Een evenwichtige energiemix. Aardgas en LNG

Transcriptie

1 Een evenwichtige energiemix Aardgas en LNG

2 Profiel van de Groep Als een van de grootste energieproducenten op wereldvlak is GDF SUEZ actief in de hele energieketen, in elektriciteit en in aardgas, zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts. De Groep stoelt de ontwikkeling van haar activiteiten (energie, energiediensten en milieu) op een model van verantwoordelijke groei om het hoofd te bieden aan de grote uitdagingen: tegemoetkomen aan de energiebehoeften, de bevoorrading zekerstellen, de klimaatveranderingen bestrijden en het rendement van de beschikbare energiebronnen verbeteren. GDF SUEZ steunt op een gediversifieerde bevoorradingsportefeuille en een flexibel en rendabel elektriciteitsproductieapparaat om innoverende energieoplossingen uit te werken voor particulieren, overheden en bedrijven. De Groep telt circa medewerkers, die in 2008 een omzet realiseerden van 83,1 miljard euro. GDF SUEZ wordt genoteerd in Brussel, Luxemburg en Parijs, en is opgenomen in de belangrijkste internationale indices: CAC 40, BEL 20, DJ Stoxx 50, DJ Euro Stoxx 50, Euronext 100, FTSE Eurotop 100, MSCI Europe en ASPI Eurozone. Inhoud Profiel van de Groep Aardgas, even natuurlijk als onmisbaar De keten van het aardgas en het LNG 1. Exploratie & productie 2. Bevoorrading 3. Infrastructuur 4. Verkoop en diensten Onze belangrijkste dochterondernemingen Woordenlijst medewerkers in circa 60 landen 83,1 miljard euro omzet in Gm 3 gasleveringen in methaantankers, waarvan drie in aanbouw onderzoekers en experts in 8 R&D-centra nr.1 aankoper van aardgas in Europa nr.1 operator van netwerken voor transport en distributie van aardgas in Europa nr.1 invoerder van vloeibaar aardgas in Europa en de Verenigde Staten nr.1 leverancier van diensten voor energie- en milieurendement in Europa

3 Aardgas, even natuurlijk als onmisbaar In 1959 stak voor het eerst een schip de Atlantische Oceaan over om vloeibaar aardgas (LNG) vanuit de Verenigde Staten te leveren in het Verenigd Koninkrijk. In de 50 daaropvolgende jaren heeft het aardgas zich overal ter wereld opgewerkt tot een van de belangrijkste energiebronnen, onder andere door de afname van het gebruik van steenkool en door de aardolieschokken. Door zijn aantrekkelijke prijs wordt aardgas steeds meer gebruikt, niet alleen in de sectoren van de productie en de transformatie, maar ook bij de particulieren en in de dienstensector. Methaan/aardgas heeft een hogere calorische waarde en komt meer voor dan het kolengas dat begin vorige eeuw voor verwarming en verlichting zorgde bij de gezinnen, maar het vereist wel een grootschalige infrastructuur. De technologische vooruitgang op het vlak van de vloeibaarmaking en de opslag, en de geleidelijke uitbouw van een netwerk voor transport en distributie hebben een bevoorrading op lange afstand mogelijk gemaakt, van de grote aardgasvelden naar de eindconsument. Aardgas is zowat overal ter wereld te vinden, en komt nog steeds overvloedig voor. De reserves zijn weliswaar niet onuitputtelijk, maar door de ontwikkeling van de exploratietechnieken kunnen tegenwoordig ook velden geëxploiteerd worden die vroeger onbereikbaar leken. Dankzij zijn geringe koolstofgehalte is aardgas minder vervuilend dan de fossiele energiebronnen. In veel regio s van de wereld is het de voornaamste brandstof geworden voor de productie van elektriciteit, dankzij enerzijds zijn troeven op milieuvlak en anderzijds zijn concurrerende prijs en de relatief bescheiden investeringskosten voor een centrale met gecombineerde cyclus op aardgas. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) ligt de sector van de elektriciteitsproductie aan de basis van meer dan de helft van de toename van de vraag naar aardgas op wereldvlak. In Europa wordt zijn groei mee gestimuleerd door de richtlijnen die de uitstoot van broeikasgassen willen terugdringen door het gebruik van energiebronnen die minder CO 2 uitstoten. Aardgascentrales nemen dan ook een belangrijke plaats in binnen het productiepark van GDF SUEZ. Deze centrales namen eind juni % van de 70,2 GW aan geïnstalleerde capaciteit van de Groep voor hun reke- ning, en bijna twee derde van de 20,4 GW die eind 2008 in aanbouw was. Ze produceerden ook de helft van de elektriciteit in 2008 (276 TWh). Algemeen wordt verwacht dat de Europese landen, waar de productie geleidelijk afneemt, in de toekomst steeds afhankelijker zullen worden van de invoer. Terwijl de invoer in 2006 goed was voor 45% van de behoefte aan aardgas in Europa, verwacht het IEA dat dit aandeel in 2030 zal zijn toegenomen tot 69%. Die invoer zal dan voornamelijk afkomstig zijn uit Rusland en Algerije, en in mindere mate uit West-Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Als vooraanstaande operator in de wereldwijde energiesector is de bevoorradingszekerheid voor GDF SUEZ van doorslaggevend belang. De Groep heeft dan ook gezorgd voor een doorgedreven diversificatie van haar leveranciers - die elk instaan voor maximaal 20% van haar aankopen - en de transportroutes. Zo konden wij de onverwachte daling van de bevoorrading in Russisch gas in januari 2009 het hoofd bieden door andere distributiekanalen aan te spreken, zodat wij zowel de leveringen aan onze klanten op peil konden houden als zelfs konden bijdragen tot het opvangen van de vraag in Centraal-Europa. Onze diversificatiestrategie steunt verder op onze langetermijnontwikkeling in de strategische sector van het LNG, waar wij een van s werelds grootste operatoren zijn geworden, wat ons een grote flexibiliteit in bevoorradingskanalen bezorgt. Als operator in de hele energieketen koppelt onze visie verantwoordelijkheidszin aan pragmatisme. De diversiteit die onze bevoorradingsportefeuille en onze installaties kenmerkt, wil een antwoord bieden op de grote vragen Onze bevoorradingszekerheid staat of valt met de diversificatie van onze leveranciers en de transportroutes op economisch, milieu- en industrievlak: de beheersing van de uitstoot van broeikasgassen, de beschikbaarheid en rentabiliteit van de exploiteerbare bronnen, en de groei van de vraag op langere termijn. Onze activiteit moet ook een confronterende realiteit onder ogen zien: om de vereiste hoeveelheid aardgas te blijven transporteren, zullen aanzienlijke infrastructuuruitgaven nodig zijn. De investeringsbehoeften in de wereldwijde gassector worden door het IEA voor de periode op meer dan miljard euro geschat, waarvan 61% voor de exploratie en productie van koolwaterstoffen, 31% voor transport en distributie en 8% voor LNG. Bij de industrie is grote vraag naar aardgas en elektriciteit tegen concurrerende voorwaarden. Hetzelfde geldt voor de essentiële behoeften van de particulieren. In de huidige problematische economische context bieden wij onze klanten niet alleen energie, maar ook de technologie die hen in staat stelt hun verbruik te optimaliseren. Van de energie-audit over het ontwerp en de installatie tot het onderhoud en zelfs de financiering: deze diensten vormen de perfecte aanvulling op ons energieaanbod. De toenemende schaarste van de natuurlijke rijkdommen en energiebronnen en het cruciale belang van de milieuvereisten zijn een onomkeerbaar feit. Wij moeten bijdragen tot het antwoord. Dat is onze opdracht als leverancier van nutsdiensten. Jean-François Cirelli Vice-Voorzitter Gedelegeerd Directeur-generaal Gérard Mestrallet Voorzitter Directeur-generaal 2 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 3

