2006: De oorlog in Libanon

Transcriptie

1 Sofie Van Den Abbeele Scriptie - Master in de Oosterse Talen & Culturen Universiteit Gent Vakgroep Talen & Culturen van het Nabije Oosten en Noord-Afrika Academiejaar Promotor: Prof. Dr. Caroline Janssen 2006: De oorlog in Libanon Contextualisering en analyse van een aantal Arabischtalige internationale media -1-

2 Dankwoord... Ik ben een oprechte dank u verschuldigd aan het hele korps van proffen, assistenten en klasgenootjes die van de idyllische klaslokaaltjes op het Sint-Pietersplein een gezellige tweede thuis gemaakt hebben. In het bijzonder wil ik mijn promotor prof. dr. Caroline Janssen bedanken voor haar hulp en steun die veel verder reikte dan mijn thesis alleen. Verder wil ik vanzelfsprekend ook mijn ouders en grootouders bedanken die mij de kans gegeven hebben om verder te studeren en die zich jaar in jaar uit ook erg begaan getoond hebben met mijn studies. Tenslotte wil ik ook al mijn vrienden en vriendinnen even vermelden. Ik wil jullie bedanken voor de toffe tijd samen en de steun en aanmoedigingen in lastigere periodes. Waarom dit onderwerp? Het voorbije jaar kreeg ik meermaals de vraag waarom ik mijn thesis over een gruwelijk onderwerp als de oorlog in Libanon in de zomer van 2006 schreef. Het antwoord daarop is dat de complexiteit van het Libanese landschap mij aantrekt. Het is een land met een enorme culturele, etnische en religieuze diversiteit die van haar de poort tussen Oost en West maakt. Haar eeuwenoud cultureel erfgoed, de zonnige stranden en het bruisende Beiroet maken van Libanon een toeristische trekpleister voor mensen uit Oost en West. Maar er kleeft bloed aan de poort tussen Oost en West. De jarenlange burgeroorlog en de militaire confrontaties met Israël sloegen diepe wonden. Libanon werd ook het slachtoffer van het internationaal conflict tussen Oost en West, tussen de VS en Israël en Syrië en Iran. Families werden uit elkaar gerukt en gebouwen en wegen werden vernield, maar telkens herrees Libanon als een feniks uit haar as. Het dagboek Bericht uit Beiroet dat Robert Fisk voor The Independent bijhield gedurende het hele conflict in 2006 gaf uiteindelijk de doorslag. Het boek geeft niet alleen een aangrijpend beeld van het menselijk lijden dat de oorlog veroorzaakte, maar wakkerde tegelijk mijn nieuwsgierigheid aan naar het complexe web van nationale en internationale actoren dat zich doorheen de moderne geschiedenis rond Libanon geweven had. Mijn thesis focust zich vooral op het politieke aspect van het conflict. Maar ik wil u als lezer, voor u zich op de politieke kant van het conflict stort, een fragment uit dit dagboek meegeven dat mij bijzonder geraakt heeft. In de hoop dat wetenschappers, in tegenstelling tot veel politici, in het koele schaakspel van uiteenlopende politieke belangen, de menselijke kant van het conflict niet uit het oog verliezen: Ik zie hoe de Libanese soldaten de kinderlijkjes in plastic zakken stoppen daarna zie ik hen de kleine lijken in tapijten rollen omdat ze geen zakken meer hebben Qana, Libanon, 30 juli

3 Inhoudsopgave Deel I: Politiek-historisch kader : De Libanese burgeroorlog: buitenlandse inmenging en het ontstaan van Hezbollah : Syrische tussenkomst : Israël lanceert operatie Peace for Galilee...6 Het ontstaan van Hezbollah : De Taif Akkoorden...8 Jaren '90: Hezbollah zet de strijd tegen Israël verder...8 Hezbollah stapt in de politieke arena...8 Israëlische vergeldingsacties en het failliet van de veiligheidszone : Aanloop naar de oorlog van : De terugtrekking van de Israëlische troepen en de reactie van Hezbollah : Resolutie 1559: een kritische benadering : De Ceder-revolutie, het vertrek van Syrië en de nieuwe verkiezingen : De oorlog tussen Israël en Hezbollah en haar gevolgen...15 Aanleiding...15 Israëlische doelstellingen en resultaten...16 De rol van de VS...18 Resolutie 1701: een kritische benadering...19 Gevolgen van het conflict...25 Conclusie...29 Deel II: Vertaling en analyse...31 Inleiding...31 Situering bronnen...31 Vrijdag 14 juli Al-Hayat:...35 Asharq Alawsat:...38 BBC:...44 CNN:...49 Conclusies:...53 Maandag 31 juli Al-Hayat:...57 Asharq Alawsat:...62 BBC:...66 CNN:...69 Conclusies...75 Maandag 14 augustus Al-Hayat:...79 Asharq Alawsat:...83 BBC:...89 CNN:...93 Conclusies...97 Algemene conclusies Bibliografie Overzicht bijlage

4 Deel I: Politiek-historisch kader In de zomer van 2006, midden in het toeristisch seizoen, werd Libanon geteisterd door een gewapend conflict tussen Israël en Hezbollah dat het land gedurende 33 dagen in zijn greep hield. De bedoeling van dit politiek-historisch kader is om aan te tonen dat dit geen op zichzelf staand conflict is. Er zal een poging ondernomen worden om de oorlog van 2006 te kaderen binnen het conflict tussen Israël en Hezbollah dat inmiddels bijna 30 jaar aansleept. Er zullen ook tal van gelijkenissen tussen de oorlog van 2006 en eerdere militaire confrontaties tussen Hezbollah en Israël aan de oppervlakte komen. Anderzijds zal er ook gekeken worden naar de plaats van dit conflict in de Global War on Terror die de VS voert en hoe het conflict ingepast wordt in het buitenlands beleid van de VS en haar internationale belangen dient. Libanon werd immers niet enkel meermaals het slachtoffer van zware Israëlische vergeldingsacties, maar werd ook het toneel waarop een internationale strijd uitgevochten werd tussen de VS en Israël enerzijds en Syrië en Iran anderzijds, waarbij beide partijen hun invloed in Libanon willen vergroten. Het is echter onmogelijk om binnen dit essay de hele War on Terror te ontrafelen die de VS voert tegen Iran sinds het dit land op de Axis of Evil plaatste, dit zou ons immers te ver van het conflict in 2006 brengen en een grondige analyse vereisen van de relaties tussen de VS, Iran, Syrië en Israël onderling. Tenslotte dient dit historisch overzicht ook als achtergrond bij de media-analyse in deel II. Het eerste hoofdstuk beslaat de periode tussen 1976 en De keuze om in dit historisch overzicht te beginnen bij de Libanese burgeroorlog sprak voor zich. In deze periode ligt immers de kiem van de reeks van gebeurtenissen die zullen leiden tot de oorlog in In de jaren '80 begon de confrontatie tussen Israël en Hezbollah die tot vandaag voortduurt. In dit deel zal de achtergrond geschetst worden van de Syrische tussenkomst en de Israëlische operatie Peace for Galilee en hoe deze gebeurtenissen de juiste omstandigheden creëerden voor het ontstaan van Hezbollah. Er zal ook kort ingegaan worden op een aantal ideologische standpunten van Hezbollah gedurende de jaren '80. Tenslotte behandelt dit hoofdstuk de Taif-Akkoorden die het einde van de Libanese burgeroorlog inluidden en waarin opgeroepen werd tot het ontwapenen van de milities. In het tweede hoofdstuk zal er gekeken worden naar hoe de strijd tussen Israël en Hezbollah in de jaren '90 verder gezet wordt en hoe Hezbollah in die periode verandert in een politieke beweging die steeds meer aanhangers wint in Libanon. Het derde hoofdstuk bespreekt de periode vanaf de terugtrekking van de Israëlische troepen in 2000 tot de start van de oorlog in Eerst wordt er gekeken naar de omstandigheden van de terugtrekking van de Israëlische troepen en de impact daarvan op Hezbollah. Vervolgens komt Resolutie 1559 van de VN-veiligheidsraad aan bod waarin nogmaals benadrukt wordt dan alle milities in Libanon moeten ontwapenen en waarin geëist wordt dat de Syrische troepen uit Libanon teruggetrokken worden. Die terugtrekking is het onderwerp van het volgende deel van dit hoofdstuk waarin ook de Ceder-revolutie en de Libanese verkiezingen van 2005 aan bod komen. Het vierde en laatste hoofdstuk bevat een uitgebreide analyse van het conflict in Eerst zal er gekeken worden naar de motivatie van Hezbollah om de Israëlische soldaten te ontvoeren en waarom de reactie van Israël zo snel en hevig was. Daarop volgt een overzicht van de Israëlische doelstellingen en de concrete resultaten. Vervolgens zal kort meer uitleg gegeven worden over de rol van de VS in het conflict en zal de confrontatie tussen Israël en Hezbollah geplaatst worden binnen het kader van de Amerikaanse War on Terror. Daarna volgt een kritische analyse van Resolutie 1701 van de VN Veiligheidsraad die een einde maakte aan de vijandelijkheden tussen Israël en Hezbollah. Een eerste vraag die daarbij aan bod komt is wie in de Resolutie als agressor aangeduid wordt. Daarna wordt de -4-

