Losser. Colofon. Maakt deel uit van de Twentse Gezondheids Verkenning. Samenstelling F.D.H. Koedijk en C.L.A.J. Boom. Uitgave GGD Twente, oktober 2013

Transcriptie

1

2 Losser Maakt deel uit van de Twentse Gezondheids Verkenning Colofon Samenstelling F.D.H. Koedijk en C.L.A.J. Boom Uitgave GGD Twente, oktober 2013 Copyright GGD Twente, 2013 Overname is toegestaan, mits volledige bron wordt vermeld.

3 Inhoudsopgave Kernboodschappen Losser Kenmerken van de bevolking van Losser Bevolkingskenmerken Vergrijzing Uitkeringen Gezondheid Levensverwachting, sterfte en ziekte Functioneren en kwaliteit van leven Psychische gezondheid Leefstijl Overgewicht, beweging en voeding Roken, alcohol- en drugsgebruik Seksuele gezondheid Sociale omgeving Eenzaamheid en sociale woonomgeving Vrijwilligerswerk en mantelzorg Huiselijk geweld en pesten Fysieke omgeving Groen in de omgeving Milieu Leefomgeving Zorg en voorzieningen Zorggebruik eerste lijn Jeugdzorg Voorzieningen Appendix Monitoren Landelijke gegevensbronnen Regionale gegevensbronnen Appendix Twentse interventies Landelijke interventies van 34

4 4 van 34

5 Kernboodschappen Losser Lage SES, bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Losser In de gemeente Losser wonen mensen; mannen en vrouwen. Als we de verschillende kenmerken van de bevolking in Losser vergelijken met Twente en Nederland, valt een aantal zaken op. Ten opzichte van Twente en Nederland wonen er relatief weinig jarigen en veel jarigen in de gemeente Losser. Losser heeft een hoger percentage autochtone Nederlanders (86%) dan Twente (83%) en Nederland (79%). Ook wonen er meer gehuwden en zijn er meer meerpersoonshuishoudens in Losser in vergelijking met Twente en Nederland. Op een aantal aspecten wijkt Losser ook negatief af ten opzichte van Twente en Nederland. Het percentage laagopgeleiden is in Losser hoger (37%) dan in Twente (34%) en Nederland (27%), en er zijn minder mensen met een hoog inkomen (15%) in vergelijking met Twente (16%) en Nederland (20%). In 2040 zal de bevolking van de gemeente Losser gekrompen zijn met 2% vergeleken met 2012; in de rest van Twente en in Nederland zal de bevolking tot deze tijd nog groeien, met respectievelijk 3% en 7%. Dit, in combinatie met de grotere stijging van 65+ers, zijn ontwikkelingen die aandacht behoeven. De gezondheid in Losser vergelijkbaar met Twente De bevolking uit de gemeente Losser komt op een aantal gezondheidsaspecten overeen met Twente en/of Nederland, maar ook zijn er zowel positieve als negatieve verschillen: De gemiddelde levensverwachting in de gemeente Losser is vergelijkbaar met die van Twente en Nederland. Mannen in Losser leven echter gemiddeld een jaar langer dan de gemiddeld Twentse man. Bekend is dat levensverwachting sterk samenhangt met opleidingsniveau. De totale sterfte in Losser is vergelijkbaar met die in Nederland en lager dan die in Twente. Over de periode was de sterfte gemiddeld 73 per inwoners in Losser. In Twente en Nederland was dit respectievelijk 76 en 72 per inwoners. De sterfte aan kanker is aanzienlijk lager in de gemeente Losser in vergelijking met Twente en Nederland. Ouderen in Losser ervaren hun gezondheid vaker dan de gemiddelde Twentenaar als matig tot slecht: 35% versus 32%. Met name bij de 75-plussers in Losser wordt de gezondheid als matig tot slecht ervaren: 40%. Ervaren gezondheid hangt samen met opleidingsniveau. Door de sterke vergrijzing in Losser is de verwachting dat mobiliteitsbeperkingen en chronische aandoeningen zoals Diabetes Mellitus sterk zullen toenemen in de toekomst. Vier procent van de volwassenen en 5% van de ouderen rapporteert matig tot ernstig psychisch ongezond te zijn, vergelijkbaar met Twente. Bij jongeren geeft 3% aan veel last te hebben van depressieve gevoelens. Leefstijl in Losser kan beter Op landelijk niveau ontwikkelt aantal leefstijlaspecten zich gunstig; (overmatig) alcoholgebruik neemt af bij jongeren en het ontbijt wordt minder vaak overgeslagen dan een aantal jaren geleden. Toch behoeft de leefstijl aandacht, aangezien een ongezonde leefstijl op latere leeftijd voor gezondheidsproblemen kan zorgen. De gemeente Losser scoort, evenals de rest van Twente, slecht op het percentage van de bevolking met overgewicht: van de 5-6 jarigen heeft 18% overgewicht, bij jarigen is dit 16%, en van de ouderen en volwassen heeft ruim de helft overgewicht. Bij volwassen en kinderen geldt dat overgewicht meer voorkomt bij laagopgeleiden. Van de deelnemers aan E-MOVO uit Losser voldoet 22% aan de strenge beweegnorm van minimaal een uur per dag beweging; van de Twentse deelnemers is dit 18%. Daarentegen voldoet 71% van de leerlingen uit Losser aan de soepele beweegnorm van meer dan 7 uur matig intensieve beweging per week. Driekwart van de volwassenen en ruim de helft van de ouderen in Losser voldoet aan de beweegnorm, vergelijkbaar met de rest van Twente. Het aandeel volwassenen dat lid is van een sportvereniging is 59% in Losser, dit is hoger dan in Overijssel (55%). Te weinig beweging, maar daarnaast ook een ongezond voedingspatroon leidt tot overgewicht. Het grootste deel van zowel de jongeren, volwassenen als ouderen geeft aan minimaal 5 dagen per week te ontbijten, vergelijkbaar met de rest van Twente. Laagopgeleiden ontbijten minder vaak dan Hoogopgeleiden. Het dagelijks eten van groente en fruit wordt weinig gedaan door jongeren en volwassen, vergelijkbaar met de rest van Twente. 5 van 34

