Stadsvogels beste buren 2. stadsvogel. prijs prikkelende voorbeelden van Stadsvogelprojecten

Transcriptie

1 Stadsvogels beste buren 2 stadsvogel prijs prikkelende voorbeelden van Stadsvogelprojecten 1

2 Inhoud Voorwoord 1. Zoetermeer WINNAAR Project: Oosterheem Heerhugowaard NOMINATIE Project: De mus moet terug in de rivierenwijk! & Stad van de zwaluw 3. Terneuzen NOMINATIE Project: Projectplan Stadsvogelprijs Amersfoort eervolle vermelding Project: Voorzieningen in en aan bouwwerken voor vogels 5. Dronten eervolle vermelding Project: Huiszwaluwtil Biddinghuizen 6. Zaanstad eervolle vermelding Project: Duurzame samenwerking gemeente Zaanstad met gierzwaluwenwerkgroep en bouwwereld 7. Alblasserdam Project: Herinrichting Park Huis te Kinderdijk 8. Dantumadeel Project: NME-project Vogels om het huis 9. Doesburg Project: Het Baggerplanplus (synergie tussen het Baggerplan en het Plan roerdomp) 10. Middelburg Project: Gewoon en toch bijzonder 11. Roermond Project: Wintervogeltelling gemeente Roermond in Rotterdam Project: Het Kralingse Bos in vogelvlucht 13. Schoonhoven Project: Renovatie Springerpark 14. Staphorst Project: Vogelvrienden 15. Utrecht Project: Vogelvriendelijke straat 16. Edam- Volendam Project: Oeverzwaluwwand en vleermuiskelder Zuidpolder-Oost Elke tuin een vogeltuin pagina Colofon Uitgever Vogelbescherming Nederland 2009 Tekst Monica Wesseling Redactie Paula Huigen, Jip Louwe Kooijmans, Birgit Brenninkmeijer Vormgeving Edwin van de Laar Grafisch Ontwerpburo Foto s Foto Natura, Agami, Vilda, Buiten-Beeld, en beschikbaar gesteld via Vogelbescherming Nederland en de gemeenten Foto s cover Huismus, Ruud van Beusekom; Aanleg nieuwe wijk, Jip Louwe Kooijmans; Tuin, Bill Coster/ Foto Natura; Spreeuw Jip Louwe Kooijmans Foto achterkant: Huismus, A Koenders/ Buiten Beeld Drukwerk Onkenhout Groep, Almere

3 Stadsvogels, beste buren Met beste buren is het prettig wonen. En ik bof, want mijn naaste buren zijn bijzonder gezellig: het zijn huismussen! Ze hebben het naar hun zin, in mijn tuin. Voedsel is er genoeg en onder het dak is volop nestgelegenheid. Nog niet zo heel lang geleden was dit vanzelfsprekend. Overal in de bebouwde omgeving hoorde je de mussen tjilpen. Toch is dat verleden tijd. Nederland verstedelijkt in rap tempo, maar ook de oude wijken veranderen. Met alle gevolgen voor mensen én vogels. De meest spreekwoordelijke stadsvogel, de huismus, is zelfs op veel plaatsen verdwenen en staat nu op de Rode Lijst. Vogelbescherming Nederland maakt werk van een stedelijke omgeving waar het voor mensen én vogels goed toeven is. Wij doen dat graag in samenwerking met anderen. Daarom schrijft Vogelbescherming elk jaar de Stadsvogelprijs voor gemeenten uit. Het is niet alleen een stimuleringsprijs voor innovatieve stadsvogelprojecten. De prijs is nadrukkelijk ook bedoeld om via de projecten bewoners bij vogels en de stadse natuur te betrekken. Willem Sluyterman van Loo Voor de Stadsvogelprijs 2008 zonden maar liefst 16 Nederlandse gemeenten een projectvoorstel in. De jury beoordeelde de inzendingen op vijf criteria. Er werd onder meer gelet op het beschermingsgehalte en de mate waarin een project ook de bewoners betrekt. De jury had het niet gemakkelijk. Het niveau van de inzendingen was zó hoog, dat besloten werd ook eervolle vermeldingen toe te kennen. Naast de winnaar Zoetermeer en de genomineerden Terneuzen en Heerhugowaard kregen drie gemeenten zo n eervolle vermelding. Amersfoort en Zaanstad werden geprezen om de breed opgezette samenwerking voor het behoud van de gierzwaluw. En de gemeente Dronten kreeg lof voor de eerste huiszwaluwtil in Nederland. Veel stadsvogels hebben het moeilijk. Maar de 16 inzendingen, gebundeld in dit boekje, geven goede hoop dat het ze beter gaat. Want alle projectvoorstellen stralen van enthousiasme om de stedelijke omgeving vogelvriendelijk te maken. En dat komt ook het leefklimaat van de bewoners ten goede! U ziet het allemaal in dit boekje, waarin de 16 projecten zijn gebundeld. Hopelijk inspireert het u om volgend jaar ook deel te nemen aan de Stadsvogelprijs Ik kijk nu al uit naar de nieuwe projectvoorstellen die vogels tot de beste buren maken. Fred Wouters Directeur Vogelbescherming Nederland 3

4 Gemeente Zoetermeer Winnaar 2008 Project: Oosterheem 50 Vinex-vogels Ze grijpen hoog in Zoetermeer. In de spiksplinternieuwe Vinex-wijk Oosterheem willen ze niet alleen duizenden mensen huisvesten, maar óók 50 soorten vogels verleiden tot broeden. Want vogels maken een stad leefbaar, vogels brengen mensen bijeen, vogels verlevendigen, vergroenen en verblijden. Verleiden Zoetermeer wil van Oosterheem de vogelvriendelijkste Vinexwijk maken en pakt dat gedegen aan. Allereerst is er met de stadsecoloog gekeken welke vogels waar zouden kunnen leven en hoe ze tot vestiging te verleiden. Vervolgens zijn en worden tal van maatregelen getroffen. Zo is er voorzien in een permanente oeverzwaluwwand en een vogelvriendelijke inrichting van binnenterreinen en het nieuwe heempark. Met vogelvides krijgen de nieuwe huizen ook mussen als bewoners en de aarden wal van Randstadrail wordt vogelvriendelijk beplant. Door samenwerking met de grootste woningbouwcoöperatie ook op het financiële vlak, is de schaal ongelooflijk groot en het effect hopelijk navenant. Willem Sluyterman van Loo 4

