februari 2012 In dit nummer o.a.

Transcriptie

1 februari 2012 In dit nummer o.a. NOMbassadeur Lester Arts en NOMmer Wubbo Everts Inspirerend internationaal onderwijs NOM als spin in het gouden AgroFood-netwerk Een noordelijke samenwerking die hout snijdt met water

2 I N H O U D Half januari mocht ik een speech houden bij Hoza in Scheemda voor een groep ondernemers. Mijn opdracht was om te vertellen hoe de toekomst eruit zal zien. Helaas, wanneer ik dat kon was ik nu een rijk mens. Dat ben ik ook wel, maar dan in andere zin. Toch kun je trends ontdekken, ook als je geen trendwatcher bent. De belangrijkste ontwikkelingen die ik zie zijn de invloed van social media op onze werkprocessen en de wijze waarop we met onze zakelijke contacten omgaan. Nu al verschijnen de eerste artikelen over de leegstand van winkelpanden doordat klanten meer via 5 8 Watching the trends Siem Jansen internet kopen. Het stilliggen van het internetbetalingsverkeer van een jansen@nom.nl grote bank is nieuws omdat het effect doordringt in de En hoe jouw product en de dienstverlening is kun je world-wide lezen. Trends 2 Siem Jansen signaleert belangrijke ontwikkelingen Op dezelfde wijze zie je op het internet de eerste stappen van crowd Kansen 5 Goed gezien: de visuele relevantie van Kalooga financiering. Iemand heeft een idee en zoekt daar wereldwijd medefinanciers voor in ruil voor een tegenprestatie die vaak niet meer in de vorm van NPAL 8 De noordelijke industrie presenteert haar eigen agenda rente uitgekeerd wordt. Nog even en banken kunnen worden afgeschaft Nou ja, misschien loopt het niet zo n vaart. Maar zelfs dan is het van belang je te realiseren welke vaart het wel neemt. Hoe leg ik B2B-contacten, hoe NOMbassadeur Biobased Lester Arts van Zebra Technologies heeft de primeur De nieuwe economie hangt in de lucht zoek ik naar missing links wanneer ik bezig ben met productontwikkeling? Niet de sky is the limit, maar de snelheid van het internet. Trends die volgens mij door zullen zetten en vragen om een slim antwoord. Onderwijs Innovaties Leren is leuk in een vreemd land, maar vooral in Groningen Ideeën die het Noorden echt sterker maken Terwijl we ons druk maken over het nu en de problemen van nu moeten we op zoek naar de toekomst. Dat begint met de vraag hoe we Topsector Genomineerd De AgroFood-lobby werpt zijn vruchten af Een innovatie die er nu eens niet ingewikkeld uitziet onze gesprekken daar naartoe tillen omdat het veelal nog een ver-vanmijn-bed-show is. De snelheid waarmee dat echter dichterbij komt is vele malen groter dan vroeger. Een glazen bol? Misschien, maar elke glazen bol heeft een waarheid in zich. En verder Kwetters 12 Ondernemer Henk van Bruggen 13 De week van... Koen Poppema 16 Participaties 18 Social media 20 Blikvanger Robert van der Molen 21 Kwetters 26 Nieuws uit de INVESTEREN IN ONTWIKKELING regio 30 Alex Berhitu 40

3 NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe. Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Tijd voor de NOM I N G R E E P W A S N O O D Z A K E L I J K Kalooga Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief. Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl. Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. DTP/pre-press: SYL dtp & vormgeving. Tekstbijdragen: Annemarie Atema, John van Bommel, Henk van Bruggen, Manisch Creatief, Lilian Eefting, Loek Mulder, Erik Noordhof, Koen Poppema, Paul Reinshagen, Willem van Reijendam, Romke Ribbels, Lykle de Vries. nu op winstkoers Het idee was eenvoudig, de ambities groot en het potentieel hoog, in Kalooga had met een simpel idee de wereld aan adverteerders in het vizier. Maar het moest eerst grondig misgaan voor het bedrijf de weg omhoog wist te vinden. De NOM stond als aandeelhouder niet aan de zijlijn, maar middenin het veld. } 4 5 Fotografie: Bert Barelds (cover), Manisch Creatief, Judith van der Meulen, Robert van der Molen, archief NOM, stock, Patrick Ruiter. Drukwerk: Grafische Industrie De Marne. Oplage: exemplaren. Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend. NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 810, Groningen. Telefoon (050) , Cover: NOMbassadeur Lester Arts (Zebra Technologies) en Wubbo Everts (NOM) werken graag met elkaar. Locatie: het distributiecentrum van Zebra Technologies in Heerenveen. Februari 2012 De NOM investeert in de ontwikkeling van Noord-Nederland. En daar kunt u, als ondernemer goed gebruik van maken. Juist nu! We nemen graag de tijd om u te helpen uw ideeën van de grond te krijgen, uw ambities waar te maken en groei te realiseren. Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met partners, leveranciers of klanten. Door u een financiering te verstrekken, kansen te vertalen naar concrete mogelijkheden of u te helpen met het vinden van een geschikte locatie. Of door aandeelhouder in uw bedrijf te worden en u met raad en daad terzijde te staan. Gaat er bij u een belletje rinkelen? U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo goed als volgroeid is. En zelfs nog verder: tot opvolging of overname. Neem nú contact met ons op. Het is tijd voor de NOM. INVESTEREN IN ONTWIKKELING

4 Fotoverzamelingen Het Groningse internetbedrijf Kalooga is gegrondvest op een zelfontwikkeld computerprogramma dat snel previews van fotoverzamelingen op internet presenteert. Bijvoorbeeld van het hele elftal van FC Groningen, of alle beschikbare schilderijen van Salvador Dali. Dat leek in Uitgevers In essentie doet Kalooga dat nog steeds, maar er is veel veranderd. Niet particulieren, maar vooral uitgevers van online-kranten en dito (sport)tijdschriften maken gebruik van de diensten van Kalooga. Bij hun artikelen presenteert Kalooga volledig automatisch relevante previews van afbeeldingen, momenteel zo n 200 miljoen keer per maand. Kalooga mikt vooral op sites over sport, reizen en de showbiz. Daar zijn nu eenmaal de meeste fotoverzamelingen van beschikbaar en daarnaar is ook de meeste vraag. De inkomsten komen nog steeds van adverteerders. Die kunnen tussen het aanbod van previews hun eigen advertentie plaatsen, of zelfs een filmpje. Een trend waar deze zoekmachine in de nabije toekomst ook op aansluit is om van, noem eens wat, de hoed van Britney Spears te melden dat deze bij H&M te koop is. Het zijn florissante vooruitzichten, en dat in deze moeilijke tijden, maar het bedrijf is eerst wel door een diep dal gegaan, vertelt mede-oprichter en directeur Eldert van Wijngaarden (44): We groeiden veel minder hard dan we in het begin hadden verwacht omdat het zoeken van fotoverzamelingen op zich niet onderscheidend genoeg bleek ten opzichte van Google Image Search. Het had geen zin om miljoenen te investeren in marketing terwijl we toch niet op konden tegen de grote jongens zoals Google. De toenmalige directie kon het niet eens worden over een andere koers, waardoor we geen knopen konden doorhakken. Bemoeienis , toen het bedrijf werd opgericht, vooral leuk voor niet volstaan met mailtjes en skypen, het is voor het ontwikkelen, maar we innoveren niet meer als doel op 7 verzamelende consumenten. Die konden met de zoekma- creëren van business van vitaal belang dat Swanson de zich. chine van Kalooga series vakantiekiekjes uit een obscuur Dat bleef niet onopgemerkt bij de NOM, die in 2007 in Argentijns dorp opzoeken, of foto s van Johan Cruijff Kalooga was gestapt omdat het bedrijf met deze vinding door de eeuwen heen. Want fotoseries blijken er in een heel kansrijk was. Dat het bedrijf toen nog piepklein was, verbluffende overvloed te zijn. Had Kalooga in het begin met 6 man personeel en een omzet van nog geen ton, een index van enkele miljoenen previews van verzamelingen, inmiddels biedt zij haar diensten aan op basis van bleek dat de toch al magere omzet stagneerde als gevolg maakte op dat moment niet uit. Maar al twee jaar later minstens 50 miljoen previews. Kalooga toverde de linkjes van tegenvallers in de markt, interne onenigheid over en de bijbehorende thumbnails tevoorschijn en de klanten konden (gratis!) doorklikken. De inkomsten kwamen vastgelegde afspraken. Dat was aanleiding voor de NOM een alternatieve strategie en een wirwar van al dan niet van adverteerders die veel clicks konden verwachten. om zich actief met de gang van zaken te bemoeien, zegt Jeroen van Onna, van NOM Finance: Kalooga is een heel goed voorbeeld van hoe wij als NOM onze verantwoordelijkheid nemen. Daar moet je niet te lang mee wachten. We hebben de directie ertoe gebracht heldere keuzes te maken en de tering naar de nering te zetten. De samenwerking met uitgevers was de beste optie, maar desnoods was een andere keus ook goed geweest, als het bedrijf maar weer in beweging kwam. Verder moesten wij de financiële chaos helpen saneren. Daarbij heeft het heel weinig gescheeld of we hadden de stekker eruit getrokken. Maar al onze voorwaarden, ook in veranderingen in } het management zijn ingewilligd. Zo moest een mededirecteur wijken, zijn andere aandeelhouders op afstand vereiste is om voldoende kritische massa te houden, en op dit moment weinig in opvatting daarover. Een eerste gezet en heeft de directie alles op alles moeten zetten om die wordt bereikt bij een omzet van een ton per maand. het bedrijf te redden. Dat trekt weer meer klanten en dat moet weer nieuwe investeerders lokken. Want die heeft het bedrijf nodig Boardrooms Inmiddels heeft Kalooga, na nog een moeilijk 2010, de weg omhoog gevonden. In 2011 nam de maandomzet toe van naar in december en is een ton per maand de doelstelling voor Groei moet komen door steeds meer zaken te doen met uitgevers in de Benelux, het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Zo heeft Kalooga sinds begin dit jaar een man in Londen. Dat is Bill Swanson, die de wereld van de online uitgevers door en door kent. Deze voormalige Online Director van The Independent is voor de neus weggekaapt van The Telegraph. Daarnaast is nog een media-expert weggekocht bij The Independent. Want ook internetbedrijven kunnen Harde heelmeester De NOM heeft zich opgesteld als een harde heelmeester en hoe pijnlijk dat ook was voor de directie, Eldert van Wijngaarden en Mathijs Homminga zijn er blij mee. Zij waren dan ook het deel van het management dat zich door de NOM gesteund wist: Alleen een externe partij als de NOM was in staat om ons over deze drempel te helpen. We moesten wel wat aan elkaar wennen, maar dat Jeroen over onze schouders meekijkt, ook als commissaris, sterkt ons bedrijf. Dat is maar goed ook, want de bemoeienis van Jeroen van Onna is nog altijd groot. Hij heeft een paar keer per maand contact met het bedrijf, houdt zich precies op de hoogte van de ontwikkelingen en adviseert gevraagd en ongevraagd over de te volgen strategie. Van Onna, Van Wijngaarden en Homminga verschillen om de groei erin te houden. Van Onna is er nog altijd van overtuigd dat het bedrijf met zijn technologie en zijn interessante niche een flink groeipotentieel heeft. Al zal het niet meer zo hard gaan als we vijf jaar geleden dachten. Het zal ook nog wel een tijd duren voor we onze investering terug hebben verdiend, maar dat moment komt gegarandeerd. Jongensdroom Hoewel Homminga voortdurend werkt aan het bouwen van spannende technologie en Van Wijngaarden aan het vermarkten ervan, ligt de focus ook wat hen betreft op groei, niet op innovatie: We blijven onze producten wel boardrooms van de uitgevers betreedt. Zo heeft Kalooga Dromen zij er dan niet van om deze slimme zoekmachine nu ook in Spanje een commerciant, die inmiddels de en het daarop gebaseerde mediabedrijf ooit voor een kranten El Pais, Liberdad en 20Minutos tot klant heeft gigantisch bedrag te slijten aan een hebberig Google of gemaakt. een afgunstig Flickr? Ja, natuurlijk is dat een jongensdroom, maar we denken helemaal niet aan verkopen. Dan doen bedrijven als wij nooit zomaar. Van Onna: Kalooga heeft zich net op tijd getransformeerd van een typisch internetbedrijf dat veel geld verbrandt voor snelle groei, naar een bedrijf dat zelfstandig een gedegen groei doormaakt. Dat zien we zelden als investeerders. Dit soort bedrijven gaan meestal ten onder aan tegenslagen zoals Kalooga die gehad heeft. De NOM blijft voorlopig volop betrokken bij Kalooga, verzekert Van Onna: Er zijn twee overwegingen die meespelen bij de beslissing voor een exit. We moeten er winst op kunnen maken en we moeten het bedrijf met een gerust hart los kunnen laten.

