De Europese Unie. en het

Transcriptie

1 De Europese Unie en het Israёlisch-Palestijns conflict MA Scriptie Europese Studies Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit van Amsterdam Tessa Versteege Begeleider: Dr. J. Shahin Tweede begeleider: Mevr. drs. M. Brolsma 18 mei 2009

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding blz Theoretisch kader blz Beleid van de Europese Unie blz Beleid van de Verenigde Staten blz Beleid van de Verenigde Naties blz Conclusie blz Bibliografie blz Bijlage: Overzicht belangrijkste akkoorden blz. 46 1

3 Inleiding Conflicten, oorlogen, aanslagen, intifada s, verdragen het klinkt allemaal bekend in de oren. Dit conflict is al meer dan 60 jaar aan de gang in het Midden Oosten en nog steeds is er geen oplossing voor gevonden. Het Israëlisch-Palestijns conflict. Sinds de oprichting van de staat Israёl in 1948 hebben verschillende landen en organisaties zich wereldwijd met dit conflict bemoeid met kleine en grote successen en mislukkingen tot gevolg. Maar nog steeds leven de Palestijnen in slechte omstandigheden en zonder vrijheid en worden de staat en de burgers van Israёl bedreigd. Dit conflict blijft de internationale media in meer of mindere mate beheersen. Ook heeft het invloed op de politieke en veiligheidssituatie in het Midden Oosten. Het blijft een brandhaard die ieder moment kan ontploffen. Het is niet alleen maar een politiek conflict tussen twee volken over grondgebied, ook culturele en religieuze aspecten spelen mee. Het land met de grote historie, waar vele volken hun huis hebben gehad en dat een belangrijke plek is voor drie religies. Het trekt de aandacht van en beheerst vele verschillende groeperingen in de wereld. Ondanks de vele vredesinitiatieven en onderhandelingspogingen van verschillende partijen, zoals met name de Verenigde Staten en de Verenigde Naties, is het conflict nog steeds niet opgelost. Ook hebben de Europese landen in de vorm van de Europese Unie de laatste jaren geprobeerd meer invloed uit te oefenen op het politieke vredesproces. Waardoor komt het dat alle vredesinitiatieven steeds mislukken? Welke aanpak heeft het meeste effect gehad? Zo volgen de Verenigde Staten een andere tactiek dan de Europese Unie en hebben de Verenigde Naties ook weer hun eigen beleid. Welke richting moeten de partijen in de toekomst kiezen? Ik zal op deze vragen antwoord geven in mijn scriptie. In het eerste hoofdstuk zal ik twee theorieën bespreken die door de verschillende partijen worden gebruikt om dit conflict op te lossen. Dit zijn normative power en het realisme. Allebei de theorieën benaderen de conflicten verschillend en gaan op een andere manier met internationale betrekkingen om. In het tweede hoofdstuk zal ik het beleid van de Europese Unie wat betreft het Israëlisch- Palestijns conflict bespreken. Wat hebben zij in het verleden gedaan op dit gebied en wat doen ze nu? En belangrijker, heeft dit effect gehad op het vredesproces of zouden ze beter een andere aanpak kunnen gebruiken? 2

4 Hierna zal ik het beleid van de Verenigde Staten op dit gebied bespreken. Uiteraard gaan zij er anders mee om, werkt dat beter of kunnen zij beter de weg van de Europese Unie volgen? Ook het beleid van de Verenigde Naties zal ik bekijken. Heeft hun beleid enige invloed op het conflict? En wat is er in de afgelopen 60 jaar gebeurd? Ik heb ook nog een bijlage toegevoegd met een overzicht van de belangrijkste verdragen in de afgelopen tientallen jaren. Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen die zich toen hebben voorgedaan? De laatste ontwikkelingen in de Gazastrook heb ik niet in mijn scriptie meegenomen. Aan het einde van mijn onderzoek zal ik mijn hoofdvraag beantwoorden: Wat is het effect van het internationale beleid van de Europese Unie op het Israëlisch- Palestijns conflict? 3

5 Theoretisch kader Normatieve power De term normative power is een concept dat zijn herkomst vindt in de 21 e eeuw. Normative power wordt wel op één lijn geschaard met de termen soft power, gentle power, postmodern power en civilian power. Deze termen omvatten kort gezegd het onderhandelen met anderen met als doel internationale samenwerking. De focus richt zich op vreedzaam onderhandelen zonder militair ingrijpen of het dreigen hiermee. Volgens Hanns Maull, professor internationale betrekkingen aan de Universiteit van Trier, behoort de politiek van een land tot deze term mits het alleen niet-militaire instrumenten van de buitenlandse politiek gebruikt waaronder voornamelijk economische, en samenwerkt met andere staten door middel van multilaterale instituties om internationale problemen op te lossen. 1 Een andere definitie luidt: It affects particularly the economic and social structures of partners (states, regio s, economic factors, international organisators, etc.), it is implemented through pacific and original means (diplomatic relations, agreements, sanctions and so on), and its scope is not conjunctural but rather in the middel and long range. (Mario Telò) 2 Soft power De Amerikaanse politiek wetenschapper Joseph Nye (1937) introduceerde de termen hard power en soft power in 1990 in zijn boek Bound to Lead: The Changing Nature of American Power uit De term soft power behelst het vermogen van staten dingen voor elkaar te krijgen zonder dwang te gebruiken of economische middelen in te zetten. 3 Vaak wordt er onderscheid gemaakt tussen Europa en de Verenigde Staten wat betreft hun beleid op het gebied van buitenlandse politiek. Europa wordt gezien als soft power en de VS als hard power. Europa en de EU gebruiken het liefst diplomatieke middelen en economische sancties om hun doelen te bereiken buiten de EU (evenals binnen de EU zelf). Ze hebben een groot vertrouwen in internationaal recht en internationale samenwerking. De 1 Merlingen 2007, blz Smith 2003, blz Gerrits 2006, blz. 42, 43 4

