Noaberkracht. Dinkelland Tubbergen. Colofon. Maakt deel uit van de Twentse Gezondheids Verkenning. Samenstelling F.D.H. Koedijk, C.L.A.J.

Transcriptie

1

2 Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Maakt deel uit van de Twentse Gezondheids Verkenning Colofon Samenstelling F.D.H. Koedijk, C.L.A.J. Boom Uitgave GGD Twente, oktober 2013 Copyright GGD Twente, 2013 Overname is toegestaan, mits volledige bron wordt vermeld.

3 Inhoudsopgave Kernboodschappen Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Kenmerken van de bevolking van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Bevolkingskenmerken Vergrijzing Sociaal economische status en uitkeringen Gezondheid Levensverwachting, sterfte en ziekte Functioneren en kwaliteit van leven Psychische gezondheid Leefstijl Overgewicht, beweging en voeding Roken, alcohol- en drugsgebruik Seksuele gezondheid Sociale omgeving Eenzaamheid en sociale woonomgeving Vrijwilligerswerk en mantelzorg Huiselijk geweld en pesten Fysieke omgeving Groen in de omgeving Milieu Leefomgeving Zorg en voorzieningen Zorggebruik eerste lijn Jeugdzorg Voorzieningen Appendix Monitoren Landelijke gegevensbronnen Regionale gegevensbronnen Appendix Twentse interventies Landelijke interventies... 37

4 4 van 38

5 Kernboodschappen Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Bevolkingskrimp en vergrijzing punt van aandacht in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wonen mensen; 51% mannen en 49% vrouwen (jan 2012). Als we de verschillende kenmerken van de bevolking in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergelijken met Twente en Nederland, doet Noaberkracht Dinkelland Tubbergen het relatief goed, maar ook zijn er een aantal punten die aandacht behoeven. In 2040 zal de bevolking in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gekrompen zijn met 4% vergeleken met In Twente en Nederland neemt de bevolking nog toe met respectievelijk 3% en 7%. Daarnaast is in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen sprake van een sterke daling van jongeren en volwassenen en een sterke stijging van ouderen. In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen stijgt het percentage ouderen van 17% in 2012 naar 30% in In vergelijking met Twente en Nederland is de vergrijzing in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen hoger. Wat verder opvalt is dat het percentage laag opgeleiden in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen hoger is dan in Nederland. De gezondheid in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen beter dan gemiddeld in Twente Gezondheid is op verschillende manieren te meten. Vaak wordt gekeken naar het voorkomen van ziekten en aandoeningen, de levensverwachting, sterfte en doodsoorzaken, maar daarnaast wordt ook de ervaren gezondheid als maat voor gezondheid gezien. Op de meeste maten scoort Noaberkracht Dinkelland Tubbergen beter dan Twente en Nederland: De gemiddelde levensverwachting bij geboorte in Dinkelland is 81,7 jaar en hiermee hoger dan in Twente en Nederland; voor Tubbergen is dit vergelijkbaar met Twente en Nederland (80,1 jaar). De totale sterfte in Dinkelland is lager dan in Twente, in Tubbergen is dit vergelijkbaar met Twente. Sterfte aan kanker was in Tubbergen hoger dan in de rest van Twente en Nederland, met name door meer sterfte aan dikke darm- en longkanker. Hoge bloeddruk, gewrichtsslijtage aan heupen en knieën en suikerziekte zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen en beperkingen bij ouderen. Laagopgeleiden rapporteren vaker chronische aandoeningen dan hoogopgeleiden. Ervaren gezondheid is vergelijkbaar met Twente. Ouderen ervaren hun gezondheid vaker als matig tot slecht. Ook laagopgeleiden ervaren hun eigen gezondheid vaker als slecht vergeleken met hoogopgeleiden. Het voorkomen van depressieve gevoelens bij jongeren en het risico op depressie of angststoornis bij volwassen en ouderen is in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergelijkbaar met het Twents gemiddelde. Door de sterke vergrijzing in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is de verwachting dat mobiliteitsbeperkingen en chronische aandoeningen, zoals hoge bloeddruk en suikerziekte, sterk zullen toenemen in de toekomst. Leefstijl in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen kan op een aantal aspecten beter Op landelijk niveau ontwikkelt een aantal leefstijlaspecten zich gunstig; (overmatig) alcoholgebruik neemt af bij jongeren en het ontbijt wordt minder vaak overgeslagen dan een aantal jaren geleden. Hoe staat het met de leefstijl in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ten opzichte van Twente? Zowel bij jongeren als bij volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen komt minder overgewicht voor dan in de rest dan Twente. Toch behoeft dit onderwerp gezien de hoge cijfers wel aandacht. Ruim 40% van de volwassenen en ruim 60% van de ouderen heeft overgewicht. Overgewicht komt in alle leeftijdsklassen vaker voor bij laagopgeleiden. Ontbijten wordt door ruim 90% van de inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gedaan, maar hangt samen met opleiding: laagopgeleiden ontbijten minder vaak dan hoogopgeleiden. Het eten van fruit en groenten wordt door jongeren en volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen en ook in heel Twente slecht gedaan. Laagopgeleiden geven aan minder vaak groenten te eten dan hoogopgeleiden. Twaalf procent van de jongeren uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan wel eens te roken, lager dan in de rest van Twente. Één op de vijf volwassenen rookt en één op de tien ouderen, vergelijkbaar met Twente. Laagopgeleiden geven vaker aan te roken dan hoogopgeleiden. Achtentwintig procent van de leerlingen uit klas 2 en klas 4 in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan de afgelopen vier weken aan binge-drinken (vijf of meer alcoholische 5 van 38

