Stomazorg Zorgtraject stomapolikliniek

Transcriptie

1 1.1 Inleiding Stomazorg Zorgtraject stomapolikliniek Wanneer u als patiënt van de chirurg of uroloog te horen krijgt dat u een operatie moet ondergaan waarbij de kans bestaat op aanleg van een stoma wordt u naar de stomaverpleegkundige verwezen. De stomaverpleegkundigen houden spreekuur op dinsdagmiddag en donderdagmiddag. Zij geven informatie en begeleiding aan patiënten en hun naaste familieleden: -- Voorlichting voor de operatie -- Aftekenen van een geschikte stomaplaats -- De operatie -- Na de operatie -- Rondom het ontslag -- Controleafspraken na de operatie -- Contact 1.2 Voorlichting vóór de operatie Vóór de operatie wordt er eerst op de stomapoli een informatief gesprek gehouden tussen u (uw partner) en de stomaverpleegkundige. In dit gesprek vertelt de verpleegkundige over de operatie, de verzorging van uw stoma en verschillende soorten opvangmaterialen. Het gesprek duurt ongeveer 1 uur. U hebt u de mogelijkheid vragen te stellen over het dragen van een stoma. Het is prettig om uw partner of een ander vertrouwd persoon naar dit gesprek mee te nemen. Thuis kunt u er dan nog eens rustig over napraten en hij of zij kan u de komende tijd beter ondersteunen. Verder krijgt u een proefpakket stomamateriaal mee naar huis om alvast te oefenen. 1.3 Een colostoma of dikke darmstoma Dit is een kunstmatige uitgang van de dikke darm (het colon). Een gedeelte van de dikke darm is weggenomen. Vaak is dit het gevolg van een ontsteking van de darm of darmkanker. De zieke en/of zwakke plekken van de dikke darm worden operatief verwijderd en een stuk van het gezonde deel wordt door de buikwand naar buiten gebracht

2 Wanneer echter een groter deel van de dikke darm is weggenomen is de darm minder tot indikken in staat en verlaat de ontlasting het stoma in tamelijk vloeibare vorm. Na de operatie zal de ontlasting nog dun zijn. Dit zal na verloop van tijd steeds meer indikken en komt er een vergelijkbaar patroon als voor de operatie. De ontlasting moet uiteraard worden opgevangen. Hiervoor zijn speciale opvangzakjes in de handel. Soms wordt een tijdelijk colostoma aangelegd om na een operatie het onderste deel van de dikke darm en de endeldarm rust te geven en te laten genezen. Ook kan het noodzakelijk zijn voor bestraling een stoma aan te leggen waardoor eventuele problemen voorkomen kunnen worden. Na het einde van het hele behandelproces is het mogelijk de normale doorloop van de darmen weer te herstellen. Bij een tijdelijk colostoma is het van groot belang dat de sluitspier van de anus in goede conditie is. Om deze spier optimaal voor te bereiden op de nieuwe funcie wordt u voor de operatie doorverwezen naar de bekkenbodemtherapie om deze spier alvast te oefenen. 1.4 Ileostoma of dunne darmstoma Dit is een kunstmatige uitgang van de dunne darm (het ileum). De dikke darm is (tijdelijk) buiten werking gesteld of weggenomen. Dit is soms nodig bij chronische darmontstekingen als de Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa of een tumor in de dikke darm. De dunne darm komt via de stoma in de buikwand naar buiten (conventioneel ileostoma). Er wordt een tijdelijk ileostoma aangelegd om na een operatie het onderste deel van de darm (meestal de dikke darm) rust te geven en te laten genezen. Een tijdelijk stoma is bijna altijd dubbelloops. Een dubbelloops ileostoma heeft twee openingen: uit de ene opening komt ontlasting en uit de andere alleen slijm. Doordat de dikke darm buiten werking is gesteld of weggenomen ontbreekt er een schakel in het spijsverteringsproces. De voedselbrij wordt niet meer ingedikt. Dit betekent dat de ontlasting in tamelijk vloeibare vorm het lichaam via de stoma verlaat. De ontlasting moet uiteraard worden opgevangen. Hiervoor zijn er opvangzakjes. Bij een tijdelijk ileostoma is het van groot belang dat de sluitspier van de anus in goede conditie is. Om deze spier optimaal voor te bereiden op de nieuwe functie wordt u voor de operatie doorverwezen 2

