2 Lichamelijke Gezondheid

Transcriptie

1 2 Lichamelijke Gezondheid Gezondheid in Friesland In de uitwerking van het thema lichamelijke gezondheid wordt inzicht gegeven in het voorkomen van chronische (langdurige) aandoeningen onder de Friese bevolking van 19 jaar en ouder en de mate waarin men lichamelijk beperkt is in het dagelijks functioneren. Ook het thema overgewicht komt hierbij aan de orde. Een schriftelijke gezondheidsenquête, waaraan ongeveer 6742 Friezen van 19 jaar en ouder hebben meegedaan ligt hieraan ten grondslag. 43 volwassenen (19-64 jaar) en 2442 ouderen (65+) hebben een vragenlijst ingevuld. De resultaten worden weergegeven voor volwassenen en ouderen. Niet alle vragen zijn bij beide groepen gesteld 1. Verder is er gekeken naar eventuele gezondheidsverschillen tussen bepaalde groepen respondenten; zo is gekeken naar eventuele verschillen in geslacht (bij mannen en bij vrouwen), leeftijdsgroepen, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werksituatie en etnische afkomst. Alleen daar waar duidelijk aantoonbare verschillen zijn waargenomen (statistisch significant), worden deze beschreven. Daar waar relevant zijn ook gezondheidsfactoren onderling in samenhang bekeken. 2.1 Chronische aandoeningen bij volwassenen en ouderen Bij dit onderdeel is gevraagd of men één of meer van de in de vragenlijst genoemde 18 chronische aandoeningen heeft, of in de afgelopen 12 maanden heeft gehad. Hierbij kon men aangeven of deze zelf of door een arts zijn vastgesteld (zie bijlage 2, tabel 2.4 voor de 18 chronische aandoeningen). De helft van de respondenten van 19 jaar en ouder rapporteert één of meer chronische aandoeningen. Het percentage chronische aandoeningen dat alleen door de arts is vastgesteld ligt lager (36%). Bij de volwassenen heeft 32% en bij ouderen 61% één of meer door de arts vastgestelde chronische aandoeningen. Met andere woorden: het voorkomen van chronische aandoeningen neemt toe met de leeftijd. Ook hebben ouderen vaker meerdere aandoeningen (co-morbiditeit). Van de ouderen heeft 36% twee of meer chronische aandoeningen tegenover 12% van de volwassenen. 12% van de ouderen heeft vier of meer chronische aandoeningen versus 2% van de volwassen. Chronische aandoeningen komen ook vaker voor bij vrouwen, laag opgeleiden, weduwen/weduwnaars en werklozen/arbeidsongeschikten dan bij de overige respondenten (bijlage 2, tabel 2.1). Top vijf van chronische aandoeningen en verschillen naar leeftijd Bij de Friezen van 19 jaar en ouder komt een hoge bloeddruk het meeste voor. Op de tweede plaats staat gewrichtsslijtage en als derde andere aandoeningen aan nek of schouders. In figuur 2 staat de top 5 van de meest voorkomende aandoeningen (door arts vastgesteld) weergegeven van de 19-plussers, de volwassenen en de ouderen. Top vijf van chronische aandoeningen door arts vastgesteld 35 % Hoge Bloeddruk Gewrichtsslijtage (atrose, slijtagereuma) 1 9 ja a r e n o u d e r Andere aandoeningen van nek of schouder Ernstige of hardnekkige aandoeningen van de rug Astma,chronische bronchitis, longemfyseem of CARA /COPD ja rig e n 65 jaar en ou der Hoge Bloeddruk Gewrichtsslijtage (atrose slijtagereuma) Andere aandoeningen van nek of schouder Ernstige of hardnekkige aandoeningen van de rug Astma,chronische bronchitis, longemfyseem of CARA Hoge Bloeddruk Gewrichtsslijtage (atrose, slijtagereuma) Ernstige of hardnekkige aandoeningen van de rug Astma,chronische bronchitis, longemfyseem of CARA /COPD Suikerziekte / diabetes Figuur 2: top 5 van chronische aandoeningen (door arts vastgesteld) bij 19-plussers, volwassenen en ouderen. 1 Een uitgebreide beschrijving van methode en respons is op te vragen bij GGD Fryslân. GGD Fryslân 1