6 normatieve dimensie van het Europese buitenlandse beleid heeft de wereld iets te bieden, namelijk de grote voordelen van internationale samenwerking en gedeelde soevereiniteit. 4 De VS daarentegen maken vaak gebruik van harde druk op de betreffende landen en schromen niet om militair in te grijpen of alleen maar die dreiging uit te laten gaan. Ook zijn ze minder geduldig op het gebied van diplomatieke onderhandelingen; waar de EU de diplomatie als groot goed beschouwd, zijn er voor de VS allerhande voorwaarden verbonden aan de onderhandelingen. 5 Waarom is de EU een normatieve macht? Er zijn een aantal redenen waarom dit beleid wordt gehandhaafd in de EU. Zo ziet de EU het promoten en verdedigen van de liberale democratie, de democratische vrede en de multilaterale samenwerking als basisdoel, zoals ook is vastgesteld in de Kopenhagen-criteria. De EU heeft een enorme macht over staten die lid willen worden. De kandidaten moeten aan strenge voorwaarden voldoen en EU lidstaten gebruiken het toetredingsproces vaak als drukmiddel op kandidaten om hun lopende problemen met bijvoorbeeld hun buurlanden te doen oplossen. 6 EU-actoren houden zich bezig met het creëren van de beste omgeving voor de strijdende partijen om elkaar te ontmoeten, met elkaar te onderhandelen en om hun visie op de situatie uit te wisselen. 7 De EU presenteert zichzelf graag als force for good in conflict situaties. Dit gaat samen met het idee dat de Europese actoren zichzelf wel als model-staten zien. 8 Het vreedzame programma van de NPEU (Normative Power European Union) zorgt voor de constructie van een aantal financiële hulp- en handelsprogramma s. Een voorbeeld hiervan is de European Neighbourhood Policy. 9 De landen direct rondom de grenzen van de EU worden hierbij betrokken. Het doel van de ENP is, volgens de Europese Commissie, met name het delen van voordelen zoals het versterken van de veiligheid, stabiliteit en welzijn. 10 Dit heeft als reden dat de EU graag stabiele en veilige landen aan haar grenzen heeft. Een belangrijk kenmerk van de EU als normative power is, volgens Browning, het idee van (positieve) voorwaardelijkheid; een systeem waarin open grenzen een beloning vormen voor hervorming naar Europese maatstaven. Hierdoor worden ze toegelaten tot de categorie 4 Gerrits 2006, blz. 42, 42 5 Kagan 2003, blz. 4 6 Pace 2007, blz Pace 2007, blz Diez 2007, blz. 2 9 Pace 2007, blz Browning 2007, blz. 17 5

7 vrienden van Europa. 11 De positieve voorwaardelijkheid heeft ook tot gevolg dat de EU het recht heeft landen te straffen als er te weinig vooruitgang wordt geboekt door middel van gedeeltelijke of gehele opschorting van de hulp. 12 Volgens Del Sarto en Schumacher was de belangrijkste reden om een ring van vrienden te creëren, de noodzaak tot een stabiele en veilige buitengrens en bufferzone aan de grenzen van de EU. 13 Volgens Fabbrini en Sicurelli zorgen de manier waarop de EU en de VS geïnstitutionaliseerd zijn ervoor dat er een ander buitenlands beleid wordt gevoerd. Sinds het Verdrag van Maastricht in 1993 zijn de taken van de EU opgedeeld in drie pijlers, waarvan de eerste supranationaal is en de andere twee intergouvernementeel. Het buitenlandse beleid zit in de tweede pijler, wat betekent dat besluiten op dit gebied alleen unaniem kunnen worden genomen. Door de vele verschillende belangen in de lidstaten maakt dit het beslissingsproces moeilijk. 14 Ontwikkelingshulp daarentegen zit in de eerste pijler, wat inhoudt dat beslissingen omtrent dit gebied geen unanimiteit vereisen. Beslissingen worden dus makkelijker genomen en de belangen van de verschillende lidstaten spelen minder mee. 15 Als tegenhanger noemen Fabbrini en Sicurelli het feit dat sinds de Koude Oorlog het belangrijkste instrument van de Verenigde Staten op het buitenlands beleid het gebruik van dwingende middelen is zoals militaire macht en economische sancties. 16 Vooral na 11 september 2001 is de nationale soevereiniteit het belangrijkste principe van het Amerikaanse beleid. Het veiligheidsbeleid is steeds meer gecentraliseerd terwijl de ontwikkelingshulp nog steeds gefragmenteerd bleef. 17 Fabbrini en Sicurelli concluderen dat niet alleen de ideologie van de twee gebieden verschilt, maar dat dit ook wettelijk zo is vastgesteld omdat de instituties anders georganiseerd zijn. Grenzen Normative power wordt vrijwel altijd als iets positiefs gezien, terwijl er ook grenzen aan 11 Browning 2007, blz Browning 2007, blz Browning 2007, blz Fabbrini en Sicurelli 2008, blz Fabbrini en Sicurelli 2008, blz Fabbini en Sicurelli 2008, blz Fabbrini en Sicurelli 2008, blz

8 zitten Voor EU-actoren is de dialoog met conflictpartijen een van de belangrijkste pilaren van de NPEU constructies. Zolang ze blijven praten, zullen ze niet schieten, wordt er wel gezegd. 19 Dit aspect is de reden waarom de EU vaak als een zwakke externe factor wordt gezien. Als voorbeeld, toont de situatie tussen Ariel Sharon en Yasser Arafat het defect van het beleid. Sharon besloot Arafat niet als partner te erkennen in het vredesproces; de EU heeft hierover haar zorgen geuit, maar ondernam geen actie toen Arafat geïsoleerd werd in Ramallah Verschillen in machtsrelaties vinden plaats tussen partijen die bij het conflict betrokken zijn, als ook tussen de EU en een of beiden van de strijdende partijen. Zo steunt de VS altijd de veiligheid van Israël en de EU steunt de Palestijnen financieel De normen en waarden die door de EU zijn opgesteld komen niet overeen met die van de strijdende partijen in het Midden-Oosten Sommige EU actoren zien bepaalde conflicten als hun terrein wat spanningen veroorzaakt in en tussen verschillende EU instituties. 23 De EU meent dat de enige manier om de veiligheid van Israël te garanderen de creatie is van een levensvatbare Palestijnse staat. Daarom steunt de EU de Palestijnse Autoriteit financieel en helpt het met de humanitaire, ontwikkeling en economische doelen. De VS daarentegen menen dat er pas serieuze onderhandelingen kunnen plaatsvinden als de Palestijnen zich overtuigend inzetten voor vrede en tegelijkertijd het geweld en de terroristische activiteiten stoppen. 24 Realisme Hans J. Morgenthau ( ) wordt gezien als één van de grondleggers van het politiek realisme. Zijn boek Politics Among Nations (1948) was een groot succes in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. De basisprincipes van het realisme met betrekking tot de internationale betrekkingen zijn uitgewerkt door Morgenthau. Het nationale belang en de strijd om de macht zijn erg belangrijk in het realisme. Staten bestaan in een anarchistisch 18 Pace 2007, blz Pace 2007, blz Pace 2007, blz Pace 2007, blz Pace 2007, blz Pace 2007, blz Archick 2005, blz. 12 7