4 Exploratie & productie Onshore en offshore. Bevoorrading Contracten op korte en lange termijn, zeetransport met methaantankers, energietrading. Infrastructuur Transport over land via gaspijpleidingen, fabrieken voor behandeling en vloeibaarmaking, hervergassingsterminals, opslag en distributie. Verkoop en diensten Aanbiedingen en assortiment, energiediensten, oplossingen voor energierendement, engineeringadvies. De beheersing van de hele aardgas- en LNG-keten 4 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 5

5 Exploratie & productie De activiteit Exploratie & productie (E&P) vormt als eerste schakel in de keten een sleutelfactor binnen de diversificatiestrategie van GDF SUEZ. De aanwezigheid van de Groep in de stroomopwaartse gassector verhoogt niet alleen de bevoorradingszekerheid, maar stimuleert ook haar ontwikkeling in het vloeibaar aardgas (LNG). Eind september 2009 oefende GDF SUEZ E&P-activiteiten uit in 15 landen, voornamelijk in Europa en Noord-Afrika. Conform de gebruikelijke praktijken in de sector gaat de Groep meestal partnerships aan met een of meer andere aardolie- en gasmaatschappijen. In totaal bezit zij 357 licenties voor exploratie en/of productie, waarvan 206 (58%) als operator. Via zijn E&P-activiteit beschikt GDF SUEZ over eigen reserves, wat bijdraagt tot zijn zekerheid inzake toegang tot koolwaterstofbronnen. De bewezen en waarschijnlijke reserves (2P) bedragen 704 miljoen vaten aardolie-equivalent (Mvoe), waarvan 70% aardgas en 30% vloeibare koolwaterstoffen. Het aandeel van de Groep in de bruto 2P-reserves van de velden waar zij partner in is, bedraagt 729 Mvoe. Via zijn E&P-activiteit beschikt GDF SUEZ over eigen reserves, wat bijdraagt tot zijn zekerheid inzake toegang tot koolwaterstofbronnen Haar productie bereikte 51,3 Mvoe in 2008, waarvan 74% aan aardgas. Bijna de helft van het geproduceerde gas wordt ingezet voor de wereldwijde bevoorrading van de Groep, met het oog op de eigen behoeften en die van haar klanten op de eindmarkten. De rest van de productie wordt verkocht aan derden, doorgaans binnen het kader van contracten op korte of lange termijn. GasTerra in Nederland en E.ON en EGM in Duitsland zijn de voornaamste afnemers. GDF SUEZ kan bogen op belangrijke posities in de E&P in Noord-Europa. Het is de grootste offshore producent in Nederland, waar de Groep participaties bezit in 46 aardolie- en aardgasvelden, waarvan 40 in productie. Het is de derde producent in Duitsland (25 exploratielicenties en 187 productielicenties, waarvan 133 als operator), de negende in Noorwegen (21 exploratielicenties en 14 productielicenties) en twintigste in het Verenigd Koninkrijk (40 exploratielicenties en 24 productielicenties, waarvan 2 als operator). De Groep is verder aanwezig in Afrika (Algerije, Egypte, Libië, Mauritanië en Ivoorkust), het Midden-Oosten (Qatar) en de Kaspische Zee (Azerbeidjan). In 2009 deed zij haar intrede op de Noord-Amerikaanse markt (Golf van Mexico) en in Indonesië, in het kader van overeenkomsten met de Italiaanse aardoliegroep Eni, en in Australië binnen het geïntegreerde project voor de productie van LNG Bonaparte. Ten slotte worden momenteel ontwikkelingsprojecten in de Russische zone van de Kaspische Zee bestudeerd. 36% Nederland 22% Duitsland 21% 20% Noorwegen 20% Verenigd Koninkrijk Productie 51,3 74% gas, 26% aardolie Geografische opsplitsing van de productie en de reserves aan koolwaterstoffen per 31 december % Noorwegen Duitsland 17% Nederland 11% Verenigd Koninkrijk Overige 2% 2% Overige Reserves 704 Mvoe 70% gas, 30% aardolie 1 6 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 7