2 Wanneer we de top 5 van chronische aandoeningen van volwassenen en ouderen met elkaar vergelijken zien we op de tweede plaats bij volwassenen andere aandoeningen aan nek en schouder. Deze komt bij ouderen niet voor in de top 5. Aan de andere kant staat bij ouderen op plaats 3 suikerziekte/diabetes, terwijl deze chronische aandoening bij volwassenen niet in de top 5 voor komt. Ook blijkt dat diabetes toeneemt met de leeftijd. Uit literatuur blijkt daarnaast ook dat er een verband tussen overgewicht en diabetes bestaat 2. De Friese resultaten bevestigen dit verband, want diabetes komt significant vaker voor bij de groep mensen met overgewicht (9%) ten opzichte van de mensen die geen overgewicht hebben (3%) (zie voor overgewicht paragraaf 2.4). Verder zijn er nog enkele opmerkelijke verschillen in de top 5 binnen de verschillende leeftijdsgroepen. Bij de jarigen is de meest voorkomende aandoening astma, chronische bronchitis, longemfyseem of CARA/COPD (6%). Bij de jarigen is dit ernstige of hardnekkige aandoeningen van de rug (incl. hernia 8%). Vanaf de leeftijd van 5 jaar is de meest voorkomende chronische aandoening hoge bloeddruk. Het percentage mensen met een hoge bloeddruk neemt toe met de leeftijd, namelijk van 19% bij 5-64-jarigen, 3% bij jarigen tot 34% bij de 75-plussers. Friesland versus Nederland en GGD onderzoek 1998 Er zijn geen goede recente vergelijkingscijfers van chronische aandoeningen voor Nederland versus Friesland. Ditzelfde geldt voor de vergelijking met het GGD onderzoek uit Wanneer per chronische aandoening gekeken wordt, komen de verschillende chronische aandoeningen in Friesland, met uitzondering van hoge bloeddruk, ongeveer even vaak voor als in Nederland (CBS, 25). Het percentage hoge bloeddruk lijkt in Friesland iets hoger dan in Nederland. Chronische aandoeningen zelf gerapporteerd Bij bovenstaande beschrijving gaat het om chronische aandoeningen die door een arts zijn vastgesteld. De top vijf van de meest voorkomende zélf gerapporteerde chronische aandoeningen (dus zelf vastgesteld en niet vastgesteld door een arts), ziet er anders uit. Opmerkelijk is dat migraine samen met hoge bloeddruk op een gedeelde eerste plaats staat. Vrouwen (2%) rapporteren meer last van migraine te hebben dan mannen (1%). Van de respondenten die aangeven last van migraine te hebben betreft het voornamelijk vrouwen in de leeftijdscategorieën jaar (28%), jaar (42%) en 5-64 jaar (19%). Gemeenten Het percentage mensen met één of meer chronische aandoeningen verschilt per gemeente (zie bijlage 2, tabel 2.2 en 2.3). 2.2 Beperkingen in lichamelijk functioneren Lichamelijk functioneren is op twee manieren in kaart gebracht. Enerzijds is in de gezondheidsenquête gevraagd naar gehoor 4 -, gezichts 5 - en mobiliteitsbeperkingen 6. Anderzijds is gevraagd in hoeverre personen zich beperkt voelen bij matige inspanning en traplopen. Hierbij is ook bekeken in hoeverre beperkingen het dagelijks functioneren beïnvloeden. 13% van de 19-plussers scoort ja als minstens een van de zeven vragen over een gezichts-, gehoorof mobiliteitsbeperking met kan ik niet of kan ik met grote moeite wordt beantwoord. Van de drie beperkingen is mobiliteitsbeperking de meest voorkomende beperking. 2 Limburg LCM (RIVM), Baan CA (RIVM). Preventie van diabetes mellitus samengevat. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid (25). 3 Er zullen in deze paragraaf geen vergelijkingen met de Friese gegevens van 1998 gemaakt worden, omdat destijds 24 (andere) chronische aandoeningen zijn gevraagd. Vanaf 25 is besloten om vastgestelde landelijke GGD - vraagstellingen te hanteren, hierdoor zijn op den duur vergelijkingen met alle landelijke GGD en mogelijk. 4 Bij gehoorproblemen geven de respondenten aan moeite te hebben met het volgen van een gesprek met een groep van 3 of meer personen of met het voeren van een gesprek met één andere persoon. 5 Bij gezichtsproblemen geven de respondenten aan moeite te hebben met het lezen van de kleine letters in de krant of om een gezicht van 4 meter afstand te herkennen. 6 Bij mobiliteitsproblemen geven de respondenten aan moeite te hebben met het dragen van een voorwerp van 5kg over een afstand van 1 meter, staande te buigen om iets van de grond te pakken, of om 4 meter te lopen zonder tussentijds te rusten. GGD Fryslân 2