9 internationaal systeem waarin zij uiteindelijk afhankelijk zijn van hun eigen capaciteiten of machtsbasis om hun nationale belangen te bevorderen. De belangen van een staat bestaan uit de overleving van de staat, waaronder de bevolking, het politieke systeem en het territorium vallen. Ook behoud van de cultuur en economie zijn belangrijk. De strijd om de macht is volgens Morgenthau deel van de menselijke natuur en bestaat uit twee vormen: samenwerking en rivaliteit. Samenwerking ontstaat wanneer de partijen gemeenschappelijke belangen hebben. Rivaliteit en concurrentie ontstaan juist als er een botsing is van nationale belangen. Een punt van kritiek van de realisten is gericht op religieuze en ideologische kruistochten die belangrijke nationale belangen kunnen overschaduwen en de overleving van individuele staten en het internationale systeem zelf in gevaar kunnen brengen. Morgenthau noemt hiervan als voorbeeld de zoektocht van globaal communisme of globale democratie, die allebei botsen met de andere of met andere ideologieën. De poging om landen naar het ideaal van universeel vertrouwen en samenwerking te hervormen, gaat volgens realisten tegen de menselijke natuur in, die geneigd is naar rivaliteit, conflict en oorlog. 25 Dit alles leidt ertoe dat er in de realistische internationale politiek geen overkoepelend gezag kan bestaan; staten moeten zelf relaties met andere staten aangaan. Ook is er een machtshiërarchie tussen grote en kleine staten; het recht van de sterkste geldt hier. De Britse historicus en journalist E.H. Carr ( ) is een andere grondlegger van het politiek realisme. Hij schrijft hierover in zijn boek, The twenty years crisis (1939). Macht als zodanig is, volgens Carr, een vorm van superieure moraliteit en van politieke legitimiteit. De bezitter van deze macht en de reden waarvoor deze wordt gebruikt is in wezen irrelevant. Volgens Carr en Morgenthau houdt het realisme de tegenstelling in tussen het nationale belang en morele of legalistische overtuigingen. 26 In het politiek realisme wordt het idee dat (democratische) vrede stabiliteit bevordert afgewezen. Het zorgt er volgens de realisten voor dat westerse staten, zoals de Verenigde Staten, zich onverantwoordelijk gedragen en kostbare en ondoordachte militaire avonturen aangaan Brittannica 26 Gerrits 2006, blz. 85, Gerrits 2006, blz. 86 8

10 Beleid van de Europese Unie De Europese buitenlandse politiek staat bekend als een politiek van onderhandelen, diplomatie en de softe aanpak. Dit in vergelijking met de Verenigde Staten, die een hardere aanpak voorstaan. Als we naar de vredesplannen van het conflict in het Midden-Oosten gaan kijken, zien we dat de Verenigde Staten daar heel lang een leidende rol in hebben gespeeld. Echter de rol van Europa en later de Europese Unie valt ook niet helemaal uit te vlakken. Naarmate het einde van de 20 e eeuw naderde, nam de EU steeds meer initiatief om tot vrede in het Midden-Oosten te komen. Historie van Europa en het Israëlisch-Palestijns conflict Het Israëlisch-Palestijns conflict is deels van Europese makelij. Met de Balfour-declaratie in 1917 werd het Britse Palestina al als toekomstig tehuis van de joden geopperd. De Palestijnen zijn mede slachtoffer van de Britse imperiale politiek; Israël kan in menig opzicht gezien worden als een Europese staat. 28 Europa heeft echter niet vanaf het begin als een eenheid gereageerd en gehandeld in het jarenlange conflict. In de Europese landen speelden en spelen nog altijd verschillende belangen een rol in het Midden-Oosten. 29 De standpunten van de Europese landen ten aanzien van het conflict verschilden ook vaak. Tijdens de zesdaagse oorlog in 1967 was er nog niet veel overeenstemming tussen de zes lidstaten van de Europese Gemeenschap. Frankrijk kon zich wel inleven in de Arabische landen, Nederland stond achter Israël en de Bondsrepubliek neigde hier ook naar. 30 In mei 1973 werd er voor het eerst een gezamenlijk rapport van de EG goedgekeurd over het conflict. Deze Schuman-verklaring omvatte de noodzaak van een gehele Israëlische terugtrekking uit de bezette gebieden, de internationalisering van Jeruzalem, het recht op terugkeer van de vluchtelingen of schadeloosstelling. Hoewel alle landen akkoord waren gegaan met de verklaring, hielden Duitsland, Nederland en Italië de officiële publicatie van de verklaring toch tegen. Later dat jaar werd er een nieuwe samenwerking bekrachtigd met de 6 November Declaratie. In deze declaratie werd het belang van de rechten van het Palestijnse volk benadrukt. Het Palestijnse vraagstuk werd hierdoor niet langer meer alleen als een 28 Pijpers 2002, blz Pijpers 2002, blz Pijpers 2002, blz. 17 9

11 vluchtelingenprobleem gezien. De Europese Commissie vormde haar eerste beleid op het gebied van de Mediterraanse landen in 1972 door middel van verschillende verdragen overkoepeld door de European Political Cooperation (EPC). Het Arabische olie-embargo en de energiecrisis die daar op volgden benadrukten de afhankelijkheid van de Arabische landen. De Europese Commissie besloot zich daarom toe te leggen op een politieke dialoog met Arabische landen. Van 1973 tot 1980 vonden er, onder de noemer van Global Mediterranean Policy, een aantal Association Agreements plaats met Arabische staten en Israel. 31 In 1977 bracht de Europese Commissie de Londen Verklaring uit. Hierin erkenden de EC het recht van de Palestijnen op een eigen land. Zij stond ook achter een leidende rol van de Verenigde Naties in het conflict. 32 De Europese Unie sprak al eerder dan de Verenigde Staten over Palestijns zelfbestuur, zoals in 1980 in de Verklaring van Venetië. Tevens werd de in ballingschap verblijvende PLO erkend als de vertegenwoordiger van het Palestijnse volk. De positie van Yasser Arafat als officiële leider van de Palestijnen heeft nooit ter discussie gestaan in de EU. Ook benadrukten ze dat de PLO een rol moest spelen in de vredesbesprekingen. Ook bevatte de Verklaring ondubbelzinnige verklaringen over de illegaliteit van Israëlische nederzettingen, de noodzaak van een einde aan de Israelische bezetting en de ontoelaatbaarheid van welke initiatief dan ook dat de status van Jeruzalem zou veranderen. Israёl was sterk gekant tegen de Verklaring omdat deze anti-israёl zou zijn. Hoewel de Verklaring uiteindelijk geen succes is geworden, worden de basisprincipes ervan ook vandaag de dag nog als Europees beleid gebruikt. 33 In 1999 sprak de EU in Berlijn de overtuiging uit dat de schepping van een democratische, levensvatbare en vreedzame Palestijnse staat een belangrijke bijdrage zou leveren aan de vrede in het Midden-Oosten. 34 Israël vond echter dat de Europeanen de focus van het conflict hadden verplaatst van de weigering van de Arabische staten om Israël te erkennen naar het Palestijnse probleem. Vanaf de jaren 70 zijn Israëlische overheden vaak bang geweest dat als Europa zich teveel in het conflict zou mengen ze naar de Arabische kant zou neigen. 35 In de jaren 90 legde de EU zich toe op het creëren van een omgeving die langdurige vrede in de regio mogelijk maakte, in plaats van een politieke oplossing te willen bedenken voor het conflict. 36 De EU begon in de tweede helft van de jaren 90 ook politieke invloed uit te 31 Dannreuther (ed.) 2004, Tanner, blz EP 1999, blz Dannreuther (ed.) 2004, blz Pijpers 2002, blz EP 1999, blz Ortega (ed.) 2003, Asseburg, blz