6 Het percentage rokers in Losser is vergelijkbaar met dat in de rest van Twente. Laag opgeleide jongeren en volwassenen roken vaker dan Hoogopgeleiden. Ruim een derde van de respondenten (38%) van E-MOVO in Losser (13-16 jarigen) geeft aan in de afgelopen 4 weken alcohol te hebben gedronken (Twente is 44%). Vierendertig procent geeft aan de afgelopen 4 weken aan binge-drinken (vijf om eer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan; 5% van de leerlingen uit klas 2 en 66% van de leerlingen uit klas 4. Binge-drinken gebeurt vaker door Vmbo-ers (47%) dan door Havo/Vwo-ers (21%). De meest genoemde plekken waar alcohol wordt gedronken zijn in een discotheek (29%) en thuis (24%). Vijftien procent geeft aan meestal alcohol te drinken in een drinkkeet, dit is hoger dan in de rest van Twente (11%). Van de volwassenen rapporteert 14% overmatig alcoholgebruik, bij ouderen is dit 9%. Van alle leerlingen uit klas 2 en 4 uit Losser die hebben deelgenomen aan E-MOVO, gaf 6% aan wel eens softdrugs te hebben gebruikt, vergelijkbaar met Twente. Vmbo-ers rapporteren dit vaker dan Havo/Vwo-ers. Twee precent gaf aan in de laatst 4 weken softdrugs te hebben gebruikt. Aandacht voor seksuele gezondheid in de gemeente Losser is van belang. Van de leerlingen die meededen aan E-MOVO die ooit geslachtsgemeenschap hebben gehad, zegt 36% niet altijd een condoom te gebruiken; 6% zegt nooit een condoom te gebruiken. Landelijke cijfers laten zien dat één op de vijf meiden (tot 25 jaar) wel eens wordt gedwongen om seksuele handelingen te doen die ze eigenlijk niet wil. In Losser gaf 4% van de respondenten uit het E- MOVO onderzoek aan wel eens een seksuele ervaring te hebben gehad tegen hun zin in. Aandacht voor sociale omgeving blijft belangrijk De meerderheid van de inwoners van Losser is tevreden met het aantal sociale contacten. Elf procent van de jarigen geeft aan zich (zeer) ernstig eenzaam te voelen, meer dan in de rest van Twente (6%). 37% van de volwassen in Losser doet vrijwilligerswerk; dit wordt vaker door hoogopgeleiden gedaan dan door laagopgeleiden. Één op de tien leerlingen in Losser geeft aan recentelijk gepest te zijn. Dit is iets lager dan in de rest van Twente, maar behoeft wel aandacht. Pesten gebeurt vaker op het Vmbo dan op de Havo/Vwo. Fysieke omgeving in Losser kan beter Openbaar groen in Losser blijft achter bij de rest van Twente en Nederland. Wanneer werd gevraagd naar de tevredenheid met groen in de omgeving, gaf 90% aan hier tevreden over te zijn, hoger dan het landelijke gemiddelde (77%). Buiten spelen is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van kinderen. In de gemeente Losser is het gemiddeld aantal kinderen per hectare speelruimte 61. Dit is meer dan het gemiddelde voor Overijssel (55) en Nederland (49), wat betekent dat per kind gemiddeld minder speelruimte is in Losser. Inwoners van Losser beoordelen de veiligheid in hun buurt gemiddeld met een 7,1. Meest genoemde buurtproblemen zijn hondenpoep en te hard rijden (33%), parkeeroverlast (18%) en geluidsoverlast door verkeer en rommel op straat (12%). Zorgvraag zal toenemen in de toekomst Inwoners van Losser hebben gemiddeld 32,8 contactminuten met de huisarts, meer dan gemiddeld in Twente (32,1). Toekomstramingen laten zien dat de zorgvraag voor chronische aandoeningen de komende jaren zal toenemen in Losser, mede door de sterke vergrijzing. In 2011 was 2% (105 kinderen) van de 0-17 jarigen in Losser in zorg bij Bureau Jeugdzorg, in Twente was dit 3%. Daarnaast waren nog 4 jongeren tussen de 18 en 23 jaar in zorg bij Bureau Jeugdzorg. Bijna de helft van de 0 tot 23 jarigen (46%) maakt gebruik van ambulante zorg. 6 van 34

7 1 Kenmerken van de bevolking van Losser 1.1 Bevolkingskenmerken In de gemeente Losser wonen mensen; mannen en vrouwen (januari 2013). Drieëntwintig procent behoort tot de groep 0-19 jarigen (24% in Twente); 58% is tussen de 20 en 65 jaar (59% in Twente), en 19% is 65 of ouder (17% in Twente).Ten opzichte van Twente en Nederland wonen er relatief weinig jarigen in de gemeente Losser (figuur 1.1). Percentage 10,0 8,0 Mannen 6,0 4,0 2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 Vrouwen 10,0 < Vrouwen >95 Losser Twente Nederland Leeftijd in jaren Figuur 1.1: Bevolkingsopbouw Losser, Twente en Nederland in 2012 (CBS-Statline, 2012) In Losser meer laagopgeleiden vergeleken met Twente en Nederland Tabel 1.1 geeft de belangrijkste karakteristieken van de bewoners weer. In de gemeente Losser wonen meer autochtone Nederlanders, gehuwden en laagopgeleiden, en zijn meer huishoudens met kinderen vergeleken met de rest van Twente en Nederland. 7 van 34

8 Tabel 1.1 Kenmerken (%) van de bewoners van gemeente Losser, ten opzichte van Twente en Nederland (Bron: CBS Statline, 2012) Losser (n=22.673) % Twente (n= ) % Nederland (n= ) % Geslacht Man Vrouw Etniciteit Nederlands Allochtoon - Westers* - niet-westers** 12 3 Burgerlijke staat Ongehuwd Gehuwd Verweduwd Gescheiden Huishoudensamenstelling Eenpersoonshuishouden Meerpersoonshuishoudens - zonder kinderen - met kinderen Opleiding (volwassenen) Laag Midden Hoog Inkomen Laag Midden Hoog * Westers: Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Japan en Indonesië ** Niet-Westers: Afrika, Latijns-Amerika, Azië (exclusief Indonesië en Japan) Vergrijzing Vergrijzing in Losser sterker dan in Twente en Nederland In 2040 zal de bevolking van de gemeente Losser licht gekrompen zijn met 2% vergeleken met 2012; in de rest van Twente en in Nederland zal de bevolking tot deze tijd nog groeien, met respectievelijk 3% en 7%. Figuur 1.2 geeft de prognose voor 2040 naar leeftijdsverdeling weer. Het aandeel 0-19 jarigen in Losser zal dalen van 23% in 2012 naar 21% in 2040; deze daling is vergelijkbaar met de rest van Twente en Nederland. Vergelijkbaar met de rest van Twente en Nederland, zal het aandeel jarigen zal dalen in Losser (van 58% naar 50%) en zal het aandeel 65+ers in Losser stijgen; van 19% in 2012 naar 29% in van 34

9 Losser Twente Nederland ,1 3894,1 139,9 153,2 4,9 5,2 9384, ,3 329,1 369,4 11,5 13,2 4625,2 2714,8 175,9 106,2 6,6 4,2 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Figuur 1.2: Bevolkingsprognose 2040 naar leeftijd voor de gemeente Losser, Twente en Nederland (in de balkjes de aantallen inwoners x 1000) (Bron: CBS Statline, 2012) 1.3 Uitkeringen Relatief veel Wajong uitkeringen in Losser Figuur 1.3 laat zien dat het percentage personen van de beroepsbevolking dat een werkloosheidsuitkering (WWB/WIJ-uitkering) had in 2011 in de gemeente Losser 1,7% was. Losser scoort hiermee iets lager dan de rest van Twente (2%). Het percentage personen dat een Wajonguitkering kreeg in Losser is hoger dan in Twente: 3,3% versus 2%; in 2011 betrof dit ongeveer 460 personen in Losser. Dit is verklaarbaar door de aanwezigheid van de Losserhof en Avelijn wooncentra in de gemeente. In de gemeente Losser was in ,6% van de beroepsbevolking werkzaam via een sociale werkvoorziening (Wsw); het gemiddelde voor Twente was 1,3%. Figuur 1.3: Percentage uitkeringen per gemeente, Twente 2011 (Bron: CBS, bewerkt door Arcon) 9 van 34