5 NPAL-jaar congres Vanuit het MKB komen innovatieve ideeën, het MKB krijgt Daar wist directeur René Boeijenga van Miedema, fabrikant er ondersteuning bij en kennisontwikkeling voor terug. van landbouwwerktuigen, wel over mee te praten. Mede dankzij de NOM en SNN werken we samen met Losjes vertellend schotelde hij de circa 250 aanwezigen Noord-Nederlandse MKB-bedrijven in plaats van met de uit bedrijfsleven en ondernemersorganisaties voor hoe grote jongens uit de Randstad. zijn bedrijf een enorme ommezwaai heeft gemaakt. Van Fokker is nu halverwege het project en de resultaten zijn productie op voorraad naar fabricage op gespecificeerde veelbelovend, zei Goossens. Het aantal fouten is gehalveerd, klantorder. waardoor de kosten zijn gedaald en tevens zijn de doorlooptijden Een struggle for lean, zei Boeijenga. Maar daar moet drastisch teruggebracht. Goossens benadrukte hoe een MKB-bedrijf zelf zijn weg in vinden want wat er in belangrijk dat is in de hoog-competitieve vliegtuigindustrie. de boekjes staat, dat gaat alleen op voor grote bedrijven Het is het verschil tussen winst en verlies. zoals autofabrieken. Miedema maakte de vertaalslag en stippelde een eigen route uit. Vooral dankzij vasthouden Sociale innovatie aan het geloof in een goed eindresultaat, boekte de De vestiging van industriële reinigingsspecialist Reym in onderneming uiteindelijk succes, want van een leien Veendam heeft sociale innovatie tot een belangrijk onderdeel dakje ging het allerminst. Boeijenga: Veel zaken waren gemaakt van het streven naar verhoging van de produc- veel moeilijker dan verwacht. Het bleek bijvoorbeeld dat tiviteit. Frank van der Giezen, bij Reym verantwoordelijk leveranciers onze veranderingen niet konden bijbenen. voor kwaliteitszorg, veiligheid en milieu, vertelde hoe de Waren wij wel lean bezig, maar stonden we stil omdat onderneming door gericht gezondheids- en veiligheidsbeleid 8 we geen producten geleverd kregen. In het bedrijf het verzuimpercentage beneden het landelijk gemid- 9 stuitten de veranderingen ook op weerstand. Wat het er delde weet te handhaven. Opmerkelijk in een bedrijf waar niet makkelijker op maakte was dat de eerste jaren de mensen zwaar werk verrichten, aldus Van der Giezen. verliezen opliepen. Door een plattere organisatie en door mensen meer verantwoordelijkheid toe te kennen kwam Opleiding 8 december 2011 het veranderingsproces op gang. Je moet een omgeving De aloude wijsheid dat een goed begin het halve werk is, creëren waarin de mensen en ook de leveranciers het leuk werd door manager technische dienst Peter van Dam vinden om aan het proces mee te doen. Zodra mensen de van Suikerunie Vierverlaten in Groningen onderstreept. verbetering zien, komt de flow. De resultaten mogen De suikerfabriek heeft vanuit het cluster Procesindustrie er zijn: de doorlooptijd is drastisch teruggebracht, de samen met een aantal deelnemende bedrijven en Kenteq } medewerkers zijn sterker betrokken en Miedema s omzet is meer dan verdubbeld. Boeijenga stelde het scherp: had het bedrijf de draai niet gemaakt, dan was het maar de Slimme maatregelen, doorzettingsvermogen, creativiteit en innovativiteit zijn nodig om te komen tot verhoging van productiviteit. Op het NPAL-jaarcongres in de Euroborg in Groningen, toonde een aantal bedrijven hoe zij op hun geheel eigen manier de productiviteit hebben In NPAL, de Noordelijke Productiviteits- Alliantie, heeft zich een grote groep noordelijke industriële ondernemingen verzameld. Hun gezamenlijke drijfveer is verhoging van de productiviteit. Op 8 december hield de organisatie haar jaarcongres. Hier bleek eens te meer dat er niet één recept bestaat voor verbetering van productiviteit en dat de aanpak ervan per definitie met vallen vraag of Miedema nu nog had bestaan. Foutloos Helemaal tomeloos lijkt de ambitie van Fokker Aerostructures in Hoogeveen, dat streeft naar een foutloze fabriek. Met leveranciers werkt Fokker samen in het Smart Factory-project. Het Fokker-project leunt sterk op de invoering van innovatieve technieken en de nieuwste rekenmodellen. Rob Goossens, directeur van de Hoogeveense Fokker-vestiging benadrukte hier het weten op te schroeven. en opstaan gepaard gaat. } belang van samenwerking met andere bedrijven, want Folkert van der Meulen, programmamanager NPAL, presenteert de NPAL Agenda Fokker zelf heeft niet alle specialistische kennis in huis: voor de Noordelijke Industrie. Lean

6 en Perloc Organisatieadvies, in samenspraak met een aantal MBO- en HBO-scholen een opleiding ontwikkeld die de werkvoorbereiding moet verbeteren en de professionaliteit van werkvoorbereiders op een hoger plan moet brengen. Samen met het Alfacollege en Kenteq is een MBO-opleiding (35 dagdelen) ontwikkeld en met de Hanzehogeschool Groningen een HBO-opleiding. In zijn slotwoord zei NOM-directeur Siem Jansen dat de inbreng van de sprekers het nut aantoonde van een organisatie als NPAL. Gerichte samenwerking betekent een stevige impuls voor bedrijven die willen werken aan verhoging van productiviteit, aldus Jansen. Hier gaat de NOM de komende jaren op volle kracht mee door! Volg NPAL op en LinkedIn NPAL Industrie-agenda als basis voor ontwikkeling Op de NPAL-bijeenkomst werd de NPAL Agenda voor de Noordelijke Industrie gepresenteerd en overhandigd aan voorzitter Riek Siertsema van MKB-Nederland Noord, VNO-NCW Noord directeur Lambert Zwiers en SER Noord-Nederland secretaris Fleur Gräper-van Koolwijk. De Agenda is gemaakt met input van de deelnemers van NPAL en bestaat uit zes thema s: investeren in personeel, het versterken van de instroom van personeel, het toepassen van duurzame technologie, verbetering van productieprocessen, het stimuleren van ondernemerschap, openheid en } Folkert van der Meulen, programmamanager NPAL, overhandigt de Agenda voor de Noordelijke Industrie aan Geert Joosten, voorzitter NPAL. versterking van het kennisnetwerk. De onderwerpen vormen de speerpunten die NPAL voor de komende jaren ziet voor bedrijfsleven en politiek. VNO-NCW Noord-voorman Zwiers zei dat de werkgeversorganisatie aan de slag gaat met de agenda. Grote bedrijven moeten niet de arrogantie hebben dat ze het beter weten, prikkelde Zwiers zijn leden. Noordelijk SERsecretaris Fleur Gräper-van Koolwijk verklaarde dat ze de activiteiten van NPAL van groot belang vindt voor een goed functioneren van de noordelijke economie. In Den Haag kan men wel over pieken spreken, maar als de kerstboom zelf niet goed wordt onderhouden, dan wordt die kaal. Steven Gudde, De werknemer neemt het stuur over Maar er is meer, want met name de jonge generatie heeft ook een fundamenteel andere blik op werk. Ik noem dat het nu.nl-denken, vervolgde Gudde. Men gaat er vanuit dat de wereld naar de eigen hand gezet kan worden. Jongeren zien volgens Gudde organisaties als een netwerk van mensen waarbinnen zij zich bewegen. Ondertussen blijven ze over de grenzen van de organisatie naar buiten kijken. Een carrière binnen een bedrijf is voor hen niet per se vanzelfsprekend en dienstverbanden worden dynamischer en korter. Horizontale mobiliteit wordt meer de norm, legde Gudde uit. Jongeren die ergens goed in zijn, it-specialisten bijvoorbeeld, willen hun kunstje ook elders kunnen gebruiken. Ze hebben er nog een of twee banen naast: de multiloopbaan. Werk is zo geen ladder meer, maar eerder een raster. Moderne werknemers verwachten vrijheid om te bewegen en van werkgevers vereisen ze een flexibele opstel- 10 Gudde gaf zijn visie op de arbeidsmarktontwikkelingen tijdens het NPAL-jaarcongres, begin december in de Euroborg. Zie het als een wake-up call, zei Gudde over zijn ver- Dan is er nog de teruglopende arbeidsparticipatie van vrouwen, het hoge gehalte part-time banen en het gebrek aan flexibiliteit van werkgevers. Alles bij elkaar zorgelijk, zei Gudde: Want zo ontstaat een onderklasse ling. De gemene deler in deze ontwikkelingen is dat de balans tussen werkgever en werknemer meer verschuift naar de laatste. U als werkgever zit niet langer aan het stuur, aldus Gudde. Mensen willen werken in een 11 Het aantal vacatures stijgt de komende decennia naar het duizelingwekkende aantal van 1,2 miljoen. Bepaald geen bemoedigende boodschap voor werkgevers. Het goede nieuws is dat bedrijven die tekorten deels of misschien wel helemaal kunnen opvangen door in te spelen op trends op de arbeidsmarkt, zegt Steven Gudde, senior manager business development & innovatie bij uitzendorganisatie Randstad. haal, want de markt van vraag en aanbod van werknemers gaat de komende jaren in tal van opzichten volledig op de kop. Ontkennen heeft geen zin, want de eerste aanzetten zijn er al, aldus Gudde. Van alle trends - Gudde onderscheidde er zelfs een stuk of vijftig - is die van de arbeidsmarktkrapte wel de meest bepalende. Arbeid raakt uitverkocht, aldus de Randstad-manager. Wanneer we de wereld blijven inrichten zoals we het nu doen, dan is dat voorziene tekort van 1,2 miljoen mensen inderdaad reëel. De vergrijzing en ontgroening buiten beschouwing gelaten, is dat tekort volgens Gudde echter grotendeels door onze eigen aanpak geschapen. En dus, zo redeneert hij, kunnen we het ook zelf weer oplossen. Om meerdere redenen hapert de arbeidsmarkt, betoogde Gudde. Functie-eisen zijn onnodig hoog geworden en het onderwijs mist de aansluiting op de arbeidsmarkt. } die niet meer meedoet op de arbeidsmarkt. Daar dreigt wereld die bij hen past. Dat betekent tevens dat reputatie een groot sociaal en economisch probleem. Die mensen en imago veel belangrijker worden dan u zich ooit heeft staan langs de kant om daar permanent te blijven. gerealiseerd. Ik noem dat de verjaardagsfeestjesfactor. Onder invloed van deze ontwikkelingen zal voor velen Verjaardagsfeestjesfactor de traditionele arbeidsrelatie binnenkort verleden tijd zijn. Evenals de gelijkschakeling van beloning, want mensen vinden immers dat bij hun unieke persoonlijkheid ook een passend contract hoort. De arbeidsrelatie moet dus opnieuw worden ingericht, concludeerde hij. De ruilrelatie wordt maatwerk, zelfmanagement vervangt de samenwerkingsrelatie en de gezagsverhouding wordt meer op verleiden gebaseerd. De nieuwe blik op inhuren van arbeid vergt een transformatie van werkgevers: Die moeten leren denken in netwerken van arbeid en uitwisseling van werknemers. Laat het functiehuis los, maar bedenk welke competenties uw bedrijf nodig heeft en vermenigvuldig dat met de capaciteit. Gudde wees er op dat in dit verband ook NPAL een zinvolle rol kan vervullen. En let wel, besloot hij, organisaties die rond mensen zijn gebouwd zijn aantoonbaar succesvoller!