3 Eén op de tien 19-plussers heeft een mobiliteitsbeperking. Bij de 75-plussers is dit bijna de helft. Het voorkomen van mobiliteitsbeperking neemt toe met de leeftijd (zie figuur 4 en bijlage 2, tabel 2.1). Daarnaast komen mobiliteitsbeperkingen meer voor bij vrouwen, laag opgeleiden, gescheiden respondenten, weduwen/weduwnaars en werklozen/arbeidsongeschikten. Met uitzondering van geslacht bij gehoorbeperking, gelden deze verschillen ook bij gehoor- en gezichtsbeperkingen. gehoorbeperking gezichtsbeperking mobiliteitsbeperking % mannen 19+ vrouwen jaar 65 jaar en ouder jaar jaar 5-64 jaar jaar 75 jaar en ouder lager onderwijs middelbaar onderwijs hoger onderwijs gehuwd/samenwonend ongehuwd gescheiden verweduwd arbeidsongeschikt/werkloos niet arbeidsongeschtik/werkloos Figuur 4: het percentage gehoor-,gezichts- en mobiliteitsbeperkingen naar geslacht, leeftijdsgroepen, opleiding, burgerlijke staat en arbeidsongeschikten/werklozen. Eén op de vijf 19-plussers geeft aan dat zij ten gevolge van hun lichamelijke gezondheid minder bereiken in het dagelijks leven. Eveneens voelt één op de vijf zich beperkt in het soort werk of andere bezigheden door hun lichamelijke gezondheid. Ouderen geven vaker aan dat zij in het dagelijks leven minder bereiken ten gevolge van de lichamelijke gezondheid dan volwassenen. Ook voelen ouderen zich in het dagelijks leven vaker beperkt in het soort werk of andere bezigheden ten gevolge van lichamelijke gezondheid. Het verschil tussen volwassenen en ouderen is een stijging van gemiddeld 17% (zie figuur 5). Ongeveer één op de drie 65-plussers geeft aan zich matig beperkt te voelen (matige inspanning/traplopen) versus ongeveer 11% van de volwassenen. % Matige inspanning ernstig beperkt Matige inspanning een beetje beperkt jaar 65+ Traplopen ernstig beperkt Traplopen een beetje beperkt Minder bereikt t.g.v. lichamelijke gezondheid Beperkt in soort werk t.g.v. lichamelijke gezondheid Figuur 5: percentage volwassenen en ouderen met een beperkingen bij matige inspanning of traplopen. En het percentage volwassenen en ouderen dat minder bereikt heeft of beperkt is in het soort werk/bezigheden door de lichamelijke gezondheid. GGD Fryslân 3

4 Friesland versus Nederland en GGD onderzoek Het percentage personen (19 jaar en ouder) met minstens één beperking (gehoor, gezicht of mobiliteit) in Friesland is vergelijkbaar met de gemiddelde Nederlandse bevolking (van 12 jaar en ouder); respectievelijk 13% in Friesland en 12% in Nederland. Voor mobiliteitsbeperkingen ligt dit respectievelijk op 1% en 8% (CBS, 25). Gemeenten Het percentage mensen met beperkingen verschilt per gemeente. Gezien de relatief geringe omvang van gehoor- en gezichtsbeperkingen zijn alleen de verschillen in het voorkomen van een beperking in mobiliteit per gemeente weergegeven (zie bijlage 2, tabel 2.3). 2.3 Overgewicht In de gezondheidsenquête is gevraagd naar het gewicht en de lengte van de respondent. Hiermee kan een maat worden vastgesteld van onder- en overgewicht (de Body Mass Index / BMI). Deze index is een verbindingsmaat van gewicht en lengte (kg/m 2 ) en hangt sterk samen met het percentage vet in het lichaam. De gehanteerde indeling van BMI is: ondergewicht: lager dan 18.5 normaal gewicht:18.5 tot 25 matig overgewicht: 25 tot 3 ernstig overgewicht: 3 en hoger In Friesland heeft bijna de helft van de inwoners van 19 jaar en ouder (47%) matig of ernstig overgewicht. Bij volwassenen is het percentage matig of ernstig overgewicht 45% en bij ouderen is het percentage hoger namelijk 57% 8. Het percentage Friezen met ernstig overgewicht is bij alle leeftijdsgroepen rond de 1%. Het percentage mannen van 19 jaar en ouder met matig/ernstig overgewicht is hoger dan bij vrouwen. Met name matig overgewicht komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij ouderen is dit verschil tussen geslacht iets minder groot. Daarentegen komt ernstig overgewicht juist meer voor bij vrouwen dan bij mannen (zie bijlage 2, tabel 2.5). Ernstig overgewicht neemt onder vrouwen ook sterker toe met de leeftijd. Het percentage mensen met overgewicht neemt toe met de leeftijd tot 74 jaar (zie bijlage 2, tabel 2.6). Daarna neemt het weer iets af (zie figuur 6). Over het algemeen neemt het percentage mensen met overgewicht af naarmate het opleidingsniveau stijgt (zie figuur 6). 7 Er zullen in deze paragraaf geen vergelijkingen met de Friese gegevens van 1998 gemaakt worden, omdat de gestelde vragen in beide onderzoeken niet goed vergelijkbaar zijn. 8 Bij ouderen (7 jaar of ouder) moet de BMI met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, omdat lengte en lichaamssamenstelling veranderen. GGD Fryslân 4