10 10 van 34

11 2 Gezondheid Gezondheid is op verschillende manieren te meten. Vaak wordt gekeken naar het voorkomen van ziekten en aandoeningen, de levensverwachting, sterfte en doodsoorzaken, maar daarnaast wordt ook de ervaren gezondheid als maat voor gezondheid gezien. 2.1 Levensverwachting, sterfte en ziekte Figuur 2.1: Gemiddelde levensverwachting bij geboorte (in jaren) per gemeente in Twente, (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid, bewerkt door Arcon) Levensverwachting vergelijkbaar met de rest van Nederland Zowel bij mannen als vrouwen is de gemiddelde levensverwachting in de gemeente Losser vergelijkbaar met de levensverwachting in Nederland (zie figuur 2.2). Mannelijke inwoners van de gemeente Losser leven gemiddeld 1 jaar langer dan de gemiddelde Twentenaar. leeftijd in jaren Mannen Vrouw en Totaal Losser Tw ente Nederland Figuur 2.2: Gemiddelde levensverwachting bij geboorte (in jaren) naar geslacht, (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid) 11 van 34

12 Sterfte in Losser vergelijkbaar met Twente In 2010 zijn in de gemeente Losser in totaal 193 mensen overleden. Over de periode was de sterfte gemiddeld 73 per inwoners, wat lager was dan de rest van Twente en vergelijkbaar met Nederland. In 2010 was de kindersterfte (1-14 jarigen) in Losser 5,3 per kinderen, dit is lager dan in de rest van Nederland en in de rest van Overijssel (beiden 14,0). Voor Twente zijn deze cijfers niet bekend. De zuigelingensterfte in Losser in 2010 was 4,6 per 1000 levendgeborenen (in 2010 betrof dit 1 kind), dit is hoger dan dat in Nederland (3,3) (Bron: Kinderen in Tel, 2012). Tabel 2.1 laat zien dat sterfte aan ziekten van het hart- en vaatstelsel in de gemeente Losser vergelijkbaar is met Nederland en lager is dan gemiddeld in Twente. Sterfte aan kanker in Losser is lager dan in Twente en Nederland. Tabel 2.1: Sterfte naar doodsoorzaak, (Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2012) Losser Twente Nederland CMF* Per CMF* Per CMF* Per ** ** ** Totale sterfte Ziekten van hart- en vaatstelsel Kwaadaardige nieuwvormingen * Comparative Mortality Figure, index met NL=100 ** Gestandaardiseerde sterfte per per jaar Diabetes neemt sterk toe met de leeftijd Van de volwassenen (20-65 jaar) in Losser geeft 39% aan een chronische ziekte of aandoening te hebben, al dan niet door een arts vastgesteld. Dit percentage is vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de jarigen geeft 81% aan een chronische aandoening te hebben; bij 75+-ers is dit 91%. Chronische aandoeningen worden vaker gerapporteerd door laagopgeleiden dan door hoogopgeleiden. Tabel 2.2: Veel voorkomende chronische ziekten en aandoeningen (%) in de afgelopen 12 maanden naar leeftijd. (Bron: Volwassenenonderzoek 2008, ouderenonderzoek 2010) Heeft een chronische aandoening Totaal Losser 20+ Totaal Twente Diabetes Mellitus /suikerziekte Hoge bloeddruk Beroerte, hersenbloeding, * 6* herseninfarct of TIA Hartinfarct * 6* Andere ernstige hartaandoening * 11* Een vorm van kanker * 10* Astma, CARA of COPD Gewrichtsslijtage van heupen of knieën (artrose, slijtagereuma) Ernstige of hardnekkige aandoening van de rug Ernstige aandoening van de nek of schouder * Alleen ouderen, geen gegevens beschikbaar over volwassenen 12 van 34

13 2.2 Functioneren en kwaliteit van leven Een maat die veel gebruikt wordt voor het meten van gezondheid is de ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd. Uit onderzoek is gebleken dat ervaren gezondheid een sterk voorspellende maat voor sterfte is: hoe slechter de ervaren gezondheid, hoe groter de kans op overlijden. Ouderen en volwassen ervaren hun gezondheid vaker als matig tot slecht Het grootste deel van de jongeren in Losser ervaart hun eigen gezondheid als uitstekend tot goed (figuur 2.3). Dit verschilt niet van de rest van Twente. Volwassen in Losser ervaren hun gezondheid vaker als matig tot slecht (14%) dan de gemiddelde Twentenaar (10%). Ditzelfde geldt voor ouderen in Losser: 32% beoordeelt de gezondheid als matig tot slecht, vergeleken met 29% in de rest van Twente. Met name bij de 75-plussers in Losser wordt de gezondheid als matig tot slecht ervaren; 40%. Ervaren gezondheid hangt samen met het opleidingsniveau: van de laag opgeleide volwassenen in Losser rapporteert 20% een matig tot slechte ervaren gezondheid; bij Hoogopgeleiden is dit 9%. % Losser Twente 0 Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Jongeren Volwassenen Ouderen Figuur 2.3: Ervaren gezondheid van jongeren, volwassenen en ouderen in Losser en Twente (Bron: E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010). Bijna de helft van de 75+ers heeft een mobiliteitsbeperking Lichamelijk functioneren is een maat voor kwaliteit van leven en verwijst naar het kunnen uitvoeren van lichamelijke functies en dagelijkse routineactiviteiten. Van de ouderen in Losser geeft 27% aan één of meerdere mobiliteitsbeperkingen te hebben, vergelijkbaar met de rest van Twente. Zevenendertig procent geeft aan één of meer huishoudelijke activiteiten niet geheel zelfstandig te kunnen uitvoeren. Dit probleem speelt vooral bij de 75+ers: van hen geeft 55% hier moeite mee te hebben, ten opzichte van 24% van de jarigen. Meest genoemde beperkingen bij de 75+ers zijn beperkingen bij het verrichten van zware huishoudelijke werkzaamheden (41%), bedden verschonen en opmaken (38%), kleren wassen en strijken (28%) en gebruik maken van eigen of openbaar vervoer (30%). 2.3 Psychische gezondheid Psychische gezondheid is eveneens een maat voor de kwaliteit van leven. Psychische klachten omvatten gevoelens van psychische verstoring zoals angst, depressie, slaapverstoring en stress. Dit kan leiden tot (gedeeltelijk) onvermogen tot functioneren en een verhoogd risico op sterfte, pijn en beperkingen. 13 van 34