3 naar de bekkenbodemtherapie om deze spier alvast te oefenen. Bij een ileostoma zijn een aantal specifieke voedingsrichtlijnen van belang (zie verderop in deze map). U krijgt hierover nadere uitleg van de diëtiste. Urinestoma Dit is een kunstmatige uitgang van de urinewegen. Een urinestoma is nodig als de urine het lichaam niet meer langs de natuurlijke weg kan verlaten. Dit kan onder meer het gevolg zijn van blaaskanker of een aangeboren afwijking aan de blaas. In de nieren wordt overtollig vocht uitgescheiden. Tegelijkertijd worden schadelijke stoffen door de nieren uit het lichaam verwijderd. De nieren transporteren de gevormde urine daarna naar de urineleiders (ureteren). Iedere nier heeft één urineleider tot haar beschikking, de beide urineleiders monden uit in de blaas. In de blaas wordt de urine verzameld. Als de druk in de blaas stijgt, ontstaat aandrang om te plassen. De urine verlaat het lichaam via de urinebuis (urethra). Dit is de situatie onder normale omstandigheden. Wanneer een urinestoma wordt aangelegd, gaat de mogelijkheid urine via de urinebuis uit te scheiden verloren. In de meeste gevallen is bij de aanleg van een urinestoma de blaas verwijderd of buiten werking gesteld. Om te zorgen dat de urine toch het lichaam kan verlaten, wordt meestal de zogenaamde Bricker-operatie uitgevoerd. Bij de Bricker-operatie wordt een stukje van 10 tot 15 centimeter van de dunne darm weggenomen. De beide uiteinden van de dunne darm worden aan elkaar bevestigd, waardoor het spijsverteringskanaal wordt hersteld. Vervolgens worden beide urineleiders in het weggenomen stukje darm gehecht. Het stukje darm, dat dus slechts dienst doet voor het transport van urine naar buiten het lichaam, wordt aan één zijde gesloten. Van het andere uiteinde wordt het daadwerkelijke stoma gemaakt, door het door de buikwand naar buiten te brengen en in de huid te hechten. Als regel steekt de urinestoma twee tot drie centimeter boven de buikwand uit. Hierdoor kan de opvangapparatuur goed rondom de stoma worden bevestigd, zodat de urine uit de stoma direct in het opvangzakje terechtkomt. In de meeste gevallen wordt de stoma rechts onder op de buik aangebracht. 3

4 1.5 Slijmverlies Bij een tijdelijk colostoma/ileostoma kan slijmverlies uit de anus optreden. Doordat een deel intact is gebleven blijft dat gedeelte nog slijm produceren. Dit kan per persoon specifieke klachten geven: van dagelijks veelvuldig slijmverlies tot 1x per week of per maand een kleine hoeveelheid. Het is altijd verstandig om bij overmatig slijmverlies uw behandelend specialist te informeren. Het slijm moet geur- en kleurloos zijn. Indien dit niet het geval is, neem dan contact op met de stomaverpleegkundige. 1.6 Voorkomen van een breuk Door de plaatsing van het stoma is er een zwakke plek in de buikwand ontstaan. Door overmatig aanspannen van de buikspieren of druk van binnen uit bijvoorbeeld hoesten kan deze opening groter worden waardoor er een bobbel (hernia) naast de stoma ontstaat. Bij zwaardere werkzaamheden is het raadzaam om een steunband te dragen. En bij hoesten de buik ondersteunen. 2. Informatie over stoma s 2.1 Aftekenen van een geschikte stomaplaats De dag voor de operatie wordt de definitieve plaats van de stoma door de stomaverpleegkundige afgetekend. Dit gebeurt in samenspraak met u. Een goede plaats kan later veel problemen voorkomen. De stomaverpleegkundige houdt bij het bepalen van de plaats rekening met de soort operatie, uw lichaamsbouw, het huidoppervlak (plooien/littekens), de kleding die u gewend bent te dragen, de sporten die u beoefent, het werk dat u doet, enzovoorts. De uitgekozen plaats wordt met een stift op uw huid getekend. Soms tekent de stomaverpleegkundige verschillende plaatsen op de huid. In dat geval kan de chirurg/uroloog de meest geschikte plaats kiezen. Het kan voorkomen dat de chirurg/uroloog door onvoorziene omstandigheden tijdens de operatie een andere plaats voor de stoma moet kiezen. Voor de opname krijgt u een informatief gesprek met de stomaverpleegkundige waarin de plaatsbepaling wordt besproken en tijdens deze afspraak wordt de plaats ook bepaald en een huidplaat 4

