Conclusie en aanbevelingen In Europa wordt jaarlijks 220 miljoen ton huishoudelijk afval aangeboden, hiervan wordt circa 20% verwerkt door afvalverwerkingsinstallaties. Tijdens de afvalverbranding wordt een ton afval gereduceerd tot ton bodemassen. Deze bodemassen worden momenteel voornamelijk toegepast als secundaire bouwstof in de wegenbouw. In Nederland maakt het bouwstoffenbesluit dit mogelijk doordat bodemassen vallen binnen de bijzondere categorie reststoffen. Bodemassen vormen een kostenpost voor de afvalverbrandingsinstallaties (hierna AVI s), daarnaast is de politiek sinds eind jaren 90 gestart met het verwijderen van de categorie bijzonder reststoffen. Dit heeft de afvalverwerkingindustrie er mede toe aangezet om de kwaliteit van de bodemassen te gaan verbeteren. Tijdens dit proces is het besef verder gegroeid dat bodemassen ook waardevolle restmaterialen als aluminium, koper en zink bevatten. Wanneer ferro en non-ferro materialen van de overige bodemasmaterialen gescheiden kunnen worden kan dit een groot milieu-, energie- en kostenvoordeel opleveren. Er bestaan echter geen technologieën waarmee het mogelijk is om hoge percentages ferro en non-ferro materialen terug te winnen uit bodemassen. Dit heeft te maken met het zeer complexe probleem bij het scheiden van bodemas. In onverbrand afval zijn de metaalconcentraties namelijk vijfmaal lager in gewicht en tienmaal lager in volume. Grootste probleem is dat de metalen niet in zuivere vorm voorkomen. Daarnaast bestaat het resterende bodemas uit een enorme hoeveelheid zand (vuil) waardoor scheiding moeilijk is. Deze bodemassen bevatten veel energierijke en kostbare materialen zoals aluminium. De bodemassen (ook wel slakken genoemd) worden, net zoals bij andere AVI s in Nederland, verwerkt in een slakkenopwerkingsinstallatie. Hierbij wordt een klein deel van de ferro en non-ferro materialen door AZN teruggewonnen. Echter, van de bodemassen die het huidige proces ingaan wordt 91,5% na behandeling nog steeds aangemerkt als bodemas. Dit maakt het proces zeer inefficiënt. AZN had dan ook als doel in onderhavig project te demonstreren dat het mogelijk is om hoge percentages ferro en non-ferro materialen terug te winnen uit bodemassen. AZN wil deze problemen aanpakken door middel van de toepassing van een nieuwe, unieke droge scheidingstechniek. Deze nieuwe technologie wordt als voorproces toegevoegd aan de bestaande slakkenopwerkingsinstallatie. Door de unieke droge scheidingstechniek wordt een grote materiaalterugwinning en energiebesparing mogelijk. Tijdens deze demonstratie met de unieke droge techniek heeft AZN uitvoerig getest. De conclusie is dat AZN een installatie in gebruik heeft genomen die jaarlijks 0,58 PJ energie bespaard, een terugverdientijd van 8,6 jaar heeft en een aanzienlijke positieve impact heeft op de milieuhuishouding door het terugwinnen van ongekend hoge percentages ferro en non-ferro materialen als ijzer, RVS, aluminium, zink, messing en koper. Het project is dus een groot succes te noemen, ondanks dat de planning gaandeweg het project is verlengd tot een projectduur van 4 jaar. AZN doet haar best de opgedane kennis verder uit te dragen in de markt en andere afvalverwerkers ook te overreden de nieuwe techniek te gaan toepassen. Dit zou een nog veel grotere positieve impact hebben op het milieu en de energiehuishouding van Nederland. 2

