De omslag in het Europees beleid: van een hervorming van de financiëlemarkten naar Economic Governance en een aanval op lonen

Transcriptie

1 De omslag in het Europees beleid: van een hervorming van de financiëlemarkten naar Economic Governance en een aanval op lonen A. Context In oktober 2008 na de staatsinterventie bij verschillende banken ontwikkelt de Europese Commissie (EC) volgend standpunt: - De EC zou leren uit de crisis door de regulering en toezicht over financiële markten, inclusief banken, andere uitleners en hedge funds te versterken - Hierin zouden twee lijnen worden gevolgd: o Opleggen van meer verantwoordelijk en ethisch gedrag: kapitaalsvereisten van banken zouden worden versterkt, credit-rating agentschappen gereguleerd, verloning transparanter, o Verbetering van toezicht: een meer Europese visie, in plaats van nationale belangen te laten spelen. - Lidstaten mochten het stabiliteits- en groeipact (SGP) schenden, wetende dat de staatschulden zouden stijgen, aangezien de redding van de banken een uitzonderlijke situatie vormde. - WANT stelt de EC: Niets doen, zou uiteindelijk op lange termijn duurder uitvallen voor de belastingbetaler. Tegelijkertijd struikelden regeringsleiders eind 2009 over elkaar om oproepen te doen m.b.t. een rechtvaardige oplossing van de financiële crisis: - taxatie van superbonussen van bankiers -> There is an urgent need for a new compact between global banks and the society they serve Brown en Sarkozy - invoering van een FTT Merkel en Sarkozy In tussentijd legde de Europese Raad in juni 2010 "Europa 2020" vast. Deze strategie heeft 5 centrale doelstellingen: - sociale insluiting bevorderen: 20 miljoen mensen uit armoede halen tegen arbeidsparticipatie in de leeftijdsgroep jaar op 75% brengen; - vermindering van schooluitval en verhoging onderwijsparticipatie; - milieudoelstellingen rond uitstoot, hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. - de publieke en private investeringen in O&O sector op 3% van het bbp brengen;

2 Wie rationeel deze beleidsintenties met elkaar combineert zou tot een beleidsplan komen waarbij volgende elementen centraal zouden kunnen staan: o een relancebeleid waarbij jobs en interne vraag centraal staan. o investeringen in de modernisering van de Europese economie door volop in te zetten op R&D en opleiding. o investeringen in kwalitatieve openbare diensten als katalysator voor de rest van de economie o het terugbrengen van de financiële wereld naar een ondersteunde rol van de reële economie o het voorkomen van precaire jobs om armoede te bestrijden o het aanpakken van de wortel van de crisis, ongelijkheid, door een duurzame herverdeling van middelen (FTT, bankierstax) Maar de EU komt tot andere conclusies. B. Waar staan we vandaag? Wat is er overgebleven van de intenties van de Europese regeringleiders en de EC meer dan 2 jaar na het uitbreken van de zwaarste financiële crisis in decennia? Er is een beperkte en ontoereikende hervorming van het toezicht op de financiële markten (supervisoren zonder middelen en/of slagkracht); Nog geen concretisering van een FTT, wel goedkeuring van een intentieverklaring voor de invoering er van door het Europees Parlement. Rekening houdend met het gewicht van de rechterzijde in het Parlement is dit zeker toe te juichen, maar de druk moet blijven tot en met de effectieve invoering ervan. Nog geen regeling ivm. beperking van bonussen (ter info: Belgische banken boekten in 2010 opnieuw 3,6 miljard euro winst), hoewel de commissie hieromtrent een consultatieronde is begonnen; Geen regulering van hedge funds of ratingagentschappen; Geen beperking van ondoorzichtige financiële instrumenten; Wél een versterking van de financiële basis van banken die in 2018 (!) afgerond zal zijn. In de loop van de afgelopen twee jaar hebben politici, die nobele intenties lanceerden aan het begin van de crisis, hun politiek omgegooid. Plots is de crisis niet langer een crisis van de privésector (bubbles in de financiële en immobiliensector), maar een crisis van de publieke sector. De eigen analyse aan het begin van de crisis wordt vergeten. De Europese overheden die hun publieke schulden hebben zien toenemen ten gevolge van de redding van banken komen vanaf midden 2010 onder zware druk te staan. Om de publieke financiën leefbaar te houden, moeten volgens de EU drastische maatregelen worden genomen. Deze maatregelen worden samengevoegd in het economic governance pakket. 2