14 Oudere vrouwen rapporteren vaker psychische ongezondheid Van de volwassenen in Losser rapporteert 4% matig tot ernstig psychisch ongezond te zijn, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen in Losser rapporteert 5% matige tot ernstige psychische ongezondheid te ervaren, vergelijkbaar met de rest van Twente. Het zijn vooral oudere vrouwen die dit rapporteren (7%); van de mannen rapporteert slechts 2% matige tot ernstige psychische ongezondheid. Depressie in Losser vergelijkbaar met Twente Figuur 2.4 laat zien dat in Losser 5% van de leerlingen van klas 2 en 4 van de middelbare school die hebben deelgenomen aan E-MOVO rapporteerden last te hebben van matige tot ernstige depressieve gevoelens. Dit is gemeten volgens een gestandaardiseerde vragenlijst en is vergelijkbaar met het percentage van de deelnemers in heel Twente. Ongeveer een derde van de volwassenen en de ouderen in Losser heeft een matig risico op depressie of een angststoornis, vergelijkbaar met de rest van Twente. Vier procent heeft een hoog risico; vergelijkbaar met Twente. Bij zowel jongeren, volwassenen als ouderen werd geen relatie gevonden met opleidingsniveau. Jongeren Volwassen Ouderen 2% 3% 34% 5% 34% 4% 95% 61% 62% Geen of licht Matig Hoog Geen of laag Matig Hoog Geen of laag Matig Hoog Figuur 2.4: Risico op angststoornis of depressie (volwassenen en ouderen) en depressieve gevoelens (jongeren) (Bron: E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) 14 van 34

15 3 Leefstijl Uit verschillende landelijke en regionale rapporten blijkt dat veel mensen er een leefstijl op na houden met negatieve gevolgen voor de eigen gezondheid. We zijn te zwaar, eten ongezond, bewegen te weinig en roken en drinken te veel. In tabel 3.1 worden per leeftijdsklasse een aantal leefstijlfactoren weergegeven voor de gemeente Losser en geheel Twente. Tabel 3.1: Leefstijl kenmerken naar leeftijd en geslacht voor Losser en Twente (Bron: Twente in Balans 2011, E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) Losser Twente Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Overgewicht (matig/ernstig) 5-6 jarigen jarigen jarigen ers Voldoet aan beweegnorm jarigen jarigen ers Ontbijt minimaal 5 dagen pw jarigen jarigen ers Eet dagelijks groente jarigen jarigen ers Eet dagelijks fruit jarigen jarigen ers Roken (wel eens/dagelijks) jarigen jarigen ers Alcoholgebruik jarigen * jarigen # ers # * binge-drinken (5 of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) in de < 4 weken # overmatig alcoholgebruik (>21 glazen per week voor mannen, > 14 voor vrouwen) 3.1 Overgewicht, beweging en voeding Ruim de helft van de volwassen en ouderen in Losser te dik De gemeente Losser scoort slecht op het percentage van de bevolking met overgewicht. Cijfers van de gewichtsbepaling tijdens het contactmoment in klas 2 van het voortgezet onderwijs vanuit de Jeugdgezondheidszorg laten zien dat 16% daadwerkelijk overgewicht heeft (gebaseerd op lengte en gewicht). Ruim de helft van zowel de volwassen en de ouderen heeft overgewicht. Bij volwassen en jongeren geldt dat overgewicht meer voorkomt bij laagopgeleiden (~ Vmbo voor jongeren) dan bij Hoogopgeleiden (~ Havo/vwo voor jongeren). 15 van 34

16 Grootste deel van de volwassenen en ouderen haalt beweegnorm Driekwart van de volwassenen en ruim de helft van de ouderen in Losser voldoen aan de beweegnorm, vergelijkbaar met dat in de rest van Twente. Onderzoek van Sportservice Overijssel laat zien dat het aandeel volwassenen in Losser dat minimaal één maal in de week sport, hoger is dan gemiddeld in Overijssel; 66% versus 61%; het aandeel volwassenen dat aan sport doet (minimaal 12 keer per jaar één of meerdere sporten beoefenen) was 77% in Het aandeel volwassenen dat lid is van een sportvereniging was 59% in 2012; voor heel Overijssel was dit 55%. Van de deelnemers aan E-MOVO uit Losser voldoet 22% aan de strenge beweegnorm van minimaal een uur per dag beweging; van de Twentse deelnemers is dit 18%. Daarentegen voldoet 71% van de leerlingen uit Losser aan de soepele beweegnorm van meer dan 7 uur matig intensieve beweging per week. Gegevens uit de Jeugdsportmonitor van Sportservice Overijssel laten zien dat 95% van de 4-17 jarigen in Losser minimaal 12 keer per jaar sport; voor heel Overijssel was dit 92%. Tachtig procent van de jeugd in Losser is lid van een sportvereniging, vergeleken met 74% in Overijssel. In de Jeugdsportmonitor is ook gevraagd naar sedentair gedrag (televisie kijken en computeren). Vierenveertig procent van de 4-17 jarigen in Losser geeft aan hier meer dan 2 uur per dag mee bezig te zijn, voor heel Overijssel was dit 41%. Er wordt te weinig groente en fruit gegeten Te weinig beweging, maar daarnaast ook een ongezond voedingspatroon leidt tot overgewicht. Het grootste deel van de zowel de jongeren, als de volwassenen en ouderen geeft aan minimaal 5 dagen in de week te ontbijten, vergelijkbaar met de rest van Twente (zie tabel 3.1). Voor het ontbijten werd bij volwassenen een relatie gevonden met opleidingsniveau: lager opgeleiden ontbijten minder vaak dan hoger opgeleiden. Evenals in de rest van Twente, wordt het dagelijks eten van groente en fruit weinig gedaan door jongeren in Losser; slechts 35% geeft aan dagelijks 2 stuks fruit te eten en 44% eet dagelijks groenten. Bij volwassenen en ouderen verschilt het dagelijks eten van groenten en fruit niet met de rest van Twente: ongeveer een derde van de volwassenen en driekwart van de ouderen in Losser geeft aan dit dagelijks te doen. 3.2 Roken, alcohol- en drugsgebruik Lager opgeleiden roken vaker Veertien procent van de leerlingen uit klas 2 en 4 uit Losser geeft aan wel eens te roken; 8% zegt dagelijks te roken. Meer Vmbo leerlingen roken dan Havo/Vwo leerlingen. Een kwart van de volwassenen geeft aan te roken, eveneens vergelijkbaar met de rest van Twente, en van de ouderen geeft 12% aan te roken. Voor jongeren en volwassenen wordt ook dat er een relatie gezien met opleiding: Vmbo-ers geven vaker aan dagelijks te roken dan Havo/Vwo leerlingen: 21% versus 6%. Bij volwassenen geeft 32% van de laagopgeleiden aan te roken ten opzichte van 25% en 13% van de midden- en hoogopgeleiden. Een derde van de jongeren doet aan binge-drinken Achtendertig procent van de respondenten van E-MOVO in Losser gaf aan in de afgelopen 4 weken alcohol te hebben gedronken (Twente: 44%); 5% van de deelnemers uit klas 2 en 76% van de deelnemers uit klas 4. Dit is een daling ten opzichte van 2007 en Vmbo-ers geven vaker aan gedronken te hebben in de afgelopen 4 weken (52%) dan Havo/Vwo-ers (25%).Wanneer gevraagd wordt waar alcohol gedronken wordt, zijn de meest gegeven antwoorden in een discotheek en thuis, respectievelijk 29% en 24%. Vijftien procent gaf aan meestal alcohol te drinken in een drinkkeet. Vierendertig procent van de deelnemers aan E-MOVO uit Losser geven aan de afgelopen 4 weken aan binge-drinken (vijf of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan; 5% van de leerlingen uit klas 2 en 66% van de leerlingen uit klas 4. Ook dit is een daling ten opzichte van 2007 en Vmbo-ers rapporteren vaker binge-drinken (47%) dan Havo/Vwo-ers (21%). Van de volwassenen rapporteert 14% overmatig alcoholgebruik, bij ouderen is dit 9%, vergelijkbaar met de rest van Twente. Mannen rapporteren dit vaker dan vrouwen en laagopgeleiden rapporteren vaker overmatig alcoholgebruik dan Hoogopgeleiden. 16 van 34