6 Bevoorrading 2 Geografische opsplitsing van langetermijncontracten voor aardgasbevoorrading per 31 december % Noorwegen 15% Nederland 14% Rusland 12% Midden-Oosten en Azië (1) 11% Algerije 8% Trinidad en Tobago 6% Egypte 4% Verenigd Koninkrijk 2% Libië 5% Overige Bevoorrading 909 TWh (1) Inclusief toeleveringscontracten GDF SUEZ ontwikkelt zijn bevoorradingsportefeuille volgens drie krachtlijnen: zekerheid, concurrentievermogen en flexibiliteit. Die strategie staat borg voor een betrouwbare en constante aardgasaanvoer voor zijn afzetkanalen en energieomvormers en dus ook voor zijn klanten. De portefeuille van de Groep, goed voor een jaarlijks volume van meer dan 110 miljard m 3 aardgas, is een van de meest gediversifieerde van Europa. Het aardgas wordt enerzijds aangevoerd over land of zee vanuit de geografische zones met de grootste reserves. Anderzijds koopt GDF SUEZ ook aardgas aan via langetermijncontracten, de markten of kortetermijntransacties. Een van de troeven van deze diversificatie is dat zij de Groep beschermt tegen tijdelijke bevoorradingsonderbrekingen, maar ook dat zij daardoor haar aankopen optimaal kan afstemmen op haar behoeften. Zo behoudt zij een grote beheerflexibiliteit om te antwoorden op de fluctuerende vraag en de specifieke behoeften van bepaalde klanten. De diversificatie van de Groep zorgt voor de nodige beheerflexibiliteit om de wisselende vraag het hoofd te bieden De Groep dekt het gros van haar behoefte aan aardgas via langetermijncontracten, vanuit een twaalftal landen. Die contracten hebben een gemiddelde duur van 15,5 jaar. Zij bieden GDF SUEZ de nodige zichtbaarheid om zijn ontwikkeling en bevoorradingszekerheid veilig te stellen, een belangrijke troef op de Europese aardgasmarkt. De grootste aardgasreserves zijn gesitueerd in Noorwegen (23,4% van de langetermijnbevoorrading) en Nederland (14,5%), gevolgd door Rusland, Algerije, Egypte, het Verenigd Koninkrijk, Libië en Nigeria. Via het efficiënte beheer van haar transport- en opslagcapaciteit kan de Groep instaan voor de bevoorradingszekerheid van haar klanten over heel Europa. Met het oog op haar toekomstige groei in Europa blijft de Groep haar portefeuille verder uitbouwen, ook bij haar traditionele leveranciers. Zo heeft zij in 2006 haar contract voor de levering van Russisch aardgas met Gazprom verlengd tot in 2030, en heeft zij eind 2007 haar bevoorrading in Algerijns aardgas doorgetrokken tot in In juni 2009 heeft zij haar partnership met GasTerra versterkt, voor de aankoop van aardgas tot in Daarnaast voorziet een overeenkomst met Eni van 2008 in de levering van jaarlijks 4 miljard m 3 gas in Italië gedurende 20 jaar, met een optie voor 2,5 miljard m 3 aardgas op 11 jaar in Duitsland. Dit soort langetermijncontracten vormt de basis van het beheer van onze portefeuille. Teneinde zijn bevoorrading optimaal af te stemmen op zijn behoeften en het volume van de bronnen aan te passen aan de evolutie van de verkoop vult GDF SUEZ zijn portefeuille aan door een beroep te doen op de kortetermijnmarkten in Europa, via zijn dochterondernemingen Gaselys en Electrabel. Aan de hand van deze activiteiten van portefeuillebeheer en trading kan de Groep de kosten drukken en profiteren van de marktkansen op kortere termijn. 8 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 9