3 Economic governance: De versterking van het stabiliteitspact (met de invoering van sancties voor landen die hun overheidsschuld niet voldoende kunnen afbouwen) Instellen van het Europees semester (het jaarlijks voorleggen van de nationale begrotingen aan de EC) Meten van competitiviteit van lidstaten door middel van een indicatorentabel. Eén indicator betreft de loonkost per eenheid product. Evoluties die de competitiviteit van een land aantasten worden gemonitord. Deze voorstellen nemen momenteel concrete vorm aan en de EC richt zich primair op competitiviteit en dus op de loonvorming. De basis voor de politieke inkleuring van bovenstaande voorstellen ligt momenteel op tafel: het competitiviteitspact, oorspronkelijk opgesteld door Merkel (en Sarkozy), overgenomen door Van Rompuy-Barosso. C. Competitiviteitspact Het nieuwe pact is milder van toon, maar even verregaand in uitvoering. Dit pact moet gezien worden als aanduiding van politieke prioriteiten binnen het voorgestelde systeem van economic governance. Lidstaten zullen op het hoogste niveau (Europese Raad) overeenkomen welke resultaten binnen 12 maanden moeten worden gehaald. De manier waarop, ligt in handen van de lidstaten. Volgende beleidsprioriteiten worden naar voor geschoven: 1) Om de competitiviteit te bevorderen: Loonkosten per eenheid product (ULC) worden over een tijdsperiode gemonitord. Wie competitiviteit verliest, moet binnen een tijdsframe voorstellen doen om dit probleem oplossen door: i. Loonkostontwikkeling in lijn te brengen met productiviteit (oa. decentralisering loonsonderhandelingen en in toom houden van lonen in de publieke sector) ii. Productiviteitsverhogingen (oa. door verdere liberaliseringen) 2) Om de tewerkstelling te verhogen (Indicator: LT-werkloosheid en jeugdwerkloosheid): - meer flexicurity - verschuiving belasting op arbeid naar consumptie. 3) Om de publieke financiën te saneren: De duurzaamheid van het schuldniveau wordt geëvalueerd, met hierbij aandacht voor pensioenstelsels en andere sociale uitkeringen. Indien deze geen duurzame impact op het schuldniveau hebben, volgende hervormingen doorvoeren: i. Alineëring pensioensysteem met levensverwachting ii. Afbouw systeem brugpensioenen + promoten lifelonglearning 3

4 Lidstaten wordt gevraagd om ambitieuzer te zijn om aan het SGP te voldoen. Lidstaten behouden de autonomie om het middel hiertoe te kiezen. Dit middel moet echter in de nationale wetgeving worden ingeschreven (een schuldenrem wordt expliciet gepromoot). 4) Om financiële stabiliteit te waarborgen: Een harmonisering van de fiscale grondslag voor vennootschapsbelasting; Lidstaten worden aangezet om een nationaal liquidatiemechanisme voor banken op te zetten. Syndicale analyse: - Pure focus op lonen als belangrijkste aspect van verlies van competitiviteit => zal zonder twijfel leiden naar een race to the bottom ; - De aanpassing van het traditionele loonvormingmechanisme (loonsverhoging = productiviteitsverhoging + inflatie) is onaanvaardbaar. Door lonen enkel te koppelen aan productiviteit en geen rekening te houden met de evolutie van de prijzen (inflatie), zal een reël koopkrachtverlies optreden in tijden van hoge inflatie. Dit voorstel gaat in feite verder dan de eerdere aanbeveling om indexatiemechanismes af te schaffen, aangezien iedere koppeling met prijsevolutie verworpen wordt. Dit systeem leidde gedurende de laatste 10 jaar in Duitsland tot een reële verarming van de bevolking. - Waar zijn investeringen in R&D, opleiding en onderwijs,? - Lonen in publieke sector worden expliciet als doelwit vermeld. - Flexicurity blijft het orderwoord; - Ambigue taal i.v.m. sociale dialoog : oproep tot respect voor nationale tradities gaat gepaard met oproep tot decentralisering van sociaal overleg. - Opnieuw geen voorstel tot harmonisering van het vennootschapbelastingstarief (fiscale concurrentie via de tarieven kan onverminderd voortwoekeren en zal nog duidelijker zal worden nadat de belastinggrondslag geharmoniseerd is) D. Algemene conclusies Voor de syndicale wereld is het hoogdringend tijd om een signaal te geven dat een aanval op de lonen en de onafhankelijke loonvorming in Europa een stap te ver is. We mogen niet aanvaarden dat: o lonen en sociale uitgaven wettelijk als aanpassingsvariabelen worden ingesteld bij competitiviteitsproblemen of een externe shock (olieprijzen); o de autonomie van de sociale partners, goed gestructureerde sociale dialoog en onafhankelijke loonvorming als hoekstenen van een Sociaal Europa in gevaar gebracht worden; o drastische bezuinigingen wettelijk opgelegd kunnen worden aan een lidstaat; o Europa geen rekening houdt met sociale ongelijkheden bij het inschatten van onevenwichten ; o Europa een economisch beleid voert dat enkel gericht is op exportgeleide groei en de binnenlandse welvaart en consumptie verwaarloost; 4

5 o Europa afglijdt naar continent waar onderlinge solidariteit tussen lidstaten uitgesloten is. De crisis waarin Europa verzeilt is: o is geen crisis van de publieke sector, maar een crisis van de privésector, gekaapt door een conservatie agenda; o is geen Zuid-Europese crisis, maar een crisis van gans Europa. Het afwentelen van de kost van crisis op de Europese burger is dan ook ongerechtvaardigd en de syndicale wereld moet een signaal geven voor het te laat is: o Op 11 maart bespreken de leiders van de Eurozone het competitiviteitspact van Van Rompuy Barosso; o Op 24 en 25 maart bespreken de leiders van de ganse EU het economic governance mechanisme