6 drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan. Van de volwassen rapporteert 20% overmatig alcoholgebruik, dit is hoger dan in Twente. Ook hier wordt een relatie met opleiding gezien bij jongeren en volwassenen: laagopgeleiden rapporteren vaker overmatig drankgebruik dan hoogopgeleiden. Van alle leerlingen uit klas 2 en klas 4 uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen die hebben deelgenomen aan E-MOVO, gaf 4% aan wel eens softdrugs te gebruiken, tegenover 8% in Twente. Van de leerlingen die mee hebben gedaan aan E-MOVO en die ooit geslachtgemeenschap hebben gehad, zegt 54% altijd een condoom te gebruiken, in Twente is dit 50%. Van de leerlingen uit klas 2 en klas 4 uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen die deel hebben genomen aan E-MOVO geeft 8% aan wel eens een seksuele ervaring te hebben gehad tegen hun zin in. Aandacht voor sociale omgeving blijft belangrijk De sociale omgeving is een verzamelnaam voor de deelname, betrokkenheid en binding van mensen met het sociaal leven. Het hebben van voldoende en goede sociale relaties gaat gepaard met een gunstige lichamelijke en psychische gezondheid. Hoe is de situatie in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen? Van de volwassenen en ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 1% aan (zeer) ontevreden te zijn met hun sociale contacten. Vier procent van de volwassen en ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen aan zich (zeer) ernstig eenzaam te voelen (Twente is 6%). Eenzaamheid neemt wat toe met de leeftijd. 48% van de volwassen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen doet vrijwilligerswerk, hoger dan in de rest van Twente (35%). Het doen van vrijwilligerswerk neemt enigszins toe met de leeftijd en ook met het opleidingsniveau. Van de jarigen gaf slechts geeft 24% aan vrijwilligerswerk te doen en bij de groep van 75 jaar en ouder nam dit nog verder af. Hoogopgeleiden doen vaker vrijwilligerswerk dan laagopgeleiden. Van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 20% aan het afgelopen jaar mantelzorg te hebben gegeven, vergelijkbaar met de rest van Twente. Bij ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is dit 14%. De meerderheid van de volwassenen (57%) ziet het geven van mantelzorg nauwelijks als belasting, bij ouderen was dit 43%. Van de leerlingen uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 9% aan de laatste 3 maanden wel eens gepest te zijn, in Twente is dit 13%. Één procent van de leerlingen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan meerdere keren per week te zijn gepest. Pesten gebeurt vaker op het vmbo dan op de havo/vwo. Fysieke omgeving in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen goed Fysieke omgeving wordt bepaald door het milieu en de inrichting van de leefomgeving. De aanwezigheid van groen in de directe omgeving heeft een positief effect op verschillende aspecten van de gezondheid. Noaberkracht Dinkelland Tubbergen scoort positief op belangrijke onderdelen van de fysieke omgeving; In Nederland is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 2,1 kilometer. Voor inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos één kilometer. In Dinkelland is er per woning 121 vierkante meter openbaar groen binnen 500 meter van de woning beschikbaar, in Tubbergen is dit 81 vierkante meter. Dit is boven de norm uit de Nota Ruimte van 75 vierkante meter groen per woning. 91% gaf aan tevreden te zijn over het groen in de omgeving, landelijk is dit 81%. In de gemeente Dinkelland is het gemiddeld aantal kinderen per hectare speelruimte 58, in Tubbergen is dit 93; dit is meer dan het gemiddelde voor Overijssel (55) en Nederland (49). De helft van de inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vindt dat er goede speelplekken voor kinderen zijn, lager dan in de rest van Twente (55%). Negentig procent van de volwassenen en 73% van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen heeft een koopwoning, dit is hoger dan in de rest van Twente (respectievelijk 76% en 58%). 6 van 38

7 Zorg- en voorzieningengebruik in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergelijkbaar met Twente De gemiddelde contacttijd en de gemiddelde aantal contacten met de huisarts is vergelijkbaar met Twente. In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is de zorgvraag voor chronische aandoeningen het hoogst. Toekomstramingen laten zien dat de zorgvraag voor chronische aandoeningen in 2015 met ongeveer 6% zal stijgen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen. Het medicijngebruik in Dinkelland is hoger dan in Twente in Tubbergen is dit vergelijkbaar met Twente. Maagmiddelen waren de meest voorgeschreven geneesmiddelen, gevolgd door medicijnen voor astma of COPD. Er werden opvallend minder kalmeringsmiddelen voorgeschreven in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergeleken met Twente en Nederland. Bekendheid van Wmo/zorgloket is hoog onder ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen; 88% geeft aan bekend te zijn met deze voorziening, in Twente is dit 82%. Ouderen maken vooral gebruik van hulp bij administratieve of financiële activiteiten en van recreatieve sport en bewegingsactiviteiten. 7 van 38

8 8 van 38

9 1 Kenmerken van de bevolking van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen 1.1 Bevolkingskenmerken In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wonen mensen; 51% mannen en 49% vrouwen (2012). Zevenentwintig procent behoort tot de groep 0-19 jarigen (24% in Twente); 57% is tussen de 20 en 65 jaar (59% in Twente), en 15% is 65 of ouder (17% in Twente).Ten opzichte van Twente en Nederland wonen er relatief weinig jarigen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen (figuur 1.1). Percentage 10,0 Mannen 5,0 0,0 5,0 Vrouwen 10,0 < >95 Leeftijd in jaren Noaberkracht Twente Nederland Figuur 1.1: Bevolkingsopbouw Noaberkracht Dinkelland Tubbergen, Twente en Nederland in 2012 (CBS-Statline, 2012) In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen meer laag opgeleiden vergeleken met Nederland Tabel 1.1 geeft de belangrijkste karakteristieke van de bewoners weer. In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wonen meer autochtone Nederlanders en gehuwden, en zijn meer huishoudens met kinderen vergeleken met de rest van Twente en Nederland. 9 van 38

10 Tabel 1.1 Kenmerken (%) van de bewoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ten opzichte van Twente en Nederland (Bron:CBS Statline, 2012) Dinkelland (n=26.073) Tubbergen (n=21.206) % Twente (n= ) % Nederland (n= ) % Geslacht Man Vrouw Etniciteit Nederlands Allochtoon - Westers* - niet-westers** 1 6 Burgerlijke staat Ongehuwd Gehuwd Verweduwd Gescheiden Huishoudensamenstelling Eenpersoonshuishouden Meerpersoonshuishouden - zonder kinderen - met kinderen Opleiding (volwassenen) Laag Midden Hoog Inkomen*** Laag Midden Hoog * Westers: Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Japan en Indonesië ** Niet-Westers:Afrika, Latijns-Amerika, Azië (exclusief Indonesië en Japan) *** Laag: < euro, hoog: >41300 euro Vergrijzing Vergrijzing in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen sterker dan in Twente en Nederland In 2040 zal de bevolking van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen licht gekrompen zijn met 4% vergeleken met 2012; in de rest van Twente en in Nederland zal de bevolking tot deze tijd nog groeien, met respectievelijk 3% en 7%. Figuur 1.2 geeft de prognose voor 2040 naar leeftijdsverdeling weer. Het aandeel 0-19 jarigen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen zal dalen van 27% in 2012 naar 22% in 2040; deze daling is vergelijkbaar voor de aparte gemeenten Dinkelland en Tubbergen. Vergelijkbaar met de rest van Twente en Nederland, zal het aandeel jarigen zal dalen (van 56% naar 48%) en zal het aandeel 65+ers in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen bijna verdubbelen; van 17% in 2012 naar 30% in 2040; ook dit is vergelijkbaar voor beide gemeenten en vergelijkbaar met de rest van Twente en Nederland. 10 van 38