5 uitbreiding van het mandaat van de UNIFIL onder de loep genomen en de nadruk die in de resolutie gelegd wordt op de implementatie van Resolutie Tenslotte wordt het Plan Siniora kort vergeleken met resolutie In het laatste onderdeel komen de gevolgen van het conflict kort aan bod. Een eerste element zijn de oorlogsmisdaden waar beide partijen zich schuldig aan maakten en het grote verschil in aantal burgerslachtoffers tussen Libanon en Israël. Vervolgens wordt de rol van de verschillende groepen van hulporganisaties in de reconstructiestrijd kort toegelicht, gevolgd door een paragraaf over de impact van de niet-ontplofte clusterbommen die over Libanon verspreid liggen. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een bondig overzicht van de gevolgen van de oorlog van 2006 voor de Libanese politiek tot nu : De Libanese burgeroorlog: buitenlandse inmenging en het ontstaan van Hezbollah Men kan in de Libanese burgeroorlog 2 dimensies onderscheiden. Enerzijds was er het conflict tussen de verschillende facties in Libanon zelf, waarvan de details buiten het bestek van dit essay vallen, anderzijds vond er in dezelfde periode een internationaal conflict plaats op Libanese bodem. De hoofdrolspelers in dit internationaal conflict waren de PLO, Israël, Syrië en Iran 1. De complexe wisselwerking tussen nationale en internationale actoren in Libanon gedurende deze periode creëerde de voedingsbodem voor het ontstaan van Hezbollah. 1976: Syrische tussenkomst De militaire interventie van Syrië in 1976 kon de Libanese burgeroorlog tijdelijk onder controle brengen. Syrië mengde zich in het conflict aan de zijde van de Maronieten, tegen de linkse groeperingen en de PLO die de bovenhand leken te halen in het conflict 2. De Syrische operatie kreeg hiervoor groen licht van de VS. Israël liet vervolgens toe dat Syrië haar macht in Libanon consolideerde op voorwaarde dat de Syrische troepen niet in de Israëlische veiligheidszone in het zuiden van Libanon kwamen. Voor Israël betekende dit dat Syrië haar veiligheidszone impliciet erkende. Bovendien hoopte Israël zo te vermijden dat het zelf moest tussenkomen om de orde in Libanon te herstellen en om de raids van de PLO in Israëlisch gebied een halt toe te roepen 3. De reden voor deze Syrische interventie moet men zoeken bij de Syrische drang om Libanon onder haar controle te houden. Hafiz al-assad wou vermijden dat de PLO in Libanon te machtig werd en vervolgens de Syrische invloed daar zou ondermijnen. Bovendien wou Syrië, als compensatie voor haar interventie, dat Israël en de VS rekening hielden met de Syrische belangen in het Arabisch- Israëlisch conflict 4. In 1978 lanceerde Israël alsnog een militaire operatie in Zuid-Libanon: operatie Litani. Hiermee wou Israël een einde maken aan de tegen haar gerichte guerrilla-operaties vanuit het Zuiden van Libanon. Het is waarschijnlijk dat Israël door middel van deze invasie het akkoord probeerde te ondermijnen dat 1 MACKEY, S., 2006 : Lebanon: a House Divided, p GORDON, D.C., 1980 : Lebanon: The Fragmented Nation, pp Ibid., MACKEY, p ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, pp

6 kort voordien gesloten was tussen de Libanese overheid, de PLO en Syrië 5. In de nasleep van deze kortstondige invasie van Zuid-Libanon werd de UNIFIL, United Nations Interim Force In Lebanon, opgericht 6. Deze internationale troepenmacht van de VN moest erop toezien dat de Israëlische troepen teruggetrokken werden en moest de machteloze Libanese overheid helpen haar autoriteit in Libanon te herstellen. UNIFIL slaagde er echter niet in om de guerrilla in Zuid-Libanon onder controle te houden, waarop Israël opnieuw het recht in eigen handen nam. 1982: Israël lanceert operatie Peace for Galilee Het doel van deze militaire operatie was de PLO als politieke en militaire macht in het zuiden van Libanon uitschakelen. Dit zou niet enkel de aanvallen op het Noorden van Israël een halt moeten toeroepen, maar zou tegelijkertijd ook de invloed van Yasser Arafat moeten beperken als vertegenwoordiger van de Palestijnen. De architect van dit masterplan was Ariël Sharon 7. Zijn strategie bestond eruit de Palestijnen zo ver mogelijk richting Beiroet te drijven. In een tweede fase wou men vervolgens Syrië, dat dan opnieuw de zijde van de Palestijnen gekozen had, ertoe dwingen haar troepen terug te trekken. Tenslotte wou Israël zich ervan verzekeren dat Bashir al-gemayel de nieuwe Libanese president zou worden in de hoop zo de Israëlische invloed op de Libanese politiek te vergroten 8. Binnen een tijdspanne van slechts enkele dagen stonden de Israëlische troepen voor Beiroet, waardoor een confrontatie met Syrië niet langer kon uitblijven. Er volgenden hevige Israëlische bombardementen op militaire en civiele doelen in West-Beiroet en daarbovenop legde Israël het Islamitisch deel van de stad ook een blokkade op: de toevoer van voedsel, water en elektriciteit werd afgesneden 9. Dit alles zorgde ervoor dat de PLO zich in 1982 uit Libanon terugtrok. Ook Syrië leed zware verliezen, vooral bij haar luchtmacht 10. Wat aanvankelijk een Israëlische triomftocht leek, kreeg al snel een bittere nasmaak. Het akkoord tussen Libanon en Israël van 17 mei 1983 rond een staakt-het-vuren en het terugtrekken van de Syrische troepen werd door Hafiz al-assad, die niet geconsulteerd werd voor het akkoord, ondermijnd 11. De druk op de Israëlische overheid om haar troepen terug te trekken bleef echter toenemen: het dodental onder de Israëlische soldaten was relatief hoog en ook de kosten van de bezetting waren immens. In Israël was inmiddels een sterke vredesbeweging ontstaan, Peace Now, en ook de Israëlische publieke opinie uitte zich steeds meer tegen de bezetting van Libanon, wat de druk op de Israëlische overheid enkel vergrootte. In januari 1985 begon de Israëlische overheid haar troepen dan ook uit Libanon terug te trekken 12, maar het IDF (Israel Defense Forces) zou het SLA (South Lebanese Army) in Zuid-Libanon blijven steunen. Deze pro-israëlische militie moest op haar beurt een 5 CHOMSKY, N., 1983 : The Fateful Triangle: The United States, Israel & the Palestinians, p SACHAR, H.M., 1996 : A History of Israel: From the Rise of Zionism to Our Time, p Ibid., SACHAR, pp MACKEY, S., 2006 : Lebanon: a House Divided, pp GORDON, D.C., 1983 : The Republic of Lebanon: Nation in Jeopardy, p Ibid., GORDON, p DEEB, M., 2002 : «Lebanon since 1979: Syria, Hizballah, and the War against Peace in the Middle East», in FREEDMAN, R.O. (Ed), The Middle East Enters the Twenty-first Century, p Ibid., SACHAR, pp