5 bevestigd. U kunt dan ervaren of deze bepaalde plaats problemen oplevert. Tevens wordt de stomaverzorging uitgelegd en geoefend. De stoma is na de operatie wat gezwollen. Het duurt een paar weken voordat de stoma geslonken is. Na 3 maanden heeft de stoma ongeveer een definitieve vorm. De eerste dag na de operatie wordt er transparant opvangmateriaal gebruikt om de stoma goed te kunnen bekijken. Deze wordt de dag na de operatie door de verpleegkundige vervangen door een andere huidkleurig zakje waarbij u betrokken wordt bij de verzorging om alvast een begin te maken met de zelfstandige verzorging van het stoma. Bij het aanleggen van een urostoma zal het doorzichtige zakje wat langer gebruikt worden. 2.2 Na de operatie De eerste dagen na de operatie moet u herstellen van de operatie en wennen aan de aanwezigheid van een stoma. Tegelijkertijd moet u ook wennen aan het feit dat u niet meer op de natuurlijke wijze ontlasting/urine heeft. Als u bij een darmstoma de ontlasting voor de eerste keer door de stoma naar buiten voelt komen, kunt u dit als vreemd en vies ervaren. Dit is een normale reactie. De eerste dagen na de operatie hoeft u de stoma nog niet zelfstandig te verzorgen; de verpleegkundigen helpen u daarbij en begeleiden u bij de verzorging. Zij geven u, samen met de stomaverpleegkundige, instructies over het zelf verzorgen van de stoma en laten u eerst meekijken en dan stap voor stap zelf doen. Op deze manier bent u voorbereid op ontslag waarbij de thuiszorg de begeleiding overneemt. Ook wordt de partner/ familie uitgenodigd om mee te kijken met de stoma verzorging. 2.3 Rondom het ontslag Voordat de patiënt wordt ontslagen uit het ziekenhuis heeft de stomaverpleegkundige met u en uw familie een ontslaggesprek. Daarin worden tips en adviezen voor thuis nog eens doorgenomen en er wordt nagegaan of er materiaal en thuiszorg is geregeld voor thuis. De stomaverpleegkundige zorgt voor een aanvraag van de machtiging voor de levering van de stomamaterialen bij de zorgverzekeraar. Bij het ontslag kunt u uw stoma gedeeltelijk zelf verzorgen, de thuiszorg 5

6 zal de begeleiding overnemen. Omdat thuis de situatie anders is, is het goed een wijkverpleegkundige te hebben die u begeleid bij de dingen waar u eventueel tegenaan loopt. De stomaverpleegkundige maakt voor de wijkverpleegkundige rondom de stomazorg een overdracht. De overdracht vindt u achterin deze klapper zodat de wijkverpleegkundige goed op de hoogte is en eventuele bijzonderheden ook terug kan rapporteren. 2.4 Controleafspraken na de operatie Na uw ontslag komt u nog regelmatig voor controle terug naar het ziekenhuis. De eerste controle is ongeveer een week na uw ontslag bij de chirurg/uroloog. Deze zal uw lichamelijke gesteldheid sinds de operatie en de uitslag van het weefsel met u bespreken. Het is goed iemand mee te nemen naar dit bezoek. De stomaverpleegkundige belt u na 1 week en ziet u na vier weken op de polikliniek. Hij/zij richt zich voornamelijk op de controle van de stoma en op problemen die zich voordoen. Ook komen de psychosociale aspecten van het hebben van een stoma aan bod. Na ongeveer 6 weken en 3 maanden, een half jaar en een jaar na het ontslag wordt er weer controle afspraak gemaakt bij de stomaverpleegkundige. Wanneer er verder vragen of problemen zijn, kunt u altijd contact opnemen met de stomaverpleegkundige (0344) Hoe ziet een stoma er uit? De stoma heeft de kleur van het wangslijmvlies. Vorm: een rond of ovaal bolletje wat ongeveer 1 à 2 cm. uitsteekt en een doorsnede heeft van ongeveer 2 tot 4 cm. aanleg enkelstandig stoma colostoma 6