11 Dinkelland- Tubbergen Twente Nederland ,1 3894,1 139,9 153,2 10,1 12,8 9384, ,3 329,1 369,4 21,9 26,7 4625,2 2714,8 175,9 106,2 13,6 8,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Figuur 1.2: Bevolkingsprognose 2040 naar leeftijd voor Noaberkracht Dinkelland Tubbergen, Twente en Nederland (in de balkjes de aantallen inwoners x 1000) (Bron: CBS Statline, 2012). 1.3 Sociaal economische status en uitkeringen Sociaal economische status relatief hoog in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Sociaaleconomische status (SES) en gezondheidheidstoestand zijn aan elkaar gerelateerd. Er bestaan in Nederland aanzienlijke verschillen in gezondheid tussen verschillende SES-groepen. De SES wordt berekend uit vier gegevens: het gemiddelde inkomen in een wijk, het percentage mensen met een laag inkomen, het percentage laag opgeleiden en het percentage mensen dat niet werkt. Figuur 1.3 laat zien dat de SES in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen in de meeste gebieden hoger is dan in de rest van Nederland. Figuur 1.3: Sociaal economische status op 4-cijferig postcodeniveau voor gemeente Dinkelland (links) en Tubbergen (rechts); gemiddelde score voor Nederland=0; hoe hoger de score, hoe hoger de SES, en andersom. (Bron: SCP, bewerkt door Arcon) 11 van 38

12 Relatief weinig uitkeringen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Figuur 1.4 laat zien dat het percentage personen van de beroepsbevolking dat een werkloosheidsuitkering (WWB/WIJ-uitkering) had in 2011 in Dinkelland 0,7% was en in Tubbergen 0,6%. Dinkelland en Tubbergen zijn hiermee de best scorende gemeenten van Twente (gemiddeld was dit 2% in Twente). Het percentage personen dat een Wajong-uitkering kreeg in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen was respectievelijk 1,6% en 1,7%; ook lager dan in de rest van Twente. In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen was in ,9% van de beroepsbevolking werkzaam via een sociale werkvoorziening (Wsw); het gemiddelde voor Twente was 1,3%. Figuur 1.4: Percentage uitkeringen per gemeente, Twente 2011 (Bron: CBS, bewerkt door Arcon) 12 van 38

13 2 Gezondheid Gezondheid is op verschillende manieren te meten. Vaak wordt gekeken naar het voorkomen van ziekten en aandoeningen, de levensverwachting, sterfte en doodsoorzaken, maar daarnaast wordt ook de ervaren gezondheid als maat voor gezondheid gezien. 2.1 Levensverwachting, sterfte en ziekte Figuur 2.1: Gemiddelde levensverwachting bij geboorte (in jaren) per gemeente in Twente, (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid, bewerkt door Arcon) Levensverwachting in Dinkelland hoger dan in de rest van Twente en Nederland De gemiddelde levensverwachting in de gemeente Dinkelland is 81,7 jaar; dit is hoger dan gemiddeld in Twente en Nederland. Zowel bij mannen als vrouwen is deze gemiddelde levensverwachting in de hoger dan die in Twente en Nederland (zie figuur 2.2). Inwoners van Tubbergen worden gemiddeld 80,1 jaar; 77,6 voor mannen en 82,6 voor vrouwen. Dit is vergelijkbaar met Twente en Nederland. 13 van 38

14 leeftijd in jaren Mannen Vrouwen Totaal Dinkelland Tubbergen Twente Nederland Figuur 2.2: Gemiddelde levensverwachting bij geboorte (in jaren) naar geslacht, (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid) Sterfte aan kanker in Tubbergen hoger dan in Nederland In 2010 zijn in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen in totaal 385 mensen overleden: 215 in Dinkelland en 170 in Tubbergen. Over de periode was de sterfte in Dinkelland gemiddeld 67 per inwoners, wat lager was dan de rest van Twente en Nederland. Voor Tubbergen was de sterfte vergelijkbaar met Nederland en Twente: 74 per inwoners. Tabel 2.1 laat zien dat sterfte aan ziekten van het hart- en in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergelijkbaar is met Nederland en lager is dan gemiddeld in Twente. Sterfte aan kanker was in Tubbergen afwijkend hoger ten opzichte van Twente en Nederland, met name door een hogere sterfte aan longkanker en dikke darmkanker. Tabel 2.1: Sterfte naar doodsoorzaak, (Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid, 2012) Dinkelland Tubbergen Twente Nederland CMF* Per CMF* Per CMF* Per CMF* Per ** ** ** ** Totale sterfte Ziekten van hart en vaatstelsel Kwaadaardige nieuwvormingen * Comparative Mortality Figure, index met NL=100 ** Gestandaardiseerde sterfte per per jaar Diabetes neemt sterk toe met de leeftijd Van de volwassenen (20-65 jaar) in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 30% aan een door een arts vastgestelde chronische ziekte of aandoening te hebben. Dit percentage is vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen jarigen geeft 74% aan een chronische aandoening te hebben, eveneens vergelijkbaar met Twente. Chronische aandoeningen worden vaker gerapporteerd door laag opgeleiden dan door hoog opgeleiden. 14 van 38