7 soort veiligheidszone 13 creëren voor Israël. Het SLA zal er echter niet in slagen de aanvallen van Hezbollah op Israël te verhinderen. Het IDF moest zelfs meermaals tussenkomen om te vermijden dat het SLA uitgeschakeld werd 14. Het ontstaan van Hezbollah Hezbollah ontstond in 1982, maar werd pas in de tweede helft van de jaren '80 een coherente organisatie. Hezbollah profileerde zich tijdens de burgeroorlog duidelijk als een aanhanger van de ideeën van de Iraanse Revolutie en kreeg ook militaire, financiële en politieke steun van het Iraans regime 15. In de zomer van 1982 stuurde Iran daar bovenop ook ongeveer 1000 soldaten van de Revolutionaire Garde naar Libanon 16. De Syrische steun voor de organisatie was veel terughoudender en ambivalenter. Enerzijds kon Syrië door Hezbollah te steunen haar banden met Iran verstevigen en was Hezbollah een middel om Israël aan te vallen zonder rechtstreekse betrokkenheid van Syrië. Anderzijds was Syrië ook op haar hoede voor Hezbollah wanneer de relatie tussen Syrië en Iran in de jaren '80 verslechterde 17. Bovendien zorgde de realpolitik van Syrië ervoor dat er voor Syrië geen eeuwige bondgenoten, noch eeuwige vijanden bestonden. De wereldvisie van Hezbollah in de jaren '80 komt het duidelijkst tot uiting in een open brief van de groepering uit In dit document wordt de VS gezien als de belangrijkste vijand van Islam en Israël als haar wapen om de moslims in Libanon te doen lijden. Met Israël onderhandelen is dan ook uitgesloten. Verder beschuldigde Hezbollah de Libanese overheid van corruptie. De doelstelling die de organisatie in de tekst naar voor schuift is Libanon bevrijden van alle buitenlandse machten, inclusief de internationale troepenmachten. Hezbollah profileert zich ook duidelijk als religieus alternatief voor de seculiere Amal militie 19. De guerilla-acties van Hezbollah tegen Israël deden de beweging vrij snel aan populariteit winnen onder de Sjiieten in Zuid-Libanon en de buitenwijken van Beiroet. De Sjiietische burgers in het Zuiden werden zwaar getroffen door de militaire acties van Israël en de PLO en de Israëlische invasie in De politisering van de Sjiieten in Libanon is een beweging die toen al een aantal jaar aan de gang was, maar die door de Israëlische invasie nog werd versterkt 20. Zonder de Israëlische bezetting van Zuid- Libanon in de jaren '80 zou Hezbollah waarschijnlijk nooit uitgegroeid zijn tot de organisatie die we vandaag kennen. 13 Deze zone omvatte ongeveer 10% van het Libanese grondgebied. 14 SELA, A., 2007 : «Civil Society, the Military, and National Security: The Case of Israel's Security Zone in South Lebanon», Israel Studies vol.12 nr.1, pp ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, p MACKEY, S., 2006 : Lebanon: a House Divided, p.206. Hezbollah bleef een autonome bondgenoot van Iran, geen partij onder directe Iraanse controle. 17 NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp Ibid., NORTON, pp Tijdens de 'Oorlog om de kampen' ( ) wanneer verschillende kampen door de Amal-militie belegerd werden, koos Hezbollah ervoor de Palestijnen te steunen. Eind jaren '80 culmineren de al lang aanslepende spanningen tussen Hezbollah en Amal in een open conflict tussen beide milities in Zuid-Libanon en de Zuidelijke wijken van Beiroet. 20 Ibid., NORTON, pp.12-13,

8 Dat de aard van de dreiging vanuit Zuid Libanon radicaal veranderde na 1982 ontging het IDF volledig. Sjiietische milities vulden vrij snel het vacuum dat de Palestijnse milities bij het vertrek van de PLO hadden achtergelaten. Het IDF maakte met andere woorden geen onderscheid tussen de Palestijnse milities die Palestina wilden bevrijden en de Sjiietische guerilla-aanvallen die gericht waren tegen de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon : De Taif Akkoorden Deze akkoorden vormen de basis voor het beëindigen van de Libanese burgeroorlog. Enerzijds werd toen een nieuwe sectaire machtsverdeling aanvaard waardoor de parlementszetels van dan af gelijk verdeeld worden onder christenen en moslims en werd de macht van de Sunnitische eerste minister vergroot ten nadele van de Maronitische president 22. Verder stipuleert het akkoord ook dat Libanon een soevereine staat is en dat de buitenlandse bezettingsmachten, in casu Israël en Syrië, hun troepen op termijn uit Libanon moeten terugtrekken. De akkoorden spreken wel over een speciale relatie tussen Syrië en Libanon en een historische band tussen de twee. Er staat ook dat Syrië geen acties mag toelaten die de veiligheid of de onafhankelijkheid van Libanon bedreigen. Bovendien mag Libanon geen basis worden van waaruit Syrië bedreigd kan worden. Dit geeft Syrië met andere woorden een gepriviligeerde positie in Libanon, onder meer op vlak van nationale veiligheid 23, een positie waar Syrië dankbaar gebruik van zal maken om haar invloed op de Libanese politiek te laten gelden. Een laatste kernpunt is de eis dat alle Libanese en buitenlandse milities in Libanon zich ontwapenen. Dit derde punt is de reden waarom Hezbollah zich oorspronkelijk verzette tegen de Taif Akkoorden. Het beeld van Hezbollah als verzetsbeweging tegen de Israëlische bezetting in plaats van als militie vond echter vrij veel steun in Libanon, waardoor Hezbollah aan het bevel tot ontwapenen kon ontkomen 24. De terugtrekking van de Syrische troepen en het debat rond het al dan niet ontwapenen van Hezbollah bleef nog jaren voor controverse zorgen in en buiten Libanon. Het einde van de burgeroorlog luidde immers niet het einde van de immense verdeeldheid binnen de Libanese maatschappij in, noch het einde van de buitenlandse pogingen om hun invloed in Libanon te vergroten. Jaren '90: Hezbollah zet de strijd tegen Israël verder Deze periode wordt gekenmerkt door de heropbouw van het door de burgeroorlog vernielde Libanon. Ook Hezbollah ondergaat in de jaren '90 een belangrijke transformatie: Hezbollah gaat deel uitmaken van het politieke landschap en komt in 1992 voor de eerste keer op in de verkiezingen. Ondertussen zet Hezbollah haar strijd tegen de Israëlische bezetting verder. Hezbollah stapt in de politieke arena In 1992 vonden de eerste verkiezingen sinds het einde van de burgeroorlog plaats. Dit gebeurde volgens een door Syrië opgelegd kiessysteem dat Syrië ervan moest verzekeren dat de zetels in het 21 SELA, A., 2007 : «Civil Society, the Military, and National Security: The Case of Israel's Security Zone in South Lebanon», Israel Studies vol.12 nr.1, p ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, pp HUDSON, M.C., 1999 : «Lebanon after Ta'if: another reform opportunity lost», Arab studies Quarterly vol.21, p ROUGIER, B., 2007 : Everyday Jihad: the Rise of Militant Islam among Palestinians in Lebanon, p.35-8-

9 parlement naar pro-syrische politici gingen. Syrië tekende de kiesdistricten uit en kwam tussen in de samenstelling van de kieslijsten. Het verzet tegen deze Syrische inmenging kwam vooral uit het Maronitisch kamp. Ze trachtten de verkiezingen te boycotten en ook tal van christelijke kiezers bleven weg. Dit zorgde voor een makkelijke overwinning voor de pro-syrische kandidaten 25. Gedurende de jaren '80 was deel uitmaken van het politiek establishment uitgesloten voor de leiders van Hezbollah 26, maar wanneer Hezbollah in 1992 toch beslist om de politieke arena te betreden, wordt dit erg positief onthaald bij de Sjiietische Libanezen. Het is opmerkelijk dat Hezbollah in haar verkiezingscampagne vooral de nadruk legt op niet-religieuze thema's als economische uitbuiting, veiligheid, persvrijheid, economische ontwikkeling,... Dit staat in schril contrast met de open brief uit 1985 die sterk religieus getint was. Het programma van Hezbollah is ook niet anti-kapitalistisch. De alliantie waarmee Hezbollah deelnam aan de verkiezingen won 12 van de 128 zetels. Het strategisch voordeel voor Hezbollah is dat de partij van dan af in Libanon erkend wordt als een politieke instantie 27. Hezbollah dankt haar populariteit bij de Sjiietische gemeenschap van Libanon niet enkel aan haar aanhoudend verzet tegen de Israëlisch bezetting, maar ook aan haar uitgebreid netwerk van sociale dienstverlening 28. In de jaren '90 verandert de sterk ideologische teneur van de jaren '80 dus in een realistische, pragmatische benadering. De organisatie blijft toegewijd aan het verzet tegen de Israëlische bezetting, maar neemt nu wel deel aan het confessioneel spel in de Libanese politiek waar het zich vroeger tegen afzette. Men moet de motivatie voor deze transformatie zowel nationaal als internationaal zoeken. Op internationaal vlak is er het nieuwe regime in Iran 29 en de toenemende politieke en militaire dominantie van Syrië in Libanon. De stijgende populariteit van de beweging zorgt er ook voor dat ze steeds minder afhankelijk wordt van haar Iraanse sponsor. Op nationaal niveau vind men in de achterban van Hezbollah steeds meer mensen uit de Sjiietische middenklasse die weinig heil zien in een islamitische republiek naar Iraans model in Libanon. Hezbollah uit zich dus steeds meer voor een open politiek systeem 30. Israëlische vergeldingsacties en het failliet van de veiligheidszone De veiligheidszone die Israël onder toezicht van het SLA geplaatst had kon de aanvallen van Hezbollah op Noord-Israël niet verhinderen. De Katyusha-raketten van Hezbollah bleven burgerslachtoffers maken in Israël. Tijdens de jaren '90 ondernam het IDF twee grootschalige vergeldingsacties. De eerste daarvan is Operation Accountability in Na deze operatie ontstaan een aantal ongeschreven afspraken tussen Hezbollah enerzijds en Israël en het SLA anderzijds. Eén daarvan is dat Israël geen burgerdoelen in Libanon zal aanvallen. Hierdoor nam het geweld tijdelijk af, tot Israël in 1996 Operation Grapes of Wrath lanceerde nadat Hezbollah Katyusha-raketten op Noord-Israël had 25 NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp In hun discours uitten ze zich immers duidelijk tegen het Libanees politiek systeem dat ze als corrupt bestempelen. 27 Ibid. NORTON, p ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, Londen, p Khomeini sterft in Ibid., NORTON, pp