6 2. Uitvoering van het project De problemen (technisch en organisatorisch) die zich tijdens het project hebben voorgedaan en de wijze waarop deze problemen zijn opgelost Toelichting op wijzigingen ten opzichte van het projectplan; Toelichting op de verschillen tussen de begroting en de werkelijk gemaakte kosten. Inleiding Jaarlijks wordt in heel Europa 220 miljoen ton huisvuil (cijfers van 2006) aangeboden, ingezameld en verwerkt. Ongeveer 20% hiervan wordt verwerkt in afvalverwerkingsinstallaties. Hierbij wordt een ton afval gereduceerd tot ongeveer 270 kg bodemassen, wat bij de start van het project eigenlijk alleen nuttig kon worden aangewend door te verwerken in de wegenbouw als secundaire bouwstof. De bodemassen vormen echter een hoge kostenpost voor afvalverbrandingsinstallaties (AVI s). Daarnaast wordt het wettelijk steeds lastiger bodemassen verder te verwerken. Het verbeteren van de kwaliteit van de bodemassen lijkt de enige optie om bodemassen in de toekomst nog te kunnen verwerken. Gaandeweg het project is ook het besef gekomen bij AZN dat bodemas ook zeer veel waardevolle stoffen als aluminium, koper en zink bevat die bij hergebruik van grote waarde kunnen zijn. Dit geldt zowel in geldelijke zin als voor het milieu. Het terugwinnen van deze ferro en non-ferro materialen was echter bij de aanvang van dit EOS-DEMO project technisch niet mogelijk. Bij het scheiden van onverbrand afval blijkt dat metaalconcentraties vijfmaal lager zijn in gewicht en tienmaal lager in volume. Belangrijker nog is dat metalen niet in zuivere vorm voorkomen in het afval. Al het materiaal is opgenomen in een omhuizing, beschermd en omgeven door onbrandbaar vuil als zand. Hierdoor blijkt dat AZN bij aanvang van het project slechts 8,5% bruikbare ferro en non-ferro materiale teruggewonnen kon worden bij het verwerken van bodemas. Aanvraagsituatie AZN heeft van 2003 t/m 2006 uitvoerig onderzoek verricht naar het verbeteren van dit proces. Doel is hogere terugwinpercentages te verkrijgen middels een nieuwe scheidingstechniek en het opwerken van de kwaliteit van het bodemas. AZN wilde ten tijde van de subsidieaanvraag een demonstratie starten om bodemas (of slakken) met behulp van een nieuw te ontwikkel natwastechnologie beter en effectiever te scheiden. Hierdoor werd verwacht meer dan tweemaal zoveel materialen te kunnen terugwinnen uit de slakken als dat met de huidige technieken mogelijk was. Naast het kostenvoordeel voor AZN (de teruggewonnen materialen kunnen verkocht worden) en een milieuvoordeel, blijkt dat er ook een potentieel energetisch voordeel te behalen is. Het project bespaart jaarlijk 0,91 PJ. Oorspronkelijk was de looptijd van het project februari 2007 t/m juli Wijzigingen in het project Het project enkele significante wijzigingen gaandeweg het verstrijken van de tijd. De wijzigingen zijn in te delen in 2 zaken: uitstel en wijziging van techniek. Het project is inhoudelijk diverse malen uitgesteld en de planning is hierdoor dan opgeschoven. Het project is later gestart dan initieel gepland. Door aanvullend onderzoek en interne besluitvoering heeft het project pas later kunnen aanvangen dan gepland in de subsidieaanvraag. Daarnaast nodigde het economische klimaat niet uit tot het doen van dergelijke grote investeringen. Ook de afsplitsing met Essent heeft het project vertraagd, daar er toen tijdelijk geen investeringen konden worden aangegaan. Om deze reden is er 3 maal uitstel aangevraagd en toegekend door SenterNovem/AgentschapNL. De uiteindelijk vastgestelde einddatum is 1 september Inhoudelijk kent het project sinds eind 2008 een significante wijziging. Waar de demonstratie van de techniek initieel was gericht op een natwastechnologie en dus een natte scheidingsmethode, is gaandeweg het project na uitgebreid onderzoek, ontwikkeling en testen gebleken dat de gestelde optimale terugwinning van ferro en non-ferro materialen enkel en alleen middels een droge slakopwerkingstechnologie bereikt kan worden. Daarnaast blijkt de droge scheidingstechniek ook beter werkbaar te zijn. Dit heeft AZN