17 Drinktest.nl: een advies-op-maat over alcoholgebruik via internet Vmbo-ers rapporteren vaker softdrugs te gebruiken dan Havo/Vwo-ers Net als alcohol drinken en roken, kan druggebruik onderdeel zijn van een bepaalde leefstijl. Van alle leerlingen uit klas 2 en 4 uit Losser die hebben deelgenomen aan E-MOVO, gaf 6% aan wel eens softdrugs te hebben gebruikt, vergelijkbaar met Twente. Onder de deelnemers in Losser rapporteerden Vmbo-ers vaker softdrugs te gebruiken dan Havo/vwo-ers: 9% versus 3%. Twee procent gaf aan in de laatste 4 weken softdrugs te hebben gebruikt. 3.3 Seksuele gezondheid Seksuele gezondheid is een breed onderwerp Het terrein van seksuele gezondheid bestrijkt een breed en divers gebied. Hieronder vallen relationele en seksuele vorming, anticonceptie, soa en hiv, maar ook weerbaarheid, onbedoelde zwangerschappen, seksueel grensoverschrijdend gedrag en acceptatie van homoseksualiteit. Seksuele gezondheid is een individuele aangelegenheid, maar raakt ook het sociale domein. Hiv en andere soa zijn infectieziekten: de verspreiding ervan heeft gevolgen voor de volksgezondheid. Tienerzwangerschappen leiden tot schooluitval en een slechter toekomstperspectief voor jonge moeders. Incidenten van grensoverschrijdend seksueel gedrag kunnen ernstige lichamelijke en psychosociale problemen met zich meebrengen voor het individu, de partner en de omgeving. Maar ook sociaal maatschappelijk zijn de gevolgen verstrekkend. Te denken valt aan isolement, uitsluiting, schooluitval, geringe arbeidsparticipatie en kan leiden tot een maatschappelijk gevoel van onveiligheid. Tweederde van de jongeren uit Losser gebruikt altijd een condoom Van de deelnemers aan het E-MOVO onderzoek uit Losser geeft 15% aan ooit geslachtsgemeenschap te hebben gehad, vergelijkbaar met de rest van Twente (13%). 1% van de leerlingen uit klas 2 gaf aan geslachtsgemeenschap te hebben gehad, in klas 4 is dit 30%. Er was ook een verschil naar opleiding: 22% van de Vmbo-ers gaf dit aan, ten opzichte van 7% van de Havo/Vwoers. Van de leerlingen die ooit geslachtsgemeenschap heeft gehad zegt 64% altijd een condoom te gebruiken, dit is hoger dan het Twentse gemiddelde (50%). Daarnaast zegt 6% nooit een condoom te gebruiken. Bij de laatste keer geslachtsgemeenschap heeft 79% van de deelnemers een condoom gebruikt en was 95% beschermd tegen zwangerschap. Aantal uitgevoerde soa consulten in 2011 wederom gestegen Door de GGD worden soa-spreekuren gehouden, bedoeld voor hoog-risicogroepen zoals jongeren, mannen die seks hebben met mannen, prostituees, mensen met wisselende contacten, mensen met 17 van 34

18 soa-klachten of personen die gewaarschuwd zijn voor een soa. In 2011 is het aantal soa-consulten in Twente wederom gestegen, en ook steeg het aantal opgespoorde en behandelde soa; bij 16% van de bezoekers werd één of meerdere soa gevonden. In 2011 hebben 63 personen uit de gemeente Losser dit soa-spreekuur bezocht, in 2010 waren dit er 77. Bekendheid Sense spreekuur laag Sinds 2008 worden er door de GGD spreekuren (zogeheten Sense-spreekuren) georganiseerd waar jongeren (gratis) terecht kunnen met vragen over seksualiteit. Aan de leerlingen die meededen met E- MOVO is gevraagd in hoeverre ze bekend zijn met deze spreekuren: in Losser gaf 10% aan hier bekend mee te zijn; in Twente was dit 9%. Net als in 2010, hebben in personen uit de gemeente Losser een Sense spreekuur bezocht. In Losser meer jonge moeders vergeleken met Nederland Gegevens uit Kinderen in tel uit 2010 laten zien dat het percentage tienermoeders (15-19 jarigen) in Losser 0,46% is. Dit komt neer op 3 tienermoeders in het jaar Het percentage is iets lager dan het gemiddelde voor Overijssel (0,58%) en dat voor Nederland (0,65%). Recente gegevens van de gemeente Losser laten zien dat er 26 jonge moeders (tot en met 23 jaar) zijn in Losser (2012), dit komt neer op 10,7 jonge moeders per 1000 moeders. Landelijk liggen deze cijfers lager, namelijk 5 per 1000 moeders. Vijftien procent van de jongeren heeft een negatieve houding ten aanzien van homoseksualiteit Binnen E-MOVO is ook gevraagd naar de houding van leerlingen ten opzichte van homoseksualiteit. Van de leerlingen uit Losser vindt 51% dit normaal, 34% vindt het een beetje raar en 15% vindt het erg raar of verkeerd. Vergeleken met 2007 vinden meer leerlingen homoseksualiteit normaal. Jongens geven vaker aan homoseksualiteit verkeerd te vinden (16%) dan meisjes (1%). Seksueel grensoverschrijdend gedrag behoeft aandacht Recente landelijke cijfers laten zien dat seksuele grensoverschrijding onverminderd hoog blijft en zorgwekkend is. Bijna één op de vijf meiden (tot 25 jaar) wordt wel eens gedwongen om seksuele handelingen te doen die ze eigenlijk niet willen. Uit het E-MOVO onderzoek komt naar voren dat 4% van de deelnemers uit Losser wel eens een seksuele ervaring heeft gehad tegen hun zin in; dit zijn 18 jongeren. In Twente was dit 7%. Binnen E-MOVO is ook gevraagd naar ongewenste seksuele voorstellen via internet: 7% van de deelnemers uit Losser gaf aan hier een enkele keer mee te maken te hebben gehad en 3% meerdere keren. De Week van de Lentekriebels is een projectweek over relaties en seksualiteit in het basisonderwijs. De basis voor relatievorming en gezond seksueel gedrag wordt gelegd lang voordat van seksuele relaties sprake is. Bovendien ervaren kinderen al op jonge leeftijd verliefdheid en seksuele gevoelens. In elke groep komen onderwerpen aan de orde die op de leeftijd toegesneden zijn. Over kriebels in je buik, het verschil tussen vriendschap en verliefdheid en waar die schattige lammetjes, maar ook baby s, vandaan komen. 18 van 34