5 winterkoning AGAMI Daniele Occhiato Leren kennen Dat alles betekent lekker veel vogels en lekker veel genieten. Maar dan moeten de bewoners die gevleugelde vrienden wél (leren) zien. Dat betekent dus: kennismaken, leren hoe verschillende vogels in de tuin te krijgen en weten waar vogels zijn te ontdekken. Zoals het vogelvriendelijk maken van groen en gebouwen heel divers wordt aangepakt, zo is Zoetermeer ook met de voorlichting bezig. Er zijn vogelexcursies, vogelkijkhoeken, vogelzuilen en vogelbosjes. Een lokale vogelherkenningskaart, een stadsvogeltelling en een nestkastenproject maken de voorlichting compleet. Juryrapport: nominatie Er is sprake van een grote ambitie, die ook toetsbaar is. Vijftig broedvogelsoorten in een nieuwbouwwijk. Er is gekeken welke vogelsoorten voor kunnen komen en welke maatregelen nodig zijn om dat te bewerkstelligen. Dit is breed opgepakt en een pallet aan maatregelen wordt wijkbreed uitgevoerd. Het is een goed doordacht project. Het dekt alle doel van de bescherming van stadsvogels en is planmatig uitgewerkt. Het project is nog volop in uitvoering en er staan nog ambitieuze plannen op stapel. Het project is onderdeel van een groter plan voor duurzaamheid van de stad. Uit het plan spreekt tevens de charme van de eenvoud alles staat op 2 A4tjes! Een stad is niet leefbaar zonder vogels. Dat hebben ze in Zoetermeer heel goed begrepen. Vogels horen bij mensen. Ze verdienen bescherming en zijn het waard bekeken te worden. In Zoetermeer gaan langdurige bescherming én voorlichting hand in hand. Vogels die beklijven! Partners: Vogelwerkgroep Zoetermeer, Woningbouwvereniging Vesta, Projectbureau Oosterheem 5

6 Gemeente Heerhugowaard Nominatie Project: De mus moet terug in de Rivierenwijk! & Stad van de zwaluw De mus die vriendschap brengt De mus die vriendschap brengt, die eenzaamheid verlicht en de wijk fijner maakt om in te wonen. Die het groen groener maakt, de stad vogelvriendelijker, de wijk méér dan een stelletje huizen. Die mus, die vertrouwde vriend, speelt de hoofdrol in de plannen van Heerhugowaard. Leefbaarheid Uitgangspunt was en is om de leefbaarheid van de Rivierenwijk-oost te vergroten. Om de wijk vogel- en daarmee mensvriendelijker te maken. De mus als ambassadeur van saamhorigheid, van gemeenschapszin, van aandacht voor de ander. Mussenzaad Het project is veelomvattend. Zo kregen alle bewoners een zakje mussenvoerzaad om het eerste contact met de gevederde buren te leggen. Een wijkavond zorgde voor enthousiasme en bracht mussenkennis. Buren en straatgenoten gingen samen aan de gang met nestkasten en het musvriendelijker maken van het groen. beplanting. Op school verzorgde het IVN een mussenles en ging voor de kinderen de natuurwereld verder open. Woningcoöperaties lieten zich ook niet onbetuigd en voorzagen woningen van mussenflats. De Rivierenwijk werd mussenwijk, de mus fotomodel van een wedstrijd. Ook aan gierzwaluw gedacht Heerhugowaard heeft eigenlijk twee projecten. In de wijk Stad van de zon zijn op verzoek van het Zwaluwen Adviesbureau 80 gierzwaluw-nestkasten verspreid en uiteraard ook opgehangen. Niet zomaar natuurlijk; het wijkpanel hield een informatieavond en maakte zo de zonnestadbewoners wijs in de gierzwaluwwereld. Kun je wel leven in een stad zonder vogels? Zonder gekwetter op het dak en gefluit vanuit de bomen? Het antwoord van Heerhugowaard is luid en duidelijk: nee! Partners: Wijkpanel Rivierenwijk-oost / Stad van de zon, Bewoners, IVN Natuurvereniging, Stichting Woonwaard, SWH Welzijnsstichting, Brede School Kameleon, Dagactiviteitencentrum Musvriendelijk Een speciale mussengroep bracht de belangrijke en kansrijke plekken voor de mus in kaart en gaf tips voor groenbeheer. De gemeente verklaarde zich vervolgens bereid tot aanleg van mussentuinen en musvriendelijke 6

7 Juryrapport: Met name het project voor de huismus spreekt de jury aan. Een duidelijk voorbeeld van vogels als indicator voor the quality of life. Sterk! Dit is een heel leuk en innovatief project. Uit alles spreekt enthousiasme. Zeer intensief en bevlogen uitgevoerd. Willem Sluyterman van Loo huismus Ruud van Beusekom 7

8 putter Martin Hierck huiszwaluw Martin Hierck Willem Sluyterman van Loo Juryrapport: De jury is onder de indruk van deze inzending. Het is een meerjarig traject met 13 deelprojecten, waarvan 3 gericht op bescherming. Er zijn veel initiatieven en veel partners. Dat heeft geleid tot een breed pakket aan grootschalige maatregelen. Uit de gehanteerde werkwijze spreekt een visie: veel projecten vallen of staan bij de betrokkenheid van bewoners. Zo ontstaat draagvlak. Goed! Sterk: eerst monitoren en daarop beleid maken 8