doen besluiten de droge scheidingstechnologie te gaan toepassen in dit demonstratieproject. Daarnaast is de naam van AZN in de looptijd van het project gewijzigd in Attero, daar zij onderdeel zijn geworden van dit concern. Droge scheidingstechniek AZN heeft uiteindelijk gekozen voor een unieke droge terugwinning van de ferro en non-ferro materialen uit bodemas. Dit houdt dus in dat de slakken droog worden verwerkt in de opwerkingsinstallatie. Dit bodemas komt echter nat uit de afvalverbrander, waardoor het eerst gedroogd moet worden voordat het verder verwerkt kan worden. Het bodemas wordt via twee transportbanden vervoerd vanuit de ontslakker naar een opslagterrein bij AZN. Daar wordt het bodemas door een shovel/bulldozer uitgespreid op een ondergrond van grind. Deze materie is 3

7 poreus genoeg om het vocht te laten afvloeien tijdens een droogperiode van minimaal 6 weken. Zo blijft er een droge en beter bewerkbare slak over. Na het drogen worden de slakken middels een transportband naar de slakkenopwerkingsinstallatie (SOI) vervoerd. De eerste stap in de SOI is het scheiden van de fijne en grove delen. De grove delen worden apart afgevoerd en middels een trommel en shredder fijngemalen voor verdere verwerking. De fijne fracties worden samengevoegd en getransporteerd naar stap 2. Hier worden 3 verschillende stromen gecreëerd om de apparatuur in de volgende bewerkingen zo dicht mogelijk bij de bodemas te kunnen afstellen. Volgende stap is het scheiden van de ijzerdelen middels een grote magneet met een sterk magnetisch veld. Door de bodemas daarna langs een sterk wisselend magnetisch veld te laten stromen, ontstaat een scheiding op basis van het Eddy Current principe. Zo worden non-ferro deeltjes uit de stroom genomen/geschoten. Na voortschrijdend inzicht (intensief vergelijken aan de hand van testen en literatuuronderzoek tussen de droge en natte scheidingstechniek) is AZN tot de conclusie gekomen dat het terugwinpercentage non-ferro even hoog is bij beide technieken. Echter, de terugwinning van ferro in de nieuwe, droge installatie is weliswaar lager dan in de oorspronkelijke aanvraag beoogd werd, maar nog altijd wel significant hoger dan in de situatie zoals die voor aanvang van het project bestond. De droge situatie is echter ook ,- goedkoper gebleken dan de natte installatie. Tevens zijn de technische risico deels ingeperkt door over te stappen naar de droge installatie. Tussentijdse rapportages Tijdens de tussentijdse rapporten en voortgangsgesprekken is het project periodiek besproken met AgentschapNL. Tevens heeft dhr. J Reijnders van AGNL op 10 november 2011 een bezoek gebracht aan de installatie. Hier is het project uitvoerig besproken. Hierbij is door zowel AZN als AGNL geconcludeerd dat het project goed is verlopen. Outcome factoren Met deze inhoudelijke wijzingen in het project wordt naar verwachting nog altijd 64% van de oorspronkelijke energiebesparing behaald. Er was in de oorspronkelijk aanvraag een energiebesparing van MK beoogd, waar nu na afloop van het project een besparing van MJ wordt verwacht. Hiermee is de mate van duurzaamheid nog altijd enorm hoog. Er is echter een significant lagere investering benodigd gebleken om deze besparing te realiseren. Het percentage teruggewonnen ferro materialen ligt na testen en uitvoerig onderzoek een fractie lager dan initieel beoogd met de natte opwerkingstechniek. Echter, de hoeveelheid teruggewonnen non-ferro materialen is ruim 30% hoger dan verwacht in de oorspronkelijke aanvraag. AZN bespaard met de installatie jaarlijks (inclusief opbrengsten en min de extra kosten voor het afvoeren van de reststoffen). Dit is ,- meer dan berekend ten tijde van het wijzigingsverzoek waarin het project