5 % matig en ernstig overgewicht man 19+ vrouw 19+ matig overgewicht BMI 25 tot jaar 65 jaar en ouder jaar jaar 5-64 jaar jaar 75+ ernstig overgewicht BMI>3 lager onderwijs jaar middelbaar onderwijs jaar hoger onderwijs jaar lager onderwijs 65+ middelbaar onderwijs 65+ hoger onderwijs 65+ Figuur 6: % matig en ernstig overgewicht uitgesplitst naar de achtergrondkenmerken: geslacht, volwassenen versus ouderen, leeftijdsgroepen en opleiding. Verder hebben ouderen, laag opgeleiden, gehuwden, weduwen/weduwnaars, gescheiden personen en arbeidsongeschikten/werklozen vaker overgewicht dan de overige groepen (zie ook bijlage 2, tabel 2.1). Friesland versus Nederland en GGD-onderzoek 1998 Overgewicht bij Friezen komt redelijk overeen met de gemiddelde Nederlandse bevolking (47% versus 45%; CBS, 25). Van de Friese mannen (19+) heeft 52% matig/ernstig overgewicht en bij de Friese vrouwen is dit 42%. Ook dit is redelijk vergelijkbaar met Nederland (bij 2+ respectievelijk 5% en 4%). In het GGD-onderzoek van 1998 had 34% van de Friese bevolking van jaar te kampen met matig/ernstig overgewicht. In 25 is het percentage overgewicht met 14% gestegen tot 48%. Ernstig overgewicht ten opzichte van 1998 is iets minder gestegen (van 7% naar 11%). De landelijk trend laat een zelfde beeld zien. Gemeenten Er bestaan verschillen tussen gemeenten in het voorkomen van matig en ernstig overgewicht. (Zie voor het percentage overgewicht per gemeente bijlage 2, tabel 2.2 en 2.3). 2.4 Lichamelijke gezondheid en overgewicht Overgewicht, met name ernstig overgewicht (obesitas), hangt samen met tal van chronische aandoeningen, verschillende vormen van kanker, aandoeningen aan het bewegingsapparaat en de ademhalingsorganen. In deze paragraaf wordt gekeken in hoeverre overgewicht samenhangt met alle beschreven aspecten van lichamelijke gezondheid en de ervaren gezondheid. Tevens wordt de relatie beschreven van overgewicht met lichaamsbeweging (over lichaamsbeweging wordt meer geschreven in het hoofdstuk over leefstijl). Dit omdat lichaamsbeweging belangrijke invloed heeft op overgewicht. GGD Fryslân 5

6 Figuur 7 laat de verschillen van deze aspecten zien bij mensen mét en zonder overgewicht chronische aandoeningen Overgewicht matig/ernstig overgewicht geen overgewicht functie beperking mobiliteitsbeperking ervaren gezondheid matig -slecht voldoet niet aan de nederlandse norm gezond bewegen 5 Figuur 7: % matig /ernstig overgewicht versus geen overgewicht uitgesplitst naar chronische aandoeningen, functie beperkingen, ervaren gezondheid en niet voldoen aan de Nederlandse norm gezond bewegen. Uit de figuur blijkt dat mensen met overgewicht vaker een chronische aandoening, een functiebeperking en/of een mobiliteitsbeperking hebben dan mensen zonder overgewicht. Daarnaast ervaren mensen met overgewicht de eigen gezondheid vaker als matig tot slecht en voldoen mensen met overgewicht minder aan de beweegnorm 9 dan mensen zonder overgewicht. Zo heeft bijvoorbeeld 42% van mensen met overgewicht één of meerdere chronische aandoeningen versus 3% van de mensen zonder overgewicht. Ook hebben mensen met overgewicht vaker diabetes, zoals reeds vermeld in paragraaf Nederlandse Norm Gezond Bewegen; minimaal 3 minuten per dag matig intensieve lichamelijke activiteit op ten minste 5, maar bij voorkeur op alle dagen van de week. GGD Fryslân 6