7 Dankzij zijn marktexpertise kan GDF SUEZ producten en diensten voorstellen die de levering van elektriciteit en aardgas koppelen met financiële afdekkingsinstrumenten. Dat zorgt ervoor dat de klanten hun blootstelling aan de fluctuaties van de energieprijzen beheersbaar kunnen houden (risicobeheer) en/of over de nodige materiële optimaliseringsoplossingen (beheer van de flexibiliteit van de capaciteit voor productie, transport en opslag) of contractuele activa (flexibiliteit van zowel aankoopals verkoopcontracten) beschikken wat aardgas en elektriciteit betreft. In de Verenigde Staten concentreert de activiteit van energiehandel zich op het gecentraliseerde portefeuillebeheer, het Central Portfolio Management. Deze activiteit verzorgt het geïntegreerde beheer van de risico s van de groothandelsbasisproducten doorheen de hele portefeuille van de activa bij de elektriciteitsproductie, het LNG en de kleinhandelselektriciteitscontracten. Vloeibaar aardgas De LNG-sector, die pas eind jaren 50 echt van de grond kwam, boekt tegenwoordig een sterkere groei dan die van de aanvoer via gaspijpleidingen, wat samenhangt met de vraag naar aardgas op wereldschaal. Het LNG stelt GDF SUEZ ook in staat om zijn bevoorradingsportefeuille te diversifiëren, en daarbij geïntegreerde projecten te ontwikkelen op het raakvlak van E&P-activiteiten en vloeibaarmaking. LNG kan per schip over lange afstanden getransporteerd worden, en biedt dan ook toegang tot aardgasbronnen die geografisch ver verwijderd zijn van de verbruiksmarkten. Het zorgt ook voor een bijkomende flexibiliteit in het beheer van de bevoorradingsportefeuille van de Groep, die zo kan inspelen op kansen voor optimalisering en arbitrage. De expertise van GDF SUEZ dekt de hele LNG-keten, van de productie tot de invoer en de verkoop, via de exploitatie van terminals voor hervergassing en zeetransport en op basis van grootschalige inspanningen voor onderzoek en ontwikkeling. De Groep is vandaag de grootste invoerder van LNG in Europa en de Verenigde Staten, en de tweede operator van methaanterminals in Europa. De Groep betrekt haar LNG in zes producerende landen, in het kader van langetermijncontracten: Algerije (119 TWh per jaar), Egypte (55 TWh), Nigeria GDF SUEZ is vandaag de grootste invoerder van LNG in Europa en de Verenigde Staten (6 TWh), Trinidad en Tobago (68 TWh), Noorwegen (7,5 TWh) en vanaf 2010 Jemen (39 TWh). Drie van deze bevoorradingskanalen ontspringen in vloeibaarmakingsfabrieken waarin de Groep een participatie bezit: Atlantic LNG (Trinidad en Tobago), Idku (Egypte) en Snøhvit (Noorwegen). Om haar behoeften aan zeetransport te dekken, beschikt de Groep over een vloot methaantankers waarvan de capaciteit wordt afgestemd op haar langetermijnverbintenissen en op incidentele marktkansen. Eind september 2009 bestond de vloot van GDF SUEZ uit 14 methaantankers: vijf waar het eigenaar of mede-eigenaar van is, en negen die gecharterd worden bij diverse rederijen. In 2010 wordt de vloot uitgebreid met drie methaantankers die nu nog in aanbouw zijn. Zij zullen vooral ingezet worden voor het transport van LNG vanuit Jemen en voor de bevoorrading van de drijvende terminal Neptune, in het noordoosten van de Verenigde Staten, en de terminal van Mejillones, in het noorden van Chili, die beide begin 2010 in gebruik worden genomen. Het gros van het LNG wordt gelost via de methaanterminals van de belangrijkste invoerlanden. In Europa zijn deze terminals gesitueerd in Frankrijk (Montoir-de-Bretagne, Fos-Tonkin en vanaf eind 2009 Fos-Cavaou); België (Zeebrugge); Spanje (Huelva en Cartagena); Italië (Panigaglia); en het Verenigd Koninkrijk (Isle-of-Grain). In Noord-Amerika leveren de tankers van de Groep LNG aan de Amerikaanse terminals van Everett in Boston (die eind 2009 aangevuld worden met de drijvende terminal Neptune voor de kust van Boston) en Penuelas in Porto Rico. De Groep beschikt daarnaast over hervergassingscapaciteit in de terminals van Sabine Pass en, vanaf 2010, van Freeport in de Golf van Mexico. 10 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 11

8 Exploratie Productie 9 Vloeibaarmakingsfabrieken Hervergassingsterminals 7 16 Terminals voor vloeibaarmaking en hervergassing Atlantic LNG, Trinidad & Tobago 2 Arzew Bethioua Skikda, Algerije 3 Brass LNG, Nigeria (1) 4 Bonny Island, Nigeria 5 Kameroen (1) 6 Snøhvit LNG, Noorwegen 7 Idku, Egypte 8 Yemen LNG, Jemen 9 Bonaparte LNG, Australië (1) Freeport LNG, Verenigde Staten 2 Sabine Pass, Verenigde Staten 3 Everett, Verenigde Staten 4 Neptune LNG, Verenigde Staten (2) 5 Rabaska, Canada (1) 6 Peñuelas, Porto Rico 7 Mejillones, Chili (2) 8 Isle of Grain, Verenigd Koninkrijk Zeebrugge, België 10 Montoir, Frankrijk 11 Fos Cavaou, Frankrijk (2) 12 Fos Tonkin, Frankrijk 13 Triton, Italië (1) 14 Cartagena, Spanje 15 Huelva, Spanje 16 Zuid-Afrika (1) 17 Dahej, India 18 Cochin, India (2) (1) Project. (2) In aanbouw. Wereldwijde en gediversifieerde resources 12 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 13