van de natte naar de droge techniek veranderde. Projectorganisatie De projectorganisatie is op te delen in een interne en externe organisatie. Interne organisatie AZN is investeerder in dit project en tevens eigenaar van de installatie. Intern is er sinds de start van het project een groep medewerkers verenigd in een projectgroep gericht aan het werk aan de bouw van de droge scheidingsinstallatie. Deze groep medewerkers bestaat uit medewerkers met jarenlange ervaring bij AZN en met specifieke technisch-inhoudelijke informatie die nodig is gebleken voor het slagen van het project. De interne projectgroep staat in nauw contact met de externe organisatie. Externe organisatie AZN is voor de realisatie van de demonstratie-installatie de samenwerking aangegaan met IPAS. Dit samenwerkingsverband is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project, de planning, coordinatie, engineering en constructiemanagement. Uiteraard zijn er diverse leveranciers geselecteerd door de projectorganisatie. Deze zijn allemaal benoemd in de financiële vaststellen van dit project. Bij de aangeschafte machines en materialen zijn met name de firma s NM Heilig en Gebr. van Gemert betrokken geweest als leveranciers. Voor de bouw van de installatie, inclusief engineering zijn betrokken geweest: NM Heilig, hoofdleverancier De Vries, civiele aannemer Haskoning, architect en bouwkundig adviseur De Bruijn Techniek Moerdijk, leverancier onderdelen. Daarnaast is RGR Projecten betrokken geweest voor de projectbegeleiding. Primat Projectservice en KEMA Nederland zijn betrokken geweest bij het opstellen van de projectadministratie. 4

8 Kosten In de aanvraag is een totaal van ,- begroot, gebaseerd op de initiële natte scheidingstechniek. Ten tijde van het wijzigingsverzoek is er een nieuwe begroting opgesteld voor de droge scheidingstechniek, waarbij een totaal van ,67 is begroot. Zoals blijkt uit de financiële eindrapportage zijn de daadwerkelijk gemaakte kosten ,-. Er treedt dus een besparing op van ,- ten opzichte van de oorspronkelijke natte scheidingstechniek en een kostenstijging van ,- ten opzichte van de verwachte droge scheidingsinstallatie. Het grootste gedeelte van deze kostenstijging tussen de toegekende laatste begroting en de daadwerkelijk gemaakte kosten, wordt gemaakt in onderdeel A3: aangeschafte machines en gebouwen. Waar ,- was begroot, is uiteindelijk daadwerkelijk ,- gerealiseerd. De machines voor de verwerking van de bodemassen en het terugwinnen van ferro en non-ferro materialen gebeurd met dezelfde machines als in de aanvraag was voorgenomen. Dit is dus niet afwijkend in zowel de droge als de natwastechniek. Het verschilt treedt echter op door hogere grondstofprijzen bij de leveranciers van AZN en de optimalisatieslag die AZN heeft gemaakt met de installatie. De installatie die is ontwikkeld, is anders dan beoogd ten tijde van de aanvraag. Hiermee is de installatie veel efficiënter geworden dan oorspronkelijk beoogd. Daarnaast is ook de capaciteit licht gestegen vanwege de veranderde installatie. Er zijn ook 2 extra non-ferro scheiders gebouwd ten behoeve van het verhogen van de capaciteit. Dit brengt hogere kosten met zich mee. Bij post A2: Bedrijfsgebouwen zijn de kosten gedaald. Waar in de aanvraag in totaal ,- is begroot voor bedrijfsgebouwen, bouwrijp maken van de grond en alle technisch noodzakelijkheden, wordt door het overstappen op de droge scheidingstechniek uiteindelijk maar ,- gerealiseerd. Deze besparing op de kosten van ,- heeft met name te maken met het vervallen van een apart gebouw waar de bodemassen nat gemaakt en gehouden zouden worden voorafgaand aan de verwerking. Deze bleek niet meer benodigd bij de droge techniek. Bij de droge techniek