7 Kwetters! Denk om je houding Je rug- en buitspieren trainen als je zit. Het kan, dankzij de kantelbare zitting zorgt de Wigli voor een gezonde werkhouding. Op een Wigli gebruik je voortdurend de spieren in je buik en onderrug waardoor je je rug sterk en soepel houdt. De beste manier om rugklachten te voorkomen! De zitting van de Wigli is erg flexibel. Je houdt jezelf op een natuurlijke Trends2012 Lifestyle Kleinere huizen maar grotere keukens. We slaan weer aan het doe-het-zelven en kiezen voor praktisch (maar luxe) comfort. Energie besparen is belangrijker dan ooit en sharing is het sleutelwoord voor Reizen Kleine snoepreisjes, exotische maar goedkope bestemmingen maar vooral ook house sitting als vakantie. Voeding In de keuken gaan we dit jaar voor gezond en vers en ontdekken we onze eigen kwaliteiten als Da s niet verkeerd! Ondernemen in Noord-Nederland is voor een jongen die opgroeide in de omgeving van Rotterdam best wel even wennen. Het was 1989 toen ik naar Emmen verhuisde om bij NKL Contactlenzen in dienst te treden als commercieel adviseur. En ondanks dat ik het Oranjekanaal iets minder indrukwekkend vond dan de Maas en de vier verdiepingen tellende Torenflat niet meteen als de plaatselijke Euromast beschouwde, kon ik er prima aarden. Emmen lag in een prachtig bosrijk gebied omgeven door pittoreske dorpjes. En als je iemand tegenkwam, zei je gewoon Moi. Toch viel het niet mee om als Rotterdammert contact te krijgen met de plaatselijke Ellert en Brammert. Ik was vaak te direct. Gewend om van mijn hart geen moordkuil te maken, praatte ik er lustig op los. Maar het viel mij op dat de echte Drentse collega s, buren en andere mensen vaak minder spraakzaam waren dan ik. Wat was er aan de hand? Had ik stadse fratsen? Ik vroeg mij af wat ik niet goed deed. Inmiddels weet ik wel beter. Als Noord-Nederlander doe je niet zo uitbundig. Je geeft niet snel je mening en je vertelt manier in balans door gebruik te maken van de spieren in de onderrug. (chef)kok. We gebruiken minder zout en ontdek- bijvoorbeeld niet dat je gisterenavond thuis ruzie hebt gehad. OK! Tot zover kon ik mij Zo voorkom je dat je te lang in dezelfde houding zit. De stoel is verkrijg- ken exotische vissen. COLUMN ONDERNEMER goed aanpassen. Ik ben minder direct geworden en heb mijn WPM (words-per-minute) baar in twee maten en gemaakt van gestoomd beukenhout. Niet alleen drastisch teruggebracht. erg gezond, maar ook nog eens erg mooi. Maar als we bijvoorbeeld met een nieuwe lens veel succes boekten, dan kon ik erg trots en zeer uitbundig zijn. De euforie van mijn collega s echter beperkte zich dan tot 12 een: t Kun minder. of Da s niet verkeerd. Mij afvragend waar die voorzichtige, sombere ondertoon toch vandaan kwam. Zijn de mensen hier dan niet trots of zijn ze niet gelukkig? 13 Inmiddels weet ik dat het niet is zoals het klinkt. De uitdrukking Da s niet verkeerd NNT - Hamlet betekent hier gewoon dat het hartstikke goed is! 1 t/m 17 maart / Stadsschouwburg Groningen Uit een onderzoek van de Erasmus Universiteit (ja, ja uit Rotterdam.) waar ruim mensen meerdere malen werd gevraagd of zij zich gelukkig voelden, blijkt dat Limburgers Het Noord Nederlands Toneel (NNT) staat vanaf 1 maart op de planken met een nieuwe Internationaal Filmfestival Assen minder vaak gelukkig zijn dan inwoners uit andere provincies. En wie denk je wie de meest gelukkige inwoners van Nederland zijn? Inderdaad, de Drenten. En dat is logisch, want voorstelling: Hamlet. 10 en 11 maart 2012 De Nieuwe Kolk Assen we wonen hier met heel veel prettige, loyale en betrouwbare mensen in een prachtige omgeving. Shakespeares Hamlet krijgt in de enscenering Het Internationaal Filmfestival Assen vrouw&film HAMLET van Ola Mafaalani een geheel nieuwe dimensie. Hamlet, zijn lief Ophelia, moeder Gertrude is een tweedaags festival met films en documentaires waarin vrouwelijke regisseurs en verhalen hvanbruggen@nkl.nl Natuurlijk zijn de Noorderlingen trots op wie ze zijn en wat ze allemaal gepresteerd hebben. Maar ze zeggen het alleen niet. Laten we daar nu een beetje verandering in en de geest van Hamlets vader bewegen zich van en over vrouwen centraal staan. aanbrengen en af en toe - misschien wat minder bescheiden dan we zouden willen - eens tussen genialiteit en gekte, tussen droom en Een uniek festival omdat dit het enige nog over- heel hard roepen dat we trots zijn op wat we hier in Noord-Nederland met elkaar bereikt werkelijkheid. gebleven festival is dat de focus richt op vrouw en hebben. Dat komt ons ondernemersklimaat vast en zeker ten goede. En da s niet verkeerd! film. Jaarlijks wordt een Festival Trofee uitgereikt Van 1 t/m 17 maart is Hamlet te zien in aan een vrouw die een positieve bijdrage levert Oogachtend de Stadsschouwburg in Groningen. Daarna aan de Nederlandse filmwereld. begint de landelijke tournee. Naast het filmprogramma is er ook muziek, kunst Henk van Bruggen en soms theater. Het festival vindt plaats in de vijf Directeur NKL Contactlenzen bioscoopzalen van De Nieuwe Kolk in Assen.

8 NOMbassadeur LESTER ARTS Zebra Technologies faciliteren is dat alleen maar mooi. Onze interesse was gewekt en samen met de gemeente Heerenveen zijn we daarin heb geïnvesteerd is, zeker gegeven het resultaat, insignificant. het gesprek aangegaan. Met succes trokken we Zebra over de streep. In mei 2005 werd Zebra Technologies in Heerenveen officieel geopend. NOMbassade Wubbo: Zeker als er sprake is van investeringstrajecten werken we natuurlijk graag zo: het bedrijf aan tafel zetten Alles klopte Lester Arts knikt bevestigend: Zebra Technologies is wereldwijd marktleider op het gebied van barcode-printproducten en -oplossingen. Waar we naar zochten was een locatie, een distributiecentrum, van waaruit we onze producten zouden kunnen leveren aan afnemers in Europa, het Middenoosten en Afrika. Daarbij had onze keus voor Heerenveen beslist niet alleen te maken met de locatie, maar ook met de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel en een uitstekende infrastructuur. De gesprekken met de NOM en de gemeente Heerenveen hebben ons geholpen om kansen en risico s tegen elkaar af te wegen en de juiste beslissing te nemen. Heerenveen is voor ons echt een goede keus geweest, zo blijkt. Onze business groeit gezond. We zien Oost-Europa bij reeds gevestigde bedrijven. Ik kan zelf prima het verhaal vertellen, maar als mensen vanuit hun eigen ervaringen praten werkt dat nog krachtiger. In dit geval zaten ze aan tafel met een onafhankelijke Canadees met een goed en eerlijk verhaal. Dat gaat veel verder en overstijgt de verhalen over het eigen bedrijf. Het werkt. Lester heeft zich bewezen als een geweldige NOMbassadeur. Wubbo vervolgt: Het idee is dat we onze eigen NOMbassade gaan creëren met een groep NOMbassadeurs. Lachend: Daarvan heb ik nu de eerste op mijn geweten en direct een hele goede ook. Lester reageert bescheiden: We will lead the way, but we do not have all the answers. Wat we precies verder gaan doen zal zich langzaamaan nog meer uitkristalliseren. In elk geval geef ik met deze functie blijk van het opkomen als kansrijke groeimarkten, er liggen nieuwe feit dat de deuren van Zebra Technologies voor Lester Arts van Zebra Technologies markten in het verschiet en we gaan nieuwe producten wijd openstaan. Voor de NOM. En voor ontwikkelen. Grofweg gesproken zijn we vanuit Heerenveen de wereld! 14 inmiddels verantwoordelijk voor eenderde van de corporate omzet. En inmiddels werken we hier met NOMbassadeur Lester Arts, op voordracht medewerkers, dat waren er in 2005 nog 39. Zebra Technologies helpt klanten hun van Wubbo Everts zakelijke prestaties te verbeteren met Hoort u het ook eens van een ander Wubbo Everts houdt zich als projectmanager Foreign Bij elkaar binnen kijken producten en oplossingen voor het identificeren, volgen en Als NOM investeren we in de ontwikkeling van het Noorden, dat wist u al. Maar wist u ook dat we dat heel vaak niet alleen doen, als NOMmers? We zijn op ons best als we dat kunnen doen met behulp van ons netwerk. Als we samen kunnen werken met mensen en bedrijven die we geholpen hebben en die, daardoor enthousiast geworden, hun kennis en ervaringen weer delen met anderen. Dat werkt goed merken we. Sterker nog, het werkt zelfs beter. Want een verhaal van iemand die het allemaal echt heeft meegemaakt geloof je direct. Goed beschouwd zijn deze mensen onze ambassadeurs. Van de NOM én voor het Noorden. Wat ons betreft mogen daarvoor best de handen op elkaar. Wat vindt u? Direct Investments bij de NOM onder andere bezig met Amerikaanse investeerders die geïnteresseerd zijn in vestiging in Noord-Nederland. Toen Wubbo werd gevraagd naar NOMbassadeurs in zijn eigen netwerk hoefde hij niet lang na te denken. Hij benaderde Lester Arts, Operations Manager van Zebra Technologies, die daarop direct positief reageerde. Lester is een geboren Canadees die inmiddels alweer bijna 20 jaar in het Noorden woont. De eerste contacten met Lester dateren van alweer wat jaren terug. Wubbo legt uit: In 2004 kwamen we in contact Wubbo: In de loop van de jaren hebben we een goede relatie gekregen, we zijn nog steeds bij Zebra betrokken. Lester schakelt ons bijvoorbeeld in als er vragen zijn op het gebied van subsidies of belastingen. Maar, onze samenwerking gaat veel verder. Vorig jaar was er een internationaal bedrijf dat overwoog om te verhuizen in Nederland. Ik stelde voor dat ze eens in gesprek gingen met Zebra, een soortgelijke organisatie. Lester vond het geen enkel probleem en was erg coöperatief. Lester: Buitenlandse bedrijven die willen groeien en willen participeren in de Europese markt zitten met vragen, beheren van activa, transacties en mensen. Meer dan 90% van de Fortune 500-bedrijven in ruim 100 landen maakt gebruik van de innovatieve en betrouwbare Zebra printers, toebehoren, RFID-producten en software om hun productiviteit en kwaliteit te verbeteren, de kosten te verlagen en de klantenservice te optimaliseren. Nog meer weten over Lester Arts en Zebra Technologies? Op staat onder View best practices een goed interview met Lester Arts. En op staat meer We zijn er dan ook trots op u in deze NOMMER onze eerste NOMbassadeur te presenteren: iemand die blij is met onze samenwerking en dit graag aan anderen vertelt: win-win. met Zebra Technologies, een snelgroeiend Amerikaans bedrijf met een scope die duidelijk ruimer was dan Noord- Nederland. Ze bleken interesse te hebben in het eerdere pand van Tektronics en later Xerox (beide ook Amerikaanse bedrijven) in Heerenveen. Ze wisten dat dit beschikbaar was en hoopten dat het aan hun eisen zou kunnen voldoen. Als NOM willen we natuurlijk graag contacten met bedrijven die marktleider zijn. En als we die dan kunnen ze willen zeker zijn van hun zaak en geen last hebben van onzekerheden. En dan zijn juist gesprekken met mensen die al ervaring hebben en gevestigd zijn belangrijk. Ik heb onze deuren geopend, ze rondgeleid en we hebben open en eerlijk met elkaar gesproken. Uiteindelijk zijn hun twijfels verdwenen en besloten ze in Noord-Nederland te blijven en nieuw te gaan bouwen. Ik ben ervan overtuigd dat het bezoek daaraan heeft bijgedragen. De tijd die ik informatie over Zebra Technologies. De handen op elkaar