12 oefenen op het vredesproces. De EU hielp bijvoorbeeld met het regelen van het Hebron verdrag in 1997 en ze hielp de Amerikanen in het overtuigen van Arafat om niet een Palestijnse staat uit te roepen in mei Hierbij was de EU verklaring in Berlijn een ondersteuning. 38 Het optreden van het Kwartet, bestaande uit de VS, de EU, de VN en Rusland, in de zomer van 2002 is een positief teken van de groeiende invloed van Europa op het vredesproces. 39 European Political Cooperation In 1969 werd de European Political Cooperation (EPC) opgericht in Den Haag. Dit was een intergouvernementele organisatie. Het doel van de EPC, zoals weergegeven in het Kopenhagen Rapport uit 1973, was het veilig stellen van besprekingen, de uitwisseling van informatie, het verbeteren van wederzijds overleggen en het verstevigen van de loyaliteit tussen de negen lidstaten en indien mogelijk, actie ondernemen. 40 In november 1970, op de eerste bijeenkomst van de ministers van buitenlandse zaken van de EG bij de European Political Cooperation, was één van de twee onderwerpen het Midden-Oosten. 41 Common Foreign and Security Policy In 1993 werd de Common Foreign and Security Policy opgericht tijdens het verdrag van Maastricht. Door de ontwikkeling van de CFSP heeft de EU een grotere rol kunnen spelen in het vredesproces, door onder andere de speciale afgevaardigde van de EU en de Hoge afgevaardigde Javier Solana, vanaf Deze nieuwe initiatieven hebben er echter niet voor gezorgd dat de EU werd geaccepteerd door de conflicterende parijen als een derde partij. Vooral het diepe wantrouwen van de Israëlische beleidsmakers is hierdoor niet verminderd, net als het Israëlische volk, dat de EU als pro-arabisch ziet. 42 De aanwijzing van een speciale afgevaardigde van de EU voor het vredesproces in 1996 (Miguel Angel Moratinos), de oprichting van een EU aanvoerder van buitenlandse zaken in 1999 (Javier Solana) en de groeiende politieke en economische relaties tussen de EU en de 37 Dassa 2004, blz Dannreuther 2004, blz Dassa 2004, blz Dosenrode 2002, blz Dosenrode 2002, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz

13 Palestijnse autoriteit, deden de rol van de EU in het vredesproces wel toenemen. Veel Europeanen begonnen een grotere politieke rol te zoeken in het conflict in de jaren De EU bleef Arafat als serieuze gesprekspartner zien. Het duurde tot begin 2001 voordat de EU, onder druk van de VS, Hamas en de Islamitische Jihad als terroristische organisaties kenmerkten. 44 Euro-Mediterranean Partnership/Barcelona-proces Het Barcelona-proces werd op 27 en 28 november 1995 in Barcelona opgericht als onderdeel van de Euro-Mediterranean Partnership (EMP), een verdrag van de Europese Unie met niet- EU landen rond de Middellandse Zee. Het was, tot dan, het enige forum waar Israël, en al haar Arabische buurlanden bij aangesloten waren. 45 Het Barcelona-proces biedt een raamwerk voor politieke, economische en sociale relaties tussen de lidstaten van de EU en partners van de zuidelijke mediterraanse regio. De EMP bestaat uit alle EU lidstaten en de volgende mediterraanse landen: Algerije, Egypte, Israël, Jordanië, Libanon, Marokko, de Palestijnse Autoriteit, Syrië, Tunesië en Turkije. De EMP wil door middel van economische en politieke samenwerking ongelijkheden wegnemen in het Middellandse Zeegebied. 46 De drie belangrijkste doelen van het Barcelona-proces: - De afbakening van een gemeenschappelijk gebied van vrede en stabiliteit door de versterking van een politieke- en veiligheidsdialoog. - De constructie van een zone van gedeelde voorspoed door een economisch en financieel partnerschap en de geleidelijke oprichting van een vrij-handelszone. - De toenadering tussen mensen door een sociaal, cultureel en menselijk partnerschap, met als doel het aanmoedigen van begrip tussen culturen en uitwisseling tussen civil societies, dat wil zeggen organisaties die niet gelieerd zijn aan de overheid en die de burgers willen betrekken bij de publieke zaak. 47 Het Barcelona proces ten aanzien van het Midden Oosten vredesplan werd als aanvullend 43 Dassa 2004, blz Pijpers 2002, blz Dassa 2004, blz EP 1999, blz Europese Commissie 12

