Colostoma Stoma op de dikke darm

Transcriptie

1 Colostoma Stoma op de dikke darm Afdeling algemene chirurgie

2 U krijgt binnenkort een stoma. In deze folder vindt u informatie over een stoma, de verzorging, controles en adviezen. Wat is een colostoma of dikke darmstoma? Een colostoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm. Door de buikwand wordt een stukje dikke darm naar buiten gehaald en vastgehecht. Op deze manier wordt een nieuwe uitgang voor de ontlasting gemaakt. De ontlasting komt dus niet meer uit de anus naar buiten, maar uit de stoma. De ontlasting wordt opgevangen in een zakje wat op de huid geplakt wordt. Een colostoma kan op verschillende delen van de dikke darm worden aangelegd: hoog of laag op de darm. Hoe groter het stuk darm is dat is weggehaald (en dus hoe hoger), hoe dunner de ontlasting naar buiten komt. Er zijn verschillende operatietechnieken om een colostoma aan te leggen. Waarom een colostoma? U krijgt een colostoma als de dikke darm geheel of gedeeltelijk is weggehaald en er geen nieuwe verbinding met de anus of overgebleven darm gemaakt kan worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij: een gezwel of tumor bij darmendeldarmkanker, ernstige ontstekingen (bijvoorbeeld bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa), onbehandelbare verstopping, incontinentie, aangeboren afwijkingen een ongeval of een dwarslaesie. Soms wordt een stoma tijdelijk aangelegd voor herstel van de darm. Gesprek met de stomaverpleegkundige Voordat u geopereerd wordt, heeft u een gesprek met de stomaverpleegkundige. Tijdens dit gesprek krijgt u uitleg over de stoma en over wat dat betekent in het dagelijks leven. U kunt de stomaverpleegkundige al uw vragen stellen. 1

3 Aanleg van de stoma Er zijn twee verschillende operatietechnieken voor het aanleggen van een colostoma. Een dubbelloops of een eindstandig colostoma. Welke techniek in uw geval wordt toegepast, hangt af van uw situatie en voorkeur. U bespreekt dit met de specialist en stomaverpleegkundige. Eindstandig colostoma Als onderdelen van uw dikke darm (colon) of endeldarm (rectum) verwijderd zijn, wordt een eindstandig colostoma aangelegd. Een eindstandig stoma heeft één opening waar de ontlasting uitkomt. Bij een eindstandig colostoma wordt het uiteinde van de dikke darm naar buiten gehaald, omgeslagen en vervolgens aan de huid vastgehecht. Een eindstandig colostoma kan tijdelijk of blijvend zijn. De tijdelijke oplossing wordt voornamelijk gebruikt om de resterende darm rust te geven voor herstel. De blijvende oplossing wordt gebruikt als het te riskant of onmogelijk is om de twee gedeelten van de darm weer aan elkaar te bevestigen. Dubbelloops colostoma Bij een dubbelloops colostoma wordt de betreffende darm door de buikwand naar buiten geleid. De darm wordt in de lengte opengemaakt en vervolgens wordt het darmslijmvlies omgevouwen en aan de huid vastgehecht. Zo ontstaan er twee openingen. Uit de ene opening komt de ontlasting, uit de andere alleen slijm afkomstig van het slijmvlies van de darm. Het stuk darm waar geen ontlasting langskomt, blijft slijm produceren dat afgevoerd moet worden. Dit slijm kan ook op de natuurlijke weg via de anus naar buiten komen. U merkt dit doordat u het gevoel hebt ontlasting te moeten krijgen. Het is belangrijk om dan naar het toilet te gaan om te ontlasten. Dit lijkt dan op lichtgekleurde ontlasting. Een dubbelloops colostoma kan zowel tijdelijk als blijvend zijn, afhankelijk van de diagnose en het soort operatie die is uitgevoerd. Hij wordt vaak gebruikt om een chirurgische verbinding (naad) in de darm te beschermen. 2