9 Gemeente Terneuzen Nominatie Project: Projectplan Stadsvogelprijs 2008 Vogels alom Het lijkt wel alsof Terneuzen de Stadsvogelcampagne zelf heeft bedacht, zo veelomvattend is het project dat de gemeente heeft ingediend. Met maar liefst 13 deelprojecten, uitgevoerd door jong en oud, vogelkenner en leek, gestudeerde en niet-gestudeerde, wordt de bescherming van stadsvogels op alle niveaus aangepakt. Van putter tot huismus en van groene specht tot tureluur; alle vogels reppen zich nu naar Terneuzen. Tellen Beschermen begint met weten en dus liet Terneuzen allereerst een broedvogelinventarisatie uitvoeren door de vogelaars van Vogelwerkgroep De Steltkluut. Die deden hun werk gedegen en koppelden er meteen aanbevelingen voor het vogelvriendelijk maken van het openbaar groen aan vast. De inventarisatie wordt herhaald. Poepplank Vervolgens werden met de verkoop van nestkasten, het organiseren van Vroegevogelwandelingen en het plaatsen van informatiepanelen de volwassen burgers geënthousiasmeerd. Natuurlijk gaf de gemeente zelf het goede voorbeeld door publieke gebouwen in elk geval van nestgelegenheid te voorzien. Aan originaliteit geen gebrek; zo beschilderden basisschool-leerlingen speciale poepplankjes die opgehangen onder huiszwaluwnesten overlast moeten voorkomen. Alom De natuurwandelroute kreeg met een facelift een hoger vogelgehalte. Voor de scholen kwamen nieuwe stadsvogelleskisten en heel Terneuzen deed mee met de wereldwijde World Birdwatchdagen. Andere deelprojecten voorzagen in een brochure Stadsvogels en een cursus Vogelvriendelijk Tuinieren. Ook komt er een oeverzwaluwwand. Met de inrichting van een nieuwe vogeltelpost faciliteerde de gemeente de echte vogelkenners, terwijl geïnteresseerden de donkere wintermaanden konden doorkomen met een lezingenserie over vogels. Jong en oud, kenner en leek, geletterd of niet; geen Terneuzenaar die nu niet met stadsvogels bezig is! Partners: Natuur & Zo, Vogelwerkgroep/ Natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut, Stichting Landschapsbeheer Zeeland, Praktijkschool De Sprong, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Basisscholen, Dorpsraad Hoek, Ministerie LNV, E.v.a. 9

10 Johan Poffers Gemeente Amersfoort Eervolle vermelding Project: Voorzieningen in en aan bouwwerken voor vogels Samen onder de pannen Amersfoort was in 2007 de groenste gemeente van Europa en dat willen ze weten ook. In de flink groeiende stad gaan, vooral ook dankzij de niet aflatende inzet van de Vogelwerkgroep, huisvesting voor mensen én vogels hand in hand. En dat is voor gierzwaluwen van levensbelang. Door de sloop van oude gebouwen om plaats te maken voor nieuwbouw gaat in de binnenstad namelijk veel nestgelegenheid verloren. De gierzwaluw, die broedt onder de pannen van oude daken en tussen stenen, komt hierdoor in de knel. Zwaluwstenen Om de gierzwaluw ook in nieuwbouw welkom te heten, worden in de gemeente bijna standaard gierzwaluwstenen ingemetseld. Zo heeft men van winkels, huizen, kantoren, ja zelfs het station ware gierzwaluwparadijzen gemaakt. Ook de jonge loten aan de stad, zoals de nieuwbouwwijk Vathorst Velden, bieden zich meteen als kraamkamer aan. Door goede afspraken verwerken bouwers en architecten standaard gierzwaluwstenen en nestkasten in hun ontwerp. De houten kastjes worden gemaakt 10

11 Juryrapport: De jury is onder de indruk van wat gerealiseerd is. Er is een sterke combinatie van partners waarmee wordt samengewerkt. De schaalgrote, de diepte en de vasthoudendheid zijn prijzenswaardig. Het project heeft een goede structuur. De verankering in beeld- en kwaliteitsplan, door de nestgelegenheid voor vogels op te hangen aan het bestemmingsplan, maakt het afdwingbaar. Een voorbeeld voor andere gemeentes! door leerlingen van de Wissel, een school voor verstandelijk gehandicapten, waardoor heel Amersfoort met de gierzwaluw bezig is. Vilda Yves Adams Wandelen Om de band nog te verstevigen is er een heuse gierzwaluw-wandelroute langs alle nieuwe gierzwaluw-plus-mens-gebouwen gemaakt, compleet met tips voor het observeren. Een helder en aangenaam enthousiast boekwerkje laat bouwers zien wat er mogelijk is voor gierzwaluwen. Amersfoort was al de groenste gemeente en is nu hard op weg de gierzwaluwste te worden. Partners: Gierzwaluwwerkgroep, Projectontwikkelaars en architecten, OBV (Ontwikkelingsbedrijf Vathorst ), De Wissel, school voor verstandelijk gehandicapten gierzwaluw 11

