Programma. Studieochtend BPO. Doelen in het VO. Daaruit volgt. Het gaat om. Handelingsgericht werken! Leerproblemen in het VO (1) Stappenplan dyslexie

Transcriptie

1 Programma 10.00u u interactief Studieochtend BPO Leerproblemen in het VO (1) Stappenplan dyslexie 10.10u 11.00u Theorie en achtergrond 11.00u 11.45u Het stappenplan dyslexie 11.45u u afsluiting en voorbereiding 16 oktober Doelen in het VO Stimuleren van brede persoonlijke ontwikkeling en maatschappelijke vorming Actieve en zelfstandig werkende en lerende leerling Erkennen van, omgaan met en benutten van verschillen Daaruit volgt Leren leren Hoe pak ik iets aan? Leren uitvoeren Vaardigheidsgericht Leren communiceren Samenwerken Leren reflecteren Kritisch kijken naar jezelf Leren loslaten Ik doe het zelf! Handelingsgericht werken! Systematisch en transparant Gericht op advies en onderwijsbehoefte Transactioneel referentiekader Samenwerken met school, ouders en kind Positieve aspecten en kenmerken zijn de sleutel! Het gaat om Overzicht Wat is er aan de hand? Inzicht Hoe komt dat? Uitzicht Hoe lossen we het op? 1

2 Verschillende vragen. Wat is er aan de hand? Waarom deze problemen? Welke behandeling is geschikt? Hoe kunnen de problemen worden opgelost? Heeft de behandeling effect gehad? Verschillende antwoorden 1) Classificerend - wat is er aan de hand? 2) verklarend waarom deze problemen? 3) Indicerend Welke behandeling is geschikt? 4) (be)handelingsgericht hoe kunnen de problemen worden aangepakt? Hoe vullen we de begeleiding/behandeling in? 5) Evaluatief is het succesvol wat we hebben gedaan? Wat komen we tegen in het VO? Hoe signaleren we? AD(H)D Autisme Dyslexie Dyscalculie Executieve functies Sociaal-emotionele problemen Intelligentie =/= goed kunnen leren Fase groen - Signaleren Een gemiddelde ontwikkeling zonder bijzonderheden Geen extra begeleiding of monitoring nodig. Fase geel- intakefase Het gaat niet als vanzelf op school. De leerling laat bijvoorbeeld: Onvoldoendes zien bij vakken Signalen emotionele of sociale problemen 2

3 We gaan aan de slag! De signaleringsfase heeft laten zien dat de ll. niet als vanzelf meegaat op school. Actie is nodig wat zou er kunnen spelen? Een gesprek met de leerling? Een gesprek met de ouders? Het dossier bekijken van de leerling? Navraag bij andere docenten? Extra informatie nodig via RT? Huiswerkklas en steunlessen inzetten?! Fase oranje - strategiefase Er doen zich gedurende langere tijd problemen voor die ondanks bijvoorbeeld steunuren of een extra mentorgesprek niet minder zijn geworden. De zorgen zijn zo groot, dat er gedacht wordt over het inschakelen van externe hulp. De BPO-er wordt ingeschakeld. We gaan verder! Ondanks een plan en extra informatie, blijven problemen bestaan. Misschien moet deze leerling apart worden begeleid, bijvoorbeeld via een huiswerkbegeleiding of een RT er buiten school. Of is er onderzoek nodig? Fase rood - onderzoeksfase De problemen zijn hardnekkig. Een inidivudeel hulpplan (binnen of buiten school) heeft niet geholpen. De cijfers blijven bijvoorbeeld laag. De zorgen rondom de leerling nemen toe. Aanvullend onderzoek is nodig. We sturen door! Het probleem lijkt zo hardnekkig, dat extra begeleiding via school niet meer zomaar kan. Er moet een individueel OPP worden gemaakt De leerling heeft meer nodig dan de school kan bieden Er is meer informatie nodig om nog een vervolgstap te kunnen maken Dyslexie Specifieke lees- en spellingsstoornis Neurobiologische basis Veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornis Leidend tot ernstige problemen met lezen en spellen van woorden Waardoor de normale ontwikkeling wordt beperkt 3

4 Dyslexie wordt gekenmerkt door Een hardnekkig probleem met aanleren en/of vlot toepassen Van lezen en/of spellen op woorrdniveau Een neurobiologische basis Probleem in de hersenen met verwerking van taalklanken Erfelijk bepaald Dyslexie heb je je hele leven SDN, 2008 De kern is Ernstige en hardnekkige problemen met lezen en/of spellen Problemen nemen toe als de taal complexer wordt maar ook wanneer er meerdere talen tegelijk worden gevraagd Vaak problemen met werkgeheugen Vaak emotionele problemen als gevolg Specifiek voor VO Moeite met lezen en/of spellen op woordniveau in het Nederlands en de moderne vreemde talen Moeite met snel en accuraat decoderen van teksten bij alle vakken Moeite met snel en accuraat spellen bij functioneel schrijven bij alle vakken En daardoor moeite met Ontdekken van systematische patronen in taal Lezen en onthouden/opnemen tegelijk Koppelingen tussen gesproken en geschreven woord Onthouden van geschreven woord 4

