'Cliënten willen privacy en geborgenheid'

Transcriptie

1 'Cliënten willen privacy en geborgenheid' In opdracht van Arkin ontwikkelde D-Dock architecten uit Amsterdam drie jaar geleden een visie op een gebouwde omgeving die bijdraagt aan de genezing van cliënten: de Vallei. Een uitleg over opzet en achtergronden. Tekst Ronald Bergkamp en Joost van der Naald* De comfortable High Care Unit, met ruimte voor één-op-één begeleiding, vervangt de traditionele separeerruimtes December / ZorgInstellingen

2 Organisatie voor psychiatrie en verslavingszorg Arkin in Amsterdam heeft afgelopen jaren een omslag in het denken over huisvesting gemaakt. In het concept de Vallei staat de beleving van cliënten centraal. Wat hebben zij nodig om zich goed te voelen en prettig te kunnen verblijven op een locatie, om samen te werken aan het genezingsproces, om gewoon zichzelf te kunnen zijn? Het zorgaanbod van Arkin wordt onder meer geleverd door de merken Jellinek (verslaving), Mentrum (chronische ggz), Novarum (eetstoornissen), Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam, NPI (persoonlijkheidsstoornissen), Sinai Centrum (kleinschalig psychotraumabehandelcentrum) en Roads voor de dagbestedingsactiviteiten. Arkin heeft als motto 'Sterk in de stad'. Dat begint met de aanwezigheid op buurtniveau en vindbaarheid in de stad. Maar het gaat ook over het bieden van een behandelomgeving die in verbinding staat met de grootstedelijke omgeving waar cliënten uit voortkomen en waar ze naar terugkeren. De samenleving houdt niet op bij de voordeur maar manifesteert zich in de sociale omgang en het gedrag van mensen die zich in Arkin-locaties bevinden. En waarom zouden mensen binnen andere behoeften hebben dan buiten? Ook in een gebouw zijn mensen op zoek naar geborgenheid, privacy, een plek voor ontmoeting, samenzijn en ontspanning. De Vallei In opdracht van de afdeling Huisvesting, ICT & Inkoop, onderdeel van het Arkin Service Center, ontwikkelde 'Ook in een gebouw zijn mensen op zoek naar geborgenheid en privacy' D-Dock architecten uit Amsterdam drie jaar geleden een visie op een gebouwde omgeving die bijdraagt aan de genezing van cliënten: de Vallei. Het is een concept waarin de beeldtaal en functionaliteit van huisvesting opnieuw gedefinieerd wordt. In plaats van ruimten wordt er gesproken over domeinen en functies die op een logische manier in verbinding staan met elkaar. Nutteloze gangen die alleen maar dienen als verkeersruimte worden vermeden. Vormen zijn ontleend aan de natuur en materialen passen bij het feitelijke gebruik van inrichtingselementen. Jargon Een belangrijk onderdeel van de Vallei is de taal; het jargon waarin gesproken wordt over huisvesting. De entree en alle functies rondom de binnenkomst van mensen vormen de Haven. Cliënten wonen in het Dorp. Ontmoetingen en activiteiten van behandelaars en cliënten vinden plaats in de Club. Samenwerking van collega's en ondersteuning van het primaire proces vindt plaats op de Brug. Door anders te praten over huisvesting verandert de gevoelswaarde zowel voor medewerkers en bezoekers als cliënten. Beleving De Vallei heeft positief bijgedragen aan de algehele beleving van Arkin-locaties, in alle aspecten van verblijf en behandeling. De woonomgeving van cliënten sluit aan op algemene behoeften als comfort, samenzijn en privacy. Design, echte materialen en levendige kleuren worden niet geschuwd. Ook in het organiseren van dagelijkse routines en activiteiten wordt gekozen voor een aanpak die beter past bij de behandelmethodiek. Gezamenlijk eten uit de pan op tafel in een geriefelijke eetkamer naast de huiskamer is nu meer regel dan uitzondering. Veiligheid Ook op het vlak van veiligheid is een andere insteek gekozen. Vroeger werd veiligheid vooral gezocht in bouwkundige maatregelen die zorgden voor afstand tussen cliënt en medewerkers. Nu wordt veiligheid gekoppeld aan gastvrijheid door een andere opzet en positionering van de receptie in combinatie met camerabewaking en domotica. Dit zorgt voor rust, overzicht en vriendelijkheid van de Haven. Het belangrijkste is dat medewerkers in het primaire en ondersteunende zorgproces een cultuurverandering hebben ondergaan. Van een kil ziekenhuis naar een warme en 2014-December / ZorgInstellingen 29