9 DEWEEKVAN NOMMER KOEN POPPEMA 5-11 DECEMBER 2011 (Investment manager, verantwoordelijk voor het realiseren van nieuwe participaties voor de NOM) Maandag De week wordt gestart met het afdelingsoverleg waarin nieuwe aanmeldingen, investeringsvoorstellen en de actualiteiten bij de participaties aan bod komen. Er wordt gediscussieerd over een herinvestering van bij een van onze participaties. Financiële cijfers komen op tafel, een inschatting van het management en de risico s worden besproken. Na een lange discussie wordt het voorstel, met enkele aanpassingen, door de afdeling goedgekeurd. Ik had zelf een intake op de agenda laten zetten: een Management-Buy-In (MBI)-kandidaat heeft zich gemeld om een productiebedrijf over te nemen dat zich in zwaar weer bevindt. De activiteiten zouden deels kunnen worden overgeheveld naar een nieuwe locatie in Friesland en een ander deel zou in Oost-Europa plaats gaan vinden. De vraag aan de nogal topzwaar is ingericht en daarnaast nog ver achter loopt op haar eerder afgegeven prognoses: dit blijken belangrijke aandachtspunten, mogelijk zelfs reden om de aanvraag af te wijzen. Na de middag ter voorbereiding op het gesprek van morgen een businessplan doorgewerkt. Veel kritische kanttekeningen, maar ook kansen. Veel zal afhangen van het gesprek met de ondernemer. Hierna heb ik een lezing van een bank bezocht over de kredietcrisis. Na veel boeiende analyses kwam een panklare oplossing uit de hoge hoed: er moet een fiscale Europese Unie komen. Vanuit het publiek kwamen een paar kritische opmerkingen: de bank is mede de oorzaak van de crisis en diezelfde bank wijst met een vinger naar Europa om haar de oplossing vergt de nodige aanpassingen in ons standaardcontract. Het blijft altijd een uitdaging om het contract zo vorm te geven dat de belangen van de ondernemer en die van de bedrijfsleider wil dat stokje wel overnemen. De NOM zou dit kunnen faciliteren door de ondernemer uit te kopen. Er zijn echter vraagtekens bij het ondernemerschap van de bedrijfsleider. Hij zal goed in staat zijn om het bedrijf te leiden as it is, maar niet om het bedrijf naar een hoger plan te tillen, wat juist in deze crisistijd nodig is. Ik vrees dat dit reden is dat wij niet kunnen financieren, tenzij er een versterking van het management gaat plaatsvinden. Op kantoor werk ik de gespreksverslagen uit. Vrijdag 16 NOM is of wij bereid zijn mee te denken in dit voorstel en of te dicteren. Niet geheel onterecht naar mijn mening. NOM goed in het contract verwoord staan. Voor de volgende vergadering schrijf ik een tweetal intakes 17 wij circa 1 mio zouden willen investeren. De eerste indruk om de nieuwe aanvragen ook aan de collega s te kunnen van de MBI-kandidaat en zijn plannen is positief, om die voorleggen. Hierna volgt een telefonische vergadering reden willen wij graag verdergaan met de gesprekken. Woensdag Donderdag met Rabobank Bijzonder Beheer in Utrecht. Bij een van hun s Middags samen met collega Gert de Boer (investment Vanochtend weer vroeg op voor mijn vaste hardlooprondje. Vanochtend rijd ik naar een middelgroot metaalbewerkend klanten is het momenteel financieel erg gespannen. Wij controller) op vervolggesprek geweest bij een ondernemer Als het even lukt probeer ik iedere ochtend voor het werk bedrijf in Zuid-Drenthe. Ik heb daar een gesprek met de hebben al meermalen contact gehad en het lijkt erop dat en zijn accountant. Hij heeft een snel groeiend middelgroot aan een half uur hard te lopen samen met de hond. Het was directeur en de aandeelhouder. Het bedrijf verkeert in de wij iets voor die klant kunnen betekenen. Rabobank wil bedrijf en is zeer winstgevend. Echter, veel liquiditeit wordt droog weer en lekker fris. Ik ken geen betere manier om de positie dat zij te klein is voor het tafellaken en te groot voor echter ook haar zekerheden veiligstellen en die lopen niet gebruikt voor groei en investeringen. Aanvullend kapitaal dag te beginnen! het servet. Om het bedrijf bestaansrecht te geven zal zij altijd synchroon met die van de NOM. Er volgt een stevige zou welkom zijn om enerzijds de groei verder te kunnen moeten groeien. Er wordt een verbeterprogramma gepresenteerd discussie en na wat passen en meten lijkt het erop dat we uitbreiden en anderzijds zou de ondernemer ook graag een De werkdag begonnen met een kennismakingsgesprek met waarvoor investeringen nodig zijn en input van eruit gaan komen. deel van zijn aandelen willen verkopen en een stapje terug een ondernemer die 1,6 mio nodig heeft om de productieactiviteiten buitenaf. Op eigen kracht kan het bedrijf niet verder groeien. (duurzame energie) te verplaatsen naar Noord- In de basis kan de NOM veel betekenen, zowel financieel willen doen in zijn managementtaken. Nederland. Een interessant product, maar met een wat als met ondersteuning door middel van een goede Raad Weekend minder interessant plan. Het plan was namelijk niet goed van Commissarissen. Een aantal vragen blijven nog onbeantwoord: wat is de houding van de bank? Wat zijn de overgelopen. Ik golf veel te weinig om er goed in te zijn, dus Op zaterdag met een goede vriend de golfbaan in Assen Dinsdag doordacht en kende veel risico s die door de ondernemer s Ochtends voor een vooronderzoek naar een internetonderneming. werden onderschat. Afgesproken dat hij het plan verder zal persoonlijke ambities van de directeur? We plannen een ik verloor zoals gewoonlijk glansrijk... Desalniettemin kan ik Het bedrijf heeft een innovatief en interessant uitwerken. vervolggesprek. enorm genieten van het buitenleven: golf, zeilen, hardlopen concept ontwikkeld in de sociale media en ziet met name Hierna een lunch bijgewoond met een advieskantoor in Hierna rijd ik door naar Oost-Groningen voor een productiebedrijf of zoals deze zondag een heerlijke lange wandeling met groeikansen in Azië. Eerdere gesprekken waren positief bedrijfsovernames. Een van hun klanten, een Gronings servicebedrijf dat elementen voor de bouw levert. Een klassiek vrouw en onze zoon van drie. Samen nemen wij de afgelopen verlopen en vanochtend gingen we de diepte in: kan de in de industrie, zoekt risicofinanciering voor een familiebedrijf, type doe maar gewoon, dan doe je al gek week door en ik heb weer veel geleerd. Vooruitkijkend naar ondernemer met cijfers zijn eerdere uitlatingen onderbouwen? overname in West-Nederland. Lijkt een interessante propositie genoeg. Toelevering aan de bouw, dat werpt natuurlijk de nieuwe week zie ik opnieuw een aantal boeiende afspraken Daarnaast probeer ik ook juist de onbesproken onderwerpen te worden. vragen op: hoe staan ze ervoor in deze tijd? Ze blijken het in het vooruitzicht. Laat de nieuwe week maar komen! op tafel te krijgen. Zo blijkt ondermeer dat de kleine onderneming s Middags de conceptcontracten van een participatieover- droog te houden, maar daar is ook alles mee gezegd. De met meerdere directeuren (en bijbehorend salaris) eenkomst doorgelopen. Iedere participatie is maatwerk en huidige eigenaar (65+) zou graag willen uittreden en de NB. Om vertrouwelijke redenen worden geen (bedrijfs)namen genoemd. Koen door de week en in het weekend slaat hij zijn slag

10 Proflex Containermeten gaat landelijk Participaties aan het woord KLS Netherlands groeit verder Met verbazing stel ik nog steeds dagelijks vast hoe gemakzuchtig veel bedrijven met Het in Hoogeveen gevestigde KLS van zeer geavanceerde visiontechnologie gevaarlijke gassen in import-zeecontainers omgaan. Of dit nu containerladingen Netherlands b.v. ontwikkelt en verkoopt ieder zakje afzonderlijk. Hierdoor is gega- met voedsel, schoenen, huisraad, kleding, of elektronica betreft: in gemiddeld 25% geautomatiseerde systemen voor de randeerd dat de patiënt de juiste medicatie van alle containerladingen zitten veel te hoge concentraties giftige en toxische gas- medicijnstromen binnen apotheken, ontvangt in de juiste hoeveelheid en op sen. De Arbo-wet schrijft voor dat gesloten ruimten als zeecontainers veiliggesteld farmaceutische groothandel en zieken- het juiste moment. moeten zijn, alvorens deze betreden worden. Ook goed werkgeverschap zou voldoen- huizen. De afgelopen jaren heeft KLS de basis moeten vormen tot het voeren van een actief beleid op dit gebied. geïnvesteerd in het ontwikkelen van een De afgelopen jaren heeft KLS veel ge- aantal concepten. ïnvesteerd in de ontwikkeling van deze combinatie met doordacht en welover- concepten. Dit was echter alleen mogelijk wogen ondernemerschap. De volledig geautomatiseerde Central dankzij de financiële steun van een aantal Filling-oplossing van KLS Netherlands geeft partijen. Eén van deze partijen is de NOM. Vele publicaties in diverse media, voor- Proflex Containermeten BV is van oorsprong een noordelijke specialist op het gebied van het gasmeten en ontgassen van zeecontainers. Vanuit een bedrijfspand op het industrieterrein Eemspoort in De medische hulp middelen van Polyganics hand, arm, voet of enkel. apothekers de mogelijkheid om het pakken, plakken, verpakken en controleren van herhaalrecepten te automatiseren. In de praktijk is dit systeem een combinatie gebleken van industriële betrouwbaarheid en intel- De NOM heeft in 2010 een bemiddelende rol gespeeld bij het verkrijgen van een bescheiden doch substantiële Tijdelijke Additionele Financiering Faciliteit (TAFF) van de Drentse Participatie Maatschappij. schriften door de brancheverenigingen Groningen worden gecertificeerde en Polyganics is een onafhankelijk biomedisch In 2005 volgde, ten behoeve van hetzelfde ligente software die de inlaadmodule, het en intensivering van controles ten spijt, gekwalificeerde gasmeetdeskundigen op bedrijf opgericht in 1999 als spin-off van segment, Vivosorb, een zeer transparant magazijn, de barcode-validatie-unit en het De door KLS ontwikkelde oplossingen nog steeds blijven veel zeecontainer- 24/7 basis uitgezonden naar opdracht- de Rijksuniversiteit Groningen en ontwik- en flexibel materiaal van bioafbreekbaar etiketteer- en verpakkingssysteem feilloos hebben zich inmiddels zonder twijfel ontvangende ondernemingen achter met gevers. Of dit nu een incidentele zeecon- kelt, produceert en vermarkt biologisch polyester dat dient voor ondersteuning van aansturen. Een apotheek die recepten voor bewezen in de markt. Dit resulteert nu in het opstellen en implementeren van een tainer of grootschalige projecten betreft: afbreekbare medische hulpmiddelen voor herstellend weefsel door anti-adhesie. In uur digitaal aanlevert bij een Central een toename van klanten en potentiële 18 deugdelijk beleidsplan Hoe om te gaan met mogelijk gegaste zeecontainers. Proflex heeft altijd dé passende maatwerkoplossing in huis. optimaal weefselherstel na een KNO-, zenuw- of darmchirurgische ingreep werd Otopore geïntroduceerd, een verbandmiddel voor de middenoorchirurgie. Filling unit, kan de volgende ochtend voor 8.00 uur de betreffende recepten al in huis klanten voor KLS Netherlands in een sterk groeiende Europese markt. 19 Momenteel loopt er via het UMCG en in hebben. Direct gevolg hiervan is dat er nog De containerdichtheid ligt in Noord- Voor de ontwikkelingen van deze medische samenwerking met 30 andere Nederlandse Erik Noordhof dagelijks honderden medewerkers in de Nederland aanzienlijk lager dan in het hulpmiddelen werkt Polyganics vanuit ziekenhuizen een gerandomiseerde klinische Een andere ontwikkeling van KLS Nether- noordelijke logistieke en industriële sector midden en westen van ons land. Dit komt twee gepatenteerde technologieplatforms studie naar de effectiviteit van C-Seal, een lands is de medicomaat. Met een medico- onnodig worden blootgesteld aan te hoge vooral doordat deze regio relatief gezien van bioafbreekbare polymeren: copoly- bioafbreekbare inwendige drain, die lekkage maat in de apotheek is het voor klanten doses giftige en schadelijke gassen. In de weinig maakindustrieën heeft en daarmee meren en polyurethanen. De afbraakpro- na operaties aan de dikke- en endeldarm mogelijk om 24 uur per dag, 7 dagen per wetenschap dat veel voorkomende gassen weinig grondstoffen en halffabricaten ducten worden door het lichaam verwerkt tot een minimum reduceert. Deze buis is week op elk gewenst tijdstip herhaalmedicatie sterk carcinogeen (kankerverwekkend) zijn importeert. Omdat de ambities verder en uitgescheiden. Deze eigenschap maakt tijdens een operatie aan het rectum mee te op te halen. Hoe dat werkt? Als de medicatie en ernstige afwijkingen aan zenuwstelsel reiken opent Proflex begin maart 2012 een de producten zeer patiëntvriendelijk en nieten en is uniek als het gaat om gebruik in de medicomaat is geplaatst, ontvangt en organen kunnen veroorzaken, is het vestiging in midden-nederland. Van daar- kostenbesparend, omdat er in een later en prestatie. de klant een sms-bericht met daarin een voor veel bedrijven echt tijd voor passende uit zal het midden en westen van het land stadium geen chirurgische ingreep nodig is Polyganics totstandkoming en voortbestaan unieke, eenmalige pincode. Vervolgens actie. bediend gaan worden. Voor het zuidelijke om de implantaten te verwijderen. is te danken aan zeer trouwe aandeelhouders kan hij of zij op elk gewenst moment deze deel van ons land zal een joint venture Nasopore werd in 2003 CE/FDA-goed- en een langetermijnvisie die zich nu begint medicijnen afhalen. Kortom: een veilige en Ondanks dat er ook in 2009 sprake was worden aangegaan met een collegabedrijf gekeurd. Dit is een poreuze tampon van uit te betalen. Als innoverend bedrijf is serviceverhogende oplossing die bovendien van laagconjunctuur, heeft NOM (F-Linc) uit Venlo. Daarmee is Proflex op korte afbreekbaar hydrofiel polyurethaan om Polyganics continue bezig te bouwen aan in de apotheek arbeidsbesparend werkt. de durf en bereidheid getoond toch te termijn in staat ook landelijke dekking neusbloedingen te stelpen en het weefsel groei in de M&S- en R&D-organisatie, capa- investeren in een innovatief bedrijf als te bieden waarmee ook grote landelijke in de neusholte te ondersteunen en helpen citeitsopschaling en procesinnovatie. Sinds De Daily Dose Dispensing-systemen van Proflex. Zonder hen waren we nu beslist accounts in beeld zullen komen. Alle on- herstellen na een sinuschirurgische ingreep 2000 is Polyganics een participatie van de KLS leveren rollen met transparante zakjes niet geweest waar we nu zijn. Na het over- dersteunende activiteiten als administratie, aan de neus. NOM en heeft zich mede dankzij het ver- waarin medicijnen per innamemoment los winnen van de alom bekende startproble- planning en inkoop blijven we doen vanuit In 2004 kreeg Polyganics CE/FDA-goedkeu- trouwen en de ondersteuning van de NOM worden verpakt. Op het zakje staat op welke men in het eerste jaar, is Proflex inmiddels de hoofdlocatie in Groningen. ring voor de vanuit het copolymeerplatform ontwikkeld tot de succesvolle onderneming dag en op welk moment van de dag de verworden tot een stabiele en gezond ontwikkelde zenuwgeleider Neurolac. Dit die het nu is. cliënt deze medicijnen moet innemen. De groeiende partij binnen het segment. Dit John van Bommel hulpmiddel ondersteunt het herstellen van KLS Tablet Inspector controleert met behulp op basis van noordelijke nuchterheid in doorgesneden of beschadigde zenuwen in Romke Ribbels