7 Een stoma op de dikke darm wordt meestal links op de buikwand aangebracht en een urostoma en stoma op de dunne darm rechts. Na de operatie is de stoma vaak gezwollen. Na ongeveer 3 maanden heeft het zijn definitieve vorm aangenomen. 2.6 Het opvangmateriaal De ontlasting of urine uit het stoma komt in een zakje. Dit zakje is lucht- en geurdicht en moet ongeveer 1 à 2 maal per dag worden verwisseld. In de thuissituatie gebeurt dit meestal op het toilet of in de badkamer. Na de operatie wordt er al snel gestart met het aanleren van materiaal legen en verschonen. Direct na de operatie wordt er transparant opvangmateriaal gebruikt om de stoma goed te kunnen bekijken. Er zijn verschillende soorten opvangmaterialen waaruit een keuze kan worden gemaakt. Voor de stomaverzorging kan gekozen worden uit het eendelig systeem en het tweedelig systeem. Het eendelig systeem bestaat uit een dunne flexibele huidplaat waar een zakje aan vastzit. Het tweedelig systeem bestaat uit een losse huidplaat waarop een zakje bevestigd wordt. De huidplaten zijn er met / zonder pleisterrand, een wat dikkere huidplaat, of juist een hele dunne. De keuze is o.a. afhankelijk van de mogelijkheden die de stomadrager heeft om het materiaal aan te brengen en van het draagcomfort. De stomaverpleegkundige helpt u bij het kiezen van het meest geschikte materiaal. 2.7 Aanleg enkelstandig stoma /Colostoma Afhankelijk van de productie wordt de huidplaat verwisseld. Bij dikke ontlasting ongeveer 2 keer per week en bij dunne ontlasting of urine vaker. Ook bij sterke transpiratie door koorts of warm weer kan het nodig zijn vaker het materiaal verwisselen. De zakjes voor gebonden ontlasting zijn gesloten en moeten 2-3 keer daags gewisseld worden. De stomazakjes voor dunne ontlasting en urine zijn aan de onderzijde te legen. Het handigst gaat dit zittend op het toilet tussen de benen door. Deze zakjes kunnen 1 keer per dag gewisseld worden. De beste tijd hiervoor is s ochtends voor het ontbijt. Voordat de patiënt wordt ontslagen uit het ziekenhuis heeft de verpleegkundige geregeld dat de patiënt zijn materialen in huis heeft. 7

8 De eerste bestelling kan ook in het ziekenhuis worden bezorgd. Dit wordt afgesproken met de leverancier en de patiënt. 2.8 Leven met een stoma Het leven met een stoma kent naast een wat tijdrovender lichamelijke verzorging weinig beperkingen. Met een stoma kan men gewoon onder de douche, in bad of naar het zwembad. Tijdens deze activiteiten wordt het opvangmateriaal ook gedragen. De patiënt kan als hij hersteld is van de operatie meestal zijn werkzaamheden weer hervatten. Ook sporten behoort tot de mogelijkheid, alleen stellen gevechtssporten, zoals judo, hoge eisen aan het opvangmateriaal. Krachtsporten, zoals gewichtheffen, en zwaar tillen worden afgeraden vanwege de extra verhoogde buikdruk, waardoor er complicaties kunnen ontstaan. Tijdens de gesprekken met de stomaverpleegkundige komen deze aspecten aan bod en wordt er gezocht naar een voor u zo comfortabel mogelijke aanpassing. Algemene adviezen bij verzorging van het stoma: -- Verzorg de stoma als de productie minimaal is (meestal s morgens voor het ontbijt, bij een colostoma na de 1ste lozing). Wees alert op hoeveelheid van de productie en de regelmaat. -- Verzorg afhankelijk van de lichamelijke conditie en voorkeur de stoma staand, zittend of liggend. -- Vermijdt huidplooien door de buikwand te strekken voordat de plak aangebracht wordt. -- Verwissel en ontlucht tijdig het zakje. Het zakje mag maximaal tot één derde gevuld zijn. Te volle zakjes kunnen problemen veroorzaken (overlopen bij verschonen, door het gewicht kan het zakje van de plak loslaten of bij ééndelig systeem de plak van de huid lostrekken). -- Onthaar regelmatig de huid op de plaats waar het opvangsysteem wordt aangebracht met een scheermesje, geen ontharingscrème gebruiken. -- Het is niet noodzakelijk de plakresten van de huid te verwijderen. Maak matig gebruik van removers. De huid goed na spoelen met lauw warm water. -- Gebruik weinig en ongeparfumeerde zeep (hooguit 2x per 8