14 beschouwd, maar wel als apart van het reguliere vredesplan. 48 Het proces is begonnen als een programma om bilaterale peacemaking te ondersteunen met een regionaal forum dat regionale problemen op de kaart zet op een OVSE-achtige manier, betrekkende op politiek, veiligheid, economische en sociale gebieden. Het idee was om stabiliteit in de regio te ondersteunen door middel van het promoten van deze aandachtsgebieden van samenwerking. Het officieuze doel was het voorkomen van migrantenstromen naar Europa, door de economie, veiligheid en politieke condities in de regio te verbeteren. Toen het vredesproces langzaam stagneerde, vormde het Barcelona proces zich om tot een serie van bilaterale vrijhandelsakkoorden tussen de EU en de mediterrane partners. Het Barcelona proces gaf de voorkeur aan druk uitoefenen op economische hervorming voor politieke hervorming. Projecten als family planning of drugs uitroeien ontvingen meer geld dan projecten voor mensenrechten en democratie. 49 De EMP is nooit opgezet als raamwerk om het Midden Oosten conflict op te lossen en het beschikt niet over specifieke instrumenten of forums om dit te doen. Het werd meer als aanvullend raamwerk gezien waarin de conflictpartijen vertrouwen konden opbouwen en hun relaties konden institutionaliseren in politieke, economische en humane sferen als ook op het gebied van veiligheid. Een ander doel was het steunen van peacebuilding en langdurige regionale stabiliteit door het leggen van funderingen voor economische ontwikkelingen en regionale intergratie. 50 Een onofficieel doel echter was het tegengaan van migratiestromen uit het zuiden van de mediterraanse landen door het creëren van stabiliteit en steun voor de economische ontwikkelingen. 51 Belangrijke doelen die het Barelona-proces heeft bereikt zijn de deelname van de Palestijnse Autoriteit als een gelijke mediterrane partner en de acceptatie van de Arabische staten van de deelname van Israël aan het proces. 52 Voor een aantal jaren heeft het partnerschap als een forum gediend voor dialoog tussen de conflicterende partijen, zelfs in tijden waarin er gewelddadigheden tussen hen plaatsvonden. Dit is niet meer het geval, sinds onder andere in Marseille in 2000 en in Valencia in 2002 Syrië en Libanon de bijeenkomsten boycotten uit protest tegen de Israëlische reactie op de intifada. 53 Door de militaire aanwezigheid van Israёl in het zuiden van Libanon, weigerden Syrië en Libanon echter mee te werken aan alle vormen 48 EP 1999, blz Dassa 2004, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Dannreuther (ed.), Tanner 2004, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz

15 van militaire overeenkomsten. 54 European Neighbourhood Policy De European Neighbourhood Policy is ontstaan in de context van de grote EU-uitbreiding in In 2003 werd een start gemaakt met de ENP door middel van Wider Europe, een nieuw kader voor relaties met buurlanden ten oosten en zuiden van de Europese Unie. Door de grote uitbreiding was er behoefte om de relaties met de nieuwe buurlanden te verdiepen. In 2003/2004 wordt de ENP officieel een nieuw beleid van de EU. In mei 2004 verscheen er een meer definitieve uitwerking, de ENP Strategy Paper, waarin de EU uitlegt hoe ze beter met deze landen kunnen samenwerken. De EU biedt deze landen een bevoorrechte positie, wederzijdse verplichting naar de gemeenschap en gemeenschappelijke waarden zoals democratie, mensenrechten en markteconomie. Voor de ENP bestonden er al verdragen met sommige van deze landen, zoals de Euro- Mediterranean Partnership met de Arabische landen rond de EU en de Partnership and Cooperation Agreement met landen in Oost-Europa en de Kaukasus. Deze samenwerkingsverbanden bleven bestaan, maar werden aangevuld door de ENP. 55 Het doel van de ENP: - Een betere verhouding tussen de landen van de Europese en de nieuwe buurlanden. - Het vermijden van nieuwe scheidslijnen tussen de uitgebreide EU en de buurlanden en het versterken van stabiliteit, veiligheid en welzijn voor alle burgers; een ring van vrienden 56 - De ENP is geen voorbereiding op lidmaatschap maar sluit dit ook niet uit (uiteraard geldt dit laatste niet voor de landen buiten Europa) - De ENP wordt ook gezien als aanmoediging om hervormingen aan te moedigen. 57 De werkwijze van de ENP gaat als volgt: * De Commissie maakt eerst een rapport over ieder land om de politieke en economische situatie van het land te bepalen. Ook wordt gekeken wanneer en op welke manier relaties met 54 Dannreuther (ed.) 2004, Tanner, blz Smith 2003, blz Smith 2003, blz Europese Commissie 14

16 het land kunnen worden verdiept. * Er worden Action Plans voor ieder land ontwikkeld. Hierin wordt een plan gemaakt welke politieke en economische hervormingen er doorgevoerd moeten worden. Deze moeten binnen korte of middellange termijn worden uitgevoerd. * De implementatie en voortgang van de hervormingen worden regelmatig gecontroleerd door sub-commissies. Ook verschijnen hier periodieke verslagen over. * De implementatie wordt gesteund door financiële en technische hulp om de uitvoering van de plannen te realiseren. 58 Verdragen en contact EU met Israël In het kader van het Barcelona proces heeft Israël een aantal bilaterale verdragen met de Europese Unie gesloten. Op 20 november 1995 is in Brussel de Euro-Mediterranean Association Agreement tussen de EU en Israël gesloten. Dit verdrag was voor onbepaalde tijd en gaf de mogelijkheid tot onder meer een regelmatige politieke dialoog, de stichting van een vrijhandelszone, economische samenwerking in de breedst mogelijke zin in alle sectoren. Ook werden er verdragen gesloten met betrekking tot wetenschappelijke en technologische samenwerking en op het gebied van telecommunicatie. 59 In de jaren 90 zijn enige problemen geconstateerd in de handel wat betreft producten geproduceerd in Israëlische nederzettingen in Oost-Jeruzalem, in de Golan hoogte, de Westelijke Jordaanoever en de Gaza strook die geëxporteerd worden onder het label made in Israël. Volgens de internationale gemeenschap en het internationaal recht behoren deze gebieden niet tot de staat Israël. Verder worden er ook Palestijnse producten onder de naam van Israël uitgevoerd, dit door de barrières die door Israël zijn opgeworpen voor Palestijnen om naar de EU te exporteren. 60 In de hitte van het conflict maakten de Israëliërs duidelijk dat ze een EU rol afwezen, bijvoorbeeld toen het Israëlische leger Arafat s hoofdkwartier beschoot op het moment dat de speciale EU afgevaardigde Miguel Moratinos met hem overlegde op 6 maart In dezelfde periode weigerde Sharon Solana te ontmoeten Europese Commissie 59 EP 1999, blz EP 1999, blz Ortega (ed.) 2003, blz