11 BLIKVANGER EEN FOTOGRAFISCHE KIJK OP HET NOORDEN Social media tips & tricks Door Lykle de Vries (De De ROI van Social Media is de ROI van je moeder Die gesprekken hoeft u niet alleen te voeren. Iedereen in uw organisatie kan eraan deelnemen. Via diezelfde Social Media. Om al die gesprekken in beeld te brengen, en overzicht te houden op ieders inbreng, is een centraal dashboard erg handig. Er zijn tegenwoordig meerdere goede dashboards beschikbaar om uw Social Media-activiteiten in overzicht te houden. De mogelijkheden verschillen, net als de prijzen. Er is dus voor elck wat wilsch! 20 Dankzij de profielgegevens die social networks zoals Facebook, LinkedIn en dergelijke verzamelen, wordt het steeds makkelijker om uw boodschap zichtbaar te maken voor die mensen die er de meeste interesse in hebben. En ook nog eens voor minder geld vergeleken met de meer traditionele wijze van adverteren. De resultaten van deze online advertenties zijn exact te meten. Bovendien hebben al deze sociale netwerken, net als Google, modellen ontwikkeld waarmee u eenvoudig uw advertenties kunt optimaliseren, en het rendement nog verder kunt opvoeren. U kunt dus online veel effectiever adverteren en een hoger rendement halen op uw uitingen dan in de meeste traditionele media! Hootsuite - een simpel en overzichtelijk dashboard tegen een lage prijs. Ondersteunt Twitter, Facebook, LinkedIn. 21 De cijfers vertellen echter maar een deel van het verhaal. Gary Vaynerchuck (een succesvolle wijnondernemer in de VS) omschrijft het zeer direct en zeer effectief: Als jij mij vraagt wat de ROI van Social Media is, vraag ik jou wat de ROI van je moeder is. De echte waarde van online zit hem in de mogelijkheid je klanten maximaal te kunnen knuffelen. Om ze via ieder beschikbaar kanaal te helpen. Social Media gaat vooral om de inhoud, het gesprek. Middels Twitter, Facebook, LinkedIn, YouTube en weblogs kunt u rechtstreeks in gesprek met al uw klanten, en zullen zij in gesprek gaan met elkaar (en u) over uw product. En wie die gesprekken het beste voert, gaat winnen. Dashboards SproutSocial- Ietsje fraaier afgewerkt dan Hootsuite, nog mooiere rapportages, en zeer goede ondersteuning van Foursquare. Radian6- De Rolls Royce van de Social Media Dashboards. In gebruik bij o.a. KLM en Rabobank. Doe er uw voordeel mee! Stadsgrenzen Fotograaf: Robert van der Molen photography@home.nl

12 Noord-Nederland heeft de beschikking kelingen moeten dragen? Er is, maar samenleving zullen kiezen. Het MKB over zeer veel biomassa en een goede dat geldt voor heel Nederland, te zal eveneens op gedachten moeten organisatie om daar van alles uit te weinig maakindustrie die al die worden gebracht en naar aanleiding halen. Met elkaar kwamen de deel- mooie bedenksels uit wetenschap van eigen vragen op het innovatieve nemers tot de conclusie dat er grote en techniek vorm kan gaan geven. groene spoor moeten worden gezet. Dr. Monique A. Schoondorp. HHG. mogelijkheden zijn en dat de regio een belangrijke rol kan gaan spelen. Te weinig mensen die de innovaties handen en voeten kunnen geven. En, Aan beide aspecten zal nieuw groen onderwijs het nodige kunnen doen. Niet alleen in Nederland, maar ook tot nu toe, te weinig bèta-studenten De RUG heeft al een nieuwe hoog- in Europa. Het onderwijs speelt een om innovaties te bedenken. En ook leraar Biobased Economy benoemd sleutelrol zoals bleek uit een gesprek nog nauwelijks biobased gerichte aan de Faculteit Technische Bedrijfs- met drie pas benoemde lectoren aan gamma-studenten om die biobased kunde die - binnen BioBRUG - speciaal Noordelijke HBO-instellingen. Zeker ontwikkelingen in wetenschap en aandacht zal hebben voor het MKB. voor het midden- en kleinbedrijf dat techniek te kunnen plaatsen binnen Het is Gert-Jan Euverink, tot voor wil vernieuwen. de komende biobased society die zal kort directeur van Wetsus, die het Uiteraard is binnen die nieuwe eco- voortkomen uit de biobased eco- onderzoek zal organiseren vanuit nomie een grote rol weggelegd voor nomy. De consumenten denken al de vraagstelling van het MKB, op de omvangrijke, zware chemische behoorlijk groen, maar om te zeggen dezelfde manier als dat bij Wetsus Dr. Jan Jager. SH/Stenden PRE. jan.jager@stenden.com industrie in het Noorden, en voor de havens en de logistiek die in het Noorden ook krachtig ontwikkeld zijn. dat de gemiddelde consument de groene samenleving ziet aankomen, is te veel gezegd, noch dat hij of zij gebeurde. Een tweede hoogleraar (gammawetenschappen) die zich zal bezighouden met de biobased De landbouwers zijn op grote schaal de consequenties van een groene society is in aantocht. Maar niet 22 Lectoren kunnen het bedrijfsleven op het innovatieve spoor zetten 23 NOM houdt tweede noordelijke conferentie biobased economy bezig met vergisting van biomassa en vergassing tot groen aardgas. De RUG speelt al geruime tijd een belangrijke samenleving kan overzien. En wat voor de gemiddelde burger geldt, gaat eveneens op voor de gemiddelde alleen vanuit de universiteiten zullen de biobased economy en de biobased society hun plaats in Nederland moe- rol in nieuwe wetenschappelijke en student. En het bedrijfsleven voelt ten krijgen, ook het HBO zal hierin technische ontwikkelingen bij de wel dat de nieuwe economie in de een belangrijke rol spelen. Voor de tweede maal was de NOM betrokken bij een bijeenkomst in haar eigen regio over de kansen en mogelijkheden van een groene economie in het Noorden van Nederland. Deze maal op 15 december 2011 in het Abe Lenstra stadion in Heerenveen, georganiseerd door het Duurzaam Platform Heerenveen. Het onderwerp leeft in Nederland en zeker in het Noorden. In een fors overboekte zaal, waarin een flink aantal landbouwers en MKB-ers aanwezig waren, zochten de deelnemers naar de mogelijkheden voor de nieuwe economie en de kansen voor het Noorden. Dr. J.T.P. (Hans) Derksen. VHL. hans.derksen@wur.nl verwaarding van biomassa. Zowel wat betreft de koolhydraten als de eiwitten. En de gedachte dat een groene economie op basis van kringloopprocessen tot ontwikkeling kan komen, juist in het Noorden, speelt al langer een belangrijke rol en op bijeenkomsten als deze zelfs een hoofdrol. Groene samenleving Gunstig is dat ook in Heerenveen de vraag werd gesteld, wie die ontwik- lucht hangt maar kan door gebrek aan bruikbare en begrijpelijke kennis op eigen niveau niet verder. Dus de samenleving moet begrijpen wat de invloed van deze groene economie op ons leven zal zijn. Als de cirkeleconomie niet gedragen wordt door de samenleving, zal ze niet tot stand komen. Evenmin als aankomende studenten enthousiast voor de nieuwe, groene economie, de groene techniek en wetenschap en de groene Onderwijs Nederland is er sterk in om vragen over veranderingen, zowel maatschappelijk als technisch, door te schuiven naar universiteiten. We zijn daardoor goed in kennis van hoog niveau waar grote ondernemingen en hooggespecialiseerde bedrijven wel iets mee kunnen, maar de meeste kleinere niet. Echter er verandert iets. Het HBO gaat de studenten opleiden }

13 hard met de biobased economy in ook in het Noorden. Bijvoorbeeld Zo snijdt het mes aan vele kanten, Noord-Nederland. BioClear in Groningen, een klein hoewel misschien nog niet zo snel Alle drie lectoren zijn ze nog niet bedrijf, volgepakt met onderzoekers als we wel zouden willen om de lang geleden benoemd, alle drie zijn en technici dat nieuwe bacteriële biobased economy goed en snel ze gepromoveerd, alle drie zijn ze zuiveringsprocessen ontwikkelt. Maar door te zetten en voet aan de grond sterk gemotiveerd voor het onderwijs dat is niet het soort MKB waarover te laten krijgen in het Noorden. De en het toegepast onderzoek op HBO- we het hier hebben. De relatie tussen HBO-instellingen zijn met name ge- niveau voor de biobased economy, het lectoraat en het MKB gaat over richt op het midden- en kleinbedrijf. en alle drie geloven ze dat verdieping bedrijven die wel willen innoveren, Door hun nieuwe opleidingen, de die het MKB hard nodig heeft om de NOM-bijeenkomst in Heerenveen spil op het gebied van duurzame van hun vakgebied en het organise- maar niet kunnen door gebrek aan stimulering daarvan door de nieuwe bedrijven die wel willen innoveren, aanwezig waren, zien deze belang- kunststoffen voor het bedrijfsleven. ren van onderwijs, rechtstreeks voor bepaalde kennis, zowel technisch als lectoren en door het vraaggestuurde maar niet weten hoe, die vaardig- stelling elk jaar groeien. Het gaat om Niet alleen in Noord-Nederland, het bedrijfsleven, van groot belang is op het gebied van marketing. Een onderzoek dat binnen de instel- heid bij te brengen. Bedrijven die wel Hans Derksen, lector biobased eco- maar ook daarbuiten. voor dat bedrijfsleven en, in dit geval ander niet onbelangrijke aspect van lingen wordt gedaan - speciaal voor ideeën hebben, maar niet weten hoe nomy aan de Hogeschool Van Hall Monique Schoondorp citeert staats- voor de biobased economy in het deze combinatie tussen lectoraat, stu- het MKB - krijgen deze bedrijven de die om te zetten in nieuwe produc- Larenstein in Leeuwarden, Monique secretaris Halbe Zijlstra in haar Noorden. Wij zorgen ervoor dat er dierichtingen, studenten, praktisch zo noodzakelijke niveauverhoging ten en niet weten hoe ze die produc- Schoondorp, lector new business lectorale rede op 21 september 2011: straks mensen zijn om die biobased onderzoek en innoverende bedrijven die nodig is om ze innovatiegericht ten op de markt moeten zetten. Het development voor startende onder- Er zit een te groot gat tussen het economy vorm te geven. Het is is dat die innovatie sneller en beter te maken en kunnen ze praktisch beste bewijs dat er iets kriebelt in de nemingen in de domeinen energie fundamenteel onderzoek dat weten- nieuw in Nederland, maar wij zien moet dan nu vaak het geval is bij onderzoek laten uitvoeren door de samenleving in de richting van groen en healthy ageing aan de Hanzeho- schappers uitvoeren en de afdelingen dat onze studenten, die stage lopen bedrijven die vast lopen in de Valley studenten die straks bij ze komen is dat er steeds meer belangstelling geschool in Groningen en betrokken voor research en development van en onderzoek doen bij bedrijven, of Death. Of daar pas met veel werken. Er wordt op deze manier komt voor de bio opleidingen in bij Algaecom, en Jan Jager, lector bedrijven die er een praktische toe- enthousiast terugkomen. moeite, kosten en tijdverlies weer een kloof gedicht die in Nederland Nederland en dat de onderwijsinstellingen die ook meer en meer gaan aanbieden. Juist voor dit type klei- duurzame kunststoffen aan Stenden Hogeschool/PRE (Polymore Research & Education) in Emmen. Deze laatste passing van maken. Het land dat het gat weet te dichten is spekkoper. Ze stelt in haar rede dat een relevantere Maak-MKB Het lijkt een goede ontwikkeling. uitkomen. Het zijn bedrijven die met bestaande kennis, niet noodzakelijkerwijs de hunne, met iets extra s aan onoverbrugbaar leek: het oppikken en naar de markt brengen door de maakindustrie van de ontwikkelin- 24 nere bedrijven die met de biobased economy aan de slag moeten. Want instelling werkt samen als open innovatiepartner met veel bedrijven vraag is hoe bedrijven snel beschikbare kennis kunnen implementeren. De Commissie Veerman wees er drie jaar geleden al op, memoreren de de slag willen, maar die niet altijd op de hoogte zijn van wat er speelt op gen die in de kennisinstellingen zijn bedacht. Het HBO-lectoraat lijkt een 25 waar de belangstelling voor de harde (groot en klein) en organisaties als De agrosector heeft een antwoord drie lectoren. In Nederland ontbreekt biobased gebied. Dat heeft te maken goede poging om de maakindustrie technische opleidingen jarenlang Emmtec Laboratorium en het API In- omdat jarenlang geïnvesteerd is in vaak die verbinding tussen op de met de bewustwording van het dichter bij de technische ontwikke- steeds maar weer minder werd - de stitute (Applied Polymer Innovations een aaneengesloten kennisketen, van universiteit bedachte wetenschap en MKB van de biobased kansen en de lingen te krijgen en haar studenten chemie haalde bijvoorbeeld niet de Emmen) in de wereld van biokunst- fundamentele kennis tot praktische het bedrijfsleven dat wil innoveren mogelijkheden om die te verzilveren zullen de kleinere bedrijven zeker helft van het aantal nieuwe studen- stoffen en juist deze combinatie van kennis. De agrosector is daar uniek maar met deze hogere techniek en tegelijkertijd het eigen bedrijf te kunnen helpen om te innoveren. ten dat ze nodig had - blijkt dat de onderzoek op praktisch niveau, on- in. Een innovatieve werkwijze waar uit verschillende disciplines niet uit vergroenen. Dat zijn de bedrijven die Er wordt een nieuwe laag geschapen genoemde bio-opleidingen wel dege- derwijs en (kleine) industrie kan van bedrijven samenwerken met kennis- de voeten kan. Er zijn in feite twee met deze lectoren en hun studenten in het onderwijs en in het bedrijfs- lijk in de smaak vallen bij jongeren. de Zuidoosthoek van Drenthe een instellingen, die beschikbare ken- soorten MKB. De eerste soort is hoog uit de voeten kunnen. Met deze leven van kleine bedrijven die meer Er is grote belangstelling, ook binnen centrum voor biopolymere ontwikke- nis direct vertalen naar praktische gespecialiseerd en hoog ontwikkeld, oriëntatie timmeren de HBO-instel- kunnen en studenten die zich daar- het HBO voor het thema biobased en ling maken. toepassingen, is een traject waar de is vooral gericht op kennisontwik- lingen flink aan de weg. De Hanze- toe aangetrokken voelen. Een laag dat terwijl het idee van een biobased Jan Jager zegt in zijn lectorale rede, Hanzehogeschool mee experimenteert. keling en wordt, indien succesvol, hogeschool heeft inmiddels 35 lecto- die tot nu toe niet bestond. economy op het voortgezet onder- die hij samen met zijn dubbellector En Hans Derksen, van de grootste heel vaak opgekocht door een groot ren, Van Hall Larenstein15 en Stenden wijs tot nu toe nog nauwelijks leeft. Rudy Folkersma op 9 december 2011 groene hogeschool in Nederland, bedrijf dat geïnteresseerd is in het 12. Maar het worden er meer. En dat Maar ook daar komt langzaam de heeft gehouden: Het samenbrengen zegt dat er meer maaktechnologie vakgebied. Zulke bedrijven zijn er is gunstig voor het Noorden. belangstelling voor alles wat groen is, van onderwijs en toegepast onder- nodig is voor het MKB en doet voor algen, voor duurzame energie zoek aan duurzame kunststoffen onderzoek naar praktijkcases, samen enzovoort. Hiaten lijken er nog in wordt als van grote waarde gezien met het MKB in de regio. Een Centre het MBO te zitten. om van het nieuwe kenniscentrum of Expertise voor de BBE is in op- HBO-lectoraat Drie nieuwe lectoren van HBO- in Zuid-Oost-Drenthe een succes te maken. Dit nieuwe kenniscentrum, Stenden Polymore Research & Educa- richting waarvan de loketfunctie in Leeuwarden komt en dat als aanspreekpunt in Noord-Nederland zal instellingen in het Noorden die op tion (Stenden PRE) wordt de kennis- fungeren. Hans Derksen: Het gaat