9 week, ph-nutraal). Zeepresten kunnen huidirritaties veroorzaken onder de huidplaat. Spoel daarom de huid goed na met lauwwarm water. De stoma kan tijdens de verzorging iets gaan bloeden, dit hoeft niet verontrustend te zijn als dit binnen redelijke tijd gestopt is. Een koud washandje op de stoma kan een hulpmiddel zijn. Geen zoete olie of vette zalven gebruiken onder de huidplaat, dit vermindert de kleefkracht. De huid niet drogen met een föhn, dit beïnvloedt de kwaliteit van de huid nadelig (uitdrogen) en ook bestaat de kans op ongemerkt verbranden van de stoma (de stoma is ongevoelig). U kunt de filter afplakken met een sticker als het zakje vacuüm trekt. Het zakje met wat lucht erin aanbrengen. Door het stickertje tijdelijk te verwijderen kunt u het zakje ontluchten. Een druppel zoete olie, slaolie of een gaasje in het zakje kan ook helpen als de ontlasting boven in het zakje blijft plakken. Het filter moet meestal afgeplakt worden bij douchen, baden en zwemmen. Een natte filter kan geen lucht doorlaten en kan lelijke vlekken in het ondergoed achterlaten. Om eventuele geuren te neutraliseren kunnen geur-absorberende middelen een uitkomst geven; het afstrijken van een lucifer in het toilet of de badkamer of een streepje tandpasta in het zakje kan goed werken. 3. Een stoma en seksualiteit 3.1 Lichamelijke schade Bij de aanleg van een stoma kunnen functies die nodig zijn voor seksuele opwinding worden verstoord. Dat kunnen zenuwbanen zijn tussen ruggenmerg en geslachtsorganen die zijn geraakt en niet meer te herstellen zijn. Dit gebeurt vooral bij mannen. Het gevolg hiervan is dat mannen geen erectie meer kunnen krijgen. Als dit bij vrouwen gebeurt, is dit merkbaar in het niet vochtig worden van de vagina en het uitblijven van een orgasme. Het is ook mogelijk dat behandeling rondom kanker zorgt voor verstoring van de aanmaak van testosteron bij mannen. Vrouwen kunnen hierdoor vervroegd in de overgang komen. 9

10 3.2 Psychische schade Het krijgen van een stoma heeft grote gevolgen en betekent voor de meeste mensen een crisis in hun leven. Het kost tijd en energie om alle veranderingen te verwerken. Op termijn zijn veel mensen in staat de draad weer op te pakken. Hoe het leven dan verloopt is ook afhankelijk van de vraag in hoeverre het u lukt weer te gaan genieten. Genieten onder ander van seksualiteit. Mensen met een veranderd lichaam krijgen nogal eens te maken met psychische barrières om (weer) van seks te kunnen genieten. Welke gevoelens had en heeft u over seks? Wat is uw gevoel van eigenwaarde? Wanneer wordt uw (seksuele) zelfvertrouwen gestreeld? Los van het feit dat dit soort vragen u bezighouden, speelt vaak ook de houding van een partner nog een rol. Hoe verwerkt hij of zij de afgelopen periode? Wat het moeilijk maakt, is dat iedereen de dingen op zijn eigen manier en in een eigen tempo verwerkt. Praten over gevoelens vinden de meeste mensen moeilijk. Laat staan praten over seksuele gevoelens. Patronen die jarenlang waren ingesleten, kunnen opeens in een nieuw, ander daglicht staan. Dit kan leiden tot onbegrip, misverstanden, verdriet. Er tòch over praten kan veel helderheid verschaffen. Vindt u dit te moeilijk of leidt het tot niets? Het kan verstandig zijn uw verhaal eens voor te leggen aan een derde. Dat kan uw stomaverpleegkundige zijn, uw behandelend arts of uw huisarts. Indien nodig kan vervolgens de hulp van een seksuoloog worden ingeroepen. 3.3 Professionele hulp Mensen met een veranderd lichaam kunnen met lichamelijke en psychische barrières te maken krijgen om (weer) van seks te kunnen genieten. De vraag moet worden beantwoord is wat u belemmert om weer te genieten van lichamelijk en seksueel contact. Als er lichamelijke oorzaken zijn kan de huisarts medische behandelmethoden met u doorspreken. Of hij kan u doorverwijzen naar een gynaecoloog, uroloog of seksuoloog. Is er sprake van een psychisch probleem, dan is verwijzing naar een psycholoog een optie. Heeft u kanker gehad, dan kan ook worden gekozen voor een psycholoog die hierin is 10