17 Verdragen en steun EU aan Palestijnse Autoriteit Op 1 juli 1997 ging er een Interim Association Agreement tussen de EU en de PLO in. Dit verdrag houdt in dat de PLO gemachtigd is om overeenkomsten te tekenen voor de Palestijnse Autoriteit op het gebied van economische samenwerking. Dit verdrag werd echter niet erkend door Israël en dit maakt het daarom moeilijk hiervan gebruik te maken. 62 In de periode waren de EU en de individuele lidstaten de grootste donor van financiële en technische hulp aan de Palestijnse Autoriteit, als ook aan het Midden Oosten vredesplan in het algemeen. Totale EU bijdragen aan de Palestijnse gebieden bedroeg 1.42 miljard in de periode volgens gegevens van de Europese Commissie. 63 De meerderheid van de donaties was bestemd voor projecten die de infrastructuur verbeterden in de Palestijnse gebieden, voor waterbronnen en pijpleidingen, afvalverwerking, de haven en vliegveld van Gaza, ziekenhuizen en scholen. 64 De tweede intifada en de reactie van Israël hierop heeft ervoor gezorgd dat de economische ontwikkeling en de levensstandaard van Palestijnen aanzienlijk is verslechterd. De EU heeft hierdoor zijn prioriteit van ontwikkelinghulp verschoven naar humanitaire hulp en noodprogramma s voor werkgelegenheid, reconstructie en eerherstel van geweldsslachtoffers. Deze hulp van de EU zorgt voor andere dilemma s; de EU neemt namelijk de humanitaire plichten over van de bezettingsmacht en helpt op deze manier de staat van bezetting te verlengen. Israёl gaat deze grote kosten liever uit de weg. 65 De infrastructuur in de Palestijnse gebieden is mede gefinancierd door de EU. Die is door Israël vernietigd, wat voor de EU een groot bezwaar is. De infrastructuur werd mede vernietigd door Amerikaanse F-16 toestellen, waardoor een vreemde situatie ontstond. 66 De EU heeft ook de Palestijnse Autoriteit zelf financieel bijgestaan. Palestijnse regeringsinstellingen moesten worden opgericht en hierbij kon de PA niet zonder hulp en bijdragen van de EU. Sinds 1998 kan de PA zich bijna helemaal zelf financieel redden. Toen de tweede intifada uitbrak heeft Israel, die ook financieel bijdroeg, een groot deel van zijn bijdragen gestaakt, waardoor de EU weer meer is gaan bijdragen om de Palestijnse 62 EP 1999, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Pijpers 2002, blz

18 overheid in ieder geval staande te houden. 67 De hulp van de EU aan de Palestijnse gebieden en de Palestijnse instituties zijn gebaseerd op de overtuiging dat the creation of a democratic, viable and peaceful sovereign Palestinian State would be the best guarantee for Israel s security and Israel s acceptance as an equal partner in the region, zoals wordt verklaard in de EU Berlijn Verklaring van maart EU speciale afgevaardigde Midden Oosten Vredes Plan In 1996 werd Miguel Angel Moratinos verkozen tot speciale afgevaardigde van de EU voor het Midden Oosten conflict. Gedurende zijn verkiezing was hij ambassadeur van Spanje in Israёl en was al langer betrokken geweest bij onderhandelingen. Een aantal van zijn taken: - contacten onderhouden met de conflictpartijen, als ook met andere landen in de regio, de Verenigde Staten en organisaties betrokken bij en relevant voor het conflict - de onderhandelingen nauwgezet volgen en desgevraagd advies en hulp van de EU aanbieden - eventueel bijdragen aan gesloten verdragen. 69 Moratinos heeft duidelijk gemaakt dat hij niet wil concurreren met de VS in de oplossing van het conflict, hij steunt de Amerikaanse vredesinitiatieven. Wel is hij soms met nieuwe ideeën en plannen gekomen die verwelkomd werden door de VS. 70 Moratinos heeft zijn functie tot 2003 vervuld en is opgevolgd door Marc Otte, een Belgische politicoloog die op verschillende plekken binnen de Belgische overheid heeft gewerkt, alsmede in het buitenland. In 2007 is Tony Blair afgevaardigde van het Midden-Oosten geworden voor de EU, de VS, de VN en Rusland. Het Kwartet In april 2002 is op initiatief van de Verenigde Staten het Kwartet opgericht, een 67 Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz EP 1999, blz EP 1999, blz

19 samenwerking tussen de Verenigde Staten, Rusland, de Verenigde Naties en de Europese Unie. Doel van dit Kwartet is om samen te werken aan vrede in het Midden Oosten. 71 In verklaringen in september en december 2002, heeft het Kwartet een plan neergelegd dat voorziet in een Palestijnse staat en een vredesovereenkomst in Dit zou in verschillende stappen moeten plaatsvinden en werd de Roadmap to Peace genoemd. Door verschillende redenen, waaronder tegenwerking van de Israëlische regering op een aantal essentiële punten, is dit plan nog steeds niet opgepakt en uitgewerkt 73. Onder meer de verschillende standpunten van EU landen over sancties tegen Israёl en de oorlog in Irak, zorgden er van Europese zijde voor dat het niet van de grond kwam. De Palestijnse verkiezingen in januari 2006 waarbij Hamas als winnaar uit de bus kwam, verergerden de situatie, omdat Hamas wereldwijd als terreurorganisatie te boek staat en Israёl niet onderhandelt met Hamas. Ook de Europese Unie en de Verenigde Staten onderhandelen niet met Hamas. Uiteindelijk heeft Hamas in juni 2007 de macht gegrepen in de Gazastrook en de Palestijnse gebieden zijn tot op de dag van vandaag verdeeld tussen Hamas en Fatah. 74 Effect van Europees beleid Het Europese beleid inzake het Israëlisch-Palestijns conflict is een beleid dat voornamelijk gericht is op het stimuleren van onderhandelingen tussen de conflicterende partijen en door middel van economische hulp en sancties dit voor elkaar te krijgen. Een belangrijk element aan het Europese beleid is dat het vaak als tegenhanger wordt gezien van het beleid van de Verenigde Staten. De Verenigde Staten staan meestal achter Israёl terwijl het beeld dat men van de EU heeft is dat ze vaak achter de Palestijnen staat. Dit is echter een te eenzijdig beeld. Door de verschillende standpunten die de lidstaten binnen de EU hebben, zal de EU minder de neiging hebben te kiezen voor één partij. Dit is tegelijkertijd ook een zwakte van het EU beleid. De afzonderlijke EU lidstaten hebben teveel verschillende belangen om één stem te laten horen. 75 Hierdoor is het moeilijk om als een volwaardige partner naast de VS te worden gezien. De EU geeft voornamelijk economische steun aan de Palestijnen en in het verleden aan de Palestijnse Autoriteit. Dit helpt de burgers een menswaardiger bestaan op te bouwen en heeft 71 Dannreuther (ed.) 2004, blz Ortega (ed.), Asseburg 2003, blz Road Map 2003, blz Mearsheimer 2007, blz Dannreuther 2004, blz

20 de Palestijnse Autoriteit als zelfstandige overheid op weg geholpen. Ook heeft de EU de infrastructuur helpen opbouwen. Helaas is dit door Israёl weer vernietigd, waardoor de hulp van de EU soms zinloos is geweest. De laatste jaren is de EU ook op politiek gebied actiever geworden, maar het heeft lang geduurd voordat de EU als volwaardige partner werd geaccepteerd, zowel door de VS als door Israёl. 19