12 Gemeente Dronten Eervolle vermelding Project: Huiszwaluwtil Biddinghuizen Een gastvrije flat voor huiszwaluwen Biddinghuizen (gemeente Dronten) mag zich nu helemaal huiszwaluwdorp noemen. Het dorp is van nature al rijk aan huiszwaluwen, daar kwamen de afgelopen jaren nog eens 220 nestkasten voor deze vogels bij. Bovendien heeft Biddinghuizen de allereerste huiszwaluwtil van Nederland! Binnenkort komt daar nog een til bij. Ook in twee andere dorpen van de gemeente, Dronten en Swifterbant, worden huiszwaluwtillen geplaatst. Voorjaarsbrenger heeft het moeilijk De huiszwaluw heeft het moeilijk in Nederland. De ranke voorjaarsbrenger is bij sommigen niet geliefd vanwege vervuiling met poep en modder (om een veel te groot woord te gebruiken). Moderne huizen bieden de vogels te weinig nestgelegenheid. Aan huizen zonder dakgoot kan de huiszwaluw geen nestje plakken. Duitsland Vogelbescheming Nederland deed daarom via haar Stadsvogelnieuwsbrief een oproep om een huiszwaluwtil te plaatsen. Een lid van de Drontense groep Zwaluw Project Biddinghuizen zag dit en schakelde de gemeente in. En met succes! Eind juni werd de eerste til geplaatst. Op een prima plek met lemige modder voor de nestbouw nabij. De huiszwaluwtil is komen overwaaien uit Duitsland. Daar staan er al 75 die vrijwel allemaal bewoond zijn. Juryrapport: Deze huiszwaluwtil is de eerste in Nederland! Er is sprake van een echte gemeenschapsaanpak met veel partners [zeker in verhouding tot het aantal inwoners]. De realisatie van het project is creatief opgepakt, met veel belangenloze inzet van derden. De huiszwaluwtil is een prima oplossing voor bescherming van de huiszwaluw. Welke gemeentes volgen het voorbeeld van Dronten? 12

13 Dak op paal Een til is eigenlijk een vrijstaande flat voor huiszwaluwen en lijkt sterk op de duiventillen die vroeger op landgoederen werden geplaatst. Het idee is even simpel als doeltreffend: een paal met daarop twee rijen dakranden met halve kunstnesten. En aan de huiszwaluwen de keus: of zo n half nest afbouwen, of aan de ruwe dakrand een nieuw nest helemaal naar eigen wens metselen. Kasten Biddinghuizen plaatst de tillen niet voor niets. Door renovatie van woningen ging er veel nestgelegenheid verloren en niet alle nieuwe woningen konden van een nestkast worden voorzien. Om de kolonie te herhuisvesten en zo mogelijk nóg meer huiszwaluwen te lokken, werden extra kasten en nu dus de til geplaatst. Natuurlijk in nauwe samenwerking met de plaatselijke zwaluwwerkgroep. Cliënten van een reïntegratieproject hielpen praktisch mee. Gelukkig is niet alleen de gemeente Dronten enthousiast. Inmiddels wordt in verschillende Nederlandse gemeenten hard aan tillen gewerkt! De huiszwaluw krijgt weer de ruimte. Partners: Zwaluw Project Biddinghuizen, Oost Flevoland Woondiensten, Bouwbedrijf Salverda, Grondbedrijf van Werven, Zwaluwen Adviesbureau, Vivara Natuurbeschermingsproducten, Rework -onderdeel van Chainworks (reïntegratiebureau) huiszwaluw Buiten-Beeld Hans Gebuis 13

14 Gemeente Zaanstad Eervolle vermelding Project: Duurzame samenwerking gemeente, Gierzwaluwenwerkgroep en bouwwereld Samen en altijd Stadsvogels hebben doorlopend aandacht nodig en het liefst op meer dan één plek. Vandaar dat Zaanstad, daarbij steeds geholpen door de Gierzwaluwwerkgroep Zaanstreek, samenwerkt met architecten, projectontwikkelaars en bouwers. Bij voorkeur in de vorm van een convenant. Zo weet je immers zeker dat er rekening wordt gehouden met de wensen van de vogels. renovatieprojecten honderden gierzwaluwnestkasten aangebracht. Gemeente, bouwwereld en Gierzwaluwwerkgroep sloten een duurzaam convenant met als doel de kansen voor gierzwaluwen in de bebouwde omgeving te verbeteren. Ook voor de grote renovatieprojecten Inverdan en de historische Verkadefabriek zijn zwaluwvriendelijke afspraken gemaakt. Iedereen Niet alleen de georganiseerde bouwwereld, maar ook scholen, wijken en zelfs de individuele (ver-)bouwers krijgen tips om stadsvogels te faciliteren. De gemeente geeft bij elke bouw- en sloopvergunningaanvraag een brochure over gierzwaluwen en andere vogels mee. Verloren Net als op veel andere plaatsen, worden ook in Zaanstad veel oude gebouwen gemoderniseerd of vervangen door nieuwe. Helaas gaat daarbij vaak nestgelegenheid voor gierzwaluwen verloren, hier zelfs tot 80%. De Gierzwaluwwerkgroep luidde de noodklok en de gemeente kwam in actie. De gierzwaluwkenners werden uitgenodigd hun expertise met gemeente, bouwwereld, wijkraden en scholen te delen. Gelukt Het werkte! Niet in het minst dankzij de enthousiaste verhalen van de vogelkenners werden bij Webcam Wijkorganen werd geleerd hoe gierzwaluwvriendelijk te bouwen en te leven en basisscholen gingen aan de gang met (prefab) nestkasten en lespakketten over vogels. De schooljeugd werd extra verwend : dankzij de wijkraad werden er bij nesten webcams geplaatst zodat de schoolkinderen op de voet konden volgen hoe het met hun gierzwaluwnesten ging. Een spannender manier om liefde voor vogels op te wekken, is nauwelijks denkbaar. In Zaanstad zit de gierzwaluw niet langer in de knel, maar in de lift! Partners: Vereniging Gierzwaluwbescherming Nederland, afdeling Zaanstreek, Landschap Noord- Holland, Woningbouwcoöperaties, Basisscholen, Wijkraad, wijkoverleggen, Architecten, Aannemers 14

15 Juryrapport: Hier is sprake van een indrukwekkend pact van partners. Er is een consequent doorgevoerde pragmatische aanpak. De lange looptijd van het project is tekenend voor de serieuze bedoelingen. De jury prijst de schaalgrote en de combinatie met educatieve activiteiten. Hier is sprake van serieuze bescherming van de meest uitgesproken stadsvogel: de gierzwaluw. Heel goed. 15