9 Infrastructuur Om de groei van de aardgasmarkten in goede banen te leiden, investeert GDF SUEZ in de ontwikkeling van de stroomopwaartse en stroomafwaartse infrastructuren van de aardgasketen. Bedoeling is de flexibiliteit van de aanvoer in stand te houden aan de hand van uiteenlopende bronnen, met het oog op de bevoorradingszekerheid. Voor GDF SUEZ zijn veiligheid en betrouwbaarheid van de infrastructuur even prioritair als de verhoging van de capaciteit. In Europa, waar de Groep de grootste beheerder van netwerken en infrastructuur voor aardgas is, richten alle dochterondernemingen zich op de certificatie van hun activiteit door de internationale standaardiseringsorganisatie ISO. Op LNG-vlak investeert de Groep in infrastructuur voor productie (vloeibaarmakingsfabrieken) en ontvangst (hervergassingsterminals). De Groep bezit in dat kader participaties in drie vloeibaarmakingsfabrieken in Trinidad & Tobago (Atlantic LNG, sinds 1999), Egypte (Idku, sinds 2005) en Noorwegen (Melkøya, verbonden met het veld van Snøhvit, sinds 2007). GDF SUEZ neemt ook actief deel aan diverse projecten voor fabrieken op land en op zee. In augustus 2009 tekende GD SUEZ een partnershipovereenkomst met Santos voor de ontwikkeling van een project voor een drijvende vloeibaarmakingsfabriek met een capaciteit van 2 miljoen ton LNG per jaar in het Bonaparte-bekken, ten noorden van Australië. De Groep, die houder is van 60% van de offshore aardgasvelden van Petrel, Tern en Frigate, wordt in 2011 operator van het project en zal het geproduceerde LNG vanaf dat jaar op de markt brengen. GDF SUEZ streeft ernaar tegen 2013 over een hervergassingscapaciteit van 44 miljard m 3 wereldwijd te beschikken In de stroomafwaartse sector van de LNG-keten streeft GDF SUEZ ernaar tegen 2013 over een hervergassingscapaciteit van 44 miljard m 3 wereldwijd te beschikken. De Groep is via Elengy, sinds eind 2008 een onafhankelijke dochteronderneming, in Europa de tweede operator van methaanterminals, en zij is eigenaar van de Franse terminals van Montoir-de-Bretagne (7 miljard m 3 hervergassingscapaciteit per jaar) en Fos-Tonkin (10 miljard m 3 ), en in de Verenigde Staten van de terminal van Everett (6,9 miljard m 3 ). Zij bezit verder participaties in Frankrijk (Fos-Cavaou, 70,2%), België (Zeebrugge, 60%) en India (10% in de vennootschap Petronet LNG Ltd., die eigenaar is van een terminal in Dahej en er een andere bouwt in Cochin). De Groep is bovendien actief in de ontwikkeling van de technologie voor drijvende ontvangstfaciliteiten. In Chili zal de versneld ontwikkelde terminal van Mejillones (voor 50% in eigendom) gebruik maken van een methaantanker als drijvende opslagfaciliteit. In de Verenigde Staten zal via de offshore terminal Neptune voor de kust van Massachusetts per dag 11 à 21 miljoen m 3 aardgas geleverd worden voor New England door twee hervergassingsmethaantankers. Deze twee terminals zullen begin 2010 in gebruik genomen worden. Daarnaast zijn er terminalprojecten lopende in Italië (drijvende terminal van Triton) en Québec (Rabaska). Evolutie van de wereldwijde vraag naar vloeibaar aardgas (in miljard m 3 ) 700 in in in 2006 Gemiddelde jaarlijkse toename +5,1% Bron: Internationaal Energieagentschap 3 14 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 15

10 Opslag Met een totale capaciteit van 10,7 miljard m 3 bekleedt de opslaginfrastructuur van GDF SUEZ en zijn dochterondernemingen de tweede plaats op Europees vlak. De Groep heeft zich tot doel gesteld om dit cijfer met 3 miljard m 3 op te trekken tegen Sinds eind 2008 wordt de exploitatie van de opslagfaciliteiten in Europa uitgeoefend door de onafhankelijke dochteronderneming Storengy. De aardgasopslaginstallaties staan borg voor de bevoorrading het hele jaar door, ook bij strenge koude, marktschommelingen en leveranciers die hun verbintenissen niet nakomen. De aardgasvolumes die in de loop van het jaar geleverd worden, kunnen worden aangepast aan de van seizoen tot seizoen fluctuerende vraag, waarbij de overschotten van de zomer worden opgeslagen om ze beschikbaar te maken wanneer de kou zijn intrede doet. Die opslag zorgt zo voor de nodige flexibiliteit om te beantwoorden aan de behoeften van de klanten, die kunnen fluctueren van week tot week met de temperatuur, van dag tot dag naargelang het week- of De opslaginstallaties zorgen voor de nodige flexibiliteit om te beantwoorden aan de in de loop van het jaar fluctuerende behoeften van de klanten weekenddagen betreft, en zelfs naargelang de verschillende momenten van de dag, met zijn dal- en piekuren. Zij stelt de Groep ook in staat om het beheer van haar elektriciteitscentrales op aardgas te optimaliseren. Terwijl in de Verenigde Staten vooral gebruik gemaakt wordt van uitgeputte velden voor de opslag van aardgas, wordt in Europa de voorkeur gegeven aan zoutgrotten en grondwaterlagen. Van de 12 installaties die Storengy in Frankrijk exploiteert, voor een totaalvolume van 9,7 miljard m 3, zijn er negen in grondwaterlagen gesitueerd en drie in zoutgrotten. De dochterondernemingen van GDF SUEZ bezitten tevens 54 compressoren, met een totaal vermogen van 216 MW, voor de extractie en injectie van het aardgas, en uiteenlopende installaties voor de behandeling van het aardgas en de aansluiting op het transportnetwerk. De Groep bezit opslaginstallaties in heel Europa. Zo exploiteert zij vier vestigingen in Duitsland, met een capaciteit van 600 miljoen m 3, en ontwikkelt zij een site in het Britse Stublach (Cheshire). In België bezit zij een participatie van 38,5% in Fluxys, dat de site van Loenhout exploiteert, een ondergrondse opslagfaciliteit in de grondwaterlaag met een capaciteit van 625 miljoen m 3. In Oost-Europa heeft GDF SUEZ een participatie in Nafta, dat in Slowakije ondergrondse opslagfaciliteiten exploiteert met een totaal volume van 2,1 miljard m 3, en in SPP Bohemia, dat beschikt over 750 miljoen m 3 aan capaciteit in Tsjechië. De Groep is verder aanwezig in het kapitaal van de tweede en de derde operator in Roemenië: Depomures (300 miljoen m 3 capaciteit) en Amgaz (50 miljoen m 3 ). Buiten Europa bezit de Groep in Canada participaties in twee opslagfaciliteiten in Saint Flavien (100 miljoen m 3 ) en Pointe du Lac (20 miljoen m 3 ), beide in Québec. 16 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 17