21 Beleid van de Verenigde Staten Het politieke buitenlandse beleid van de Verenigde Staten wordt over het algemeen gekenmerkt als hard power politiek. De Amerikaanse regering oefent druk uit op andere landen om hun beleid uit te voeren en tevens dreigt zij met militair geweld. Deze dreiging heeft de overheid in meerdere gevallen ook uit laten komen. Waar in Europa de diplomatie als groot goed wordt beschouwd, stellen de Verenigde Staten allerhande eisen en voorwaarden voordat ze zelfs maar in gesprek gaan met andere landen. 76 Wat betreft de buitenlandse politiek met betrekking tot het Midden-Oosten, speelt voor de Verenigde Staten mee dat een democratisch Midden-Oosten de Westerse Wereld, en dan met name de Verenigde Staten zelf, stabiele en betrouwbare bondgenoten moet opleveren, de olieleveranties op de langere termijn veilig moet stellen en de voedingsbodem van het internationaal terrorisme moet wegnemen. 77 Irak en Afghanistan hebben momenteel de grootste prioriteit, maar ook de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden speelt een grote rol in de stabiliteit in het Midden-Oosten. Zolang dit conflict niet opgelost is, zal het onrustig blijven in deze regio. Historische banden VS met het Midden Oosten Hoewel de Verenigde Staten geen belangrijke rol speelden in de stichting van Israël, is de relatie tussen de twee landen gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw steeds sterker geworden. 78 Het eerste contact gaat terug naar 1917, toen de toenmalige president Woodrow Wilson de Balfour declaratie steunde, waarin de Britten voorstelden de joden een land in Palestina te geven. Maar verder dan deze steun ging het in die tijd niet. 79 Toen Israël zijn onafhankelijkheid verklaarde op 14 mei 1948, erkenden de Verenigde Staten, op dat moment geleid door Harry Truman, het land als eerste. Zijn keuze voor de erkenning van Israël was niet alleen het gevolg van zijn sympathie voor de joden en hun lijden, maar ook van de Amerikaans-joodse stemmen die hij hiermee kon winnen. 80 De VS stelden echter, geleid door bezorgdheid, wel een afkoelingsperiode van tien jaar voor, waarin Palestina onder bewind zou 76 Gerrits 2006, blz. 42 en Kagan, blz. 4, 5 77 Gerrits 2006, blz Baxter 2008, blz Mearsheimer 2007, blz Mearsheimer 2007, blz

22 komen te staan van de Verenigde Naties. Dit voorstel werd echter door Israël naast zich neer gelegd. 81 De kleine rol die de Verenigde Staten speelden in de jaren voor de stichting van Israël, veranderde enorm in de tweede helft van de twintigste eeuw. De rol van het Verenigd Koningrijk en Frankrijk, nam daarentegen steeds verder af. De koude oorlog speelde zich nu ook in het Midden-Oosten af. In de aanloop naar de Suez-crisis weigerden de Verenigde Staten geld te doneren aan Egypte voor de bouw van de Aswan Dam. Hierop reageerde de Egyptische president Nasser door het Suez kanaal te nationaliseren. Dit leidde tot grote protesten van Israël, Groot-Brittannië en Frankrijk en resulteerde in een oorlog. Egypte richtte zich tot de Sovjet Unie, die wel bereid was Egypte te steunen. De koude oorlog die zich hier afspeelde leidde er onder andere toe dat de VS zich hierdoor weer meer op Israël richtten, die een vijand van Egypte was. 82 Groot-Brittannië en Frankrijk werden niet gesteund door de VS. Gezegd kan worden dat de leidende rol van Groot-Brittannië in de wereld in deze tijd werd overgenomen door de Verenigde Staten. Midden-jaren 60 werd Nasser als de leider van de Arabische wereld beschouwd, maar er tevens van beschuldigd niets aan het Palestijnse probleem te doen. Uiteindelijk trachtte Egypte Israël te provoceren door in mei 1967 de UN Emergency Forces weg te sturen uit de Sinaï, die daar vanaf 1957 dienden als buffer tussen Israël en Egypte. Ook kondigde Egypte aan de straat van Tiran te blokkeren, waardoor Israëlische goederen verscheept werden. Dit leidde ertoe dat alle landen in de regio weer op scherp stonden en de schermutselingen aan de grenzen met Israël verhevigden. Israël koos voor de preventieve aanval door op 5 juni 1967 Egypte, en ook Jordanië en Syrië te bombarderen. Binnen zes dagen was de overwinning van Israël een feit. In de westerse wereld werd deze zesdaagse oorlog gezien als preventieve zelfbescherming, terwijl het in de Arabische landen werd gezien als bewijs voor Israëls agressie. 83 De Sovjet Unie verbrak na deze oorlog alle banden met Israël, wat ertoe leidde dat de VS het enige land buiten de regio was die contact onderhield met Israël en de Arabische landen. 84 In de jaren na de zesdaagse oorlog werd de relatie tussen de VS en Israël steviger. De Sovjets besloten de Arabische landen te helpen hun wapenarsenaal uit te breiden, wat weer werd gevolgd door de VS, die nu Israëls belangrijkste wapenleverancier werden en bleven. De 81 Baxter 2008, blz Baxter 2008, blz Baxter 2008, blz Baxter 2008, blz

23 conservatieven in Amerika stonden achter Israëls zaak, terwijl sommige liberalen echter de Palestijnse zaak steunden. Op 2 november 1967 nam de VN Veiligheidsraad resolutie 242 aan, die Israël opdroeg zich terug te trekken uit de gebieden die waren bezet gedurende de zesdaagse oorlog, namelijk de Sinaï, de Westelijke Jordaanoever, de Syrische Golanhoogten, de Gazastrook en Oost- Jeruzalem. De exacte gebieden en grenzen werden echter niet beschreven, wat aanleiding gaf tot verschillende interpretaties en wat nog steeds onduidelijk is. De Israëlische regering stemde pas in met het aannemen van de resolutie nadat president Nixon hen achter de schermen extra Amerikaanse gevechtsvliegtuigen had beloofd. 85 Israël voerde de resolutie uiteindelijk echter niet uit en de VS stonden achter dit besluit. President Lyndon Johnson van de VS meende dat het recht op bescherming van de staat belangrijker was dan teruggaan naar de situatie van voor Op Jom Kipoer, 6 oktober 1973, vielen Egypte en Syrië Israël aan. Israël had deze aanval niet voorzien. Hoewel de oorlog deze keer niet in zes dagen afgelopen was, werd het wel weer een overwinning voor Israël. Omdat de Sovjet Unie de Arabische landen op wapengebied steunde, konden de VS niet achterblijven. Op 13 oktober 1973 stuurden zij grof militair geschut naar Israël. Toen de Arabische landen inzagen dat ze de oorlog zouden gaan verliezen, stelde de OPEC, de organisatie van olie-exporterende landen, onder leiding van Saudi-Arabiё, een olieembargo in voor de westerse landen en Israël. Dit leidde er echter niet toe dat de VS hun steun aan Israël afzwakten, in tegendeel, de steun werd nog sterker. De VS zagen echter wel de noodzaak tot vrede in het Midden-Oosten en dit resulteerde in de Camp David Akkoorden. De Amerikaanse president Jimmy Carter nodigde de Israëlische premier Menachem Begin en de Egyptische president Anwar Sadat uit, die in 1978 een akkoord tekenden waarin Egypte Israël erkende en Israël Egypte de Sinaï teruggaf. 87 Dit werd in de andere landen in het Midden-Oosten niet goed ontvangen en uiteindelijk werd Sadat in september 1981 door tegenstanders vermoord. 88 Oslo Akkoorden In 1993 werd Bill Clinton de nieuwe president van de Verenigde Staten. De strategie voor het 85 Mearsheimer 2007, blz Baxter 2008, blz Reynolds 2001, blz Reynolds 2001, blz