4 Plaats van de stoma Een colostoma kan op verschillende delen van de dikke darm worden aangelegd. De stomaverpleegkundige bespreekt met u waar de stoma komt. Dit wordt op uw buik afgetekend. Waar de stoma precies komt, hangt van allerlei zaken af. Bijvoorbeeld van uw levensstijl, beroep, religie, kleedgewoonten, hobby s en sport. Maar ook de plooien op uw buik hebben invloed op de plaatsbepaling. Daarnaast zal de operatie zelf ook invloed hebben op waar de stoma zal komen. Soms wordt dit pas tijdens de operatie duidelijk. Het kan daarom zijn dat de stomaverpleegkundige meerdere stippen op uw buik zet links en rechts van de navel. Stomamateriaal uitproberen Samen met de stomaverpleegkundige gaat u na welk opvangmateriaal het beste past bij uw stoma en uw wensen. Welk stomamateriaal (stomazakjes en huidplakken) en welk type opvangsysteem (eendelig of tweedelig stoma systeem) het meest geschikt is, blijft vooral een kwestie van uitproberen. De stomaverpleegkundige zal u vragen of u voor de operatie alvast verschillende stomamaterialen wilt uitproberen. Zo weet u hoe het opvangmateriaal voelt. Na de operatie Na de operatie komt de chirurg bij u langs om u te vertellen hoe de operatie is gegaan. Uw colostoma wordt de eerste dagen regelmatig gecontroleerd door de (stoma)verpleegkundigen. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar de kleur van de stoma, de toestand van de huid, de afmetingen van de stoma en de hechtingen. Let op: de stoma slinkt De stoma wordt in de eerste periode (tot circa drie maanden) na de operatie wat kleiner. Dat komt omdat het overtollig vocht uit de wond en dus uit de stoma wegtrekt en doordat het slijmvlies geleidelijk aan dunner wordt. In deze fase zal eerst een uitknipbare huidplak gebruikt worden. Zorg dat er tussen de stoma en de opening van de huidplak één tot twee millimeter 3

5 ruimte is zodat de stoma niet afgekneld kan worden. Als de stoma haar definitieve vorm heeft, is het meestal mogelijk om materiaal op maat te bestellen. Eerste keer kijken Veel mensen vinden het moeilijk om de stoma voor de eerste keer te zien, ook omdat deze in het begin vaak nog opgezwollen is. Wanneer u wilt, kunt u de eerste keer samen met de (stoma)verpleegkundige en een van uw naasten kijken. U krijgt alle gelegenheid om vragen te stellen. Stoma zelf verzorgen De stoma- en afdelingsverpleegkundigen helpen u bij het wennen aan de stoma. Ze laten u zien hoe u de stoma kunt verzorgen. U begint daar meteen mee. Als u voor de operatie een gesprek heeft gehad met de stomaverpleegkundige heeft zij u al uitgelegd hoe de stoma verzorgd moet worden. We bereiden u voor om de stoma thuis zelf te kunnen verzorgen. Kunt u het niet zelf, dan zal de stomaverpleegkundige ervoor zorgen dat dit thuis goed wordt geregeld. Voordat u naar huis gaat, wordt uw stoma gecontroleerd en worden eventuele onduidelijkheden doorgesproken. Het is aan te raden om tijdens uw ziekenhuisopname ten minste eenmaal uw partner/naaste mee te laten kijken met de stomazorg. Dit helpt voor het leren omgaan met de stoma en vermindert de eventuele onzekerheid. 4

6 Stoma opvangsystemen Er zijn twee soorten stoma opvangsystemen Eéndelig opvangsysteem Dit systeem bestaat uit een vrij dunne huidplak waar het stomazakje al aan vastzit. Bij het verwisselen van het systeem wordt het hele opvangsysteem één tot vier maal per dag vervangen. Dit is afhankelijk van de grootte en het soort zakje. Tweedelig opvangsysteem Dit systeem bestaat uit een huidplak waarop het stomazakje wordt geklikt, geklemd of geplakt. De huidplak blijft twee tot drie dagen zitten. Het opvangzakje kan één tot vier maal per dag worden vervangen. Dit is afhankelijk van de grootte en het soort zakje. 5