11 Transport en distributie Via zijn dochterondernemingen beheert GDF SUEZ het grootste netwerk voor aardgastransport van Europa ( km, waarvan km op het Franse grondgebied), en het grootste distributienetwerk (zo n km). De ontwikkeling van de aanvoerkanalen naar de consumenten is een belangrijke factor in de bouw van de Europese aardgasmarkt. Conform de Europese wetgeving die een geïntegreerde en transparante energiemarkt beoogt, is het beheer van de transport- en distributienetwerken afgesplitst van de activiteiten van productie en bevoorrading van de Groep. Dit beheer is toevertrouwd aan respectievelijk GRTgaz, sinds begin 2005, en GrDF, sinds einde Om het hoofd te bieden aan de toenemende vraag naar bijkomende transportcapaciteit zet GRTgaz de ontwikkeling van zijn netwerk voort om het aardgas van de leveranciers af te nemen. Voor de periode zijn in dat kader voor 6,5 miljard euro aan investeringen gepland voor de aansluiting van nieuwe centrales met gecombineerde cyclus en nieuwe LNG-terminals, en voor het stroomlijnen van de uitwisselingen. De investeringen van 6,5 miljard euro voor de periode zullen het transportnetwerk stroomlijnen In Frankrijk exploiteert GRTgaz het transportnetwerk vanuit het nationale verdeelcentrum van Parijs. Dit geïntegreerde systeem staat borg voor enerzijds de bewaking van de installaties op veiligheidsvlak en anderzijds de sturing van de aardgasstromen en leveringen aan de klanten. In 2008 werd de ISO 9001-kwaliteitscertificatie van GRTgaz verlengd voor het geheel van de activiteiten, inclusief de aanvoer en de leveringen van het gas en het odoriseren van het getransporteerde gas. Eind 2008 was 56% van het transportnetwerk reeds opgeknapt in het kader van een meerjarig programma voor de inspectie van de leidingen, dat in 2001 was opgestart. In de rest van Europa beschikt GDF SUEZ over participaties in netwerken in België (Fluxys, 38,5%), Duitsland (Megal, 44%) en Oostenrijk (BOG, 34%). Naast zijn binnenlandse transportdiensten stelt Fluxys ook het transport van grens tot grens voor, waarbij het aardgas via het Belgische netwerk naar Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië en het Verenigd Koninkrijk geleid wordt. In Zuid-Amerika houdt de Groep 84,7% in Gasoducto Norandino, dat een gaspijpleiding bezit en exploiteert in het noorden van Chili en een minderheidsaandeel (8%) in de Peruviaanse vennootschap Transportadora de Gas del Perú (TGP), die aardgas transporteert van het gasveld van Camisea naar Lima. In de stroomafwaartse transportsector zorgt het distributienetwerk van de Groep, via GrDF, voor de aanvoer van het door de expediteurs (leveranciers of gemachtigden) verkochte aardgas naar de eindklanten. In Frankrijk worden gemeenten bediend, samen goed voor 77% van de bevolking van het land. Het beheersysteem van GrDF is sinds juli 2008 gecertificeerd conform ISO 9001 (kwaliteit) en ISO (milieu) voor alle activiteiten in verband met de distributie van het aardgas. GDF SUEZ is ook een vooraanstaande distributeur in Italië, waar zijn dochteronderneming Italcogim (participatie van 100%) een netwerk van km exploiteert met 465 concessies over het hele schiereiland. In Duitsland bevoorraadt GASAG (31,6%) klanten in aardgas via een distributienetwerk van km en een ondergrondse opslagfaciliteit van 1,1 miljard m 3. In de rest van Europa is de Groep in de distributie aanwezig in Roemenië (GDF SUEZ Energy Romania, 51%), Hongarije (Egaz-Degaz,100%), Slowakije (SPP, 49%) en Portugal (Portgas, 25,4%). In 2008 nam de Groep 90% over van Izgaz, de derde distributeur in Turkije. GDF SUEZ is ook actief in Mexico, via zes dochterondernemingen voor aardgasdistributie onder de merknaam Maxigas en twee transportondernemingen (Mayacan en Bajio). In Argentinië bezit de Groep 64,16% in Litoral Gas, een van de vier grootste distributiebedrijven. Zij bezit daarnaast een distributiebedrijf in Chili, Distrinor (33,25%), dat zich richt op de industriële vraag. In Thailand ten slotte heeft zij een belang van 40% in PTTNGD Co. Ltd., een distributeur van aardgas voor industrieklanten in de regio Bangkok. 18 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 19