is echter wel een droogterrein benodigd, welke ook is opgenomen in de genoemde kosten. De begrote kosten voor onderhoud ( ,67,-) zijn volledig komen te vervallen. Deze kosten zijn middels netto contante waarde berekening bepaald en dus nog niet bekend voor de komende jaren. Deze zijn dus niet opgenomen in de eindrapportage, zoals ook telefonisch overlegd met Jos Reijnders van AgentschapNL. Echter, bij de post In gebruik name en geleidelijke opstart waren geen kosten begroot omdat dit niet nodig was bij de natte wastechniek. Maar bij de nieuwe droge techniek is deze fase wel nodig, waardoor hier kosten aan verbonden zijn. In totaal is hier ,- aan besteedt. Opbrengsten Door het terugwinnen van ferro en non-ferro materialen uit het bewerkte bodemas genereerd AZN opbrengsten. Er wordt onder andere geld verdiend aan de verkoop van zink, aluminium, edelmetalen, staal en kunststoffen. Dit levert AZN in totaal ,- op. Afgetrokken van de projectenkosten geeft dit een subsidiabele projectenkostenpost van

9 3. Bijdrage aan de EOS: Demonstratie doelstellingen 3.1 De bijdrage aan een duurzame energiehuishouding: technologische aspecten a. besparing van primaire energie (PJ) en/of de besparing van CO 2 emissie(equivalent) op projectniveau; Zoals in bijlage 1 van deze eindrapportage te zien is, vormen de teruggewonnen ferro en non-ferro deeltjes uit het afval de energiebesparing. Globaal gezien daalt de energiebesparing ten opzichte van de aanvraag: er is nog een besparing van 64% van de oorspronkelijk begrootte besparing. Dit komt grotendeels voort uit het feit dat afval wat verbrand wordt bij AZN de afgelopen jaren steeds minder ijzer gaat bevatten. Er is een dalend trend waar te nemen van 3,5%. Het afval bevat dus 3,5% minder ijzer, waardoor er ook minder materiaal terugwonnen kan worden. Dit resulteert in een kleinere energie-besparing. Echter, de besparing die nu optreedt is nog altijd zeer substantieel. De energiebesparing bedraagt jaarlijks namelijk MJ (bij ton afval), oftewel 0,58 PJ. Zoals te zien is in bijlage 1, stijgen zowel de percentages van teruggewonnen ferro als non-ferro materialen. Hierdoor bewijst het project op zich als een succes te zijn! AZN is zeer content met de behaalde terugwinpercentages. Referentiesituaties in de markt behalen deze percentages zeker niet! b. het herhalingspotentieel en de benutting hiervan / spin off. Het herhalingspotentieel in Nederland voor dit project aan energiebesparing is bij de huidige 19 miljoen ton afval over 10 jaar genomen: 19 x 0,58 PJ= 11,02 PJ oftewel MJ per jaar. 3.2 De bijdrage aan een duurzame energiehuishouding: economische ontwikkelingen a. kostprijsontwikkeling en marktverwachting van de techniek en/of het eindproduct (bijv. elektriciteit); Het demonstratieproject SOI met droge scheidingstechniek is uniek in Nederland. Het project heeft aangetoond dat de droge scheidingstechniek het mogelijk maakt om zowel de capaciteit van de SOI-installatie te verhogen als ook de percentages terug te winnen ferro en non-ferro materialen. Het terugwinnen van de stoffen aluminium, RVS, messing, koper, zink en ferro materialen is echter verre van nieuw. En hoewel het percentage ijzer in het huisvuil afneemt, is dat geen indicatie dat er minder ijzer en andere genoemde materialen worden verwerkt wereldwijd. Sterker nog: de vraag naar ferro en non-ferro materialen is nog nooit zo hoog geweest en is nog altijd stijgende. De vraag stijgt, de bronnen raken wereldwijd langzaam uitgeput en dit resulteert met gezonde marktwerking in een stijgende prijs van deze grondstoffen. Dit betreft echter wel de ruwe, virgin grondstoffen. De teruggewonnen, hergebruikte grondstoffen zijn al enkele jaren van eenzelfde prijsniveau. Dit is ook de verwachting voor de komende jaren. Deze mate van hergebruik stijgt door de hogere terugwinpercentages, maar de prijzen zijn relatief stabiel. De opbrengsten zijn voor de komende jaren dus redelijk veilig te noemen. De SOI-installatie met droge scheidingstechniek is uniek in Nederland. De terugwinpercentages zijn echter wel dusdanig dat de uitrol van de ontwikkelde en gedemonstreerde techniek niet lang op zich kan laten wachten. Tijdens de kennisverspreiding over dit project door AZN hebben verschillende andere afvalverbrandingscentrales zich al vol lof uitgesproken over de installatie. De kans op herhaling van het project in de vorm van een volgende droge scheidingsinstallatie in Nederland is dan ook niets meer dan een kwestie van tijd. b. kostenbesparing ten opzichte van de referentietechnologie. Doordat project een demonstratie betreft van een nieuwe, unieke techniek, was deze eerste installatie in aanschafwaarde duurder dan de referentietechniek. Echter, doordat de terugwinpercentages, zoals blijkt in bijlage 1 bij dit rapport, drastisch hoger liggen dan in de referentiesituatie, verdiend de installatie zichzelf terug. Met een initiële investeringsprijs van ,- en een opbrengst van gemiddeld ,- per jaar is de terugverdientijd van de installatie ongeveer 8,6 jaar. Binnen deze termijn treed dus een aanzienlijke jaarlijkse kostenbesparing op ten oprichtte van de referentietechnologie. Deze kostenbesparingen doen zich met name voor door: minder elektriciteitsverbruik; 6

10 meer opbrengsten uit teruggewonnen materialen; minder personeel benodigd om de installatie te bedienen. 3.3 De verwachting voor verdere marktintroductie, let hierbij ook op sociaal economische aspecten De afzet en afname van de teruggewonnen ferro en non-ferro materialen is gegarandeerd. De afnemers kunnen de verhoogde teruggewonnen percentages verwerken omdat ook de vraag blijft stijgen. Hiermee zijn de ideale omstandigheden gecreëerd voor verdere marktintroductie. Daarnaast is de trend bij het verwerken van huisvuil en afval de laatste jaren dat er zelfs afval uit andere landen wordt geïmporteerd om hier te verwerken. De markt is dus groter dan alleen Nederlands afval. Tel daarbij op de plannen die bedrijven in de afvalbranche hebben om hun lijnen verder uit te breiden (bijvoorbeeld plannen van AZN voor een 5e en zelfs 6e verbrandingslijn) en dan lijkt de marktintroductie en uitrol in de afvalmarkt slechts een kwestie van tijd. Slechts de economische crisis kan het tijdspad vertragen. De betrokkenheid van de Vereniging van Afvalbedrijven zal zorg dragen voor verder marktintroductie van de nieuwe technologie bij de overige AVI s in Nederland. Bij deze 11 bedrijven (inclusief AZN) is de interesse zoals eerder gemeld al gekweekt. AZN zorgt met dit project ook voor een aantal positieve sociaal economische aspect, gericht op milieuverdiensten, werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden. De grootste milieuverdienste in dit project is de enorme hoeveelheid energiebesparing en materiaalterugwinning. Dit bespaard een significante hoeveelheid fossiele brandstoffen. Daarnaast wordt er ook water bespaard middels de nieuwe technologie, wat ook bijdraagt aan een beter ecologische voetafdruk. Tevens voldoet AZN met de installatie aan alle wetgevingen en vergunning, zoals het Bodembesluit en het Besluit Luchtemissies Afvalverbranding (BLA). De installatie is in gebruik te nemen en draaiende te houden met minder medewerkers dan in de referentiesituatie. Echter, als AZN besluit de techniek ook in de 5 e en eventueel 6 e lijn in te zetten, levert dit meer werkgelegenheid op dan dat er in de referentiesituatie bestond. AZN krijgt met de nieuwe lijn ook de kans haar markt