14 26 What makes people retweet? 21% celebrity status 26% please RT! Top ten brands in % interesting content 84% humor 65% personal connection 32% offered incentive (tangible or virtual) Coca-Cola 71,861 ($m) IBM 69,905 ($m) Microsoft 59,087 ($m) Google 55,317 ($m) GE 42,808 ($m) McDonald s 35,593 ($m) Intel 35,217 ($m) Apple 33,492 ($m) Disney 29,018 ($m) Hewlett-Packard 28,479 ($m) Beyonce s pregnancy news at MTV s VMAs birthed a new Twitter record of 8,868 Tweets per second (TechCrunch) (WhiteFireSEO) Bron: Bron: Voor een gezonde werkomgeving Iedereen die een groot deel van de dag achter de computer doorbrengt, legt dagelijks vele kilometers af - met zijn vingers welteverstaan. Uit onderzoek van Microsoft blijkt dat een computergebruiker bij actief computergebruik de spatiebalk gemiddeld 669 keer per uur aanraakt en dagelijks met zijn vingers tot 32 kilometer aflegt. Zes tips voor een gezonde werkplek: 1. Voorkom een langdurig verkeerde houding. 2. Zorg voor een opgeruimde werkplek. 3. Zorg voor een goede afstelling en positie van uw monitor. 4. Gebruik een ergonomische muis en toetsenbord. 5. Zorg ervoor dat uw computer en muis op de juiste plek staan. 6. Pauzeer regelmatig. Dat wij hier in Noord-Nederland fantastische voorzieningen hebben, prima bereikbaar zijn en over uitstekende bedrijfseconomische omstandigheden beschikken voor buitenlandse investeerders, is bij hen vaak wel bekend. Meestal geven die factoren echter niet eens de doorslag om hiernaartoe te komen. Van cruciaal belang voor de buitenlandse werknemers en hun gezinnen is het onderwijs voor hun kinderen. Inspirerend internationaal onderwijs in Noord-Nederland Mike Weston, hoofd van de International School Groningen (ISG) te Haren, legt uit waarom. Ouders met een internationale carrière willen dat hun kinderen overal ter wereld op school terecht kunnen, zonder onderbrekingen in hun leerproces. Als het onderwijs voor hun kinderen in het nieuwe land niet van een uitstekende kwaliteit is, is dát vaak de reden om niet naar het buitenland te verhuizen. Daarom is het belangrijk dat er een internationaal curriculum is vastgesteld voor internationale scholen overal ter wereld. Onze school, de International School Groningen, doet hieraan mee. } 27 Kwetters! IPhone slider Met deze unieke beschermhoes kun je je iphone4 compleet bedienen met een ultradun uitschuifbaar toetsenbord. Leuk zo n smartphone met een touchscreen, maar je moet eerlijk toegeven dat sms en niet meer zo snel gaat als op de oude vertrouwde GSM met toetsenbord. Gelukkig is daar wat op gevonden: een ultra dunne keyboardslider voor de iphone4. Perfect voor het razendsnel checken en bijhouden van social media, blogs en je mail. Is niet alleen lekker functioneel maar ziet er ook nog eens strak en stijlvol uit. USB-stofzuiger De ministofzuiger die alle kruimels rondom je computer weghaalt, maar ook uit je toetsenbord! De USB-stofzuiger is een ministofzuiger die je gemakkelijk in de USB-poort van je computer plugt. Je hebt hem dus altijd bij de hand. Deze ministofzuiger is klein, maar levert grote prestaties. Met 2 opzetstukjes en een ingebouwd LEDlampje is er altijd een optimaal resultaat.

15 International Baccalaureate Dat internationale curriculum wordt opgesteld door het International Baccalaureate (IB). Het curriculum bestaat uit drie programma s: het Primary Years Programme (PYP) voor kinderen van 3 t/m 12 jaar; het Middle Years Programme (MYP) voor kinderen van 11 t/m 16 jaar; en het Diploma Programme (DP) voor kinderen van 16 t/m 18 jaar. Het IB biedt daarnaast aansluiting op het Nederlandse onderwijssysteem: een kind dat het MYP succesvol heeft doorlopen, kan doorstromen naar de de DP of direct naar de Nederlandse mbo. Het DP biedt zelfs toegang tot universiteiten over de hele wereld. Het 28 International Baccalaureate vormt zo een perfecte tussenstap voor kinderen die in hun moederland al onderwijs De ISG werkt nauw samen met het Maartenscollege in wonen en werken, een goede aansluiting biedt tussen bedrijven en kennisinstellingen een regio aan te tend belangrijk dat de regio waar ze zouden moeten gaan dankzij de ISG is de NOM goed in staat om buitenlandse 29 bieden International School Groningen De International School Groningen biedt, samen met de Groningse Schoolvereniging (GSV), als een van de weinige internationale scholen in Nederland alle drie de programma s, zodat kinderen van alle leeftijden hier terecht kunnen. De ISG geeft individueel internationaal onderwijs aan kinderen met een internationale achtergrond en aan Nederlandse kinderen die vanwege de carrière van hun ouders naar het buitenland vertrekken. Het is een kleine school met 130 leerlingen en kleine klassen van maximaal 23 kinderen. Op de ISG zitten 25 nationaliteiten; een van de bijzondere activiteiten van de school is dat ze ook ondersteuning in de moedertaal aanbieden. Kinderen mogen nooit het contact met de eigen cultuur verliezen, zegt Mike Weston. Het mag tenslotte niet zo zijn dat kinderen na jaren in het buitenland te hebben gewoond, bij thuiskomst hun eigen moedertaal nauwelijks nog spreken. Daarom faciliteert en coördineert hebben genoten, maar die moeilijk aansluiting vinden bij het Nederlandse onderwijssysteem omdat de onderwijssystemen te veel van elkaar verschillen. Haren: 130 leerlingen leveren nauwelijks genoeg budget op voor een internationale school, daarom maakt de ISG dankbaar gebruik van de faciliteiten van het Maartenscollege. het onderwijs in het eigen land en het onderwijs in het gastland. In het verleden is het ontbreken van zo n aansluiting vaak genoeg reden geweest om niet naar het bui- die niet alleen bedrijfseconomisch gezien perfect is, maar waar ook de kinderen gelukkig kunnen zijn. Ook biedt de ISG via het Maartenscollege lessen de ISG tutors in de moedertaal van de kinderen, zoals gedeelte van het Maartenscollege een slagingspercentage tenland te vertrekken. De ISG biedt die aansluiting wel Indonesisch. van 100%; in 2012 doen er vijftien scholen mee aan dit en meer: onderwijs voor alle leeftijden, zodat de kinderen experiment en nog meer scholen zijn geïnteresseerd. niet helemaal naar Amsterdam hoeven voor school en de Leren is leuk Onze kinderen moeten kunnen genieten van het naar school gaan in een vreemd land, zegt Mike Weston. Als ze ervan balen dat ze in zo n koud, guur land als Nederland moeten wonen en dan ook nog hier naar school moeten gaan, dat is niet goed voor ze. Als ze het echter leuk vinden om naar school te gaan, gaan ze het ook leuk vinden om het daar goed te doen. Daar besteden wij hier op school veel aandacht aan. Dankzij het onderwijssysteem van de ISG zijn de kinderen, hoe kort ze hier ook zijn (in sommige gevallen slechts zes maanden), beter voorbereid op de toekomst en vinden ze beter aansluiting bij het (internationale) onderwijssysteem in het buitenland. Mike Weston wil niet alleen dat zijn leerlingen kennis opdoen, maar ook vaardigheden voor het leven en dat ze kritisch leren denken: Life long learning is bij ons heel belangrijk. Wij halen hier veel inspiratie uit dit citaat van W.B. Yeats: Education is not the filling of a bucket, but the lighting of a fire. Samenwerking met Maartenscollege in Nederlandse cultuur aan op drie niveaus, van moedertaal tot Dutch for beginners. Dankzij de ISG is het Maartenscollege op zijn beurt weer in staat om internationalisering en tweetalig onderwijs aan te bieden, met ondersteuning van native speakers. Het unieke daarbij is dat binnen het tweetalig onderwijs op het Maartenscollege het MYP van de ISG wordt aangeboden. De nabijheid van een internationale school dat met het IB-curriculum werkt, heeft ertoe geleid dat het Maartenscollege in 2006 samen met nog twee scholen heeft meegedaan aan een pilot: in plaats van tweetalig onderwijs te volgen op de eigen, Nederlandse school besloot een deel van de vwo-leerlingen het Diploma Programme van de IB te volgen. Dit was een groot succes, mede doordat het DP vakkennis combineert met kritisch denken. De leerlingen waren heel enthousiast: ze beseften zelf dat ze zo beter voorbereid waren op de toekomst. En dat zie je terug in de resultaten: de laatste paar jaar haalt het DP- Internationaal onderwijs en de NOM Het succes van zijn school heeft de enthousiaste Mike Weston geïnspireerd om meer toenadering te zoeken tot Groningen, the City of Talent. Alles wat in het westen van Nederland is, hebben wij hier ook. Sander Oosterhof, Hoofd InvesteringsBevordering bij de NOM, knikt en vult aan: Noord-Nederland heeft echt veel te bieden, en van een uitstekende kwaliteit. De RUG stijgt internationaal gezien op de ranglijst, doet bijvoorbeeld veel op het gebied van healthy ageing en is daardoor buitengewoon interessant voor internationale bedrijven en kennisinstellingen. Ook bijvoorbeeld Philips in Drachten, waar de apparaten van de divisie Consumer Lifestyle worden ontwikkeld (waarvan 1 miljoen apparaten per dag verkocht worden), zoekt inmiddels in het buitenland, omdat ze in Nederland moeilijk hooggekwalificeerde werknemers kunnen vinden. Die buitenlandse werknemers nemen hun gezinnen mee en willen natuurlijk dat hun kinderen hier uitstekend onderwijs genieten. Daarom is het ontzet- ouders intussen in Noord-Nederland moeten werken. ISG wil meer Zonder uitstekend internationaal onderwijs zou Noord- Nederland veel minder aantrekkelijk zijn voor het buitenlandse bedrijfsleven. De aanwezigheid van de ISG in de regio stelt de NOM in staat om buitenlandse investeerders een totaalpakket aan te bieden: interessante bedrijfseconomische omstandigheden, goede voorzieningen, prima bereikbaarheid en ook nog eens uitstekend, vooraanstaand internationaal onderwijs voor hun kinderen. Daarom ondersteunt de NOM Mike Weston in zijn initiatieven om de ISG beter op de kaart te krijgen. Zo wordt er bijvoorbeeld op dit moment, in samenwerking met Connect International en Noorderlink, hard gewerkt aan een welcome center voor expats, zodat zij een centraal punt hebben voor hun vragen over het Nederlandse leven. Bovendien wil Mike Weston dat zijn leerlingen in de toekomst stages gaan lopen bij Engelstalige bedrijven in de regio. De NOM kan hier goed bij helpen. Mede