12 Verkoop en diensten 4 GDF SUEZ is de grootste speler op de markt van de verkoop van aardgas en de oplossingen voor milieucomfort voor individuele woningen in de Benelux, waar het een historische operator is via Electrabel, en in Frankrijk. Om nauwkeuriger in te spelen op de behoeften van de markten en de klanten wordt een specifiek assortiment aangeboden via erkende merken. Sinds de opening van de Europese energiemarkt in juli 2007 stelt GDF SUEZ combinaties voor van aardgas en elektriciteit voor de particulieren in Frankrijk. DolceVita 2 Énergies Nature, dat in 2008 werd geïntroduceerd, is het eerste aanbod op de markt met een vaste prijs waarmee via de aankoop van koolstofkredieten 100% van de CO 2 uitstoot van het aardgasverbruik gecompenseerd kan worden. Ook de particuliere klanten kunnen de vruchten plukken van de energierendementsoplossingen voor woningen, die onder andere met duurzame energie werken. Deze milieucomfortoplossingen beantwoorden aan de doelstellingen van de Grenelle de l Environnement en worden in Frankrijk aangeboden via de dochterondernemingen van Climasave en de installatie en het onderhoud van energiesystemen door Savelys. De klanten die hun installaties willen moderniseren, kunnen bovendien een financieringsoplossing aanvragen bij de Banque Solfea. In alle economische sectoren wordt tegenwoordig gezocht naar doelmatige en rendabele oplossingen om de energiekosten te beheersen In alle economische sectoren wordt tegenwoordig gezocht naar doelmatige en rendabele oplossingen om de energiekosten te beheersen. Gaz de France Provalys biedt de bedrijven en de plaatselijke overheden een mix aan van energie en de verwante diensten die hen helpt hun doelstellingen op het vlak van energierendement te bereiken. Energies Communes biedt specifiek advies voor plaatselijke overheden die hun ruimtelijke ordening op een duurzame leest willen schoeien. Voor de grote accounts in Europa heeft de Groep begin 2009 het merk GDF SUEZ Global Energy geïntroduceerd, dat toegespitst is op grote klanten in de industrie en de handel. Die kunnen voortaan putten uit een assortiment op het gebied van aardgas en verwante diensten op Europese schaal, waarbij ze bovendien profiteren van de diversiteit van de bevoorrading van een grote invoerder van aardgas. Zij plukken ook de vruchten van vaste of geïndexeerde prijzen gedurende een bepaalde termijn, en van de mogelijkheid om de prijzen van hun energieaankopen in de loop van het jaar op dynamische wijze te beheren. De Groep stelt de overheidssector en de bedrijven ook de expertise ter beschikking van Tractebel Engineering. Van de inzameling tot LNG-installaties, via de gaspijpleidingen, de terminals, de distributienetwerken en de ondergrondse opslag reikt Tractebel engineeringoplossingen aan voor de strategieën op het vlak van transport, geïntegreerde energieproductie of havenontwikkeling. De ingenieurs van de Groep kunnen zo hun ervaring inzake cryogenics, geotechniek en seismologie, en in scheepvaart- en haveninfrastructuren optimaal benutten. Zij staan de klanten bijvoorbeeld bij in het kader van het onderzoek van de milieuimpact van aardgasinstallaties, en van aspecten zoals duurzaamheid, betrouwbaarheid, risico-evaluatie en veiligheid. 20 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 21

13 Onze belangrijkste dochterondernemingen op aardgasvlak Climasave Vennootschap die energierendementsoplossingen voor woningen aanbiedt op basis van duurzame energie (advies, installatie, financiering, onderhoud, garantie), en die vijf bedrijven groepeert (Groupe Energia, ABM Energie Conseil, Coraver, Geoclim en Clipsol). Distrinor (33,25%) Bedrijf voor de verkoop en distributie van aardgas in het noorden van Chili. Egaz-Degaz Hongaars bedrijf voor de verkoop en distributie van aardgas aan zo n klanten in 650 gemeenten. Electrabel Grootste energieleverancier in de Benelux, verkoopt aardgas aan meer dan 2,2 miljoen klanten. Elengy Exploitant van de Franse methaanterminals van Fos- Tonkin, Fos-Cavaou en Montoir-de-Bretagne.. Fluxys (38,5%) Als onafhankelijke operator verzorgt Fluxys de exploitatie, het onderhoud en de ontwikkeling van de aardgastransportinfrastructuur in België en van de opslaginstallaties in Zeebrugge en Loenhout. Gaselys (51% GDF SUEZ, 49% Société Générale) Tradingvennootschap die actief is in de hele energiemix: aardgas, elektriciteit, aardolie en geraffineerde producten, steenkool, CO 2 -uitstootquota s en groene certificaten. Gasoducto Norandino (84,7%) Chileense dochteronderneming die een gaspijpleiding exploiteert voor de invoer van aardgas uit Argentinië, hoofdzakelijk voor de productie van elektriciteit. GDF SUEZ Energy Romania (51%) Dochteronderneming voor de verkoop en distributie voor zo n klanten in Roemenië. GrDF Bedrijf dat het belangrijkste distributienetwerk voor aardgas in Frankrijk exploiteert en het transport van het door de expediteurs verkochte aardgas naar de eindklanten verzorgt. GRTgaz Onafhankelijke operator van het transportnetwerk voor aardgas in Frankrijk; GRTgaz houdt in dat verband ook toezicht op de transportactiviteiten van GDF SUEZ in Duitsland en Oostenrijk. Italcogim Italiaans bedrijf voor de distributie van aardgas dat een netwerk exploiteert van km, met 465 concessies over het hele schiereiland. Izgaz (90%) bedrijf voor de distributie en verkoop van aardgas aan zo n particuliere klanten, dienstenbedrijven en industriële ondernemingen in de regio Kocaeli in Turkije. Litoral Gas (64,16%) Distributeur van aardgas aan circa klanten in Argentinië. PTTNGD (40%) Thaise distributeur van aardgas aan industriële klanten in de regio Bangkok. Het bedrijf is voor 58% in handen van PTT PCL, de grootste onderneming voor aardolie-, aardgas- en petrochemische producten in Thailand. Savelys Bedrijf dat het onderhoud van energiesystemen verzorgt bij particuliere klanten in Frankrijk (individueel en collectief), van de ketel (stookolie of gas) tot de warmtepomp. Storengy Exploitant van 12 installaties voor ondergrondse opslag in Frankrijk, vier sites in Duitsland en een site in aanbouw in het Verenigd Koninkrijk; Storengy bezit tevens participaties in twee opslaginstallaties in Canada. Tractebel Engineering Engineeringbureau dat oplossingen voorstelt voor overheids- en privéklanten in de sectoren van het aardgas, de elektriciteit, de kernenergie, de industrie en de infrastructuur. 22 GDF SUEZ. Aardgas en LNG. GDF SUEZ. Aardgas en LNG. 23