5 Geen risicoleerling uitval ondersteunin g Nee Regulier lesaanbod Geen uitval Goede sch oolresultaten Ja Nee Signalering vanuit BAO Signalering via toetsing en observatie On derpresteerder protocol Regulier lesaanbod Ja Nee Opstarten intakeprocedure - screening via toetsing en observatie Dossier bespreken is onderzoek noodzakelijk? Ond erzoek Testkabinet Integratie en Indicering Testkabinet Adviezen communiceren met ouders Aanpassen regulier lesaanbod Ja Geen uitval Goede schoolresu ltaten Risicoleerling ondersteuning uitval Hoe zit dat met achterstand en hardnekkigheid? De beheersing van het lees- en/of spellingniveau (accuratesse en/of vlotheid) ligt significant onder hetgeen van het individu, gegeven diens leeftijd en aanleg/capaciteiten, gevraagd zou kunnen worden Het gaat niet over, ondanks voldoende oefening Signalen! Signaleren door vakdocenten of RT Lezen traag, geen tijd voor inhoud, afgeleid, snel afwezig bij teksten Signalering spellingproblemen meestal gebaseerd op uiteenlopende schrijfproducten: Opstel of boekverslag, Screeningsdictee, Engels Toetsen In ieder geval zien we Een hardnekkig probleem lezen + spellen Problemen met moderne vreemde talen en Nederlands Contrast t.o.v. de gemeten intelligentie Niet confom wat verwacht mag worden gezien IQ en taakinspanning en inzet Let dus op! Deze leerlingen hebben veel sterke kanten en compenseren! Het Landelijk protocol dyslexie Werkzame handleiding voor scholen? Werkdocument? Wat is dyslexie Beleid Signalering Begeleiding Algemeen Vakspecifiek Buiten de klas Compenserende middelen Rol dyslexiecoach Stappenplan dyslexie Wanneer? Wat? Beschrijving Signaleringsfase Screening dossiers nieuwe In september worden alle nieuw aangemelde leerlingen leerlingen gescreend o p een risico voor dyslexie. Dit gebeurt aan de hand - onderwijskundig van de ingevulde onderwijskundige rapporten door de rapport basisschool en de CITO gegevens (begrijpend lezen, rekenen, - CITOLVS spelling en technisch lezen). Steunlessen risicoleerlingen Leerlingen die a ls risicoleerlingen worden geïdentificeerd draaien vanaf de start van het schooljaar mee met steunlessen speciaal voor deze leerlingen. De inhoud van deze lessen moet gericht zijn op taal evenals studievaardigheden. Klassikale screening In november vindt de jaarlijkse klassikale dyslexiescreening - Stilleestoets plaats. - Wonderlijke weer - Overschrijftaak On derdeel van de screening is beoordeling van de - Rapportcijfers schoolresultaten. Leerlin gen die niet uitvallen op de screening maar wel zorgelijke schoolresultaten laten zien kunnen worden opgenomen in het onderpresteerderprotocol. Leerlingen d ie nu als risicoleerlingen worden aangemeld volgen vanaf dit moment steunlessen. In juni is een tweede screeningsmoment vo or deze leerlingen. Is er dan opnieuw sprake van uitval, dan worden deze leerlingen alsnog doorgestuurd. Intakefase Vooronderzoek door school Leerlingen die uitvallen op deze screening en al risicoleerling - AVI 9 waren worden doorgestuurd voor verder onderzoek - Brus - Klepel - DST Gesprek met ouders en Is er al eerder onderzoek geweest? Ervaren ouders problemen? leerling Is er hulpverlening geweest? Ouders vullen, afhankelijk van de uitkomst van het gesprek, de intakevragenlijst in. Screening dossiers Wanneer een leerling uitvalt op de screening wordt het dossier - onderwijskundig rapport van de leerling geanalyseerd (mits dit nog niet eerder is - CITOLVS gebeurd). Navraag bij mentor en De dyslexiecoördinator laat de mentor en de docenten een docenten intakevragenlijst invullen. Strategiefase In onderzoek zinvol? Afhankelijk van de verkregen informatie wordt in deze fase bepaald of onderzoek wel of niet zinvol is. Zinvol? De gegevens worden opgestuurd naar het Testkabinet. Onderzoeksfase Aanvullend onderzoek Er vindt onderzoek plaats naar de verklarende factoren dyslexie Testkabinet door het Testkabinet. Integratie en - NIO indiceringfase - Onderzoek Er wordt een rapport geschreven waarin de hulpvragen worden verklarende beantwoord en advies wordt gegeven over onder andere factoren dyslexie mogelijke aanpassingen in het onderwijs, extra begeleiding en/of behandeling binnen of buiten school en ondersteuning thuis. Adviesfase Gesprek met leerling, Na het onderzoek vindt een gesprek plaats met ouders, leerling, mentor, docententeam en en het docententeam om de gegeven adviezen te bespreken. ouders Signaleringsfase 1) Signalen vanuit het basisonderwijs 1) Cito LVOS 2) Vragenlijst voor de basisschool 3) Extra hulp 2) Signalen door observatie 1) Het valt op dat de leerling langzaam werkt en vakleerkrachten vermoeden dyslexie 2) De leerkracht meldt dit bij de mentor en voelt eventueel een signalenlijst in. 3) Signalen door toetsing 1) Tijdens de brugklasscreening valt de leerling op! 5