19 4 Sociale omgeving De sociale omgeving is een verzamelnaam voor de deelname, betrokkenheid en binding van mensen met het sociale leven. Het hebben van voldoende en goede sociale relaties gaat gepaard met een gunstige lichamelijke en psychische gezondheid. 4.1 Eenzaamheid en sociale woonomgeving Jonge volwassenen voelen zich relatief vaak eenzaam in Losser Van de volwassenen en ouderen in Losser geeft 2% aan ontevreden te zijn met hun sociale contacten. Daarentegen gaf 8% van de volwassenen in Losser aan zich ernstig tot zeer ernstig eenzaam te voelen, iets hoger dan in de rest van Twente (6%). Van de ouderen gaf 7% aan zich (zeer) ernstig eenzaam te voelen, dit was vergelijkbaar met de rest van Twente (6%). Opvallend is dat in de gemeente Losser 11% van jarigen aangeeft zich (zeer) ernstig eenzaam te voelen (zie figuur 4.1), ten opzichte van 6% in de rest van Twente in deze leeftijdsklasse. Bij zowel volwassenen als ouderen werd geen relatie met opleidingsniveau gevonden. % Niet Matig (zeer) ernstig leeftijd (jaren) Figuur 4.1: Gevoelens van eenzaamheid naar leeftijd in de gemeente Losser (Bron: Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) Grootste deel tevreden over de buurt waarin ze wonen In de veiligheidsmonitor is gevraagd een cijfer te geven voor de sociale woonomgeving: in Losser was dit een 7,0, voor heel Twente was dit een 6,6 (Bron: Veiligheidsmonitor 2011, I&O Research). Tachtig procent gaf aan dat de mensen in de buurt op een prettig manier met elkaar omgaan, dit was hoger dan in Twente (74%) en 54% gaf aan veel contact te hebben met andere buurtbewoners, eveneens hoger dan in heel Twente (46%). 4.2 Vrijwilligerswerk en mantelzorg Hoogopgeleiden doen vaker vrijwilligerswerk Van de volwassenen in Losser gaf 37% aan vrijwilligerswerk te doen, vergelijkbaar met de rest van Twente. Het doen van vrijwilligerswerk neemt toe met het opleidingsniveau: van de laagopgeleiden geeft 31% aan vrijwilligerswerk te doen, bij hoogopgeleiden is dat 51%. Van de ouderen in Losser geeft 19% aan vrijwilligerswerk te doen; dit neemt af met de leeftijd: 21% van de jarigen en 15% van de 75+ers. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de rest van Twente. 19 van 34

20 Meerderheid ziet het geven van mantelzorg nauwelijks als belasting Van de volwassenen in Losser geeft 18% aan het afgelopen jaar mantelzorg te hebben gegeven, iets lager dan in de rest van Twente (20%). Bij ouderen in Losser is dit 15%.Er is ook gevraagd naar de belasting van de mantelzorg. Van de volwassenen die mantelzorg geven in Losser, geeft 57% aan dit niet of nauwelijks als belasting te zien. 36% voelt zich enigszins belast en 7% tamelijk zwaar belast, vergelijkbaar met Twente. Bij ouderen voelt 36% zich niet of nauwelijks belast, 45% voelt enige belasting en 18% tamelijk zware belasting. Vier procent van de volwassenen in de gemeente Losser ontving het afgelopen jaar mantelzorg, vergelijkbaar met de rest van Twente. Hoogopgeleiden ontvangen vaker mantelzorg (8%) dan laagopgeleiden (1%). Van de ouderen ontving 19% mantelzorg; 12% van de mannen en 26% van de vrouwen). Dit was vergelijkbaar met de rest van Twente (18%). 4.3 Huiselijk geweld en pesten Huiselijk geweld In 2011 zijn er 113 meldingen van huiselijk geweld gerapporteerd in Losser (4,9 per 1000 inwoners). Dit is iets lager dan het gemiddelde in Twente (5,4 per 1000 inwoners). (Bron: Intraval Monitor 2012). Gegevens uit E-MOVO laten zien dat 2% procent van de leerlingen wel eens lichamelijk mishandeld wordt, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de volwassenen in Losser geeft 7% aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld (2% mannen, 12% vrouwen) en bij ouderen is dat 3%, beiden vergelijkbaar met de rest van Twente. Één op de tien leerlingen recentelijk wel eens gepest Van de leerlingen uit Losser uit klas 2 en 4 van de middelbare school geeft 10% aan de laatste 3 maanden wel eens gepest te zijn; dit is lager dan het Twentse gemiddelde (13%). Één procent van de leerlingen in Losser gaf aan meerdere keren per week gepest te worden. Vmbo leerlingen gaven even vaak aan gepest te worden dan Havo/Vwo leerlingen. Zeven procent van de leerlingen gaf aan gepest te worden via digitale communicatiemiddelen (internet, MSN, chatbox of sms). Dertien procent van de deelnemers aan E-MOVO uit Losser gaven aan zelf wel eens mee te hebben gedaan aan het pesten van anderen, in Twente was dit 17%. In E-MOVO is ook gevraagd naar geestelijke mishandeling. Twee procent van de jongeren in Losser geeft aan geestelijk mishandeld te worden op dit moment, en daarnaast zegt 12% nu niet meer mishandeld te worden, maar vroeger wel. Voor heel Twente zijn deze percentages respectievelijk 3% en 11%. In de meeste gevallen werd de mishandeling gedaan door een jongere op school of in de buurt. 20 van 34