11 gespecialiseerd. Met hulp van deze deskundigen leren mensen vooral (weer) een ander inzicht in hun lichaam en dat van hun partner te krijgen. En soms krijgen zij technieken aangereikt om op een andere manier van elkaar te genieten. 4. Voedingsadvies bij een ileostoma 4.1 Inleiding In deze folder vindt u adviezen over de voeding bij een ileostoma. In de dikke darm vindt gewoonlijk indikking van de ontlasting plaats en worden zout en vocht weer in het lichaam opgenomen. Door het ontbreken van de dikke darm is ontlasting, die via een ileostoma het lichaam verlaat, over het algemeen dun tot brijachtig. 4.2 Klachten door een zout - en vochttekort Wanneer een ileostoma is aangelegd, verliest u zout en vocht met de ontlasting. Onderstaande klachten kunnen wijzen op een zout en/of vochttekort. Klachten bij zouttekort: -- Vermoeidheid -- Duizeligheid -- Prikkelbaarheid -- Slaapstoornissen -- Spierkrampen -- Snel gewichtsverlies Klachten bij een vochttekort: -- Dorst -- Sufheid -- Vermoeidheid -- Verminderde eetlust 4.3 Zoutbehoefte en ongewenste gewichtstoename Om het verlies van zout met de ontlasting aan te vullen wordt u eventueel geadviseerd extra zout te gebruiken. 11

12 Aangeraden wordt ongeveer 8-9 gram zout per dag te gebruiken. Keukenzout (natriumchloride afgekort NaCl), kunt u ruim over uw voeding strooien. Ook andere producten kunnen u helpen het zouttekort te voorkomen. Een aantal zoutrijke producten bevatten echter ook veel calorieën (energie). Gebruik deze producten bij ongewenste gewichtstoename met mate. Grote schommelingen in het gewicht kunnen op den duur problemen geven met het ileostoma en de verzorging ervan. Door ongewenste gewichtstoename kan bijvoorbeeld lekkage en daardoor huidirritatie ontstaan. Producten die veel zout en weinig calorieën leveren: -- Keukenzout -- Aromat -- Ketjap, zoete en zout -- Maggi -- Tomatenketchup -- Curry -- Rookvlees -- Rauwe ham en 30+ (smeer)kaas -- Groentesap/ tomatensap -- Bouillon -- Heldere soep -- Tomatensoep met zout Producten die veel zout en veel energie leveren: -- Bacon -- Cervelaatworst -- Salami -- Ontbijtspek (smeer)kaas -- Rookworst -- Chips en zoutjes -- Haring Drop is geen goede zoutleverancier. In drop wordt namelijk geen gebruik gemaakt van keukenzout, maar van salmiakzout (ammoniumchloride) Ga nooit over op een natriumbeperkt (zoutbeperkt) dieet zonder overleg met uw specialist en/ of diëtist. 12

13 4.4 Vochtbehoefte Het is belangrijk om, verdeeld over de dag, 2 tot 2,5 liter te drinken. Dit komt overeen met de inhoud van ongeveer 16 tot 20 kopjes. Onder vocht worden niet alleen dranken verstaan. Alle vloeibare producten worden meegerekend zoals soep, yoghurt, pap en vla. U kunt controleren of u voldoende drinkt door de inhoud van het aantal kopjes, bekers en glazen van een dag bij te houden op een lijst. Aan het einde van de dag kan nagaan of u 2 tot 2.5 liter vocht heeft gebruikt. Wanneer u weinig plast en uw urine donker van kleur is, kan dit een teken zijn dat u te weinig heeft gedronken. 4.5 Rustig eten en goed kauwen Na het aanleggen van een ileostoma mag u alles eten en drinken. Het is wel belangrijk om rustig te eten, het voedsel goed fijn te snijden en goed te kauwen. Dit geldt met name voor onderstaande producten: -- Asperges -- Bleekselderij -- Champignons -- Maïs -- Zuurkool -- Harde rauwkost -- Noten en pinda -- Taai en draderig vlees -- Citrusfruit -- Verse ananas -- Gedroogde vruchten, zoals dadels, vijgen, pruimen -- Kokosproducten, popcorn, amandelspijs Vastheid van de ontlasting Voor een betere indikking van de ontlasting is het belangrijk om de voeding en het drinkvocht goed te spreiden over de dag. Wanneer de ontlasting te dun is, kan drinkvocht met een zetmeelrijk product worden gecombineerd. Bijvoorbeeld een cracker met hartig beleg, een beschuit met hartig beleg of een zoute biscuit. Een grote maaltijd vlak voor het slapen gaan kan s nachts de ontlasting bevorderen en de nachtrust eventueel verstoren. 13