te vergroten. Zo zou AZN in de toekomst bijvoorbeeld ook extern bodemas kunnen gaan verwerken. Dit verhoogt het rendement van het systeem en heeft als bijkomstigheid dat het zorgt voor efficiëntere productie en meer werkgelegenheid. De arbeidsomstandigheden bij de referentietechnologie zijn relatief zwaar. Door de grote hoeveelheid bodemas (veel zand) loopt de installatie regelmatig vast. Hierdoor dienen medewerkers zware handelingen te verrichten om de installatie te herstellen en weer werkend te krijgen. In de nieuwe situatie en met de nieuwe SOI-installatie is dit verleden tijd. Het zware herstel- en reparatiewerk zal sterk reduceren door het verminderen van de aanwezigheid van het zware zand, waardoor de arbeidsomstandigheden zullen verbeteren. 3.4 Samenwerking en kennisoverdracht Hoewel AZN dit project uitvoert zonder samenwerkingspartners, wil dat niet zeggen dat het de resultaten alleen voor zichzelf houdt. AZN is zeer betrokken bij het uitdragen van de nieuwe technologie en de voordelen ervan. Om deze reden is AZN binnen de Vereniging van Afvalbedrijven ook het gezicht van innovatie op het gebied van het optimaliseren van materiaalterugwinning en hergebruik. AZN heeft bij al de meetings waarin de 11 afvalwerkers van Nederland zitting nemen continu inzicht gegeven in de voortgang van het project. AZN heeft middels presentaties en artikelen in vakbladen/nieuwsbrieven inzicht gegeven in het project, de doelstellingen en de manier waarop deze bereikt worden. Ook de reden om van natte scheiding over te stappen naar droge scheiding is uitvoerig besproken. De testresultaten zijn ook uitvoerig gepresenteerd aan alle leden van de Vereniging, zodat zij volledig op de hoogte zijn van het project, de techniek en de voor- en nadelen. Daarnaast zijn er diverse open dagen georganiseerd, waarin bedrijven en particulieren die gelinkt zijn aan de afvalmarkt of hier gewoon interesse in hebben de installatie hebben mogen bezoeken en bekijken. Dit is gecombineerd met een presentatie van de testresultaten en de impact hiervan op de energiehuishouding in Nederland. Daarnaast is er in diverse kranten informatie verschenen in de vorm van nieuwsberichten en artikelen, waarin het project in hoofdlijnen wordt besproken. Ook op de website van AZN en Attero is de installatie en techniek uitvoerig besproken en uitgelicht. 7

11 Daarnaast wil AZN graag in samenwerking met AgentschapNL een artikel schrijven over dit EOS-Demo project, de installatie en de opbrengsten. Uiteraard is AZN altijd bereikbaar voor verdere uitleg over de installatie en de testresultaten voor bedrijven en particulieren die hier interesse in tonen. 3.5 De bijdrage aan de innovatie ten opzichte van de huidige stand van de techniek in Nederland Het demonstratieproject SOI met droge scheidingstechniek is uniek in Nederland. De ontwikkelde en gedemonstreerde techniek is zeer innovatief en ook nog zeer succesvol gebleken. Het is dan ook het ideale uithangbord voor innovatie in de afvalverwerkingsbranche. De afvalbranche is een markt die wel continu in beweging is, maar waarbij er weinig echte innovaties plaats vinden. AZN is een echte voorloper en voorstander van innovatie. Dat bewijst zij wederom met dit project. De gedemonstreerde droge scheidingsinstallatie is het paradepaardje op het gebied van innovatie binnen de afvalbranche. 8