14 Woordenlijst Arbitrage: Transactie die inspeelt op de prijsverschillen tussen diverse markten via de simultane aan- en verkoop van twee contracten. Centrale met gecombineerde cyclus: Elektrische centrale die een generator met gasturbine omvat waarvan de uitlaatgassen een stoomketel verhitten. De geproduceerde stoom drijft op zijn beurt een turbogenerator aan. Warmtekrachtkoppeling: Techniek waarbij één brandstof, bijvoorbeeld aardgas, tegelijk warmte en elektriciteit produceert. Distributie: de distributienetwerken bestaan grotendeels uit pijpleidingen op lage of middelhoge druk. Zij transporteren het aardgas naar de verbruikers die niet direct op het hoofdnetwerk of een regionaal transportnetwerk zijn aangesloten. Vloeibaar aardgas (LNG): Aardgas dat afgekoeld wordt tot -163 C wordt vloeibaar en krimpt 600 maal in volume, wat het transport over lange afstanden met schepen mogelijk maakt. Voertuigaardgas: Deze brandstof voor auto s en andere voertuigen bestaat voor 100% uit aardgas. Het zorgt voor een lagere uitstoot van CO 2, stikstofoxiden en schadelijke deeltjes dan benzinewagens. Het is ook economisch rendabel in gebruik. Gashub: Aansluitingspunt van een transportnetwerk waar het aardgas uit diverse bronnen wordt aangeleverd en waar aardgasvolumes kunnen worden uitgewisseld tussen deze bronnen en de eindmarkten. Spotmarkt: Markt waar de aankoop en verkoop van energie voor de zeer korte termijn - vaak dezelfde of de volgende dag - geregeld wordt. Deze uitdrukking wordt ook gebruikt voor transacties die buiten het kader van langetermijncontracten plaatsvinden. Bewezen en waarschijnlijke reserves (proven and probable - 2P): Hoeveelheid koolwaterstoffen die met een redelijke zekerheid moet kunnen worden gewonnen in de huidige economische en technologische omstandigheden (bewezen reserves) of die op basis van de geologische en technische informatie van het veld zou moeten kunnen worden gewonnen bij een minder hoge zekerheid (waarschijnlijke reserves). Overdrukstation: Industriële installatie waar het aardgas samengeperst wordt om de stromen binnen de pijpleidingen te optimaliseren. Opslag: Installatie voor de opslag van aardgas in de zomer, wanneer het verbruik lager ligt, om het in de winter in te zetten, wanneer het verbruik stijgt. Methaanterminal: Industriële installatie voor de ontvangst, het lossen, de opslag en de hervergassing van het LNG, naast de injectie van het aardgas in gasvorm in het transportnetwerk. Energietrading: Activiteit van de uitwisseling van materiële of financiële contracten op de kortetermijnenergiemarkten (onderhandse markten en beurzen). Transport: de transportnetwerken bestaan uit hogedrukpijpleidingen. Zij brengen het aardgas naar de industriële klanten die direct zijn aangesloten en naar de distributienetwerken. Alle vermelde cijfers zijn per 31 december 2008, tenzij anders aangegeven. Zij houden rekening met 100% van de capaciteiten van de activa in handen van GDF SUEZ, ongeacht het reële participatiepercentage. PEFC/ Deze brochure is gedrukt op 100% recycleerbaar en biologisch afbreekbaar gestreken papier, vervaardigd op basis van ECF-pulp (Elemental Chlorine Free) in een Europese fabriek die gecertificeerd is volgens ISO 9001 (voor kwaliteitsbeheer), ISO (voor milieubeheer), CoC PEFC (voor het gebruik van papier afkomstig uit duurzaam beheerde bossen) en geaccrediteerd is door EMAS (voor zijn milieuprestaties). De brochure is verkrijgbaar in het Nederlands, Frans, Engels en Spaans op de website gdfsuez.com, waar alle publicaties van de Groep gedownload kunnen worden. Fotocredits: GDF SUEZ, Abacapress / N. Gouhier, O. Douliery, Interlinks Image / E. Larrayadieu, M. Setboun, P. Dureuil, Air Breizh Services, S. Millier, Studio B, Architecture à vivre, A. Klo, P-F. Grosjean, C. Helsly, F. Dunouau, Michele Bourgeois Architecte DPLG, X. 11/2009. Redactie: GDF SUEZ Ontwerp en realisatie: Agence Marc Praquin 24 GDF SUEZ. Aardgas en LNG.

15 Onze waarden gedrevenheid engagement durf verbondenheid rue du Docteur Lancereaux Paris Frankrijk Tel gdfsuez.com