15 Tabel 2.2: Veel voorkomende door een arts vastgestelde chronische ziekten en aandoeningen (%) in de afgelopen 12 maanden naar leeftijd. (Bron: Volwassenenonderzoek 2008, ouderenonderzoek 2010) Volwassenen Ouderen Dinkelland Tubbergen Noaberkracht Twente Dinkelland Tubbergen Noaberkracht Twente Heeft een chronische aandoening Diabetes Mellitus /suikerziekte Hoge bloeddruk Beroerte, hersenbloeding, herseninfarct of TIA* Hartinfarct* Andere ernstige hartaandoening* Een vorm van kanker* Asthma, CARA of COPD Gewrichtsslijtage van heupen of knieën (artrose, slijtagereuma) Ernstige of hardnekkige aandoening van de rug Ernstige aandoening van de nek of schouder * alleen ouderen, geen gegevens beschikbaar over volwassenen 2.2 Functioneren en kwaliteit van leven Een maat die veel gebruikt wordt voor het meten van gezondheid is de ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd. Uit onderzoek is gebleken dat ervaren gezondheid een sterk voorspellende maat voor sterfte is: hoe slechter de ervaren gezondheid, hoe groter de kans op overlijden. Bijna een derde van de ouderen ervaart hun gezondheid als matig tot slecht Het grootste deel van de jongeren in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ervaart hun eigen gezondheid als uitstekend tot goed (figuur 2.3). Dit verschilt niet van de rest van Twente. Acht procent van de volwassen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ervaart hun gezondheid als matig tot slecht, vergelijkbaar met de gemiddelde Twentenaar (10%). Bij ouderen ervaart 28% een matige tot slechte gezondheid, eveneens vergelijkbaar met de rest van Twente. Met name bij de jarigen en bij 85+ers wordt de gezondheid als matig tot slecht ervaren; respectievelijk 38% en 45%. Ervaren gezondheid hangt samen met het opleidingsniveau: van de laagopgeleide volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen rapporteert 12% een matig tot slechte ervaren gezondheid; bij hoogopgeleiden is dit 4%. Tussen Dinkelland en Tubbergen werden geen verschillen gevonden in ervaren gezondheid. 15 van 38

16 % Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Uitstekend tot zeer goed Goed Matig tot slecht Jongeren Volwassenen Ouderen Dinkelland-Tubbergen Twente Figuur 2.3: Ervaren gezondheid van jongeren, volwassenen en ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen en Twente (Bron: E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) Ruim de helft van de 75+ers heeft een mobiliteitsbeperking Lichamelijk functioneren is een maat voor kwaliteit van leven en verwijst naar het kunnen uitvoeren van lichamelijke functies en dagelijkse routineactiviteiten. Van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 27% aan één of meerdere mobiliteitsbeperkingen te hebben, vergelijkbaar met de rest van Twente. Zesendertig procent geeft aan één of meer huishoudelijke activiteiten niet geheel zelfstandig te kunnen uitvoeren. Dit probleem speelt vooral bij de 85+ers: van hen geeft 82% hier moeite mee te hebben, ten opzichte van 53% van de jarigen en 16% van de jarigen. Meest genoemde beperkingen bij de 75+ers zijn beperkingen bij het verrichten van zware huishoudelijke werkzaamheden (75%), bedden verschonen en opmaken (66%), gebruik maken van eigen of openbaar vervoer (55%) en kleren wassen en strijken (50%). 2.3 Psychische gezondheid Psychische gezondheid is eveneens een maat voor de kwaliteit van leven. Psychische klachten omvatten gevoelens van psychische verstoring zoals angst, depressie, slaapverstoring en stress. Dit kan leiden tot (gedeeltelijk) onvermogen tot functioneren en een verhoogd risico op sterfte, pijn en beperkingen. Vijfenzeventig plussers rapporteren vaker psychische ongezondheid Van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen rapporteert 2% matig tot ernstig psychisch ongezond te zijn, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen rapporteert 4% matige tot ernstige psychische ongezondheid te ervaren, vergelijkbaar met de rest van Twente. Het zijn vooral de ouderen boven de 75 die dit rapporteren: 6%. 16 van 38

17 Depressie in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergelijkbaar met Twente Figuur 2.3 laat zien dat in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen 5% van de leerlingen van klas 2 en 4 van de middelbare school die hebben deelgenomen aan E-MOVO rapporteerden last te hebben van matige tot ernstige depressieve gevoelen. Dit is gemeten volgens een gestandaardiseerde vragenlijst en is vergelijkbaar met het percentage van de deelnemers in heel Twente. Ongeveer een kwart van de volwassenen en de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen heeft een matig risico op depressie of een angststoornis. In Twente was dit 32%. Twee procent van de inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen heeft een hoog risico; vergelijkbaar met Twente. Jongeren Volwassen Ouderen 3% 2% 26% 2% 31% 2% 95% 72% 67% Geen of licht Matig Ernstig Geen of laag Matig Hoog Geen of laag Matig Hoog Figuur 2.3: Risico op angststoornis of depressie (volwassenen en ouderen) en depressieve gevoelens (jongeren) in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen (Bron: E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010). 17 van 38

18 18 van 38

19 3 Leefstijl Uit verschillende landelijke en regionale rapporten blijkt dat veel mensen er een leefstijl op na houden met negatieve gevolgen voor de eigen gezondheid. We zijn te zwaar, eten ongezond, bewegen te weinig en roken en drinken te veel. In tabel 3.1 worden per leeftijdsklasse een aantal leefstijlfactoren weergegeven voor Noaberkracht Dinkelland Tubbergen en geheel Twente. Tabel 3.1: Leefstijl kenmerken naar leeftijd en geslacht voor Noaberkracht Dinkelland Tubbergen en Twente (Bron: Twente in Balans 2011, E-MOVO 2011, Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) Noaberkracht Twente Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Overgewicht (matig/ernstig) 5-6 jarigen jarigen jarigen ers Voldoet aan beweegnorm jarigen* jarigen** ers** Ontbijt minimaal 5 dagen pw jarigen jarigen ers Eet dagelijks groente jarigen jarigen ers Eet dagelijks fruit jarigen jarigen ers Roken (wel eens/dagelijks) jarigen jarigen ers Alcoholgebruik jarigen # jarigen ## ers ## * dagelijks minimaal 1 uur matig intensief bewegen ** ten minste 5 dagen minimaal 30 minuten matig intensief bewegen # binge-drinken: (5 of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) in de afgelopen 4 weken ## overmatig alcoholgebruik (>21 glazen per week voor mannen, > 14 voor vrouwen) 3.1 Overgewicht, beweging en voeding Ruim de helft van ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen te dik Noaberkracht Dinkelland Tubbergen scoort beter dan de rest van Twente wat betreft overgewicht: cijfers van de gewichtsbepaling tijdens het contactmoment in klas 2 van het voortgezet onderwijs vanuit de Jeugdgezondheidszorg laten zien dat 14% daadwerkelijk overgewicht heeft (gebaseerd op lengte en gewicht), vergeleken met 19% in de rest van Twente. Van de volwassenen heeft 43% 19 van 38