16 blauwe reiger Buiten-Beeld Wouter Visser Gemeente Alblasserdam Project: Herinrichting Park Huis te Kinderdijk Beschermen begint met houden van Beschermen begint met houden van, het liefst op jonge leeftijd. Dat hebben ze in Alblasserdam goed begrepen. Bij de herinrichting van Park Huis te Kinderdijk is dan ook veel aandacht besteed aan natuureducatie. Voor leerlingen van de basisscholen is er een ontdeken doepad gemaakt. Een educatieve route leert ze spelenderwijs over de vogels, vlinders en bloemen. En dat is belangrijk want zo wordt de natuur een stukje van hen zelf. Het park wordt onderdeel van hun stad, de vogels een beetje buren. Groen bij de stad Ook aan de volwassen bezoekers van het park is gedacht. Voor hen is er onder meer een informatieve folder die cultuurhistorie en flora en fauna van het eeuwenoude park belicht. De toegankelijkheid van het park is sterk verbeterd, zodat jong en oud beter uit de voeten kunnen in dit groen bij de stad. Natuurlijker Bij de opknapbeurt van het park hield men goed oog voor de natuur. Dieren en planten kregen meer ruimte 16

17 door een natuurlijker beheer. Daar waar mogelijk blijft dood hout liggen om in de natuurlijke kringloop langzaam te vergaan. Muizen en insecten alle twee regelrecht vogelvoer vinden er een schuilplaats. De hooilandjes worden verschraald om de bloemen- en insectenrijkdom te vergroten. Er zijn poeltjes en de talrijke waters hebben natuurvriendelijke oevers zodat ook de amfibieën floreren. Daar profiteren reiger en ooievaar beide uit de kluiten gewassen stadsvogels - van. De ooievaar wordt extra welkom geheten met een ooievaarspaal. Binnenkort is hopelijk het geklepper weer te horen! Van park naar natuur, stap voor stap. Partners: Stichting Behoud Park Huis te Kinderdijk, Natuur- en vogelwacht Alblasserwaard, Provincie Zuid-Holland, Stichting Uitvoeren Landschapsplan Alblasserwaard Vijfheerenlanden, Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging Den Hâneker 17

18 merel roodborst Martin Hierck Martin Hierck 18 de klyster

19 Gemeente Dantumadeel Project: NME-project Vogels om het huis Merels voor kleine mensjes De meeste stadsvogels leven zowel in de stad als in de vrije natuur. Zulke vogels zijn ideaal om de verbinding te leggen tussen het leven van alledag en de natuurbescherming. Door juist bij jonge kinderen op een speelse manier met stadsvogels bezig te zijn, wordt de jeugd al meteen natuurbewust. Het project Vogels om het huis van Dantumadeel is daar een aansprekend voorbeeld van. Klyster NME-centrum De Klyster (Fries voor merel) verzorgde samen met een boswachter van Staatsbosbeheer een bijscholing op het gebied van vogels. Cursisten waren de leerkrachten van groep 3 en 4 van de zes basisscholen in de drie kernen Dantumadeel, Dongeradeel en Kollumerland. Als nieuwbakken vogelkenner kunnen de leerkrachten volop aan de gang met de spiksplinternieuwe leskist Het merelpad. In de kist ideeën en materiaal voor onder meer het bouwen van nestkastjes, het uitzetten van een Merelpad een wandeling rond de school en werkbladen voor de leerlingen. Als onderdeel van het lesprogramma kunnen de leerkrachten bovendien een excursie bij Staatsbosbeheer boeken. Tellen Door speciaal ook materiaal op te nemen over vogels in de winter sluit de kist mooi aan bij de jaarlijkse Tuinvogeltelling van Vogelbescherming Nederland en wordt meteen aandacht gegeven aan de wintervoedering. En jong leert oud. De kinderen trekken hun ouders, opa s en oma s, ooms en tantes mee in het enthousiasme. In Datumadeel wordt de merel wordt van iedereen! Partners: NME-centrum De Klyster, Staatsbosbeheer 19

20 Gemeente Doesburg Project: Het Baggerplanplus Stadsvogels van buiten Er zijn van die dorpen en steden waar midden in de stad ijsvogels en kleine karekieten broeden. Daar is de zorg voor moerasvogels eigenlijk ook stadsvogelzorg. Doesburg, gelegen aan de IJssel, is zo n stad. De oude IJssel kronkelt er doorheen en tussen de oude binnenstad en een nieuwbouwwijk ligt een flinke reep natuur. De Vogelwerkgroep Stad en Ambt Doesborgh inventariseerde het gebied en gaf suggesties voor betere moerasnatuur. Daarvan is een aantal projecten inmiddels uitgevoerd. Oevers Het baggerplanplus is een mooi voorbeeld van winwin-werken. Voor de Kaderrichtlijn Water moesten de oude loop van de IJssel plus de stadsgrachten worden gebaggerd. Dat werk is gecombineerd met moerasverbetering en -uitbreiding. Er zijn struiken en bomen gekapt in de riet- en oeverzone en natuurvriendelijke oevers aangelegd. Plaatselijk is het maaiveld verlaagd en ook dat komt het rietmoeras ten goede. De Vogelwerkgroep houdt met monitoring het effect van de ingrepen bij en zorgt zo voor de broodnodige vinger aan de pols. kleine karekiet ijsvogel Martin Hierck Martin Hierck 20

21 Met een presentatie, excursie en inloopavond zijn het moerasgebied en zijn gevleugelde bewoners bij de gewone Doesburger gaan leven. Kleine karekiet is geen vreemde meer. Partners: Vogelwerkgroep Stad en Ambt Doesborgh, Waterschap Rijn en IJssel, Provincie Gelderland, Staatsbosbeheer 21