21 5 Fysieke omgeving Fysieke omgeving wordt bepaald door het milieu en de inrichting van de leefomgeving. Milieufactoren dragen 5 tot 10% bij aan de ziektelast in Nederland. Naast milieufactoren is leefomgeving een belangrijk onderdeel van fysieke omgeving. Hierbij gaat het onder andere om de woonsituatie, gevoelens van veiligheid en de toegankelijkheid van voorzieningen. 5.1 Groen in de omgeving Groen positief effect op gezondheid De aanwezigheid van groen in de directe omgeving heeft een positief effect op de ervaren gezondheid van mensen. Niet alleen bos- en natuurgebieden hebben een positieve invloed, ook stadsparken en agrarische gebieden dragen hieraan bij. Dat niet alleen: ze zijn ook gezonder, want ze bezoeken minder vaak de huisarts met gezondheidsklachten. Met name angststoornissen en depressies komen minder vaak voor in groene omgevingen. Maar ook gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, hartklachten, rug- en nekklachten, ademhalingsproblemen, darmstoornissen, migraine en duizeligheid doen zich minder vaak voor. Openbaar groen in Losser blijft achter bij de rest van Twente en Nederland In Nederland is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 2,1 kilometer. Voor inwoners van Losser is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 1,6 kilometer. Figuur 5.1 toont per woning de beschikbaarheid van het openbaar groen (parken, bossen, natuurgebieden en dagrecreatieve terreinen) binnen 500 meter van de woning. In de gemeente Losser was dit in vierkante meter, waarmee het onder de norm uit de Nota Ruimte van 75 vierkante meter groen per woning zit. Ten opzichte van 2003 is de hoeveelheid openbaar groen in Losser wel met 3,6% toegenomen. Er zijn nog geen recentere gegevens beschikbaar hierover. Overigens hoeft dit niet direct te betekenen dat mensen in Losser ook een tekort aan groen in hun omgeving ervaren. Mogelijk biedt het agrarisch groen, dat ook positieve invloed heeft op de gezondheid, en het specifieke landschap voldoende compensatie. Wanneer werd gevraagd naar de tevredenheid met groen in de omgeving, gaf 90% aan hier tevreden over te zijn, hoger dan het landelijke gemiddelde (77%). Gegevens uit de Veiligheidsmonitor uit 2011 laten zien dat in Losser 58% het er mee eens is dat parken, perken en plantsoenen goed zijn onderhouden, vergelijkbaar met de rest van Twente. Figuur 5.1: Beschikbaarheid openbaar groen (parken, bossen, natuurgebieden en dagrecreatieve terreinen) per gemeente, 2006 (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid) 21 van 34

22 Minder ruimte om buiten te spelen voor kinderen in Losser vergeleken met Nederland Buiten spelen is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van kinderen. Spelen stimuleert de creativiteit, scherpt de intelligentie en vormt de basis van morele en sociale ontwikkeling. In de gemeente Losser is het gemiddeld aantal kinderen per hectare speelruimte 61; dit is meer dan het gemiddelde voor Overijssel (55) en Nederland (49), wat betekend dat de kinderen in Losser minder speelruimte hebben vergeleken met Twente en Nederland. Voor Twente zijn deze cijfers niet beschikbaar (Bron: Kinderen in Tel, 2012). In de Veiligheidsmonitor is gevraagd naar speelplekken voor kinderen: 46% in Losser is het er helemaal mee eens dat er goede speelplekken zijn; dit is lager dan in de rest van Twente ( 55%). Een groene gezonde wijk De inspiratiebrochure Een groene gezonde wijk is tot stand gekomen met behulp van verschillende gezondheids- en groenorganisaties. De brochure is bestemd voor gemeenten en GGD-en en laat voorbeelden zien van mogelijkheden om een groenere leefomgeving te realiseren in en rondom de wijk. 5.2 Milieu Fijnstof Fijnstof bestaat uit verschillende stoffen die op allerlei manieren in de buitenlucht terechtkomen: dit kan zijn door bijvoorbeeld uitstoot door het verkeer of door de industrie, maar ook door uitstoot door veebedrijven via stro of gedroogde mest. Fijnstof heeft effect op onder andere hart- en longfuncties. Er zijn geen veilige drempels aan te wijzen. Wel daalde de concentraties in de afgelopen 10 jaar. Van dier op mens overdraagbare infectieziekten mogelijk risico Een inmiddels veel voorkomende vorm van verspreiding van infectieziekten is die van mens op dier, de zogenaamde zoönosen. Een bekende zoönose is Q-koorts, die vooral via besmette geiten op mensen kan worden overgebracht. Andere voorbeelden van zoönosen die een risico kunnen vormen voor de gezondheid zijn tekenbeten, vogelgriep en BSE. Het blijft van belang hier alert op te blijven, zeker in gebieden met intensieve landbouw. 5.3 Leefomgeving Mensen in Losser tevreden met hun woning De leefbaarheid in de buurt en de woonomgeving in Losser wordt beoordeeld met een gemiddeld rapportcijfer van respectievelijk 7,4 en een 7,6 vergelijkbaar met de rest van Twente (Bron: Veiligheidsmonitor 2011). Het grootste deel van de volwassenen in Losser heeft een koopwoning; 82%. Dit is hoger dan in de rest van Twente, waar 76% van de volwassenen rapporteert een koopwoning te hebben. Laagopgeleiden rapporteren minder vaak een koopwoning te hebben dan Hoogopgeleiden. Zesennegentig procent van de volwassenen geeft een voldoende voor hun woning, en 92% geeft een voldoende voor de woonomgeving, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen in Losser geeft 64% aan een koopwoning te hebben, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen geeft 79% aan niet te willen verhuizen. 22 van 34

23 Veiligheid in de buurt wordt in Losser beoordeeld met een 7,1 Vier procent van de volwassenen en 3% van de ouderen geeft aan zich overdag wel eens onveilig te voelen; s avonds of s nachts voelt respectievelijk 10% en 13% van de volwassenen en de ouderen zich wel eens onveilig. Bij zowel volwassenen als ouderen, rapporteren vrouwen vaker zich onveilig te voelen dan mannen. Gegevens uit de Veiligheidsmonitor laten zien dat de inwoners van Losser de veiligheid in hun buurt gemiddeld een 7,1 geven, vergelijkbaar met Twente. De meest genoemde buurtproblemen in Losser zijn hondenpoep en te hard rijden in de buurt; 33% geeft aan dat dit vaak voor komt. Daarnaast geeft een groot deel aan last te hebben van parkeeroverlast (18%), geluidsoverlast door verkeer en rommel op straat (beiden 12%). Dit zijn ook de vijf meest genoemde problemen in de rest van Twente. 23 van 34

24 24 van 34

25 6 Zorg en voorzieningen 6.1 Zorggebruik eerste lijn Huisartsen vormen de spil van de eerstelijnszorg. De huisarts is het eerste aanspreekpunt voor mensen met vragen of problemen over gezondheid en ziekte. De gemiddelde afstand tot de dichtstbijzijnde huisartsenpraktijk in de gemeente Losser is minder dan 1 kilometer, vergelijkbaar met de rest van Twente (Bron: CBS, 2010). Inwoners Losser relatief veel contactminuten met huisarts In figuur 1 is per gemeente de vraag naar huisartsenzorg weergegeven doormiddel van de contacttijd in minuten per inwoner per jaar. In de gemeente Losser was dit gemiddeld 32,8 minuten per inwoner per jaar in Voor heel Twente en voor Nederland ligt dit lager, namelijk 32,1 en 34,4 minuten. Toekomstramingen voor 2015 laten zien dat de contacttijd zal toenemen met 5,6% in Losser, voor Twente is dit 3,5% en voor Nederland is dit 3,7%. Het gemiddeld aantal contacten per inwoner van de gemeente Losser was 2,16; dit was ook iets hoger dan gemiddeld voor Twente (2,11) en vergelijkbaar met Nederland (2,17) (Bron: VAAM/NIVEL). Figuur 6.1: Contactminuten met de huisarts per inwoner per gemeente (Bron: LINH 2008/CBS 2010) Zorgvraag voor chronische aandoeningen het hoogst Figuur 6.2 geeft een overzicht van de geschatte vraag naar huisartsenzorg opgesplitst naar het geschatte aantal contacten met de huisartsenpraktijk per ziektecluster per 1000 inwoners. Op deze manier wordt een indicatie gegeven van de totale zorgvraag die wordt gepresenteerd in de eerste lijn. In Losser is de zorgvraag voor chronische ziekten het hoogst: 1667 per 1000 inwoners in 2010, net zoals in de rest van Twente in Nederland. Hieronder wordt onder andere diabetes, allergie, astma, COPD en andere chronische aandoeningen geschaard. Overige lichamelijk aandoeningen (onder andere geneesmiddelbijwerking, bloedarmoede, maagzweer, staar, longembolie, moedervlek en overgewicht) is na chronische aandoeningen de meest voorkomende categorie. Toekomstramingen laten zien dat de zorgvraag voor chronische aandoeningen in 2015 met 10% zal stijgen in Losser. 25 van 34