14 4.7 Gas-, geur en kleurvorming Gas-, geur en kleurvorming zijn niet helemaal te voorkomen. Het is een normaal gevolg van de spijsvertering. De mate waarin gasvorming, geurvorming en/of verkleuring van de ontlasting ontstaat, kan per persoon verschillen. Het gebruik van de hieronder vermelde producten hoeft u niet te vermijden. U kunt er zonodig rekening mee houden, zoals bij een feestje, een verjaardag of een avondje uit. Producten die extra gasvorming kunnen veroorzaken: -- Koolsoorten -- Onrijpe banaan -- Spruiten -- Komkommer -- Prei -- Meloen -- Paprika -- Nieuwe aardappelen -- Uien en knoflook -- Peulvruchten -- Koolzuurhoudende dranken -- Bier De lucht die vaak ongemerkt tijdens het eten wordt ingeslikt komt voor een deel in het stomazakje terecht. Om dit tegen te gaan is het van belang om rustig te eten, zodat er minder kans is op het inslikken van lucht. Ook bij het kauwen van kauwgom, bij het roken en het praten tijdens een maaltijd wordt vaak lucht ingeslikt. 4.8 Toegenomen zout- en vochtverlies Bij diarree, braken, hevige transpiratie, koorts of warm weer treedt extra zout - en vochtverlies op. Bovendien kan er sprake zijn van eetlustvermindering, waardoor de inneming van zout en vocht lager is. Een extra zout- en vochtaanvulling is dan noodzakelijk. Naast uw gebruikelijke voeding kan Oral Rehydration Salt (O.R.S) opgelost in water een goede aanvulling zijn. De oplossing bestaat o.a. uit water, suiker en zout. Door O.R.S. te gebruiken worden tekorten voorkomen. Het is verkrijgbaar bij apotheek en drogist. 14

15 4.9 Buitenland Wanneer u in tropische of subtropische landen verblijft, heeft u te maken met een hogere temperatuur en met andere hygiënische omstandigheden. Hierdoor is het gevaar van diarree extra aanwezig. Neem geen onnodige risico s. Maak geen gebruik van: -- Ongekookt leidingwater -- IJs en ijsblokjes -- Rauw vlees en rauw vis -- Rauwe groenten -- Ongeschild fruit Zorg er bovendien voor dat u altijd Oral Rehydration Salt (O.R.S.), bouillontabletten en/of zouttabletten bij u heeft. ORS is te koop bij de apotheek en drogist. Websites: Patientenverenigingen en organisaties:

16 Contact en locatie Afspraak maken Een afspraak bij de stomaverpleegkundige kan gemaakt worden via polikliniek chirurgie (0344) stomaverpleegkundige (0344) Als een vervolgafspraak nodig is zal deze op de dag van uw eerste bezoek gemaakt worden door de stomaverpleegkundige. Locatie De stomapolikliniek is onderdeel van polikliniek chirurgie. De poli is gevestigd op de begane grond, route 5 Telefonisch spreekuur De stomaverpleegkundige houdt elke werkdag tussen en uur telefonisch spreekuur, telefoon (0344) Extra bijlagen voor de hele map: -- Aftekenlijst stomazorg (lay-out wordt aangepast met ruimte voor ponsje en zhs logo) -- Verzorging verschillende stoma s -- Overdrachtslijst -- Overdracht bijzonderheden thuiszorg > polikliniek Ziekenhuis Rivierenland Tiel Pres. Kennedylaan WP Tiel Postbus HA Tiel Tel. (0344) Fax (0344) Internetsite: