De sociologische invalshoek: benut de kracht van professies voor de transitie

Transcriptie

1 De sociologische invalshoek: benut de kracht van professies voor de transitie dr. Thomas Plochg Directeur NPHF Federatie voor Gezondheid Universitair Docent, afdeling Sociale Geneeskunde AMC Bunnik, Tweedaagse september

2 Workshop Inleiding op de sociologie van professies; Interactieve discussie over het benutten van de kracht van professies in de transities. 2

3 Wat is een professional/professie? [1] Latijnse woord profiteri: betekent openlijk verklaren, ofwel luid en duidelijk bekend maken ; Professional heeft dus een missie en een boodschap; 3

4 Artseneed 4

5 Wat is een professional/professie? [2] Latijnse woord profiteri: betekent openlijk verklaren, ofwel luid en duidelijk bekend maken ; Professional heeft dus een missie en een boodschap; In sociologie staat een professie voor een speciaal soort beroep dat specifieke kenmerken bezit. 5

6 Beschrijving van kenmerken Gespecialiseerd werk dat vraagt om de toepassing van kennis en vaardigheden uit een specifiek kennisdomein; Exclusieve zeggenschap over de wijze waarop arbeid wordt verdeeld; Beschermde arbeidsmarktpositie; Formele training en scholing gecontroleerd door de beroepsgroep en geassocieerd met hogere opleidingen; Ideologie die het goed doen benadrukt (maatschappelijke waarde). Nota bene: de werknemer heeft controle over (de organisatie van) zijn eigen werk. Eliot Freidson

7 Daarmee is het één logica om arbeid te organiseren Vrij naar: Freidson 2001; Tonkens 2008

8 Denken over professies 8

9 Positief perspectief op professies (functionalistische benadering) De geprivilegieerde positie van de professies in de samenleving en de kenmerkende eigenschappen van de professionele organisatie weerspiegelen de deskundigheid en het maatschappelijke belang van deze beroepsgroepen. Dr. House Gelegitimeerde autoriteit; Dienstverlening zeer moeilijk door leken te controleren; Tegelijkertijd zeer groot belang dat de dienstverlening op competente en zorgvuldige wijze plaatsvindt; Professionele kennis wordt uitsluitend ten behoeve van de gemeenschap ontwikkeld en ingezet; Professionele zelfregulering borgt kwalitatief hoogwaardige beroepsuitoefening; Is redelijk efficiënt. 9

10 Negatief perspectief op professies (beheers- machtsbenadering) Professies zijn niet alleen bezig met het oplossen van publieke problemen, maar wenden hun maatschappelijke macht ook aan om hun geprivilegieerde positie te behouden en versterken: Kenmerken zijn geen wezenskenmerken maar machtsmiddelen om sociale controle uit te oefenen; Gedreven door eigen belangen; Medicaliserend / kostenverhogend/ betuttelend; Professionele domeinstrijd; Niet responsief; Patiënt raakt zijn vrijheid kwijt. 10

11 Ecologisch perspectief (systeem benadering) Mozaïek Professies kunnen de inhoud van hun werk transformeren, zo niet creëren: Gezamenlijk bestuderen als een organisch systeem; Continu afbakenen/beschermen exclusiviteit kennisdomein competitie tussen professies én andere beroepsgroepen; Legitimiteit verkrijgen en behouden; Contextgebonden; Onder druk wordt alles vloeibaar. 11

12 Personalised medicines Welke zorgprofessional mag deze medicijnen voorschrijven!? 12

13 Drie theoretische doorkijkjes 13

14 Doorkijkje 1 Welk perspectief is dominant in het gezondheidszorgbeleid over de afgelopen decennia? Machtsdenken; Overheid/maatschappij heeft minder vertrouwen in de professionele logica en kiest voor markt en bureaucratie (zie bijv. Zvw, ketenzorg, zorgstandaarden; Professies doen zelf meestal ook aan powerplay (= mijn indruk maar open voor discussie!) 14

15 Doorkijkje 2 Zijn de gevestigde zorgprofessies in de ogen van de maatschappij nog wel functioneel? Met andere woorden weerspiegelt de deskundigheid van de beroepsgroepen nog wel het maatschappelijke belang? Ik zou zeggen: GEDEELTELIJK NIET MEER! De medische expertise verliest aan functionaliteit. 15

16 Plochg, Klazinga, Schönstein, Starfield OECD

17 Verminderde meeropbrengsten? "At some point in the evolution of societies, continued investment in complexity as a problem resolving strategy yields a declining marginal return." Joseph Tainter, The collapse of complex societies

18 Doorkijkje 3 Biedt het ecologische perspectief aanknopingspunten voor vernieuwing in het systeem van professies? Zo ja, welke? JA! Kanaliseren van professionaliseringsprocessen; Externe druk vergroten; Via professionele zelfregulering beleidsagenda laten annexeren. 18

19 Interactieve discussie 19

20 Hoe kunnen we de kracht van eerstelijnszorg professies benutten in de transities? Hoe kunnen individuele eerstelijnszorgprofessionals hun expertise weer functioneel maken, herijken op de gezondheidsproblematiek in hun praktijk/gemeenschap? Wat moet er veranderen in de professionele organisatie van de eerstelijnszorg beroepsgroepen? 20

21 Dank voor uw aandacht 21