7 Stomazakjes Er zijn verschillende opvangzakjes. Gesloten zakjes Gesloten zakjes zijn rondom dicht en worden gebruikt bij vastere ontlasting. Mensen met een colostoma gebruiken meestal gesloten zakjes. Als een zakje vol is wordt deze vervangen. Dit kan 1-4 keer per dag zijn. Open zakjes Open zakjes zijn aan de onderkant te openen. Ze zijn te sluiten met een sluiting die al aan het zakje vastzit. Voor het legen ervan moet de sluiting worden losgemaakt en kan de ontlasting worden geloosd in bijvoorbeeld het toilet. Deze zakjes worden gebruikt bij dunne ontlasting. U vervangt dit zakje 1 keer per dag. Huidplakken stoma Naast het opvangzakje heeft u een huidplak nodig die goed past. Huidplakken zijn er in verschillende vormen, rond, vierkant en ovaal. Ook zijn er plakken die voorzien zijn van een pleisterrand. De stomaverpleegkundige bekijkt met u welk systeem het beste bij uw huid, stoma en dagelijks leven past. Vergoeding van materialen Zorgverzekeraars vergoeden stomamateriaal (plakken en zakjes) vanuit het basispakket. Dit betaalt u in eerste instantie 6

8 uit uw verplichte eigen risico. Naast stomamaterialen kan het nodig zijn dat u gebruik maakt van aanvullende hulpmiddelen. Niet alle aanvullende hulpmiddelen worden door de zorgverzekeraar vergoed. Controles bij de stomaverpleegkundige Eerste nacontrole Binnen enkele weken na ontslag uit het ziekenhuis komt u voor de eerste nacontrole. Bij deze nacontrole kijkt de stomaverpleegkundige of het goed gaat met u en met de stoma. Tijdens dit gesprek kunt u ook aangeven wat uw ervaringen waren en of de behandeling aan uw verwachtingen heeft voldaan. Vervolgcontroles In overleg met u maakt de stomaverpleegkundige afspraken over de vervolgcontroles. Het eerste jaar zijn er altijd nacontroles. Tijdens deze nacontroles kunt u de stomaverpleegkundige vragen stellen over: de verzorging van uw stoma, problemen of complicaties die u ervaart, of u in de thuissituatie ondersteuning nodig heeft, het gebruik van het stomamateriaal en eventuele aanpassing van het materiaal. Ook andere onderwerpen zoals sporten, relaties, seksualiteit, zwangerschap, werk, hobby s, reizen en andere vragen kunt u met de stomaverpleegkundige bespreken. Telefonisch contact Ook is het mogelijk bij vragen of eventuele problemen telefonisch contact op te nemen met de stomaverpleegkundige. Zij zal samen met u kijken of er een eerdere afspraak moet worden gepland op de poli. Leven met een stoma In het dagelijks leven hoeft uw stoma geen grote rol te spelen. Maar het is ook mogelijk dat uw leven erg verandert. In de eerste periode nadat de stoma is aangelegd moet u wennen. Uw lichaam werkt anders en die verandering gaat gepaard met emoties. 7

9 De acceptatie van een stoma verloopt niet voor iedereen hetzelfde. Waar de een blij is om weer de deur uit te kunnen, vindt de ander de stoma een verschrikking. Natuurlijk kunt u altijd met uw vragen terecht bij uw stomaverpleegkundige. Zij kunnen u indien nodig doorverwijzen voor extra begeleiding en hulp. Voeding bij colostoma Met een colostoma kunt u alles eten en drinken. U hoeft dus geen speciaal dieet te volgen. Wel is het handig om de volgende tips te volgen: Het is belangrijk om 1,5 tot 2 liter per dag te drinken. Alle vloeibare producten tellen mee, ook soep, yoghurt en vla. Aan het einde van de dag kunt u zelf nagaan of u voldoende vocht heeft gebruikt. Wanneer u weinig plast en uw urine donker van kleur is, kan dit een teken zijn dat u te weinig heeft gedronken. Andere tekenen zijn: dorst, sufheid, vermoeidheid en verminderde eetlust. Eet voldoende vezels voor een goede vastigheid van de ontlasting. Voedingsvezel komt voor in plantaardige producten zoals volkorenbrood, roggebrood, fruit, groente, rauwkost, aardappelen, peulvruchten en zilvervliesrijst. Mensen met een colostoma kunnen verstopping krijgen. Als de ontlasting regelmatig hard is en moeizaam in het zakje gaat, is het verstandig om meer vezels in te nemen en meer te drinken. Probeer schommelingen in het gewicht te voorkomen. Extreme schommelingen kunnen op den duur problemen geven met de colostoma en de verzorging ervan. Door ongewenste gewichtstoename of gewichtsafname kan bijvoorbeeld lekkage en daardoor huidirritatie ontstaan. Winderigheid wordt niet alleen veroorzaakt door voedsel op zich. Ook snel praten, snel eten, praten onder het eten, kauwen van kauwgom, roken, drinken door een rietje, 8