16 Kijk voor vers nieuws dagelijks op nom.nl Groen licht voor baanverlenging Eelde Met een verlengde baan van 2500 meter zijn ook non-stop vluchten mogelijk naar bestemmingen buiten Europa. baanverlenging_eelde Minder noordelijke bedrijven op de fles in 2011 Versterking van Duits-Nederlandse samenwerking bij Biobased Economy De samenwerking zal vorm krijgen in een Biobased Economy-congres dat in het najaar plaats gaat vinden in Berlijn of in Den Haag. Applied Polymer Innovations ontwikkelt supersterke autoband Hiermee kun je als automobilist zelfs met een lekke band nog honderden kilometers doorrijden. onderzoekscentrum_ontwikkelt_supersterke_autoband Innovaties met impact Innovatie is van groot belang. Nieuwe ideeën zijn de wapens waarmee een onderneming de concurrentieslag in haar voordeel kan beslissen. Nieuwe ontwikkelingen kunnen de economie als geheel sterker maken. Het team van NOM-Ontwikkeling & Innovatie is de motor achter belangrijke innovatieve projecten in Noord-Nederland. Vanuit de missie van de NOM, het versterken en stimuleren van de noordelijke economie, zoekt NOM-O&I actief naar kansrijke en vernieuwende projecten om ze te stimuleren en verder te ontwikkelen. Voorbeelden genoeg! Laat u inspireren door de volgende cases: Projecten in ontwikkeling Philips, R&D op topniveau 30 Nederlandse_samenwerking_bij_Biobased_Economy Philips Consumer Lifestyle in Drachten is op afstand de grootste R&D-organisatie in Noord-Nederland, maar toch wordt te weinig structureel samengewerkt met Eerste Ondernemersprijs Oostandere spelers in de regio. Dat is jammer en onnodig, zegt Hans Praat van de 31 Groningen voor Virol Recycling Groep NOM. Philips en Noord-Nederland delen veel speerpunten, bijvoorbeeld water, Toekomst chemie in Nederland rooskleurig sensortechnologie en Healthy Ageing, en hebben elkaar dus veel te vertellen. Om de samenwerking op een hoger plan te brengen, hebben Philips en de NOM een omvangrijk programma ontwikkeld. Daarin participeren ook de Provincie Hoe de mondiale, sociale, politieke en economische ontwikkelingen ook zullen verlopen, de chemische sector zal tot Goed jaar voor suikerbietentelerbelovende majeure projecteninitiatieven tussen Philips en veel noordelijke spelers Friesland, de noordelijke hogescholen en de RUG. Dit heeft geresulteerd in veel- 2030/2050 een substantiële groei doormaken. (kennisinstellingen en innovatieve bedrijven) onder andere op het gebied van was nog net geen recordjaar, maar qua oogstjaar Nederland_rooskleurig belandde het afgelopen jaar op de tweede plek in de Healthy Ageing, recycling en biomaterialen, smart grids, dermatologie, watertechnologie en zero defect manufacturing. ranglijst. IJspret bezorgt Jan Post, coördinator External Partnerships van Philips Consumer Lifestyle en voorziter van de projectgroep: De NOM heeft het ecosysteem van Philips Drachten een enorme zet in de goede richting gegeven en daarmee hebben we samen een Fries toerisme topweek geweldige toekomst voor de boeg. Smurfit Kappa bespaart energie dankzij innovatieve processoftware van QpoT Hiermee verwacht Smurfit Kappa 5 tot 10 procent te besparen op het energieverbruik. energie_dankzij_innovatieve_processoftware Samen sterk voor een particulier stroomnet De bedrijven op bedrijventerrein Oosterhorn streven naar de aanleg van een hoogspanningsringleiding om zo fors te kunnen besparen op hun transportkosten voor stroom. De campagne Slim wonen met energie is van start gegaan Het doel van de campagne is dat minimaal 7000 huiseigenaren hun huis energiezuiniger gaan maken. voor_terugdringen_energieverbruik Woodspirit - Een nationaal investeringsproject met Europese impact Idee en consortium rondom een wordscale biomassavergasser in Delfzijl. Realisatie passend in de langetermijnvisie voor het chemisch cluster en de vergroeningsambitie van de regio. Het gevormde consortium heeft begin 2011 een, door de Nederlandse overheid ondersteunde, Europese subsidie-aanvraag ingediend voor een project van meer dan 500 miljoen. }

17 Rob Voncken, CEO BioMCN - Farmsum over Woodspirit: Voor BioMCN kan deze door de NOM geinitiëerde ontwikkeling leiden tot een tweede grondstofstroom waardoor het fundament onder de onderneming wordt versterkt. Ontwikkelde projecten IJkdijk - Van een wild idee tot een werkend systeem In een unieke samenwerking tussen twintig bedrijven, twee onderzoeksinstellingen (TNO, Deltares), en de waterschappen (STOWA) is in een periode van 5 jaar een real time monitoringsysteem voor dijken ontwikkeld. Het verbinden van de verschillende werelden (ICT, sensoren en dijkbeheer) heeft geleid tot een echte innovatie en een Nederlands exportproduct. 32 Harry Bos, Programmamanager Business Development VolkerWessels Telecom (VWT) Drachten: De samenwerking tussen VWT, Landustrie (Sneek) en TNO (Groningen) heeft geleid tot de ontwikkeling van een nieuw Dijk Monitorings- en Controlesysteem. Met dit DMC-systeem zijn VWT en Landustrie nu actief op de, voor beide bedrijven nieuwe markt van dijkbewaking SAWA - Unieke baanbrekende samenwerking In het project SAWA (Sensors and Water) hebben 15 bedrijven elkaar in een gezamenlijke ambitie gevonden, die ze elk individueel nooit zelf hadden kunnen invullen: sensoren ontwikkelen in het brede spectrum van waterkwaliteitanalyses door de gehele drinkwaterketen (van bron tot tap). Met SAWA worden potentiële meetprincipes samen met huidige meetstandaarden versmolten tot de sensoren van de toekomst. Gerrit Veenendaal, Hoofd afdeling Techniek Waterleidingmaatschappij Drenthe, Assen: Dankzij de NOM heeft het project SAWA een omvang, inhoud en kwaliteit gekregen die we anders waarschijnlijk niet hadden bereikt. Alex Berhitu, projectmanager NOM: Moeten wij ondernemers helpen met innoveren? Ik denk het niet, maar we kunnen ze wel helpen met het geïmplementeerd krijgen van innovaties. Door het vinden en verbinden van de juiste partijen, het aanspreken van geschikte financieringsvormen of door het opzetten van een gezamenlijk gedragen projectplan. Hiermee vereffenen we een aantal serieuze hobbels waardoor er sneller profijt kan worden getrokken van de innovatie. SAWA is hier een mooi voorbeeld van. NEBC - De community van systeemdenkers New Energy Business Community (NEBC) het (noordelijk) netwerk voor en door innovatieve MKB-bedrijven die zich bezighouden met slimme energieoplossingen (systeemdenkers), wordt ondersteund door KEMA, TNO, NOM, Energy Valley en de gemeente Groningen. Het beoogt deelnemers meer omzet en innovatie te laten behalen door netwerk- en coalitievorming, gezamenlijke promotie (in binnen- en buitenland). Ondersteuning van business development en innovatie, kennisvergaring en -uitwisseling. Met haar uitgebreide bedrijvennetwerk in (Noord-)Nederland en inzicht in de concrete behoeften van ondernemers, bewijst de NOM haar kracht: het initiëren van activiteiten zodat mensen, middelen en locaties elkaar kunnen vinden om succesvolle activiteiten te ontwikkelen. NEBC, gericht op smart grids/smart energy business is daar een goed voorbeeld van, aldus Jörg Gigler, Team Manager duurzaamheid en schone energie, KEMA, Groningen. Allard van Dijk, project manager NOM: Meer en meer mensen en bedrijven zien de enorme druk op teruglopende fossiele bronnen en de steeds hogere prijs die we voor het beschikbaar maken van energie moeten betalen. In de markt ontstaan hieromheen vraagstukken en is behoefte aan oplossingen om energie te besparen, intelligenter in te zetten, te decentraliseren en te vergroenen. Wij kennen de bedrijven met innovatie op deze gebieden en smeden passende coalities rondom de vraagstukken. O&I Netwerken U bent geïnteresseerd en wilt meer weten? Neem contact met ons op: telefoon (050)

18 Bron: NL Agency Carbohydrate Competence Center, dat hoogwaardige kennis over koolhydraten genereert en het HANNN, dat kennis genereert en samenbrengt rondom gezond ouder worden, de sleutelinitiatieven voor de noordelijke AgroFood. FoodFuture geeft handen en voeten aan innovatie Lobbyen Door te lobbyen bij de juiste instellingen en bedrijven en door op congressen te tonen wat er in de regio speelt, wat er is ontwikkeld, welke initiatieven worden ontplooid en wat het belang ervan is voor de rest van het land, hebben we de Noord-Nederlandse AgroFood op de kaart weten te zetten, aldus Joep de Bron: NL Agency Vries. In 2012 blijven we de aandacht vestigen op de toegevoegde waarde van de noordelijke Agro- FoodFuture is een sprekend voorbeeld van hoe stimulering Food. Zo willen we het Gouden Netwerk in de regio van samenwerking bijdraagt aan vernieuwing in de agribusiness. verbinden aan het nationaal beleid. Dit grensoverschrijdend, zogeheten Interregproject Veel van de zaken in AgroFood-verband hangen helpt mkb-bedrijven in de voedingsmiddelenbranche in de overigens nauw samen met andere noordelijke Nederlands-Duitse grensregio met innoveren. De doelgroep speerpunten zoals Life Sciences, Healthy Ageing en in het Noorden omvat ongeveer honderd zelfstandige ondernemingen, Sensortechnologie. Vaak liggen er allerlei dwarsverbanden waarvoor circa zes miljoen euro subsidie beschik- tussen bedrijven in die branches. Denk bijbaar is. Geld dat is bedoeld voor ontwikkeling van nieuwe producten en processen. Naast de NOM doen ook de collegainvesterings- en ontwikkelingsmaatschappijen Oost NV en 34 NOM als spin in het gouden Agro Food-netwerk LIOF mee, evenals Duitse partnerorganisaties. Tevens is er een levendige uitwisseling met bedrijven rondom de Wageningse Food Valley. 35 De NOM zet stevig in op het bijeenbrengen van bedrijven en tracht hen ertoe aan te zetten samen te zoeken naar product- Nu het kabinet de sector AgroFood heeft aangewezen als een van de negen topsectoren van het economisch beleid, is het zaak voor het Noorden aansluiting te vinden bij de plannen die rond deze nationale groeidiamant worden ontwikkeld. De NOM heeft de voorbije maanden hard gewerkt om duidelijk te maken dat de noordelijke regio een vooraanstaande plaats verdient binnen de AgroFood-ambities. De AgroFood-sector is er een van vitaal en kennisinstellingen. Want wie zwijgt belang voor de nationale economie. wordt niet gehoord. Voor de noordelijke regio geldt dat nog In een van de laatste NOMMER s is al sterker omdat het aantal bedrijven in uiteengezet hoe de NOM innovatieve deze bedrijfstak bovengemiddeld is. ondernemers in de voedselproductie Toch is het geen vanzelfsprekendheid en voedingsmiddelenindustrie bijeenbrengt en zo perspectiefrijke plannen dat de regio royaal de ruimte krijgt binnen de landelijke plannen en het een extra stimulans geeft, bijvoorbeeld netwerk van AgroFood-ondernemingen via het project FoodFuture (zie kader). innovaties. Er worden workshops, congressen en een kennistour In het laatste half jaar hebben die stimuleringsactiviteiten een extra dimensie gekregen nadat de rijksoverheid AgroFood tot topsector heeft benoemd. Sindsdien is de NOM extra hard aan de slag gegaan met het thema AgroFood. We moeten onszelf zichtbaar maken, zegt Joep de Vries. Hij houdt zich bij de NOM bezig met buitenlandse investeringen die zijn gerelateerd aan de foodsector. De voorbije maanden is daarom de noordelijke AgroFood-keten onder de aandacht gebracht op zoveel mogelijk relevante netwerkbijeenkomsten, congressen en andere initiatieven. Daarbij zijn de Dairy Campus, die zich richt op innovatie in de melkveehouderij, Wetsus, dat werkt aan nieuwe toepassingen van watertechnologie, } voorbeeld aan een onderzoeksproject rond de stevia of honingkruid, een plantje met een enorme, caloriearme zoetkracht. Vanuit alle drie de noordelijke speerpuntsectoren is daar belangstelling voor. Omdat succesvol lobbyen staat en valt met gedegen kennis en goede argumenten heeft de NOM eraan voorafgaand de noordelijke AgroFood nauwkeurig in beeld gebracht, inclusief alle dwarsverbanden en netwerken. Samengevat: het hele AgroFood-complex is goed voor zo n arbeidsplaatsen in de drie noordelijke provincies en 5,7 miljard toegevoegde waarde. De aanpalende industrie telt nog eens 600 bedrijven met banen. De Vries benadrukt het belang van de lobby-activiteiten: De kans is groot dat de landelijke discussie over AgroFood aan het Noorden voorbij was gegaan wanneer we het op z n beloop hadden gelaten. Het bedrijfsleven in de regio zou belangwekkende initiatieven zijn misgelopen en daarmee aansluiting op innovatieve plannen hebben gemist. } rond vernieuwing in de AgroFood georganiseerd. Er is een wetenschapsraad en een politieke raad ingesteld en eind mei staat een FoodFuture Day gepland. We verleiden bedrijven tot innovatie, vat Herman de Vries samen. Hij is projectmanager FoodFuture bij de NOM. Innovatie begint met de ideeën van bedrijven zelf, benadrukt Herman de Vries. De vertaling ervan naar een product of productieproces is vaak niet eenvoudig, zegt hij. Wij helpen ondernemingen over een drempel door ze met partners in aanraking te brengen, we geven adviezen en ondersteunen ze bij de papierwinkel van de nogal ingewikkelde subsidieverlening. Het projectplan stellen de ondernemers zelf op, wij kunnen helpen met de vertaalslag naar de regels van FoodFuture. Met andere woorden: FoodFuture helpt bedrijven innovatie structuur te geven. De NOM is zeer tevreden over het verloop van het project, aldus Herman de Vries. Een aantal innovatieprojecten is bijna afgerond, een reeks innovatieadviezen is vertaald naar concrete projecten, er zit een groot aantal projectaanvragen in de pijplijn en het aantal bedrijven dat de bijeenkomsten bezoekt neemt telkens toe.