20 overgewicht, minder dan in de rest van Twente (47%) en bij ouderen rapporteert 61% overgewicht, vergelijkbaar met Twente. In alle leeftijdsgroepen geldt dat overgewicht meer voorkomt bij laagopgeleiden (~vmbo voor jongeren) dan bij hoogopgeleiden (~havo/vwo voor jongeren). Grootste deel van de volwassenen en ouderen haalt beweegnorm Driekwart van de volwassenen en ruim de helft van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen voldoen aan de beweegnorm, vergelijkbaar met dat in de rest van Twente. Onderzoek van Sportservice Overijssel laat zien dat het aandeel volwassenen in zowel Dinkelland als Tubbergen dat minimaal één maal in de week sport, hoger is dan gemiddeld in Overijssel; respectievelijk 68%, 67% versus 61%; het aandeel volwassenen dat aan sport doet (minimaal 12 keer per jaar één of meerdere sporten beoefenen) was 81% in beide gemeenten in Zesenzestig procent van de volwassenen in Dinkelland geeft aan lid te zijn van een sportvereniging, in Tubbergen was dit 56% in 2012, en voor heel Overijssel was dit 55%. Van de deelnemers aan E-MOVO uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen voldoet 22% aan de strenge beweegnorm van minimaal een uur per dag beweging; van de Twentse deelnemers is dit 18%. Daarentegen voldoet 71% van de leerlingen uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen aan de soepele beweegnorm van meer dan 7 uur matig intensieve beweging per week. Gegevens uit de Jeugdsportmonitor van Sportservice Overijssel laten zien dat 95% van de 4-17 jarigen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen minimaal 12 keer per jaar sport; voor heel Overijssel was dit 92%. Eenentachtig procent van de jeugd in Dinkelland is lid van een sportvereniging, in Tubbergen was dat 84%, beiden hoger dan voor heel Overijssel (74%). In de Jeugdsportmonitor is ook gevraagd naar sedentair gedrag (televisie kijken en computeren). Vijfenveertig procent van de 4-17 jarigen in Dinkelland en 35% in Tubbergen geeft aan hier meer dan 2 uur per dag mee bezig te zijn; voor heel Overijssel was dit 41%. Er wordt te weinig groente en fruit gegeten Te weinig beweging, maar daarnaast ook een ongezond voedingspatroon leidt tot overgewicht. Het grootste deel van de zowel de jongeren, als de volwassenen en ouderen geeft aan minimaal 5 dagen in de week te ontbijten. Volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ontbijten vaker vergeleken met de gemiddelde Twentenaar (zie tabel 3.1). Voor het ontbijten werd bij volwassenen een relatie gevonden met opleidingsniveau: laagopgeleiden ontbijten minder vaak (90%) dan hoogopgeleiden (94%). Evenals in de rest van Twente, wordt het dagelijks eten van groente en fruit weinig gedaan door jongeren in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen; hoewel hoger dan in Twente, geeft slechts 39% aan dagelijks 2 stuks fruit te eten en 46% eet dagelijks groenten. Bij volwassenen en ouderen verschilt het dagelijks eten van groenten en fruit niet met de rest van Twente: ongeveer een derde van de volwassenen en driekwart van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan dit dagelijks te doen. Laagopgeleiden geven minder vaak aan dagelijks groenten te eten dan hoogopgeleiden. 3.2 Roken, alcohol- en drugsgebruik Lager opgeleiden roken vaker Twaalf procent van de leerlingen uit klas 2 en 4 uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan wel eens te roken; 5% zegt dagelijks te roken. Meer vmbo leerlingen roken dan havo/vwo leerlingen. Een vijfde van de volwassenen geeft aan te roken, eveneens vergelijkbaar met de rest van Twente, en van de ouderen geeft 9% aan te roken. Voor volwassenen wordt ook dat er een relatie gezien met opleiding: 23% van de laagopgeleiden geeft aan te roken ten opzichte van 20% en 15% van de midden- en hoogopgeleiden. Een derde van de jongeren doet aan binge-drinken Zevenendertig procent van de respondenten van E-MOVO in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan in de afgelopen 4 weken alcohol te hebben gedronken (Twente: 44%); 12% van de leerlingen uit klas 2 en 82% van de deelnemers uit klas 4. Vmbo-ers geven vaker aan gedronken te hebben in de afgelopen 4 weken (42%) dan havo/vwo-ers (31%).Wanneer gevraagd wordt waar alcohol gedronken wordt, zijn het meest gegeven antwoord in een discotheek; 31%. Twintig procent gaf aan meestal alcohol te drinken in een drinkkeet (Twente: 11%). 20 van 38

21 Achtentwintig procent van de deelnemers aan E-MOVO uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geven aan de afgelopen 4 weken aan binge-drinken (vijf of meer alcoholische drankjes bij één gelegenheid) te hebben gedaan; 7% van de leerlingen uit klas 2 en 66% van de leerlingen uit klas 4. Vmbo-ers rapporteren vaker binge-drinken (35%) dan havo/vwo-ers (23%). Van de volwassenen rapporteert 20% overmatig alcoholgebruik, dit is hoger dan gemiddeld in Twente (14%). Laag opgeleiden rapporteren vaker overmatig alcoholgebruik (26%) dan hoog opgeleiden (19%). Bij ouderen rapporteert 7% overmatig alcoholgebruik, vergelijkbaar met de rest van Twente. Mannen rapporteren dit vaker dan vrouwen. Vmbo-ers rapporteren vaker softdrugs gebruikt te hebben dan havo/vwo-ers Net als alcohol drinken en roken, kan druggebruik onderdeel zijn van een bepaalde leefstijl. Van alle leerlingen uit klas 2 en 4 uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen die hebben deelgenomen aan E- MOVO, gaf 4% aan wel eens softdrugs te hebben gebruikt, voor heel Twente was dit 8%. Onder de deelnemers in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen rapporteerden vmbo-ers iets vaker softdrugs te gebruiken dan havo/vwo-ers: 5% versus 3%. Één procent gaf aan in de laatste 4 weken softdrugs te hebben gebruikt. Drinktest.nl: een advies-op-maat over alcoholgebruik via internet 3.3 Seksuele gezondheid Het terrein van seksuele gezondheid bestrijkt een breed en divers gebied. Hieronder vallen relationele en seksuele vorming, anticonceptie, soa en hiv, maar ook weerbaarheid, onbedoelde zwangerschappen, seksueel grensoverschrijdend gedrag en acceptatie van homoseksualiteit. Seksuele gezondheid is een individuele aangelegenheid, maar raakt ook het sociale domein. Hiv en andere soa zijn infectieziekten: de verspreiding ervan heeft gevolgen voor de volksgezondheid. Tienerzwangerschappen leiden tot schooluitval en een slechter toekomstperspectief voor jonge moeders. Incidenten van grensoverschrijdend seksueel gedrag kunnen ernstige lichamelijke en psychosociale problemen met zich meebrengen voor het individu, de partner en de omgeving. Maar ook sociaal maatschappelijk zijn de gevolgen verstrekkend. Te denken valt aan isolement, uitsluiting, schooluitval, geringe arbeidsparticipatie en kan leiden tot een maatschappelijk gevoel van onveiligheid. Ruim de helft van de jongeren uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gebruikt altijd een condoom Van de deelnemers aan het E-MOVO onderzoek uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 7% aan ooit geslachtsgemeenschap te hebben gehad (6% in Tubbergen, 9% in Dinkelland), lager dan in de rest van Twente (13%). Twee procent van de leerlingen uit klas 2 gaf aan geslachtsgemeenschap te hebben gehad, in klas 4 is dit 17%. Er was ook een verschil naar opleiding: 11% van de vmbo-ers gaf dit aan, ten opzichte van 4% van de havo/vwo-ers. Van de leerlingen die ooit 21 van 38