12 Openbaar eindrapport Afvalverbranding Zuid-Nederland haalt meer waardevolle materialen uit bodemassen Het scheiden van waardevolle materialen uit bodemassen is een uitdaging voor alle Afvalverwerkingsinstallaties in Nederland en Europa. Bodemassen (ook wel slakken genoemd) blijven achter tijdens het verbranden van (huis)afval. Gemiddeld levert het verbranden van kilogram afval zo n 270 kilogram bodemassen op. Deze bodemassen worden toegepast in de wegenbouw als secundaire bouwstof. Met de huidige stand der technologie is het mogelijk kleine percentages ferro en non-ferro materialen als aluminium en koper uit de bodemassen te halen. Dit heeft te maken met zeer complexe problemen bij het scheiden van bodemas. In onverbrand afval zijn de metaalconcentraties namelijk vijfmaal lager in gewicht en tienmaal lager in volume. Het grootste probleem is dat de metalen niet in zuivere vorm voorkomen. Koperdraad heeft bijvoorbeeld een kunststof mantel, een printplaat met koperbanen is 99% printplaat en 1% koper en batterijen bestaan voor slechts een klein deel uit koper. Ook de materiaalvorm kan problemen opleveren zoals bijvoorbeeld bij aluminiumfolie. Daarnaast bestaat het resterende bodemas uit een enorme hoeveelheid zand (vuil) waardoor scheiding moeilijk is. De Afvalverbranding Zuid-Nederland (AZN) in Moerdijk heeft de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar scheidingstechnieken. Na enkele proeven is men tot de conclusie gekomen dat de oplossing voor een beter scheiding ligt bij een extra behandelingsproces met behulp van een nieuwe, zeer innovatie droge scheidingstechniek. AZN is in 2007 dan ook gestart in Moerdijk met de bouw van een eerste dergelijke installatie in Nederland. AZN heeft met de demonstratie van deze nieuwe droge scheidingstechniek meer dan twee maal zoveel materialen terug weten te winnen uit bodemassen. Naast het kosten- en milieuvoordeel dat dit oplevert is er sprake van een enorme energiebesparing. Het recyclen van de materialen, die anders verloren zouden gaan, levert jaarlijks een energiebesparing van 0,58 PJ op. Het betreft een techniek die ook andere afvalverwerkingsinstallatie kunnen toepassen in de toekomst. AZN is als pionier bereid andere bedrijven te helpen met het realiseren van dergelijke installaties. Meer informatie over het project is kosteloos te vinden op de website van Attero en AZN en via het algemene informatienummer van AZN: Het project is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, regeling EOS: Demonstratie uitgevoerd door Agentschap NL. 9

13 Bijlage 1: Energiebesparingsberekening 10

14 BIJLAGE OPBRENGSTEN MATERIAAL t.b.v. eindrapportage oud nieuw Energie Huisvuil % ton /ton Opbrengsten % ton /ton Opbrengsten Besparing MJ/kg Besparing ton (GER) MJ Huisvuil 100,0% ,0% Bodemas 27,0% ,0% Non Ferro 0,7% ,36% Aluminium 60,90% , ,00% , , Messing 14,21% , ,00% , , Koper 4,89% , ,00% , , Zink 2,79% , ,00% , , RVS 2,30% , ,00% , , Reststoffen 14,91% , ,00% , ,00 0 Ferro 4,3% ,0% , Bodemas 91,5% ,0% ,00 0 Filterkoek 15,6% ,00 0 TOTAAL A B MJ Energieverbruik extra door verbruik energie nieuwe installatie : MJ Energiebesparing door nieuwe installatie tov referentie : MJ 0,58 PJ Opbrengsten materiaal (B -A) Voor RVS is de gemiddelde GER-waarden van stainless steel, group low en high genomen. Extra verwerkingskosten non-ferro 102 Euro/ton Voor Messing is de gemiddelde GER-waarde van de legering genomen (55% Koper GER en 45% Zink GER). Extra verwerkingskosten ferro 10 Euro/ton Extra meeropbrengsten door nieuwe installatie tov referentie : per jaar Prijzen onderbouwing. Gemiddeld Prijs* Gemiddeld Filterkoek: prijs storten is in totaal 130,- (ca. 85 voor belasting lichte materialen en Aluminium 42,00% 1.000,00 420,00 ca. 45,- voor stortgeld) Messing 0,00% 2.041,00 0,00 Ferro: gebasseerd op prijzen van insulinde recycling &Milieu Koper 14,00% 4.000,00 560,00 Onverbrand: gebasseerd op ervaringscijfers AZN Zink 0,00% 3.015,00 0,00 Steen fractie: gebasseerd op ervaringscijfers AZN RVS 4,00% 1.750,00 70,00 Reststoffen 40,00% 35,00 14,00 Gemiddelde prijs per ton non-ferro 1.064,00