19 De pogingen duidelijk te maken dat de regio op AgroFood-terrein meetelt, hebben hun vruchten afgeworpen, want het Noorden wordt nu al in de landelijke beleidsplannen genoemd. Tevens wordt bij acquisitie in het nemingen kunnen vaak zelf wel toegang vinden tot relevante nationale netwerken. Het MKB wil graag de stap zetten naar samenwerking buiten de eigen regio, vult hij aan. Daar hikken ze lijke Gouden Netwerk -geheel van bedrijven, organisaties en kennisinstellingen die samen de AgroFoodbedrijfstak vormen. Er zijn instellingen waar toegepast onderzoek wordt gedaan, denk aan Wetsus, de FoodCircle werkt aan gezondere en duurzamer voeding buitenland de noordelijke regio om allerlei redenen nogal eens tegen- Universiteit, de Dairy Campus. Dan gepromoot als vestigingsgebied voor bedrijven in de AgroFood. Dat levert aan; ze zijn te druk met de dagelijkse omzet of ze weten de weg niet goed te zijn er nog al die netwerken zoals FoodFuture, Food Circle, Kanon en Bron: NL Agency daadwerkelijk wat op. Zo tonen meer- vinden. NPAL. En daarbij moet een onder- dere buitenlandse bedrijven interesse voor een initiatief zoals het Dutch Een van de doelstellingen van onze netwerkactiviteiten is dat we die nemer ervan op de hoogte zijn dat zaken als Healthy Ageing, AgroFood Bron: Enza Zaden Drying Institute, dat werkt aan inno- ondernemingen bij elkaar willen en Watertechnologie beleidsspeer- vatieve industriële droogtechnieken. brengen om kansrijke ideeën een ex- punten zijn. Dan is lang niet altijd Zandloper tra impuls te geven. Daarmee kunnen bedrijven samen of op eigen houtje even duidelijk bij welk netwerk ondernemers het beste aansluiting kunnen Uiteraard dienen de effecten van de een extra stap zetten. Dat is hoe de zoeken. Omdat wij het overzicht inspanningen van de NOM vooral zandloper ook de andere kant op hebben kunnen we ze verder helpen. 36 terecht te komen bij het noordelijk werkt. Zo vervult de NOM een brugfunctie tussen landelijke en regionale bedrijfsleven. Joep de Vries gebruikt de metafoor van de zandloper. De ontwikkelingen. landelijke initiatieven die van bovenaf komen worden vergaard, in beeld rest van het land, opereert de NOM Behalve als brug tussen regio en de gebracht en vertaald naar de mogelijkheden die ze ondernemers in de regio Want volgens De Vries hebben onder- ook als makelaar binnen de regio. bieden. Met name mkb-bedrijven nemers behoefte aan een partij die hebben volgens De Vries behoefte orde en overzicht aanbrengt in het aan deze koppeling. Grotere onder- omvangrijke en nogal onoverzichte- De NOM is het loket waar ze kunnen aankloppen. Zo dragen we bij aan versterking van de innovatiekracht van de sector. Geïnteresseerd? Neem contact op met Joep de Vries via (050) of Joep_deVries Investeer in onderscheidend vermogen van producten Het Foodatelier in Enschede heeft in het kader van het In twee workshops hebben we uiteengezet wat de belangrijkste principes zijn op de markt van voedingsmiddelen, project FoodFuture een groep melkveehouders uit het waddengebied bijgestaan bij de introductie van producten rond hoe ze daarmee om moeten gaan en wanneer producten het thema waddenmelk. Directeur Marc Oude Luttikhuis kansen hebben. Boeren moeten zich realiseren dat voor een over dit initiatief: geslaagde marktintroductie een nieuw product daadwerkelijk onderscheidend moet zijn. Vergeet niet dat het aanbod Het Foodatelier bedenkt nieuwe producten voor de levensmiddelenindustrie. Dat doen we in opdracht van in Nederland overweldigend is. Om die reden is het niet andere bedrijven die we ondersteunen bij het hele proces toereikend wanneer melk het predikaat Waddenmelk wordt van ontwikkeling tot marktintroductie, kop-staartprojecten gegeven en men het daarbij laat. Het moet meer zijn. De noem ik dat. We hebben kennis van markten en zijn goed boeren kunnen het product bijvoorbeeld koppelen aan op de hoogte van technologische ontwikkelingen in de een specifiek waddenproduct als de cranberries. Daarnaast bedrijfstak. We opereren wat in de schaduw, maar kunnen moeten ze bereid zijn financieel te investeren. Vergeet niet tal van grote namen zoals Unilever en Heiploeg tot onze dat het wel twee generaties duurt eer een substantiële klantenkring rekenen. hoeveelheid melk weggezet kan worden. De boeren hebben gediscussieerd, we hebben samen winkels bekeken en We zijn door de Vereniging Gezonde Waddenmelk gevraagd of we inhoud wilden geven aan een nieuwe strategie voor nieuwe producten en productlijnen bedacht. Ik denk dat er producten gemaakt van melk van de circa 70 aangesloten vooruitgang is geboekt. melkveehouders. Bron: Enza Zaden Bron: NL Agency De Basic Supply Group in Emmen is een van de initiatiefnemers van Innexus, een netwerk van noordelijke bedrijven in de voedingsmiddelenindustrie. FoodCircle is een recente loot aan de Innexus-stam. Het is een platform waarin de voedingsbedrijven samenwerking zoeken met onder meer kennisinstellingen. Directeur Jan Buining van de Basic Supply Group is voorzitter van de FoodCircle-stuurgroep en verwacht veel van FoodCircle. Er ligt een directe relatie tussen FoodCircle en het noordelijke beleidsspeerpunt Healthy Ageing. Het onderzoek in FoodCircle-verband richt zich op food for healthy ageing. Dat betekent dat we op zoek zijn naar gezondere en meer duurzame alternatieven voor grondstoffen die in de voedingsmiddelenindustrie worden toegepast. We hebben een inventarisatie gemaakt van thema s die mogelijk kunnen dienen als springplank voor productontwikkeling. Dat heeft een aantal categorieën opgeleverd die interessant kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan natuurlijke conserveringsmethoden, zout-armere ingrediënten en gebruik van gezondere oliën. Tegelijkertijd willen we geen concessies doen aan de smaak. We willen gezondere, maar ook lekkere producten blijven produceren. Dat vergt veel kennis en dus onderzoek. Daarbij betrekken we onder meer de Hanzehogeschool en het Van Hall Instituut. Over en weer profiteren bedrijfsleven en die scholen van elkaar. Belangrijk is dat FoodCircle zich richt op pre-competitief onderzoek. Het dient kennis op te leveren waar al die bedrijven wat aan hebben, zonder dat ze elkaar op de markt ermee in de weg zitten. 37 Bron: Enza Zaden

20 SPOTLICHT ONDERNEMERS UITGELICHT Sinds januari dit jaar staat er een op maat ontwikkelde Resatowaterstraalsnijmachine in de productiehal van Jacfriesland in Drachten. Misschien, heel misschien, komt er zelfs binnenkort nog een naast te staan. En dan te bedenken dat nog maar twee jaar geleden Rob Castien van Resato en Renze de Graaf van Jacfriesland elkaar voor het eerst ontmoetten. Jacfriesland is het productiebedrijf van de Jacquet Metal Service Group Nederland. Vanuit Drachten worden hoge kwaliteit rvs en stalen platen tot en met 100 mm dik in elke vorm gesneden, gekant of gewalsd. Het machinepark bestaat uit laser- en plasmasnijmachines en sinds kort ook een Roden, gespecialiseerd in hogedruk. Deze advanced cutting machine is de grootste die we tot nu toe gebouwd hebben. Hij is 13 meter 20 lang, 3 meter breed en is uit gaan buiken. Optie was dan ook om de bak van staal te maken. Tenminste, dat dachten wij. Renze zag het anders: hij kwam met het idee om de bak in roestvrijstaal uit te voeren. Dat hoef je niet te coaten en kon in eigen huis gemaakt worden. Slim gedacht natuurlijk. Zo kwam het dat we bij Jacfriesland ter plekke de hele snijmachine hebben Een noordelijke samenwerking die hout snijdt... met water waterstraalsnijmachine. Renze de Graaf opgebouwd uit twee delen van 6 meter. ontwikkeld en geassembleerd. Ook had is manager van Jacfriesland: Binnen Door de twee zones kun je aan de ene Renze nog wat ideeën om het water op onze groep stonden verschillende water- kant snijden en aan de andere kant en neer te laten gaan en zijn op zijn straalsnijmachines uit Zweden. Toen ontladen en een nieuwe plaat klaarleg- verzoek de pompen in plaats van op de we, om ons aanbod uit te breiden, over gen. De 2,5D kop die erop zit, is geen grond, waar we ze normaal gesproken de aanschaf van een machine nadach- 2D en ook geen 3D en wordt ook wel plaatsen, omhoog gebracht. Zo kunnen ten, was het niet direct logisch dat we een vijfassige kop genoemd. Je kunt er de operators gemakkelijk aan beide kan- ons ook op Zweden zouden richten. niet alleen recht mee snijden, zoals met ten van het apparaat werken. Je kunt Resato is een bekende naam en is de laser- en plasmachines, maar ook onder hier beslist zeggen dat echt samenwerken 38 marktleider in Nederland. En ze zitten ook nog eens op zo ongeveer een steen- een hoek. Bovendien kun je met water door nog dikker materiaal. leidt tot een echt beter resultaat. 39 worp afstand. Toen ik dan ook twee jaar Dat de in eigen beheer ontwikkelde geleden op de Techni-Show in Utrecht op de stand van Resato zag dat ze met een 2,5D kop waterstraalsnijmachine waterstraalsnijmachine van Resato een in het oog springende technologische ontwikkeling is, blijkt wel uit de nomi- Resato: Rob Castien en zijn compagnons onder een hoek aan het snijden waren, natie voor een Innovation Award op de Ton Driessen en Michel Hooftman was ik gelijk om. Hoe die machine ook komende Techni-Show. kochten Resato 2,5 jaar geleden van was opgebouwd: vaak zien innovaties eruit als hele ingewikkelde objecten, deze niet, ik zag gelijk hoe het werkte. Een paar maanden later zat ik met mijn Echt samenwerken leidt echt tot een beter resultaat De machine is op maat gemaakt voor de oprichters. NOM is aandeelhouder en financier. Bij Resato werken 49 mensen, waarvan 9 op de R&D-afdeling. In 2011 heeft het bedrijf naar 56 landen compagnon in de auto naar Roden. Vorig Jacfriesland, een aantal onderdelen zijn geëxporteerd. jaar augustus besloten we tot de aanschaf, in december begon de bouw en sinds januari zijn we al voorzichtig aan standaard en een aantal zijn specifiek voor hen ontwikkeld. Dat is overigens ook de kracht van de systemen van Jacfriesland: In 2004 ontstond Jacfriesland als het produceren. Planning is dat we met Resato: dat ze configureerbaar zijn, een onderdeel van de Jacquet Metal een paar weken 24 uur per dag kunnen zodat klanten de vrijheid hebben om Service Group. Renze de Graaf werd draaien. Dat is toch ongelooflijk? te bekijken welke opties ze wel en niet een van de aandeelhouders. NOM Genomineerd voor de Innovation Award Rob Castien is managing director van nodig hebben. Constructietechnisch was er sprake van een bijzondere samenwerking. Rob: Normaal gesproken maken we de waterbak van kunststof, hielp bij de start met het gebruikmaken van subsidiemogelijkheden. Bij Jacfriesland werken 34 mensen. De omzet is het afgelopen jaar met zo n Resato, innovatief hightech bedrijf in alleen zou die in dit geval wel heel erg 25% gestegen. Rob Castien van Resato (links) en Renze de Graaf van Jacfriesland bij de waterstraalsnijmachine