22 geslachtsgemeenschap heeft gehad zegt 54% altijd een condoom te gebruiken, dit is hoger dan het Twentse gemiddelde (50%). Bij de laatste keer geslachtsgemeenschap heeft 75% van de deelnemers een condoom gebruikt en was 98% beschermd tegen zwangerschap. Aantal uitgevoerde soa consulten in 2011 wederom gestegen Door de GGD worden soa-spreekuren gehouden, bedoeld voor hoog-risicogroepen zoals jongeren, mannen die seks hebben met mannen, prostituees, mensen met wisselende contacten, mensen met soa-klachten of personen die gewaarschuwd zijn voor een soa. In 2011 is het aantal soa-consulten in Twente wederom gestegen, en ook steeg het aantal opgespoorde en behandelde soa; bij 16% van de bezoekers werd één of meerdere soa gevonden. In 2011 hebben 39 personen uit de Dinkelland en 26 personen uit Tubbergen dit soa-spreekuur bezocht, in 2010 waren dit er respectievelijk 38 en 24. Bekendheid Sense spreekuur laag Sinds 2008 worden er door de GGD spreekuren (zogeheten Sense-spreekuren) georganiseerd waar jongeren (gratis) terecht kunnen met vragen over seksualiteit. Aan de leerlingen die meededen met E- MOVO is gevraagd in hoeverre ze bekend zijn met deze spreekuren: in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf 8% aan hier bekend mee te zijn; in Twente was dit 9%. In 2011 is het Sense spreekuur door niemand uit Tubbergen bezocht, in 2010 was dit door 2 personen. Drie personen uit de gemeente Dinkelland bezochten dit Sense spreekuur in 2011; in 2010 niemand. In Noaberkracht Dinkelland Tubbergen minder tienermoeders vergeleken met Nederland Gegevens uit Kinderen in tel laten zien dat het percentage tienermoeders (15-19 jarigen) in Dinkelland 0,12% is, in Tubbergen was dit percentage 0,0%. Dit komt neer op 1 tienermoeder in het jaar 2010 in Dinkelland. Het percentage is lager dan het gemiddelde voor Overijssel (0,58%) en dat voor Nederland (0,65%). Dertien procent van de jongeren heeft een negatieve houding ten aanzien van homoseksualiteit Binnen E-MOVO is ook gevraagd naar de houding van leerlingen ten opzichte van homoseksualiteit. Van de leerlingen uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vindt 43% dit normaal, 44% vindt het een beetje raar en 13% vindt het erg raar of verkeerd; voor heel Twente is dit 9%. Vergeleken met 2007 vinden meer leerlingen homoseksualiteit normaal. Jongens geven vaker aan homoseksualiteit erg raar of verkeerd te vinden (20%) dan meisjes (6%). Seksueel grensoverschrijdend gedrag behoeft aandacht Recente landelijke cijfers laten zien dat seksuele grensoverschrijding onverminderd hoog blijft en zorgwekkend is. Bijna één op de vijf meiden (tot 25 jaar) wordt wel eens gedwongen om seksuele handelingen te doen die ze eigenlijk niet willen. Uit het E-MOVO onderzoek komt naar voren dat 6% van de deelnemers uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wel eens een seksuele ervaring heeft gehad tegen hun zin in. In Twente was dit 7%. Binnen E-MOVO is ook gevraagd naar ongewenste seksuele voorstellen via internet: 6% van de deelnemers uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan hier een enkele keer mee te maken te hebben gehad en 2% meerdere keren. De Week van de Lentekriebels is een projectweek over relaties en seksualiteit in het basisonderwijs. De basis voor relatievorming en gezond seksueel gedrag wordt gelegd lang voordat van seksuele relaties sprake is. Bovendien ervaren kinderen al op jonge leeftijd verliefdheid en seksuele gevoelens. In elke groep komen onderwerpen aan de orde die op de leeftijd toegesneden zijn. Over kriebels in je buik, het verschil tussen vriendschap en verliefdheid en waar die schattige lammetjes, maar ook baby s, vandaan komen. 22 van 38