6 Casus Hannah (1) - meisje, 13 jaar oud - 2 havo - Werkt hard, maar schoolprestaties vallen tegen - Er wordt gedacht aan afstromen Dat is opvallend?! Dus gaan we een stap verder: - De ouders, leerling, vakdocent meldt zich bij de mentor - Groeit op in een gezin met 2 kinderen - Broer in 4 VWO Hannah (2) In een gesprek met ouders en de mentor komt naar voren: - Vrolijke, sociale meid met vrienden. Ze houdt van sporten (tennis). - BAO vlot doorlopen - CITO was een doorzetter, geinteresseerd, stelt vragen. - Maakt ongeveer 1,5 uur per dag huiswerk - Dyslexie komt voor in de familie Actie - De mentor vult een vragenlijst in. - De zorgcoordinator vat e.e.a. samen in een kort verslagje en overlegt met de BPO er. Hoe gaan we verder? Ouders vragen zich af: - Waar komen de problemen vandaan? - Is het misschien dyslexie? Hannah (3) extra info In november deed school een dyslexiescreening: - Zinnendictee C2 - Stilleestoets C1 - Cijfers voor Duits, Engels, Wiskunde en Biologie zijn onvoldoende Intakefase 1) Ouders worden uitgenodigd op gesprek 2) Observaties van school worden gedeeld en er wordt een aanpak voorgesteld. 3) Begeleiding wordt ingezet en/of 4) We starten met onderzoek en ouders vullen een intakevragenlijst/ toestemmingsformulier in. 5) Er wordt een gesprek met de leerling gevoerd. De doelen van het gesprek zijn: kennismaking verifiëren van de aanwezige informatie verzamelen van ontbrekende informatie 6) De coördinator verzamelt alle gegevens en heeft aan het eind van de intakefase een compleet dossier opgebouwd. overzicht aan te leveren gegevens worden gebruikt. 6

7 Hannah (4) Uit het gesprek blijkt dat Hannah graag voldoendes wil halen. Ze is erg emotioneel Op de CITO in groep 8 werd al een verschil gezien tussen Begrijpend lezen en rekenen (II / I) en spelling en AVI (IV) We gaan verder Onderzoek is nodig dus: 1) De volgende taken worden afgenomen bij brugklasleerlingen: Brus Een minuut test Versie A De Klepel Versie A AVI 9B Stilleestoets hoe gevaarlijk is een tekenbeet (tenzij dit al bij de herfstsignalering is gedaan) Dictee Het wonderlijke Weer (tenzij dit al bij de herfstsignalering is gedaan) 2) Klas 3 of hoger? Voeg 3 schrijfproducten toe! Hannah (5) Resultaten aanvullend onderzoek: Klepel ss 6 (norm 16jr. C2) Brus ss 5 AVI 9 E-niveau en weinig fouten Gaan we Hannah aanmelden voor onderzoek? Strategiefase Bespreek met collega s en/of BPO er De leerling wordt door de BPO er bij het Testkabinet aangemeld via OT en een mail. Het dossier wordt via OT gecontroleerd. Aanvullend info wordt opgevraagd. Onderzoeksfase Het Testkabinet voert onderzoek uit en communiceert met ouders. Het Testkabinet vraagt ouders toestemming om het verslag ook naar school te sturen. Indien ouders deze toestemming niet geven, wordt het onderzoek niet door het SWV bekostigd en zullen ouders zelf moeten betalen. Hannah (6) Resultaten van onderzoek TIQ = 101, VIQ = 106, PIQ = 95 VB = 106, PO = 94, VS = 102 Aanvullend onderzoek naar verklarende factoren laat uitval zien op de benoemsnelheid, het werkgeheugen en de fonologische ontwikkeling. Op basis van het onderzoek wordt dyslexie vastgesteld. 7

8 Wat zouden jullie adviseren? Afstromen of niet? Is HAVO passend? Waar moet aan worden gewerkt? Wat is de belangrijkste onderwijsbehoefte? Adviesfase Stap 1) Bespreek met leerling en ouders de adviezen en ga samen na hoe deze te realiseren zijn. Stap 2) Wanneer een advies niet te realiseren is, geef dan duidelijk aan waarom niet. Stap 3) Bespreek welke adviezen niet op korte termijn maar wel op langere termijn gerealiseerd kunnen worden. Stap 4) Bespreek de adviezen met de docenten van de leerling. Vragen staat vrij! Het Testkabinet Burgemeester Reigerstraat KM Utrecht 8