10 afgevuurd als vergeldingsactie voor het doden van een aantal Libanese burgers 31. Deze twee operaties kostten samen het leven aan ongeveer 275 Libanese burgers 32. Na een conflict van 27 dagen in 1996 kwam het tot een schriftelijk akkoord tussen Syrië, Libanon en Israël, waarop de VS en Frankrijk toezicht zouden houden. Hierin staat onder meer dat de betrokken partijen geen burgerdoelen mogen treffen en dat gewapende groepen geen aanvallen op Israël mogen uitvoeren. Doorheen het hele conflict met Israël, ook voor 1996, waren de meerderheid van de aanvallen van Hezbollah al gericht tegen het IDF en het SLA. Hezbollah richtte, in tegenstelling tot Israël, zijn aanvallen toen dus niet bewust op burgerdoelen 33. Het doel van de twee Israëlische offensieven was een einde te maken aan de raketaanvallen van Hezbollah op Noord-Israël. De strategie die Israël daarbij gebruikte, zal in het conflict van 2006 opnieuw opduiken: Israël straft de Libanese burgerbevolking in de hoop dat de bevolking zich dan tegen Hezbollah keert 34. De slachting die de luchtmacht van het IDF in 1996 in Qana aanrichtte, wakkerde het haatgevoel tegenover Israël bij de burgers van Zuid-Libanon echter sterk aan. Israël bombardeerde toen een VN-basis, volgens het internationaal recht een beschermde zone. Op het moment van de aanval hadden ongeveer 850 Libanese burgers hun toevlucht gezocht in deze basis. 106 burgers lieten die dag het leven in het Israëlisch bombardement. Israël sprak van een vergissing, maar in een rapport van de VN-Veiligheidsraad staat dat het bombardement geen ongeluk was 35. Een belangrijk bewijs daarvoor is een video die beelden toont van een MK 36, een onbemand verkenningsvliegtuig, boven de VN-basis tijdens de aanval. Israël blijft echter beweren dat het vliegtuig toen geen beelden nam van het kamp 37. Vanaf 1997 begon ook de Israëlische publieke opinie het concept van de veiligheidszone in vraag te stellen. Tot dan was het IDF er vrij goed in geslaagd de journalisten uit de veiligheidszone te houden en de informatiestroom naar de Israëlische bevolking te controleren. De situatie in Zuid-Libanon kreeg plots opnieuw publieke belangstelling in Israël na een helikoptercrash in Kort daarna ontstond de Four Mothers Movement die de kwestie rond de veiligheidszone bovenaan de politieke agenda hield. De drijfveer voor het publieke verzet tegen de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon was het stijgend aantal Israëlische slachtoffers daar. Ook de internationale druk op Israël nam toe, onder meer door de systematische schending van mensenrechten door het SLA in Zuid-Libanon. Bovendien kon de veiligheidszone niet verhinderen dat Katyusha-raketten Noord-Israël bereikten, zonder dat Hezbollah de grens met Israël moest oversteken om ze af te vuren. Tenslotte bleken woordvoerders van het IDF 31 NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp Human Rights Watch, 2007: Historical background to the 2006 conflict, 33 Ibid., NORTON, p.86. De Katyusha raketten zijn veel onnauwkeuriger dan de precisiebombardementen van Israël, waardoor Hezbollah wel Israëlische burgers trof. 34 Ibid., NORTON, pp Israël paste deze strategie ook toe tegen de PLO tijdens de burgeroorlog, maar de omstandigheden toen verschilden sterk van de situatie waarin Hezbollah zich in de jaren '90 bevind. Niet enkel vecht Hezbollah voor de bevrijding van Zuid- Libanon in plaats van die van Palestina, de organisatie heeft ook veel meer steun bij de bevolking in het Zuiden dan de PLO in 1982 had. 35 Ibid., NORTON, p Deze onbemande verkenningsvliegtuigen worden vaak ingezet bij precisiebombardementen. De Libanezen verwijzen naar de MK's als 'umm Kamāl. 37 FISK, R., 2001 : Pity the Nation: Lebanon at War, pp.675,

11 vrij slecht ingelicht over het oorspronkelijk doel van de veiligheidszone of de identiteit en motivatie van Hezbollah. Toen de onderhandelingen met Syrië op niets uitdraaiden, nam het aantal stemmen pro een unilaterale terugtrekking van de Israëlische troepen verder toe : Aanloop naar de oorlog van 2006 De 21ste eeuw gaf Libanon de illusie van onafhankelijkheid terug toen eerst de Israëlische en later de Syrische overheden hun troepen uit Libanon terugtrokken. Een illusie, want internationale relaties bleven de toekomst van Libanon bepalen. 2000: De terugtrekking van de Israëlische troepen en de reactie van Hezbollah In 1999 kondigde Ehud Barak de terugtrekking van de Israëlische troepen uit Libanon aan. Hij hoopte toen Zuid-Libanon te kunnen verlaten met een vredesakkoord met Syrië in de hand, maar de vredesonderhandelingen met Syrië liepen begin 2000 op niets uit. Daarop besloot Israël haar troepen unilateraal terug te trekken 39. Door het gebrek aan eensgezindheid onder de Israëlische regering en de tegenstrijdigheden in hun communicatie met het SLA ontstond een domino-effect dat ervoor zorgde dat de IDF zich haastig uit Zuid-Libanon terugtrok waarbij een groot deel van het materiaal en belangrijke informatie achterbleef en in handen van Hezbollah viel 40. Voor de eerste maal in haar geschiedenis gaf Israël door haar bezet gebied onvoorwaardelijk terug. Hezbollah had bewezen dat het het machtige Israël op de knieën kon krijgen, maar het einde van de Israëlische bezetting verzwakte ook de legitimiteit van de gewapende militie van Hezbollah. De Israëlische terugtrekking zorgde voor discussie binnen Hezbollah. Een eerste optie is de nadruk leggen op de Libanese politiek. Het uitgebreid sociaal netwerk van scholen, ziekenhuizen,... zorgde immers voor voldoende aanhangers onder de Sjiietische bevolking 41. De tweede optie was een nieuwe reden vinden om de strijd tegen Israël voort te zetten. Van dan af zal Hezbollah de Sheb'a-landerijen als reden gebruiken om haar paramilitaire operaties tegen Israël verder te zetten. Dit is een gebied van iets meer dan 20 km² op de grens tussen Libanon en de door Israël bezette Golanhoogvlakte. Hezbollah's claim op de Sheb'a-landerijen kreeg onmiddellijk steun uit Syrische hoek. De relatie tussen Syrië en Hezbollah was al jaren erg pragmatisch. Syrië steunde Hezbollah wanneer het daar voor zichzelf voordeel in zag. Het voortzetten van de gewapende strijd van Hezbollah betekende dat Syrië Hezbollah verder als instrument kon gebruiken om Israël onder druk te zetten 42. De wapens die door Syrië of door Iran via Syrië aan Hezbollah geleverd worden, geven Syrië de macht om Hezbollah ook tot op zekere hoogte onder controle te houden. Men mag Hezbollah echter niet zien als een marionet van Syrië, de groepering behoudt een hoge graad van autonomie. Sinds de terugtrekking uit Zuid-Libanon daalde het aantal directe aanvallen van Hezbollah op Israël 38 SELA, A., 2007 : «Civil Society, the Military, and National Security: The Case of Israel's Security Zone in South Lebanon», Israel Studies vol.12 nr.1, pp ZISSER, E., 2006 : «Hizballah and Israel: Strategic Threat on the Northern Border», Israel Affairs vol.12 nr.1, p Ibid., SELA, pp Het sociaal vangnet dat Hezbollah voorziet is zo belangrijk door de afwezigheid van een sociaal beleid van de Libanese staat uit. 42 BYMAN, D., 2003: «Should Hezbollah be Next?», Foreign Affairs vol.82 nr.6, p

12 sterk. Maar Hezbollah verhoogde van dan af haar steun aan de Palestijnse verzetsbewegingen. Sinds het uitbreken van de Al-Aqsa intifada in 2000, helpt Hezbollah tal van anti-israëlische groeperingen, waaronder Hamas, met training, propaganda en tactische expertise 43. Wanneer de vrij onervaren Bashar al-assad zijn vader in 2000 opvolgt als president van Syrië, roepen de Libanezen, en vooral de Christenen onder hen, steeds vaker op tot het terugtrekken van de Syrische troepen. In de hoop de druk op Syrië te verlagen haalt de president zijn troepen uit de dichtbevolkte gebieden, een toegeving die in Libanon gezien wordt als een teken van zwakte. Hassan Nasrallah, de secretaris-generaal van Hezbollah, nam de jonge Syrische president onder zijn vleugels en hielp hem de Syrische belangen in Libanon te verdedigen : Resolutie 1559: een kritische benadering In 2004 zorgde Syrië ervoor dat de ambtstermijn van de Libanese president Emile Lahoud met drie jaar verlengd werd 45. Voor Hezbollah was Lahoud een bondgenoot die ervoor zorgde dat Libanon het 'verzet' niet tot ontwapenen dwong. De actie van Syrië stuitte op nationaal en internationaal verzet. In Libanon kondigde de toenmalige premier Rafiq al-hariri aan dat hij bij de verkiezingen van 2005 geen door Syrië opgelegde kandidaten meer op zijn kieslijst zou plaatsen. Op internationaal niveau gaven de VS en Frankrijk in de VN veiligheidsraad de aanzet tot resolutie In Resolutie 1559 worden volgende kernelementen naar voor gebracht: 1. [The Security Council] Reaffirms its call for the strict respect of the sovereignty, territorial integrity, unity, and political independence of Lebanon under the sole and exclusive authority of the Government of Lebanon throughout Lebanon; 2. Calls upon all remaining foreign forces to withdraw from Lebanon; 3. Calls for the disbanding and disarmament of all Lebanese and non-lebanese militias; 4. Supports the extension of the control of the Government of Lebanon over all Lebanese territory; 5. Declares its support for a free and fair electoral process in Lebanon s upcoming presidential election conducted according to Lebanese constitutional rules devised without foreign interference or influence; 47 De resolutie weerspiegelt duidelijk de belangen van de Westerse mogendheden. Enerzijds eist men dat Syrië haar troepen terug trekt en haar manipulatie van de Libanese verkiezingen stopzet. Anderzijds wil men dat de Libanese milities, in casu Hezbollah 48, zich, in overeenkomst met de Taif-Akkoorden, ontwapenen. Wanneer men de verklaring van de vertegenwoordiger van de VS, John Danforth, leest, pleit hij voor een onafhankelijk Libanon zonder de aanwezigheid buitenlandse machten. Dit ogenschijnlijk altruïsme 43 BYMAN, D., 2003: «Should Hezbollah be Next?», Foreign Affairs vol.82 nr.6, pp ZISSER, E., 2006 : «Hizballah and Israel: Strategic Threat on the Northern Border», Israel Affairs vol.12 nr.1, pp Om dit mogelijk te maken moest de Libanese grondwet gewijzigd worden. Daarin staat dat een president zichzelf niet mag opvolgen. OBEID, N.C., 2005 : «Lebanon», Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law vol.10, p NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp VN Veiligheidsraad Resolutie 1559, online op: p De overgrote meerderheid van de milities in Libanon ontwapenden zich kort na het sluiten van de Taif-Akkoorden. -12-

13 verbergt de nationale belangen die de reële drijfveren van de VS zijn. De ontwapening van Hezbollah, de terugtrekking van Syrië en vrije verkiezingen in Libanon zou immers de kans op een pro-westerse Libanese regering aanzienlijk vergroten. Met de implementatie van Resolutie 1559 wil de VS vooral de strategische positie van Syrië in Libanon verzwakken 49. Maar een Westers gezinde regering in Beiroet bood ook een aantal bijkomende voordelen. Zo dacht de VS dat dit de kans op een vredesakkoord tussen Libanon en Israël aanzienlijk zou verhogen. Een dergelijk akkoord en het ontwapenen van Hezbollah zou in het nadeel van Iran zijn, een staat die door president Bush op de As van het Kwaad geplaatst werd. De VS gelooft immers dat de alliantie tussen Iran, de Sjiieten in Irak, het Syrisch regime, Hezbollah en Hamas het belangrijkste obstakel vormt voor de dominantie van de VS in de regio 50. Ook Frankrijk benadrukt dat de buitenlandse troepen Libanon moeten verlaten en dat er vrije verkiezingen moeten komen zonder buitenlandse inmenging. Onder president Chirac koos Frankrijk een meer interventionistisch beleid ten opzichte van Libanon. In de jaren '90 had Frankrijk bijvoorbeeld de campagne van Rafiq al-hariri om Libanon herop te bouwen na de burgeroorlog gesteund. Wanneer Syrië de ambtstermijn van Lahoud verlengt, kiest Frankrijk partij voor Hariri 51, die zich sterk tegen de verlenging verzet. De rest van Europa volgde het Franse initiatief. Wanneer men naar de verklaring van de Libanese vertegenwoordiger Mohamad Issa kijkt, wordt duidelijk dat de visie van de VS en Frankrijk wel heel sterk verschilt van het officiële standpunt dat de toenmalige, pro-syrische, Libanese regering inneemt. MOHAMAD ISSA, Secretary-General of the Ministry of Foreign Affairs and Emigrants of Lebanon, said that there were no militias in Lebanon 52. There was only the national Lebanese resistance, which appeared after the Israeli occupation and which would remain so long as Israel remained. 53 Issa erkent Hezbollah dus als een legitieme verzetsbeweging die niet onderworpen is aan het bevel tot ontwapenen dat opgenomen werd in de Taif-Akkoorden. Dit impliceert ook dat Syrië en Iran hun steun verlenen aan een legitiem verzet tegen de Israëlische bezetting. Bovendien betekent dit ook dat de Libanese overheid de Sheb'a-landerijen erkent als door Israël bezet Libanees gebied en niet, zoals Israël en de VS beweren, als een voormalig deel van Syrië. Ook over de clausule over de verkiezingen in Libanon zijn de meningen verdeeld. Het charter van de VN verbiedt de VN lidstaten immers om tussen te komen in interne kwesties van andere lidstaten 54. Issa wijst hier ook op in zijn statement: The draft resolution was talking about supporting free and just elections in Lebanon.[...] It was 49 LEVERETT, F., 2006 : «Different Roads to Damascus», in DAALDER, I, GNESOTTO, N., GORDON, P. (Eds), Crescent of crisis: U.S.-European Strategy for the Greater Middle East, Washington D.C., p ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, p Ibid., LEVERETT, pp De auteur vermeld tevens dat Chirac en Hariri al geruime tijd bevriend waren en dat sommigen beweren dat Hariri één van de sponsors was van de presidentiële campagne van Chirac. 52 Issa negeert hier de Palestijnse milities die actief zijn in de Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon. ROUGIER, B., 2007 : Everyday Jihad: the Rise of Militant Islam among Palestinians in Lebanon, p VN Veiligheidsraad Resolutie 1559, online op: p VN Charter hoofdstuk I, Artikel 2.7, online op:

14 an internal matter, he stressed. The United Nations had not interfered in that matter with regard to any other State. There was no justification for the draft resolution, which constituted an interference in the internal affairs of a MemberState. Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat de VN een instrument is dat vooral de belangen van de Westerse mogendheden dient. De reactie van Issa veranderde niets aan de inhoud van de resolutie, waarin niet het welzijn van Libanon centraal staat, maar de politieke belangen van de initiatiefnemers: de VS, en in haar verlengde Israël, en Frankrijk. Natuurlijk was ook de reactie van Issa politiek gekleurd, hij maakt immers deel uit van een pro-syrische regering die dankzij het door Syrië opgelegd kiessysteem aan de macht kwam. Zijn visie wordt niet door iedereen in Libanon gesteund, maar is wel het standpunt van de internationaal erkende Libanese regering. Veel verschil maakte zijn oproep om de resolutie te verwerpen echter niet. De bestaansreden van deze resolutie was, gebruik makend van een internationaal orgaan, de VN, het politiek landschap in Libanon drastisch te wijzigen in het voordeel van de Westerse mogendheden. 2005: De Ceder-revolutie, het vertrek van Syrië en de nieuwe verkiezingen Op 14 februari 2005 kostte een aanslag het leven aan Rafiq al-hariri. De moord creëerde een dominoeffect dat de politieke scene in Libanon transformeerde. Enerzijds verhoogde de internationale gemeenschap, onder leiding van de VS en Frankrijk, de druk om Resolutie 1559 uit te voeren. Anderzijds brak in Libanon, in de nasleep van de aanslag, de Ceder-revolutie uit, een reeks massabetogingen tegen de Syrische aanwezigheid in Libanon 55 die maandenlang aansleepten 56. Op 8 maart vond in Beiroet een grote, pro-syrische, tegenbetoging plaats op initiatief van Hezbollah. Ongeveer vierhonderdduizend mensen namen aan deze betogingen deel, wat erop wijst dat Syrië nog steeds een aanzienlijk aantal aanhangers had in Libanon. Als antwoord op deze betoging organiseerden de revolutionairen op 14 maart, precies 1 maand na de dood van Hariri, opnieuw een betoging waaraan naar schatting meer dan 1 miljoen mensen deelnamen 57. De combinatie van de betogingen in Libanon, het ontslag van de pro-syrische regering van premier Karame op 28 februari en de toenemende internationale druk leidde ertoe dat Syrië eind april 2005 haar troepen uit Libanon begon terug te trekken. Hiermee waren in een klap twee belangrijke doelstellingen van Resolutie 1559 vervuld: de Syrische troepen hadden het Libanese grondgebied verlaten en Syrië controleerde ook niet langer de Libanese verkiezingen. Bij de nieuwe parlementsverkiezingen is de pro-westerse 14 Maart Alliantie de grote overwinnaar met 72 van de 128 zetels. De grootste partij in deze alliantie is tayār 'al-mustaqbal, onder leiding van Saad al-hariri. Andere prominente leden van deze alliantie zijn de Druzische Walid Jumblatt en de Maronieten Amine Gemayel en Samir Gaegae. Maar ook Hezbollah kwam als overwinnaar uit de verkiezingen. De alliantie van Hezbollah, met onder meer haar vroegere vijand Amal onder leiding van Nabih Berri, won 35 zetels. Hiermee werd Hezbollah de belangrijkste vertegenwoordiger van de Sjiietische belangen in Libanon Syrië werd immers door verschillende groepen in Libanon aangeduid als de verantwoordelijke voor de aanslag op de voormalige eerste minister. 56 OBEID, N.C., 2006 : «Lebanon», Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law vol.11, pp NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp SAMII, A.W., 2006 : «Shiites in Lebanon: the Key to Democracy», Middle East Policy vol.xiii, nr.2, p

15 Hezbollah vond bovendien een bondgenoot in de anti-syrische Michel Aoun. De alliantie van Aoun won 21 zetels in de verkiezingen, maar hij besefte dat zijn Maronitische rivalen hem niet zouden uitnodigen om de volgende Libanese president te worden. Zijn persoonlijke ambitie om president te worden bracht hem ertoe een politiek pact te sluiten met Hezbollah. Beiden deden een oproep om de verkiezingen uit te stellen in de hoop dat er na verloop van tijd een breuk zou ontstaan binnen de diverse groepen van de 14 Maart Alliantie. Onder druk van de VS gingen de verkiezingen echter op het geplande tijdstip door 59. De verkiezingen maakten duidelijk dat Hezbollah een blijvende politieke factor was waar rekening mee moest gehouden worden. Bovendien was de kans dat de Libanese overheid erin zou slagen Hezbollah tot ontwapenen te dwingen haast nihil. 2006: De oorlog tussen Israël en Hezbollah en haar gevolgen De ontvoering van 2 Israëlische soldaten mondde uit in een gewelddadig conflict tussen Israël en Hezbollah. Het groot aantal slachtoffers onder de Libanese burgers verhoogde de druk op de internationale gemeenschap om het conflict een halt toe te roepen. Na 34 dagen van zware bombardementen kwam er een staakt-het-vuren, maar dit betekende niet het einde van het conflict tussen Israël en Hezbollah, noch van het lijden van de Libanese burgers. Aanleiding Op 12 juli 2006 ontvoerde Hezbollah twee Israëlische soldaten op Israëlisch grondgebied. Bij deze operatie werden ook 3 Israëlische soldaten gedood. Hezbollah was ervan overtuigd dat de vrijlating van Libanezen in Israëlische gevangenissen in ruil voor de Israëlische gijzelaars de enige manier was om de gevangenen vrij te krijgen. Deze tactiek was in 2004 al uiterst efficiënt gebleken toen Hezbollah 435 Libanese en Palestijnse gevangenen en de lichamen van 60 militanten ruilde voor 1 Israëlische gijzelaar en de lichamen van 3 Israëlische soldaten 60. De snelle reactie van Israël, dat op 13 juli een grootschalig offensief inzette, doet vermoeden dat de Israëlische actie al veel eerder gepland was. Dit vermoeden werd door Ehud Olmert indirect bevestigd in een interview met de London Times op 2 augustus 2006: I heard there were some voices that said that Israel should have attacked before, during the last five years since we pulled out because of what we have seen created - a big infrastructure created for Hezbollah. [...] Just for the sake of argument, could you imagine Sharon initiating an attack on Lebanon any time in these five years that could have won the slightest possible support from anyone. Let's be honest, had he done anything at that time, particularly without such a provocation that I have encountered this time, what would have been the reaction of the world? What would have been the reaction even of the public opinion of Israel? 61 Na de oorlog deelde de commissie-winograd ook mee dat Olmert al in maart 2006 de beslissing genomen had om met een grootschalige militaire operatie te reageren op de ontvoering van Israëlische militairen. Olmert verklaarde toen ook dat Sharon reeds in november 2005 het IDF de opdracht gegeven had om een lijst met potentiële doelwitten samen te stellen als voorbereiding op een mogelijke 59 NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, p Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, p

16 militaire actie in Libanon 62. Er was met andere woorden al langer sprake van een aanval op Hezbollah, het was slechts een kwestie van wachten op de juiste politieke omstandigheden die Israël van nationale en internationale steun konden verzekeren. Een strategie die haar nut bewees, want bij het begin van het conflict schaarden de VS, haar Arabische bondgenoten, waaronder Jordanië, Saoedi-Arabië, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten, en Europa zich achter het idee dat Hezbollah verantwoordelijk was voor de vijandigheden 63. Bovendien was dit niet het eerste offensief dat Ehud Olmert lanceerde sinds hij Ariël Sharon opvolgde als premier van Israël. Op 28 juni 2006 begon operatie 'Summer Rains' in Gaza na de ontvoering van een Israëlische soldaat. Het doel van dit offensief was Hamas een zware klap toebrengen. Tijdens deze operatie werden twintig parlementsleden van Hamas ontvoerd, waardoor Hamas niet langer een meerderheid had in het parlement. In tegenstelling tot wat Israël gehoopt had, maakte Mahmoud Abbas hier echter geen misbruik van 64. Bovendien had Israël een reeks gesprekken tussen Hezbollah en Hamas afgeluisterd waarin Hezbollah de Palestijnen aanmoedigt zich hard op te stellen bij de onderhandelingen met Israël over de vrijlating van de ontvoerde soldaat 65. Hassan Nasrallah gaf later toe dat Hezbollah niet verwacht had dat de gijzeling tot een grootschalige oorlog zou leiden. Hij beweerde bovendien ook dat de Israëlische aanval met voorbedachte rade was en dat het, indien de ontvoering niet had plaats gevonden, slechts een kwestie van tijd was voor Israël een aanval op Hezbollah had ingezet 66. Israëlische doelstellingen en resultaten Het primaire doel van Israël was Hezbollah vernietigen en de ontvoerde soldaten bevrijden. Aangezien Hezbollah, naast een sterke militaire vleugel, In Libanon ook een uitgebreid netwerk van sociale dienstverlening had en als politieke partij steeds meer aanhangers won, richtte het Israëlisch offensief zich niet louter tegen Hezbollah. Door middel van hevige bombardementen wou Israël haar militaire superioriteit tonen. Hierdoor werden bevoorradingsroutes afgesneden en probeerde Israël de militaire infrastructuur van Hezbollah te vernietigen. Bovendien deed Israël meerdere pogingen om sleutelfiguren binnen Hezbollah te elimineren. Daarnaast probeerde Israël de Sjiietische bevolking van Libanon ook tegen Hezbollah op te zetten. Zo werden er pamfletten gedropt boven Beiroet en Zuid-Libanon waarop stond dat Israël Hezbollah verantwoordelijk stelt voor de tragedie die Zuid Libanon trof. Om die boodschap kracht bij te zetten bombardeerde Israël tal van burgerdoelen 67 en legde Israël Libanon een blokkade op zowel op luchtverkeer als op land en op zee 68. Daarnaast werden ook winkels met voedsel en tankstations het doelwit van Israëlische bombardementen. Israël dropte op 25 juli ook pamfletten boven het gebied ten 62 MEARSHEIMER, J.J., WALT, S.M., 2007 : De Israëllobby, p NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, pp Ibid., NORTON, p Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, pp Israël gebruikte deze strategie ook al tegen de PLO in Toen lukte het om een deel van de bevolking van Zuid- Libanon van de PLO te doen vervreemden, maar Hezbollah staat bij hen nu veel hoger aangeschreven dan de PLO toen. 68 Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, pp

17 Zuiden van de Litani-rivier die de bewoners aanmaanden het gebied te ontvluchten. Na deze waarschuwingen beschouwde Israël de burgers die ervoor kozen in het gebied te blijven als terroristen 69. Op die manier wou Israël een killing box creëren in Zuid-Libanon, waarbinnen men door middel van bombardementen Hezbollah zou kunnen vernietigen 70. Op dezelfde dag waarschuwde Israël bovendien dat het bestelwagens, vrachtwagens en pick-ups ten Zuiden van de Litani-rivier zou aanvallen op verdenking van transport van wapens of strijders van Hezbollah. Twee weken later werd dit uitgebreid tot een reisverbod voor elk voertuig in het gebied ten Zuiden van de Litani-rivier. Het doel van deze waarschuwingen is analoog aan dat van de bombardementen op burgerdoelen. Door chaos te veroorzaken en een vluchtelingenstroom op gang te brengen wil Israël, net als in 1996, de Libanese overheid onder druk zetten om Hezbollah te beteugelen 71. Op 30 juli 2006 werd Qana opnieuw het slachtoffer van een Israëlisch bombardement en net als in 1996 zal Israël valse verklaringen afleggen rond de gebeurtenissen. De aanval kostte het leven aan 28 burgers waaronder 16 kinderen. De Israëlische overheid beweerde oorspronkelijk dat Hezbollah vanuit de getroffen buurt raketaanvallen lanceerde en dat in de kelder van het huis vermoedelijk wapens werden opgeslagen. Wanneer tal van journalisten en onderzoekers op 31 juli de site bezochten, werd echter geen enkel spoor gevonden van militair materiaal 72, noch van enige militaire aanwezigheid van Hezbollah in of rond het huis. Reddingswerkers vonden onder de slachtoffers ook geen lichamen terug van strijders van Hezbollah. De Israëlische overheid trok haar oorspronkelijke verklaring kort daarna in en het IDF gaf toe dat het geen informatie ter beschikking had over een mogelijke aanwezigheid van Hezbollah noch over het al dan niet afvuren van raketten van op de site 73. Wanneer duidelijk werd dat Israël haar vooropgestelde doelen niet zou kunnen bereiken, begon de overheid een uitweg te zoeken en trachtte ze haar falen te compenseren door het geweld in Libanon te doen escaleren. De escalatie van het conflict en het toenemend aantal burgerslachtoffers zorgt ervoor dat de internationale gemeenschap steeds sterker aandringt op een snel akkoord rond een staakt-hetvuren. Op 4 augustus vonden er wereldwijd betogingen plaats tegen de oorlog in Libanon, onder meer in Cairo en Bagdad, maar ook in een aantal Europese steden en in Moskou kwamen mensen op straat 74. Eén dag later lag een eerste concept van een resolutie op tafel in de VN veiligheidsraad, maar de VS moest haar voorstel herzien opdat de VN-Veiligheidsraad de resolutie zou aanvaarden, waardoor het tot 14 augustus duurde vooraleer een staakt-het-vuren in werking kon treden 75. Het Israëlisch offensief bleek een totale mislukking. Ten eerste werden de ontvoerde Israëlische soldaten niet vrijgelaten. Ten tweede behield Hezbollah het merendeel van haar politieke structuur en haar militaire macht. De oorlog had zelfs het omgekeerde effect dan Israël beoogde: de steun voor Hezbollah in Libanon was toegenomen en Hezbollah won ook internationaal aan prestige, vooral in de 69 MOORE, W., 2006 : «A War-Crimes Commission for the Hizbollah-Israel War?», Middle East Policy vol.xiii, nr.4, p NORTON, A.R., 2007 : Hezbollah: A Short History, pp Ibid., MOORE, pp De bewoners van het huis hadden in de kelder dekking gezocht voor de Israëlische bombardementen, een bizarre keuze wanneer men ervan uit gaat dat het Israëlisch verhaal over de wapenopslagplaats correct is. 73 Human Rights Watch, 2006 : Israel/Lebanon: Qana Death Toll at 28, online op: 74 Ibid., NORTON, pp ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, pp

18 Arabische regio. Ook het politiek machtsevenwicht in Libanon verschuift in tegenovergestelde richting dan de VS en Israël gehoopt hadden. De Libanese overheid koos immers de zijde van Hezbollah en veroordeelde de Israëlische agressie. Militaire druk kon er met andere woorden niet voor zorgen dat de Libanese overheid Hezbollah zou ontwapenen 76. Een van de hoofdredenen waarom de Israëlische strategie gedoemd was te mislukken was het gebrek aan correcte informatie van de Israëlische inlichtingendiensten. Daardoor werd de Israëlische overheid verrast door de efficiëntie van het verdedigingssysteem dat Hezbollah langs de grens had uitgebouwd en door de gedrevenheid van haar strijders 77. Hezbollah vanuit de lucht ontwapenen was bovendien onhaalbaar omdat de meerderheid van de wapens her en der verspreid liggen en Iran en Syrië het wapenarsenaal van Hezbollah ook bleven aanvullen. Wanneer Israël eind juli dan toch besloot grondtroepen in te zetten, leverde ook dat geen concrete resultaten op 78. De rol van de VS Voor de VS is de oorlog van Israël tegen Hezbollah een deel van de wereldwijde War on Terror 79 die de VS voert sinds 9/11. Niet enkel Israël maar ook de VS had dus baat bij een nederlaag van Hezbollah, vooral omdat dit voor Iran en Syrië een zware klap zou betekenen. Hun sponsoring voor Hezbollah was immers een indirecte oorlog met Israël, waardoor men internationale sancties en slachtoffers in eigen land kon vermijden. Het is moeilijk om uitsluitsel te bekomen in de discussie of Israël nu de aanzet gaf of slechts de uitvoerder was van een Amerikaans plan. Enerzijds was Israël, ondanks haar afhankelijkheid van de Amerikaanse financiële, militaire en diplomatieke steun, al vaker het enfant terrible van het Amerikaanse kamp 80. De Amerikaanse steun sluit met andere woorden niet uit dat Israël in de eerste plaats haar eigen belangen verdedigt. Anderzijds past de oorlog van 2006 perfect in de Midden-Oosten-politiek van de regering van president Bush. In het geval van de oorlog van 2006 vielen de Israëlische belangen samen met de Amerikaanse, maar wie ook de aanzet gaf tot de oorlog tegen Hezbollah, de misrekeningen van Israël zorgden ervoor dat de VS zich genoodzaakt voelde haar houding ten opzichte van de oorlog aan te passen. Israël had al lang voor 12 juli groen licht gekregen van de VS om met Hezbollah af te rekenen omwille van de toenemende bezorgdheid over het groot aantal raketten dat Hezbollah ontving van Syrië en Iran. Ook tijdens de oorlog bood de VS Israël diplomatieke en militaire steun en uitte de ze geen kritiek op de Israëlische aanpak 81. Een vreemde houding aangezien die sterke steun voor Israël door de disproportionele reactie van Israël op de ontvoering van de twee soldaten voor de VS op strategisch 76 ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, M., 2007 : The 33-Day War: Israel's War on Hezbollah in Lebanon and its Aftermath, pp Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, p Ook dit was geen totale verrassing, Hezbollah was er immers in 2000 al in geslaagd Israël zo ver te krijgen haar troepen onvoorwaardelijk terug te trekken en de groepering is sinds dan enkel sterker geworden in tegenstelling tot het Israëlisch leger dat vertrouwt op haar sterke luchtmacht, waardoor haar infanterie onvoldoende voorbereid was op een oorlog tegen de goed bewapende eenheden van Hezbollah. Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, p In tegenstelling tot de VS en Israël weigert de Europese Unie Hezbollah te erkennen als een terroristische organisatie. LEVERETT, F., 2006 : «Different Roads to Damascus», in DAALDER, I, GNESOTTO, N., GORDON, P. (Eds), Crescent of crisis: U.S.-European Strategy for the Greater Middle East, Washington D.C., p Bijvoorbeeld tijdens de Suez-crisis in Ibid., ACHCAR, G., WARSCHAWSKI, p

19 vlak geen goede zet was. De anti-amerikaanse gevoelens in het Midden-Oosten waren voor het conflict in 2006 al sterk, maar in Libanon zag de meerderheid van de bevolking Amerika niet als een vijand van Libanon voor de oorlog van , maar de Amerikaanse steun aan Israël ligt al langer moeilijk. Voor de Libanezen steunt de VS immers een bezettingsmacht terwijl het een einde tracht te maken aan het, door Libanon als legitiem erkend, gewapend verzet in Zuid-Libanon. Meer nog: de VS bestempelt Hezbollah als een terroristische organisatie 83. De Israëlische agressie wakkerde de anti- Amerikaanse gevoelens in Libanon enorm aan. Op diplomatiek vlak ging de VS bijzonder ver in haar steun voor Israël. Zo gebruikte de VS haar veto tegen een resolutie van de VN-Veiligheidsraad waarin kritiek geuit werd op Israël. John Bolton, de Amerikaanse ambassadeur bij de VN, spande zich ook lang in om te voorkomen dat de VN een wapenstilstand zou opleggen en zo Israël zou verhinderen om Hezbollah te vernietigen. Bolton beschuldigde Hezbollah er in de VN-Veiligheidsraad ook van bewust onschuldige burgers te beschieten terwijl hij de Israëlische acties, die ook burgerslachtoffers maakten, minimaliseerde als een betreurenswaardig gevolg van zelfverdediging 84. Wanneer het duidelijk werd dat Israël de vooropgestelde doelen niet zou bereiken veranderde de VS haar houding in de VN. De VS probeerde langs diplomatieke weg de oorlog van Israël verder te zetten. Op 5 augustus 2006 kwam er een eerste concept voor een resolutie op initiatief van de VS en Frankrijk. Daarin stond dat de luchthavens en havens van Libanon enkel voor burgerlijke doeleinden heropend moesten worden en dat er een internationaal embargo zou komen op de verkoop en de levering van wapens aan Libanon tenzij dit door de Libanese overheid werd toegestaan. Verder deed men ook een oproep om resolutie 1559 uit te voeren en wou men een internationale troepenmacht onder mandaat van de VN naar Libanon sturen om toe te zien op een permanent staakt-het-vuren. Deze troepenmacht zou overal in Libanon kunnen opereren, en dus over heel Libanon tegen Hezbollah mogen optreden. De VS stuurde er met dit voorstel dus op aan op de strijd tegen Hezbollah door de VN van Israël te laten overnemen. Hezbollah wou de bestaande UNIFIL-troepen in Libanon toelaten, maar weigerde een bijkomende internationale troepenmacht langs de grens met Israël. Wanneer Frankrijk, de belangrijkste Europese bondgenoot van de VS inzake Libanon, weigert troepen te sturen zonder het akkoord van Hezbollah, had de VS geen andere keuze dan het concept voor de resolutie te herzien. Resolutie 1701: een kritische benadering Op 11 augustus 2006 stemde de VN Veiligheidsraad Resolutie 1701 die een einde moest maken aan de vijandelijkheden tussen Israël en Hezbollah. De onderstaande analyse is een poging om aan te tonen dat Resolutie 1701 een Amerikaanse poging is om, nu Israël gefaald had, haar doelstellingen door middel van de VN toch te realiseren: de ontwapening van Hezbollah en toename van de Westerse invloed in Libanon. 81 MEARSHEIMER, J.J., WALT, S.M., 2007 : De Israëllobby, pp In een opiniepeiling in Libanon in september 2005 beschouwde 26% van de ondervraagden de VS als een vijand van Libanon, in augustus 2006 was hun aantal toegenomen tot 69%. Ibid., MEARSHEIMER, J.J., WALT, S.M., p VOGT, U., 2006 : «Jordan, Lebanon, Syria», in FAATH, S. (Ed), Anti-Americanism in the Islamic World, pp Ibid., MEARSHEIMER, J.J., WALT, S.M., p

20 Wie was de agressor? Al vanaf het eerste punt is duidelijk dat de resolutie geen onpartijdig standpunt inneemt. De acties van Hezbollah worden als attack omschreven, een meer beladen term dan de military operations die aan Israël toegewezen worden: 1. [The UN Security council] Calls for a full cessation of hostilities based upon, in particular, the immediate cessation by Hizbollah of all attacks and the immediate cessation by Israel of all offensive military operations; 85 De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Condoleeza Rice schaart zich in haar verklaring, die opgetekend werd in resolutie 1701, achter de Israëlische strategie om Hezbollah verantwoordelijk te stellen voor wat Israël de Libanese bevolking aandeed: The resolution made it clear that the hostilities began when Hizbollah crossed an international boundary and captured and killed Israeli soldiers and began indiscriminately firing rockets into Israel. Hizbollah had dragged the people of Lebanon into a war that had nothing to do with them. 86 Een eerste fout is dat de vijandigheden begonnen met de ontvoering van de soldaten, het conflict tussen Israël en Hezbollah sleept immers al jaren aan. Neem bijvoorbeeld de ontvoering van de Israëlische soldaat door Hezbollah, die ervoor zorgde dat in 2004 meer dan 400 mensen die in Israëlische gevangenissen opgesloten waren, hun vrijheid terugkregen. Het was de hevige Israëlische reactie die ervoor zorgde dat het conflict in 2006 escaleerde. De aanhoudende raketaanvallen van Hezbollah op Noord-Israël waren een reactie op de zware bombardementen die Israël uitvoerde in Libanon. Bovendien stierven veel meer burgers ten gevolge van de Israëlische aanvallen dan door de aanvallen van Hezbollah. Zo waren 90% van de slachtoffers in Libanon burgers, terwijl 80% van de Israëlische slachtoffers militairen waren 87. Over het feit dat Israël bewust burgerdoelen trof, wat ingaat tegen het internationaal oorlogsrecht, zwijgt de Amerikaanse minister. In realiteit was het Israël dat de Libanese burgers meesleepte in het conflict. De Israëlische vertegenwoordiger Dan Gillerman begint zijn betoog met verwijzingen naar 9/11 en terrorisme, dan gaat hij verder over de reden van de oorlog in 2006 en schuift de bal vervolgens verder in het kamp van Libanon. He said the failure to ensure the implementation of those resolutions meant Israel had no choice but to do what Lebanon had failed to. As a result, Hizbollah s lethal capability had been dealt a major blow; bases had been dismantled; and stockpiles of Iranian missiles had been destroyed, showing terrorists and their sponsors that campaigns of terrorism would meet with the forceful response they deserved. However, Israel was ready to respond to calls from the Council, and to give the Lebanese Government another chance to create a new reality on the ground. 88 Met andere woorden in zijn ogen is Israël de held die het terrorisme overwon en zo goedhartig is dat het de Libanese regering nog een kans wil geven. In realiteit was Israël er echter niet in geslaagd 85 Resolutie 1701 van de VN Veiligheidsraad, p.3, online op: 86 Ibid., Resolutie 1701, p HALEVI, I., 2006 : «L'agression israélienne contre le Liban: dérégulation ou derèglement du conflit?», Revue d'études Palestiniennes vol 101, p Ibid., Resolutie 1701, p