22 Gemeente Middelburg Project: Gewoon en toch bijzonder Stadsvogel geen eendagsvlieg Met een degelijkheid die Zeeuwen eigen is, pakt Middelburg de bescherming van stadsvogels aan. In 2007 en 2008 is de stad geïnventariseerd op stadsvogels. Alle vogels tellen was teveel werk gezien de grootte van de stad. Daarom is een selectie van gewone en bijzondere vogels gemaakt. De Rode Lijsters zoals huismus en huiszwaluw zijn in elk geval meegenomen, net als de spreeuw die het ook niet makkelijk heeft. dodaars Martin Hierck Tellen Ook dit jaar (2009) gaan de tellers weer op pad. Daarna wordt bekeken of nestkasten voor de meest bedreigde soorten en aanpassing van het groenbeheer de achteruitgang van soorten kunnen voorkomen of stoppen. Extra hulpmiddel hierbij is een eerdere vogelinventarisatie uit Daarin zijn overigens jammer genoeg juist de huismus en spreeuw voor beide is de stad het belangrijkste leefgebied niet meegenomen. Tijger Natuurlijk blijft het ook in Middelburg niet bij voorbereidende papieren tijgers. Via een gesubsidieerd nestkastproject zijn al honderden nestkasten voor een zacht prijsje naar bewoners gegaan. Ook dat gebeurt gedegen; de resultaten hiervan worden bijgehouden. In 2009 gaat 22

23 de actie door. Er zijn mussenflats en ook aan broedgelegenheid voor de ooievaar wordt gewerkt. Van iedereen Stadsvogels zijn mensenvogels; vogels van iedereen. Ze zijn veelal afhankelijk van mensen. Vandaar dat Middelburg ook aandacht besteedt aan voorlichting en educatie. Zoals het organiseren van drie stadse vogelexcursies; je kunt het gerust vogelvolle stadswandelingen noemen. Maar ook de stadsvogelleskisten en publicaties in huis-aan-huisbladen dragen ertoe bij, dat de stadsvogels en hun noden dichtbij de gewone mens en kind komen. Gedegen, breed en langjarig; zo komt Middelburg voor haar stadsvogels op. Partners: Vogelwerkgroep Walcheren, Jaco Walhout (freelancer), MIC-MEC Walcheren (Milieu Informatie en Educatie Centrum) huismussen spreeuwen Martin Hierck Buiten-Beeld Hans Gebuis 23

24 Gemeente Roermond Project: Wintervogeltelling gemeente Roermond in Slim geteld De landelijke wintervogeltelling van Vogelbescherming Nederland is langzamerhand landsbreed bekend en geliefd. Roermond gaf er heel slim een lokale draai aan. Door de inwoners van Roermond te enthousiasmeren voor een speciale gemeentelijke wintervogeltelling kreeg de stad meer kennis over zijn vogels en ontstond meer begrip voor natuurlijk groenbeheer. Rijk aan natuur Roermond is rijk aan natuur: de stad ligt op de overgang van Roerdal, Swalmdal, Maasdal en de stijlrand langs de grens. Het groen ligt vooral in het buitengebied en daar zijn ook de vogeltellers actief. Door een partnerschap met de Stichting Natuurbank beschikt de gemeente over de floraen faunagegevens van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg. Over de stadsvogels was echter nagenoeg niets bekend. Enthousiast geturfd En dus kwam er een wintervogeltelling-project. Scholen, verenigingen en gewone inwoners werden opgeroepen mee te doen. Het enthousiasme was hartverwarmend; ruim 100 inwoners van Roermond, Herten, Merum en de directe omgeving reageerden. Zij kregen een informatiepakket met een boomklever Hans Peeters Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, H.W.G. Heijligers 24

25 wintervogel-zoekkaart en waarnemingsformulieren. Een informatieavond zorgde voor meer kennis over de relatie tussen het groenbeheer en de aanwezigheid van vogels. Op deze slimme manier krijgt de gemeente de benodigde kennis, worden de tuinen vogelvriendelijker en groeit het begrip voor natuurlijk groenbeheer. pimpelmees Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, H.W.G. Heijligers Toets Natuur heeft een stevige plek in het gemeentelijke beleid. Vast onderdeel is de periodieke natuurtoets. Deze moet duidelijk maken welke gevolgen ruimtelijke ontwikkelingen hebben voor flora en fauna. Partners: Stichting Natuurbank Limburg, SOVON Vogelonderzoek Nederland (advies), KNNV (Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Veldbiologie) Hans Peeters 25

26 bosuil Martin Hierck Gemeente Rotterdam Project: Het Kralingse Bos in vogelvlucht Een bos vol en van vogels In het Kralingse Bos zijn dieren en planten samen de dirigent: zij bepalen wat er gaat gebeuren. Of er gekapt wordt of gesnoeid, waar de rillen komen en of een poeltje nodig is. Dat dirigentschap is alleen mogelijk als je weet wat er groeit en bloeit. En dus laat de gemeente elke drie jaar het stedelijk bos op vogels, vissen, insecten en flora onderzoeken. Aangeharkt Omsloten door de stad is het Kralingse Bos voor de Rotterdammers van groot belang als buitenverblijf. Op jaarbasis kent het bos meer dan drie miljoen bezoekers! Geen wonder als je weet dat het in 2007 werd uitgeroepen tot beste openbare ruimte. Vijftien jaar geleden was het bos nog een aangeharkt park waar maar weinig vogels genoegen mee namen. Dat is nu wel anders. 26