23 4 Sociale omgeving De sociale omgeving is een verzamelnaam voor de deelname, betrokkenheid en binding van mensen met het sociale leven. Het hebben van voldoende en goede sociale relaties gaat gepaard met een gunstige lichamelijke en psychische gezondheid. 4.1 Eenzaamheid en sociale woonomgeving Eenzaamheid neemt toe met de leeftijd in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Van de volwassenen en ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 1% aan ontevreden te zijn met hun sociale contacten. Vier procent van de volwassenen en ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan zich ernstig tot zeer ernstig eenzaam te voelen, iets lager dan in de rest van Twente (6%). Zoals te zien in figuur 4.1, neemt eenzaamheid toe met de leeftijd. % Niet Matig (zeer) ernstig leeftijd (jaren) Figuur 4.1: Gevoelens van eenzaamheid naar leeftijd in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen (Bron: Volwassenenonderzoek 2008, Ouderenonderzoek 2010) 4.2 Vrijwilligerswerk en mantelzorg Hoogopgeleiden doen vaker vrijwilligerswerk Van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf 48% aan vrijwilligerswerk te doen, hoger dan in de rest van Twente (35%). Het doen van vrijwilligerswerk neemt toe met het opleidingsniveau: van de laagopgeleiden geeft 42% aan vrijwilligerswerk te doen, bij hoogopgeleiden is dat 58%. Van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 19% aan vrijwilligerswerk te doen; dit neemt af met de leeftijd: 24% van de jarigen, 16% van de 75+ers en 2% van de 85+ers. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de rest van Twente. Meerderheid ziet het geven van mantelzorg nauwelijks als belasting Van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 20% aan het afgelopen jaar mantelzorg te hebben gegeven, vergelijkbaar met de rest van Twente (20%). Bij ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is dit 16%. Er is ook gevraagd naar de belasting van de mantelzorg. Van de volwassenen die mantelzorg geven in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen, geeft 57% aan dit niet of nauwelijks als belasting te zien. 36% voelt zich enigszins belast en 7% tamelijk zwaar belast. Bij ouderen voelt 43% zich niet of nauwelijks belast, 43% voelt enige belasting en 14% tamelijk zware belasting. Vier procent van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ontving het afgelopen jaar mantelzorg, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen ontving 20% het afgelopen jaar 23 van 38

24 mantelzorg; 13% van de mannen en 26% van de vrouwen). Dit was vergelijkbaar met de rest van Twente. 4.3 Huiselijk geweld en pesten Minder huiselijk geweld in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen vergeleken met Twente In 2011 zijn er 52 meldingen van huiselijk geweld gerapporteerd in Dinkelland (2,0 per 1000 inwoners); in Tubbergen waren dit 32 meldingen (1,5 per 1000 inwoners). Dit is lager dan het gemiddelde in Twente (5,4 per 1000 inwoners, Bron: Intraval Monitor 2012). Gegevens uit E-MOVO laten zien dat 2% procent van de deelnemers uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen wel eens lichamelijk mishandeld wordt, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 4% aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld (2% mannen, 6% vrouwen), lager dan in de rest van Twente (8%). Bij ouderen is dat 2%, vergelijkbaar met de rest van Twente. Er werden geen verschillen naar opleidingsniveau gevonden. Bijna één op de tien leerlingen recentelijk wel eens gepest Van de leerlingen uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen uit klas 2 en 4 van de middelbare school geeft 9% aan de laatste 3 maanden wel eens gepest te zijn; dit is lager dan het Twentse gemiddelde (13%). Één procent van de leerlingen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan meerdere keren per week gepest te worden. Vmbo leerlingen gaven vaker aan gepest te worden (13%) dan havo/vwo leerlingen (6%). Acht procent van de leerlingen gaf aan gepest te worden via digitale communicatiemiddelen (internet, MSN, chatbox of sms). Twaalf procent van de deelnemers aan E- MOVO uit Noaberkracht Dinkelland Tubbergen gaf aan zelf wel eens mee te hebben gedaan aan het pesten van anderen, in Twente was dit 17%. In E-MOVO is ook gevraagd naar geestelijke mishandeling. Twee procent van de jongeren in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan geestelijk mishandeld te worden op dit moment, en daarnaast zegt 9% nu niet meer mishandeld te worden, maar vroeger wel. Voor heel Twente zijn deze percentages respectievelijk 4% en 11%. In de meeste gevallen vond de mishandeling plaats door een jongere op school. 24 van 38

25 5 Fysieke omgeving Fysieke omgeving wordt bepaald door het milieu en de inrichting van de leefomgeving. Milieufactoren dragen 5 tot 10% bij aan de ziektelast in Nederland. Naast milieufactoren is leefomgeving een belangrijk onderdeel van fysieke omgeving. Hierbij gaat het onder andere om de woonsituatie, gevoelens van veiligheid en de toegankelijkheid van voorzieningen. 5.1 Groen in de omgeving Groen positief effect op gezondheid De aanwezigheid van groen in de directe omgeving heeft een positief effect op de ervaren gezondheid van mensen. Niet alleen bos- en natuurgebieden hebben een positieve invloed, ook stadsparken en agrarische gebieden dragen hieraan bij. Dat niet alleen: ze zijn ook gezonder, want ze bezoeken minder vaak de huisarts met gezondheidsklachten. Met name angststoornissen en depressies komen minder vaak voor in groene omgevingen. Maar ook gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, hartklachten, rug- en nekklachten, ademhalingsproblemen, darmstoornissen, migraine en duizeligheid doen zich minder vaak voor. Openbaar groen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen meer dan in de rest van Twente In Nederland is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 2,1 kilometer. Voor inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen is de gemiddelde afstand tot het dichtstbijzijnde bos 1 kilometer. Figuur 5.1 toont per woning de beschikbaarheid van het openbaar groen (parken, bossen, natuurgebieden en dagrecreatieve terreinen) binnen 500 meter van de woning. In de gemeente Dinkelland was dit in vierkante meter en in Tubbergen was dit 81 vierkante meter, waarmee beide gemeenten boven de norm uit de Nota Ruimte van 75 vierkante meter groen per woning zitten. Er zijn nog geen recentere gegevens beschikbaar hierover. Wanneer werd gevraagd naar de tevredenheid met groen in de omgeving (gegevens uit 2009), gaf 91% in Dinkelland en 100% in Tubbergen aan hier tevreden over te zijn, hoger dan het landelijke gemiddelde (77%). Gegevens uit de Veiligheidsmonitor uit 2011 laten zien dat in Dinkelland 54% vindt dat de parken, perken en plantsoenen goed zijn onderhouden, in Tubbergen was dit 66% en voor heel Twente was dit 61%. Figuur 5.1: Beschikbaarheid openbaar groen (parken, bossen, natuurgebieden en dagrecreatieve terreinen) per gemeente, 2006 (Bron: Nationale Atlas Volksgezondheid) 25 van 38