3 gastvrije ontvangst. De gastvrije omgeving heeft er inmiddels toe geleid dat de hostess van de receptie de beveiligingsmedewerker gaat vervangen. Locatiebeleid Met de introductie van de Vallei is het locatiebeleid en de benutting van gebouwen op de schop gegaan. Zo is flexwerken geïntroduceerd om een betere benutting te krijgen van het gebruik vierkante meters. Spreekkamers zijn niet meer op naam gesteld. Daardoor hebben deze 'Spreekkamers zijn niet meer op naam gesteld' inmiddels een 100%- bezetting. Locatiekeuze is mede afhankelijk geworden van de mate waarin het concept Vallei kan worden toegepast. Dit heeft tot gevolg gehad dat Arkin in Amsterdam de laatste twee jaar zes klinieken heeft gesloten omdat die niet beantwoorden aan de kwaliteitsstandaard. Waar panden voorheen ingericht werden voor een specifieke doelgroep worden ze nu ingericht als Arkin-locatie. Het onderscheid van doelgroepen is zichtbaar in de uitrusting van inventaris, in de kleuren van het merk waaronder de doelgroep valt. Uitwisselbaarheid zonder dure verbouwingen is een leidmotief in het realiseren van gebouwen en inrichting van Arkin. Praktijkvoorbeelden Parallel aan het uitwerken van de Vallei is Arkin verder gegaan met noodzakelijke verbouwingen van bestaande locaties. Daarbij zijn verschillende architecten aan de slag gegaan met de architectonische visie en het functionele programma van eisen van de Vallei. Samen met ambassadeurs van een cliëntgerichte huisvesting zijn verschillende locaties aangepast met (delen van) de Vallei. De praktijkervaringen zijn tot nu toe positief. Op de Amsterdamse locatie Reigersbos is de Haven niet alleen een ontvangstruimte, maar ook de woonkamer van cliënten. De kliniek is gesitueerd in het winkelcentrum Reigersbos en leiding en bewoners streven naar meer binding met de omgeving. Dit was zo succesvol dat het locatiemanagement heeft moeten besluiten het toiletbezoek van het winkelend publiek in de kliniek tot normale proporties terug te brengen. De kliniek Sporenburg in Amsterdam Oost heeft ook een maatschappelijke functie gekregen. In de toekomst zullen buurtbewoners gebruik kunnen maken van de inpandige wijksteunpunt. Stemhokjes in de kliniek voor GGZ zullen daar geen ongebruikelijk verschijnsel zijn. De ontvangsthal van de kliniek van Jellinek in Amsterdam Zuid is getransformeerd in een lobby van een hotel. De lobby is uitgevoerd met kleine nisjes voor bezoekers die privacy op prijs stellen en comfortabele banken midden in de hal. Door het toepassen van veel licht en lichte kleuren is het visitekaartje van het pand overzichtelijk voor bezoekers en medewerkers. Omdat receptiemedewerkers door de verhoogde receptiebalie- bezoekers op ooghoogte aankijken is het aantal incidenten van verbale agressie significant verminderd. Omslag De ontwikkeling van de Vallei is ingegeven door de overtuiging dat huisvesting beter kan en moet aansluiten op de behoeften van de eindgebruikers. Het proces om tot een handboek te komen was niet op zichzelf staand: ook Arkin heeft afgelopen jaren een omslag moeten maken in het bekostigen van de zorg en efficiënt organiseren van de bedrijfsvoering. Het mooie van de Vallei is dat het richting en kleur heeft gegeven aan andere ontwikkelingen in de organisatie. Het heeft de afdeling Huisvesting, ICT & Inkoop geholpen om de interne klanten van de verschillende zorgpaden beter te kunnen ondersteunen met passende huisvesting van kwantitatief naar kwalitatief denken. *Ronald Bergkamp (boven) is directeur Arkin Service Center, Amsterdam. Joost van der Naald is adviseur organisatie & huisvesting, draaijer+partners December / ZorgInstellingen

4

5