27 Natuurlijk Door een al jaren durende renovatie krijgt de natuur steeds meer de ruimte. Bosranden worden open gezaagd en beplant met besdragende, ondoordringbare struiken. Waar bomen zijn omgetrokken ontstaan natuurlijke nestholten en krijgen allerlei nieuwe planten en dieren een kans. Er zijn takkenrillen opgeworpen, ooievaarspalen opgericht en poelen gegraven. Vogels De vogels zijn dankbaar. IJsvogel, ooievaar, bosuil, boomvalk en groene specht; ze broeden en voeden er met grote graagte. Om de vogels en natuurlijk ook de rest van flora en fauna te behouden en nieuwe te trekken, wordt telkens het effect van grote ingrepen gemonitord. Zo is bijsturen mogelijk. Velen doen mee Acht boswachters, vrijwillige natuurwerkers, een bezoekerscentrum en frequente publiciteit brengen natuurinformatie en nieuwtjes bij de bezoekers van het Kralingse Bos. Natuurlijk groenbeheer en in de slipstream vermoedelijk ook natuurvriendelijk tuinieren wordt zo voor vele Rotterdammers vanzelfsprekend. Partners: Vrijwilligers Kralingse Bos, Gemeentewerken Rotterdam, Deelgemeente Kralingen- Crooswijk 27

28 meerkoet AGAMI Hans Gebuis boomkruiper Martin Hierck grote bonte specht Martin Hierck 28

29 Gemeente Schoonhoven Project: Renovatie Springerpark Ouderwets vogels kijken Soms liften vogels gewoon mee met een opknapbeurt. Zoals in Schoonhoven waar het aloude Springerpark moest worden opgeknapt en en passant 160 meter oever van een meer natuurvriendelijke beschoeiing is voorzien. De vogels profiteren daar ongetwijfeld van mee. Engels Springer was een tuinarchitect uit de tijd van de Engelse landschapsstijl. Zijn parken kenmerken zich door ronde belijningen, grote waterpartijen, romantische doorkijkjes, zichtassen en ruimte voor veel diversiteit in het groen. Dit soort beplanting biedt een prima leefomgeving voor tal van soorten vogels; eenden en meerkoeten op het water, spechten en boomkruipers in oude bomen tenminste als deze blijven staan en roodborsten en winterkoninkjes in de struiken. Ouderwets Bij het opknappen is ook aan de kinderen gedacht; met speelvoorzieningen komen zij vanzelf in een groene omgeving en vandaar is het maar een klein stapje naar de vogels. Het opgeknapte park trekt natuurlijk weer extra mensen. Dat wordt lekker ouderwets vogels kijken! En stadspark voor de ontluikende vogelliefde. Partners: Werkgroep Springerpark, Provincie Zuid- Holland, SB4 Bureau voor Historische Tuinen, Parken en Landschappen 29

30 Foto Natura Wim Weenink Gemeente Staphorst Project: Vogelvrienden Vriendschap voor het leven In Staphorst pakken ze het bijbrengen van natuuren vogelliefde heel basaal aan. Door kinderen zelf nestkastjes te laten maken en jonge ooievaars te bekijken leert jong van jong en ontstaat (hopelijk) een vriendschap voor het leven. Timmeren Staphorst kent een Milieu Ontmoetings Programma. In 2008 waren de vogels aan de beurt. Leerlingen uit de bovenbouw van de basisscholen (groep vier) timmerden op school samen met vrijwilligers van de Natuurbeschermingsvereniging IJhorst-Staphorst e.o. nestkastjes. Deze werden vervolgens opgehangen in de nieuwbouwwijken Slagen en Rouveen west. Tijdens het getimmer kregen de kinderen voorlichting over vogels en hun leefomgeving. De Lokkerij Voor de jongere kinderen was er een bezoekje aan De Lokkerij, een van de (voormalige) ooievaarbuitenstations. Daar maakten ze kennis met onder meer jonge ooievaars. Deze statige vogels zijn een vertrouwd beeld in de gemeente Staphorst, maar na het bezoek aan De Lokkerij begrijpen ook de kleintjes dat natuur niet vanzelfsprekend is. 30 koolmezen

31 De ooit zwaar bedreigde ooievaar is immers alleen dankzij een intensief beschermingsproject voor Nederland behouden. De kinderen van Staphorst timmeren aan de vogelweg. Partners: Natuurbeschermingsvereniging IJhorst- Staphorst e.o., Tien basisscholen, Ooievaarstation De Lokkerij ooievaar Martin Hierck Pien Eekhout 31

32 Gemeente Utrecht Project: Vogelvriendelijke straat De straat krijgt vleugels Hoe breng je in één keer mensen bijeen en vogels bij de mensen? Je organiseert een verkiezing van de vogelvriendelijkste straat. Een slim idee van de gemeente Utrecht. Straatbewoners smeedden samen vogelplannen en ontdekten ongemerkt opeens elkaar. Goed voorbereid De verkiezing was goed voorbereid. Een flyer, een brochure en een website wezen de bewoners de weg. Ze kregen informatie over de vogelnoden en de mogelijkheden tot verlichting, werden getipt over het vogelvriendelijk maken en kregen uitleg over goed groen en vogels tellen. Eretitel Voor een briljant plan stelde de gemeente financiering en uitvoering in het vooruitzicht. Dat plan kwam van de bewoners van de Bandoengstraat west. Hun uitverkiezing werd al direct beloond met een vogelexcursie en de eretitel Vogelvriendelijkste straat. Bovendien, en dat is misschien net zo belangrijk, zorgt de prijsvraag voor contact en binding tussen de straatbewoners onderling. Vogels verbroederen! Groen wonen De bewoners bedachten het plan om huizen te voorzien van groene daken en geveltuinen in te richten. Verdere elementen uit het plan zijn pergola s tussen stoeprand en gevels met klimplanten en beplanting van boomspiegels. Zo wordt de straat in één keer heel veel groener en daarmee aantrekkelijker voor vogels. Nestkastjes voor zwaluwen en mezen moeten in de broodnodige huisvesting voorzien. De gemeente gaat met dit plan aan de slag. De wedstrijd krijgt een tweede ronde in Vogels en mensen worden in Utrecht goede buren. Partners: Vogelbescherming Nederland, Milieupunten in Utrecht 32