26 Minder ruimte om buiten te spelen voor kinderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen Buiten spelen is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van kinderen. Spelen stimuleert de creativiteit, scherpt de intelligentie en vormt de basis van morele en sociale ontwikkeling. In de gemeente Tubbergen is het gemiddeld aantal kinderen per hectare speelruimte 93, in Dinkelland is dat 58, beide meer dan het gemiddelde voor Overijssel (55) en Nederland (49), wat betekent dat de kinderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen minder speelruimte hebben vergeleken met Twente en Nederland. Voor Twente zijn deze cijfers niet beschikbaar (Bron: Kinderen in Tel, 2012). In de Veiligheidsmonitor is gevraagd naar speelplekken voor kinderen: 52% in Dinkelland en 48% in Tubbergen is het er (helemaal) mee eens dat er goede speelplekken zijn; dit is lager dan in de rest van Twente ( 55%). Een groene gezonde wijk De inspiratiebrochure Een groene gezonde wijk is tot stand gekomen met behulp van verschillende gezondheids- en groenorganisaties. De brochure is bestemd voor gemeenten en GGD-en en laat voorbeelden zien van mogelijkheden om een groenere leefomgeving te realiseren in en rondom de wijk. 5.2 Milieu Fijnstof Fijnstof bestaat uit verschillende stoffen die op allerlei manieren in de buitenlucht terechtkomen: dit kan zijn door bijvoorbeeld uitstoot door het verkeer of door de industrie, maar ook door uitstoot door veebedrijven via stro of gedroogde mest. Fijnstof heeft effect op onder andere hart- en longfuncties. Er zijn geen veilige drempels aan te wijzen. Wel daalde de concentraties in de afgelopen 10 jaar. Van dier op mens overdraagbare infectieziekten mogelijk risico Een inmiddels veel voorkomende vorm van verspreiding van infectieziekten is die van mens op dier, de zogenaamde zoönosen. Een bekende zoönose is Q-koorts, die vooral via besmette geiten op mensen kan worden overgebracht. Andere voorbeelden van zoönosen die een risico kunnen vormen voor de gezondheid zijn tekenbeten, vogelgriep en BSE. Het blijft van belang hier alert op te blijven, zeker in gebieden met intensieve landbouw. 5.3 Leefomgeving Mensen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen tevreden met hun woning De leefbaarheid in de buurt en de woonomgeving in Dinkelland en Tubbergen wordt beoordeeld met een gemiddeld rapportcijfer van respectievelijk 7,6 en 7,8, iets hoger dan in rest van Twente (7,4; Bron: Veiligheidsmonitor 2011). Het grootste deel van de volwassenen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen heeft een koopwoning; 90%. Dit is hoger dan in de rest van Twente, waar 76% van de volwassenen rapporteert een koopwoning te hebben. Laagopgeleiden rapporteren minder vaak een koopwoning te hebben (87%) dan hoogopgeleiden (94%). Vierennegentig procent van de volwassenen geeft een voldoende voor hun woning en voor de woonomgeving, vergelijkbaar met de rest van Twente. Van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft 73% aan een koopwoning te hebben (68% in Tubbergen, 26 van 38

27 76% in Tubbergen), meer dan in de rest van Twente (58%). Van de ouderen geeft 86% aan niet te willen verhuizen; 90% in Tubbergen en 83% in Dinkelland. Veiligheid in de buurt wordt in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen beoordeeld met een 7,3 Één procent van de volwassenen en 5% van de ouderen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen geeft aan zich overdag wel eens onveilig te voelen; s avonds of s nachts voelt respectievelijk 6% en 11% van de volwassenen en de ouderen zich wel eens onveilig. Bij zowel volwassenen als ouderen, rapporteren vrouwen vaker zich onveilig te voelen dan mannen. Gegevens uit de Veiligheidsmonitor laten zien dat de inwoners van Noaberkracht Dinkelland Tubbergen de veiligheid in hun buurt gemiddeld een 7,3 geven, iets hoger dan in Twente (7,0). De meest genoemde buurtproblemen in Dinkelland en Tubbergen zijn te hard rijden (respectievelijk 25% en 27% geeft aan dat dit vaak voor komt) en hondenpoep op straat (respectievelijk 23% en 11%). Dit zijn ook de twee meest genoemde problemen in de rest van Twente. 27 van 38

28 28 van 38

29 6 Zorg en voorzieningen 6.1 Zorggebruik eerste lijn Huisartsen vormen de spil van de eerstelijnszorg. De huisarts is het eerste aanspreekpunt voor mensen met vragen of problemen over gezondheid en ziekte. De gemiddelde afstand tot de dichtstbijzijnde huisartsenpraktijk in zowel de gemeente Dinkelland als Tubbergen is 2 kilometer, vergelijkbaar met de rest van Twente (Bron: CBS, 2010). Contacttijd met huisarts zal stijgen de komende jaren In figuur 1 is per gemeente de vraag naar huisartsenzorg weergegeven doormiddel van de contacttijd in minuten per inwoner per jaar. In de gemeente Dinkelland was dit gemiddeld 32,8 minuten per inwoner per jaar in 2010, voor Tubbergen was dit 31,4. Voor heel Twente is het aantal contactminuten 32,1 en voor Nederland was dit 34,4 minuten per inwoner per jaar in Toekomstramingen voor 2015 laten zien dat de contacttijd zal toenemen met 2,4% in Dinkelland en met 3,2% in Tubbergen; voor Twente is dit 3,5% en voor Nederland is dit 3,7%. Het gemiddeld aantal spreekuurcontacten per inwoner van de gemeente Dinkelland was 2,09 en in Tubbergen was dit 2,04; dit was iets lager dan gemiddeld voor Twente (2,11) en Nederland (2,17) (Bron: VAAM/NIVEL). Figuur 6.1: Contactminuten met de huisarts per inwoner per gemeente (Bron: LINH 2008/CBS 2010) Zorgvraag voor chronische aandoeningen het hoogst Figuur 6.2 geeft een overzicht van de geschatte vraag naar huisartsenzorg opgesplitst naar het geschatte aantal contacten met de huisartsenpraktijk per ziektecluster per 1000 inwoners. Op deze manier wordt een indicatie gegeven van de totale zorgvraag die wordt gepresenteerd in de eerste lijn. In Dinkelland en Tubbergen is de zorgvraag voor chronische ziekten (onder andere diabetes, allergie, astma, COPD) het hoogst: respectievelijk 1601 en 1461 contacten per 1000 inwoners in 2010; voor Tubbergen is dit lager dan in de rest van Twente in Nederland. Overige lichamelijk aandoeningen (onder andere geneesmiddelbijwerking, bloedarmoede, maagzweer, staar, longembolie, moedervlek en overgewicht) is na chronische aandoeningen de meest voorkomende categorie. Zorgvraag voor psychische en sociale problemen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen ligt iets lager dan in de rest van Twente en Nederland. Toekomstramingen laten zien dat de zorgvraag voor chronische aandoeningen in 2015 met ongeveer 6% zal stijgen in Noaberkracht Dinkelland Tubbergen. 29 van 38