26 Losser Twente Nederland Infectieziekten Chronische ziekten Aandoeningen bewegingsapparaat Acute letsels Psychische en sociale problemen Vruchtbaarheid en geboorte Overige lichamelijke klachten Overige lichamelijke aandoeningen Figuur 6.2: Geschatte aantal (deel)contacten met de huisartsenpraktijk per 1000 inwoners per jaar per ziektecluster (Bron: LINH 2008/CBS 2010) Meer medicijngebruik in Losser vergeleken met Twente Het aantal prescripties dat voorgeschreven wordt in de huisartsenpraktijk kan als indicatie dienen voor de vraag naar farmaceutische zorg in de apotheek. In Losser werden naar schatting in prescripties van geneesmiddelen per 1000 inwoners per jaar voorgeschreven, dit was hoger dan gemiddeld in Twente (7057). Kalmeringsmiddelen waren de meest voorgeschreven geneesmiddelen, gevolgd door maagmiddelen en medicijnen voor astma of COPD (figuur 6.3) Losser Tw ente Nederland 50 0 Maagmiddelen Cholesterolverlagers Antibiotica Insuline Kalmeringsmiddelen Antidepressiva Astma/COPD-middelen Figuur 6.3: Geschatte aantal voorschriften van geneesmiddelen in de huisartsenpraktijk per 1000 inwoners per jaar (Bron: LINH 2008/CBS 2010) 26 van 34

27 Ruim een kwart van de inwoners van Losser ervaart psychisch onwelbevinden In de gemeente Losser ervaart naar schatting 29% psychisch onwelbevinden, vergelijkbaar met Twente (30%) en Nederland (31%). Naar schatting heeft 5% van de inwoners van Losser last van stemmingsstoornissen, 10% angststoornissen en 3% alcoholafhankelijkheid. De prognose voor 2015 laat zien dat de zorgvraag voor psychisch onwelbevinden licht zal stijgen (+1%). Figuur 6.4: Percentage inwoners met psychisch onwelbevinden per gemeente (Bron: POLS 2004/Nemesis /CBS 2010) Vraag naar huishoudelijke hulp en verzorging vergelijkbaar met Twente Huishoudelijke hulp wordt gefinancierd vanuit de Wmo en verpleging via de AWBZ. Tabel 6.1 geeft het aantal uren huishoudelijke hulp en het aantal geschatte uren verpleging/verzorging weer, wat een indicatie is voor de geschatte vraag naar huishoudelijke hulp en verpleging. Zowel het gemiddelde aantal uren huishoudelijke hulp als het aantal uren dagelijkse verpleging of verzorging in de gemeente Losser is vergelijkbaar met dat in de rest van Twente en in Nederland. Tabel 6.1. Geschatte aantal uren huishoudelijke hulp en verzorging/verpleging per inwoner per jaar (Bron: Tweede Nationale Studie NIVEL 2001/CBS 2010) Aantal uren huishoudelijke Aantal uren dagelijkse verzorging/verpleging hulp Losser 9,7 2,6 Twente 9,4 2,7 Nederland 9,3 2,7 6.2 Jeugdzorg In Nederland is het niet mogelijk rechtstreeks te verwijzen naar de geïndiceerde hulpverlening, dit doet het Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg registreert het verzoek om hulp en stelt vervolgens de juiste zorg vast. Bureau Jeugdzorg dient vast te stellen of de jongere: jeugdzorg nodig heeft, geestelijke gezondheidszorg nodig heeft of zorg voor licht gehandicapte jeugdigen nodig heeft. 27 van 34

28 In verband met de aanstaande transitie van de Jeugdzorg, is onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in het huidige zorggebruik naar aantal unieke cliënten (Bron: Factsheets Transformatie Jeugdzorg, November 2012, I&O Research). In totaal zijn bij 25 instellingen in Twente gegevens opgevraagd, en 17 instellingen hebben gegevens aangeleverd. In 2011 waren 105 kinderen van 0 tot en met 17 jaar, waarvan de ouders in de gemeente Losser wonen, in Jeugdzorg; 2% van het totaal aantal kinderen (Twente: 3%). Daarnaast waren ook nog 4 kinderen van jaar geregistreerd (dit laatste is een onderschatting, omdat deze gegevens niet door Mediant geleverd worden omdat deze jongeren niet meer onder jeugdzorgindicaties vallen). Van deze 109 kinderen was 58% man en 42% vrouw. In 2011 liepen voor deze 109 kinderen in totaal 239 zorgtrajecten. Van de jeugdigen in Losser die zorg ontvingen, kregen de meesten dit via trajecten die Bureau Jeugdzorg uitvoert in het kader van Adviesen Meldpunt Kindermishandeling (AMK), Jeugdbescherming en Jeugdreclassering (17%). Zestien procent kreeg zorg via Jarabee (gericht op het ontwikkelen van voldoende kracht voor kinderen en ouders om zelfstandig te kunnen functioneren), en 11% via Ambiq (gericht op hulpvragen van jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking). Ongeveer een kwart van de jeugdigen heeft te maken met meerdere instellingen waarvan ze zorg ontvangen. De meest voorkomende zorgvorm in Losser is ambulante zorg (46%, n=110), wat betekent dat de cliënten periodiek contact hebben met een professionele hulpverlener. Losser heeft een gemiddelde jeugdscore Het Verwey-Jonker Instituut onderzoekt ieder jaar de leefsituatie van jongeren, waarbij op basis van twaalf indicatoren wordt geprobeerd de leefsituatie van jongeren per gemeente in beeld te brengen. De thema's van deze indicatoren variëren van jeugdcriminaliteit tot tienermoeders. Op basis van alle indicatoren wordt vervolgens een zogenaamde overall score berekend, waarmee uiteindelijk een rangorde is bepaald. Figuur 6.5 laat zien dat de gemeente Losser op basis van deze indicatoren gemiddeld scoort. Figuur 6.5: Jeugdscore 2010 (Bron: Verwey-Jonker Instituut, bewerkt door het RIVM) 28 van 34