24 Midden-Oosten conflict die hierop volgde leek erop te duiden dat de Palestijnse vluchtelingen hun belangrijke positie kwijtraakten. Het conflict zelf tussen de Israëliërs en de Palestijnen werd het belangrijkste. Dit werd duidelijk uit het feit dat de Verenigde Staten de United Nations Work Relief Agency (UNWRA), een organisatie die sinds 1949 de Palestijnse vluchtelingen helpt op het gebied van onder andere ontwikkelingshulp, educatie en gezondheidszorg, wilden opheffen. Deze aandachtsgebieden zouden dan de verantwoordelijkheid worden van de Palestijnse Autoriteit. Dit zou tot gevolg hebben gehad dat de situatie van de Palestijnse vluchtelingen geen zorg van de Verenigde Naties meer zou zijn en hun situatie zou er waarschijnlijk niet beter op zijn geworden. 89 De UNWRA bestaat tot op de dag van vandaag. Een andere tegenslag voor de Palestijnen vond plaats op 9 maart 1993 toen er in een subcomité over het Midden Oosten van het House of Foreign Affairs min of meer toestemming vanuit Washington werd gegeven voor de Israëlische nederzettingen in Oost- Jeruzalem, officieel bezet gebied. Dit was voor de eerste keer goedgekeurd door de Verenigde Staten. 90 Deze beslissing en goedkeuring door de Amerikanen maakt het voor de Palestijnen door demografische redenen in de toekomst moeilijker autonomie over het gebied te krijgen of aan hun eigen staat toe te voegen. De Oslo Akkoorden, die officieel de Declaration of Principles on Interim Self-Government Arrangements heetten, of kortweg Declaration of Principles (DOP), werden ondertekend op 13 september 1993 in Washington door de Israëlische premier Yitzhak Rabin en de Palestijnse PLO (Palestine Liberation Organization) leider Yasser Arafat. Tot 1993 had de Israëlische overheid geweigerd met de PLO te onderhandelen door het handvest van de organisatie die de eliminatie van Israёl bevatte en de methodes van terroristische acties die zij hanteert. 91 In december 1992, aan het eind van de eerste intifada, die in 1987 was begonnen, hadden Israëlische en Palestijnse leiders in het geheim met elkaar gesproken, onder leiding van Noorse academici, om de grondslagen te leggen voor een vredesproces. Hoewel de Akkoorden geen vredesverdrag waren, was er wel de hoop dat dit uiteindelijk zou worden bereikt. De akkoorden hielden onder meer de creatie van een Palestijnse Autoriteit in en de gefaseerde terugtrekking van het Israëlische leger uit de Palestijnse bezette gebieden, de Gaza strook en de Westelijke Jordaanoever. De belangrijke en gevoelige kwesties werden hier niet behandeld, namelijk het vluchtelingen probleem, de Israëlische nederzettingen, Jeruzalem en 89 Rossi 1998, blz Rossi 1998, blz Kissinger,

25 de grenzen. De Akkoorden werden echter gezien als een poging vertrouwen te scheppen en een basis te creëren waarop deze issues wel besproken konden worden. 92 Hoewel de rol van de VS aanvankelijk klein was greep de regering, onder leiding van president Bill Clinton, uiteindelijk de kans om een leidende rol te spelen in deze ontmoeting die misschien wel zou leiden tot de oplossing van het conflict. 93 De Oslo Akkoorden werden door elke partij als een succes beschouwd, met als symbolisch moment de handdruk op tv tussen Rabin en Arafat. Op 8 december 1993 weigerde de regering van Clinton de herbevestiging van VN resolutie 194 te geven, waarin onder andere de bescherming en vrije toegang naar de heilige plekken werd geëist, demilitarisatie en VN controle in Jeruzalem, vrije toegang tot Jeruzalem en de terugkeer van vluchtelingen. Volgens de Amerikaanse regering maakten de Oslo Akkoorden de eerdere VN resoluties achterhaald en was het niet in het belang van het vredesproces om hier nog langer aan te refereren. 94 De continue uitbreiding van de nederzettingen in de bezette gebieden leidden tot een frustratie aan Palestijnse zijde. Afgesproken was dat er niets aan de bezette gebieden veranderd zou worden tot de laatste onderhandelingen. De Palestijnen gingen ervan uit dat daarmee ook de uitbreiding van de nederzettingen gestopt zou worden. 95 Voor de Israëlische zijde waren de Oslo Akkoorden bedoeld om voor veiligheid te zorgen. Echter na de moordpartij in Hebron, waarbij 29 Palestijnen werden vermoord door een Israëlische kolonist in een moskee, sloeg Hamas terug met een aanslag en velen volgden gedurende de jaren 90. De terugtrekking van de Israëlische troepen uit de bezette gebieden werd telkens tegengehouden door de noodzaak hun burgers te beschermen. De Palestijnse Autoriteiten waren door corruptie en door de angst een grote confrontatie met Hamas uit te lokken niet in staat een einde te maken aan de aanslagen. 96 De internationale gemeenschap en Israël hielden echter de Palestijnse Autoriteit verantwoordelijk voor het niet stoppen van de gewelddadigheden. Camp David 2000 In juli 2000 nodigde president Bill Clinton de Israëlische premier Ehud Barak en de Palestijnse leider Arafat uit voor nieuwe onderhandelingen in Camp David. Deze waren niet 92 Baxter 2008, blz Baxter 2008, blz Rossi 1998, blz Baxter 2008, blz Baxter 2008, blz