10 snurken met open mond, verkoudheid, zenuwachtigheid en een slecht passend gebit leveren veel lucht in het darmkanaal op. Sommige producten geven een sterke geur aan de ontlasting. Als u het stomamateriaal op tijd vervangt en het zakje past goed, dan komen er geen geuren vrij. Een koolstoffilter in het stomamateriaal neemt de geuren op. Sporten Juist met een stoma is het verstandig om regelmatig te bewegen en een gezond gewicht te behouden. Als u buikoefeningen doet na de operatie komt de buik beter in conditie. De buikwand is beschadigd door de aanleg van een stoma. Wordt een stoma aangelegd, dan ontstaan in de buikwand en op de plaats van de littekens zwakke plekken. Rondom die zwakke plekken is het mogelijk de spieren te versterken en te ondersteunen. Specifieke oefeningen en bewegingen helpen daarbij, ook een goede ademhaling. Hierdoor kunt u sneller herstellen na de lichamelijke ingreep. De kans op complicaties (zoals een breuk) en op rug- en buikklachten wordt kleiner als u regelmatig beweegt. Anders gezegd: als u veel stil zit, worden uw spieren slapper. Overleg bij twijfel met uw stomaverpleegkundige. School en werk School of werk en een stoma gaan goed samen, maar soms ook niet. Dit is erg afhankelijk van uw persoonlijke situatie en waarom de stoma is aangelegd. Uw stomaverpleegkundige kan u hierbij begeleiden mochten er zich problemen voordoen. Kleding Vlak na de operatie kan kleding knellen vanwege een gevoelige buik. Bent u voldoende hersteld, dan is dat geen probleem meer. Moderne stomamaterialen zijn vaak zacht, flexibel en vormen zich naar het lichaam. U hoeft zich niet anders te 9

11 kleden dan u gewend was. Er zijn wel enkele tips om kleding beter passend te maken. Hiervoor kunt u bij de stomaverpleegkundige terecht. Seksualiteit en intimiteit Seksualiteit is niet het eerste waar de meeste mensen aan zullen denken als ze net een stoma hebben gekregen. Door de operatie kan de zin in seks (tijdelijk) verdwijnen. Eén ding is zeker: een stoma hoeft geen belemmering te zijn voor een prettig seksleven. Meestal verdwijnt de zin in intimiteit juist niet: een paar armen om je heen, een aai over je bol, je hand vasthouden of lekker tegen elkaar aanliggen, zonder dat seks hierop volgt. Omdat intimiteit sterk verbonden is met seks, vermijden veel mensen dit uit angst een verkeerd signaal af te geven. Dit kan leiden tot afstand en is het moeilijk toenadering tot elkaar te vinden. Het hervinden van intimiteit is al een eerste belangrijke stap. Wel of niet kunnen vrijen hangt af van verschillende factoren (lichamelijk en mentaal) en is erg individueel bepaald. Misschien keert de zin in seks helemaal niet terug. Het is en blijft belangrijk om intimiteit en seksualiteit ook binnen de relatie bespreekbaar te maken en te houden. Natuurlijk kunt u altijd met uw vragen over seksualiteit terecht bij uw arts of stomaverpleegkundige. Contact Bij vragen over de darmstoma neemt u contact op met de stomaverpleegkundige via telefoonnummer (040) Heeft u problemen of complicaties met uw stoma? Blijf er niet te lang mee rondlopen maar zoek contact met uw stomaverpleegkundige. 10

12 Hoe tevreden bent u over uw arts of ziekenhuis? Geef uw mening over MMC op ZorgkaartNederland.nl Máxima Medisch Centrum Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus Postbus PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC _03_17