33 pimpelmees Martin Hierck Maak uw straat vogelvriendelijker Ziet u veel vogels om u heen? Foto: Martin Hierck Doe mee aan de wedstrijd en maak uw straat vogelvriendelijker. Voor meer informatie en deelname kunt u terecht op: huismus AGAMI Wil Leurs Foto: Ruud van Beusekom Foto: Martin Hierck tot een stuk natuur waar vogels kunnen genieten. Maak van uw straat een paradijs en kies voor struiken met eetbare bessen en veel beschutting, of hang een nestkast op. Het project De Vogelvriendelijke Straat De gemeente Utrecht is daarom het project gestart De vogelvriendelijke Straat. Samen met uw buurtbewoners kunt u een plan maken waarin u aangeeft hoe u uw straat vogelvriendelijker wilt maken. U kunt denken aan struiken, planten, nestkasten ophangen, educatieve activiteiten organiseren, een vogeltelling houden, een park- of plantsoendag organiseren. Wees creatief en bedenk een plan dat u gezamenlijk met uw buren kunt uitvoeren. Als uw plan wordt goedgekeurd, draagt de gemeente de kosten. Winnaar De straat met het beste plan wint een prijs en de titel de meest Vogelvriendelijke Straat in Utrecht. Een deskundige jury zal eind september bepalen wie het meest vogelvriendelijke plan heeft ingediend. Wethouder Giesberts zal een fietstocht houden langs de genomineerde straten en de prijs uitreiken aan de meest Vogelvriendelijke Straat. Meer informatie Bewoners uit alle straten in Utrecht mogen een plan indienen. Voor meer informatie over het project en de wedstrijd kunt u terecht op vogelvriendelijkestraat. Heeft u vragen? Dan kunt u contact opnemen op telefoonnummer Bereikbaar op maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot uur en op donderdag tot uur. 33

34 Gemeente Edam-Volendam Project: Oeverzwaluwwand en vleermuizenkelder Zuidpolder-oost Foto Natura Wil Meinderts Stuivertje wisselen Het is een beetje stuivertje wisselen, daar in Edam-Volendam. Weidevogels maken plaats voor oeverzwaluwen, vleermuizen en misschien zelfs een ijsvogel. De komst van de blauwe schicht is niet zeker; ijsvogels zijn nou eenmaal kieskeurig. Weidevogels Edam-Volendam bouwt. En zoals op veel plaatsen het geval is, gaat dat ten koste van weiland en weidevogels. Dat gevoelige verlies vraagt om wat extra aandacht voor de natuur. Omdat er in de omgeving veel oeverzwaluwen voorkomen, legt de gemeente gelijktijdig met de bouwwerkzaamheden een oeverzwaluwwand aan. Oeverzwaluwen bouwen hun diep verborgen nest graag in steile wanden van leem, zand of klei. De wand komt aan de oever van een waterpartij op het baggerdepot dat grenst aan de nieuwbouwwijk Zuidpolder-oost. Heel optimistisch wordt ook aan nestgelegenheid voor de ijsvogel gedacht. Een vleermuizenkelder moeten andere, ook heel bijzondere gevleugelde vrienden lokken. Partners: Plaatselijke vogelaars 34 oeverzwaluw

35 Elke tuin een vogeltuin Vogelbescherming wil de stedelijke omgeving aantrekkelijker maken voor vogels en mensen. Daarvoor werken we samen met gemeenten voor het openbaar groen. Ook bewoners kunnen hier met de eigen tuin wezenlijk aan bijdragen. Met de campagne Elke tuin een vogeltuin wil Vogelbescherming de bewoners daarbij helpen. Zo gaan we samen de komende jaren zoveel mogelijk tuinen veranderen in een natuurlijker en vogelvriendelijker omgeving. Als heel veel mensen daar aan meedoen, vergroot dat de leefbaarheid in de stedelijke omgeving aanzienlijk, voor vogels én mensen! De campagne Elke tuin een vogeltuin in het kort. Brochure Meer vogels in de tuin Een fraaie brochure met allerlei praktische tips voor de vogelvriendelijke inrichting van de tuin. Gratis op te vragen door particulieren. Voor wijkgerichte verspreiding zijn aanvraagkaarten beschikbaar. leefomgeving van vogels en hoe je de tuin daarop kunt inrichten. Zij geven gedegen advies. Vogelbescherming vraagt hiervoor een geringe vergoeding. Game Vogelrijk tuinieren PC/Mac game op CD. Begin met een lege tuin in stad, polder of bosgebied. Voeg bomen, struiken, vijver, bloemen, heg en vijver toe en verander het stukje grond in een vogelparadijs! Schitterend geanimeerde en informatieve 3D game voor uren speelplezier. Onder andere te koop in de online webshop van Vogelbescherming. Prijs 14,95. Tuinvogelwebsite In mei 2009 start de geheel vernieuwde tuinvogelwebsite van Vogelbescherming. Boordevol informatie over vogelvriendelijke tuinen en dé plek om ervaringen te delen. Een bezoek meer dan waard! Tuinvogelconsulent Bewoners die persoonlijk advies willen over het vogelvriendelijk maken van hun tuin kunnen terecht bij een van de tuinvogelconsulenten van Vogelbescherming. Hij of zij helpt u op weg met de (her)inrichting van uw tuin. De tuinvogelconsulenten zijn vrijwilligers met grote kennis van (tuin)vogels. Zij weten alles over de Meer informatie? Kijk op 35

36 Vogelbescherming Nederland zet zich in voor vogels en hun leefgebieden. Vogels zijn een goede graadmeter voor de kwaliteit van natuur en milieu. Handhaving van hun soortenrijkdom onder natuurlijke leefomstandigheden is een essentiële voorwaarde voor het behoud van biodiversiteit op aarde. Samenwerking is de sleutel tot succesvolle bescherming. Op regionaal, nationaal en internationaal niveau werkt Vogelbescherming Nederland samen met collegaorganisaties, overheden en vele vrijwilligers. Vogelbescherming Nederland is Partner van BirdLife International, wereldwijd actief voor vogels en natuur. 36 Postbus AX Zeist tel fax