7 Conclusies lichamelijke gezondheid Chronische aandoeningen 36% van de Friezen (19+) heeft 1 of meer chronische aandoeningen door een arts vastgesteld. Het voorkomen van chronische aandoeningen neemt toe met de leeftijd. Opmerkelijk is dat diabetes hierbij expliciet toeneemt. De top vijf van chronische aandoeningen (door arts vastgesteld) bij de 19+ers is: 1) hoge bloeddruk, 2) gewrichtsslijtage, 3) andere ernstige of hardnekkige aandoeningen van nek en schouders, 4) ernstige of hardnekkige aandoeningen van de rug, 5) astma, chronische bronchitis, longemfyseem of CARA /COPD. Bij ouderen is relatief vaker sprake van meer dan 1 chronische aandoening. 36% heeft 2 of meer chronische aandoeningen en 12% 4 of meer. Er bestaat een verband tussen het voorkomen van diabetes en overgewicht. Bij de zelf gerapporteerde chronische aandoeningen blijken migraine en hoge bloeddruk samen op een gedeelde eerste plaats te staan. Chronische aandoeningen komen vaker voor bij ouderen, vrouwen, laag opgeleiden, weduwen/weduwnaars en werklozen/arbeidsongeschikten dan bij de overige groepen. Beperkingen 13% van de 19-plussers heeft een functiebeperking in gehoor, gezicht of mobiliteit; 1 op de 1 personen in Friesland (19+) heeft een mobiliteitsbeperking. Het voorkomen van mobiliteitsbeperkingen neemt toe met de leeftijd; bij de 75- plussers heeft bijna de helft een mobiliteitsbeperking. Mobiliteitsbeperkingen komen vaker voor bij vrouwen, laag opgeleiden, gescheidenen, weduwen/weduwnaars en werklozen/arbeidsongeschikten dan bij de overige groepen. Één op de vijf 19-plussers geeft aan dat zij ten gevolge van hun lichamelijke gezondheid minder bereiken in het dagelijks leven. Ook 1 op de 5 voelt zich door de lichamelijke gezondheid beperkt in het soort werk of andere bezigheden door hun lichamelijke gezondheid. Bij 65-plussers is dit circa één op de drie. Overgewicht Onder de 19-plussers is het percentage Friezen met overgewicht bijna de helft, onder 65-plussers ruim de helft (57%). Overgewicht is in Friesland de laatste 7 jaar behoorlijk toegenomen (van 34% matig en ernstig overgewicht in 1998 naar 48% nu onder de 25 t/m 64-jarigen). Dit is vergelijkbaar met de Nederlandse trend. Bij mannen komt overgewicht meer voor dan bij vrouwen, daarentegen komt ernstig overgewicht meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Mannen, ouderen, laag opgeleiden, gehuwden, weduwen/weduwnaars, gescheiden respondenten en werklozen/arbeidsongeschikten hebben vaker overgewicht dan de rest van de bevolking. Mensen met overgewicht hebben vaker een chronische aandoening, functie - beperking en een mobiliteitsbeperking dan mensen zonder overgewicht. Mensen met overgewicht voldoen minder aan de beweegnorm en ervaren de gezondheid vaker als matig tot slecht. GGD Fryslân 7

8 BIJLAGE 2 Een waargenomen verschil zoals dat in de tabellen van bijlage 2 is af te lezen, betekent niet automatisch een werkelijk verschil. Er is naar alle waarschijnlijkheid sprake van een verschil tussen twee waarden, als het verschil op statistische gronden wordt hard gemaakt. Er wordt dan gesproken van een significant verschil (*). De waargenomen verschillen, die niet statistisch aangetoond zijn berusten naar alle waarschijnlijkheid op toeval. Tabel 2.1 Chronische aandoeningen, beperkingen en overgewicht naar achtergrondkenmerken (%) 1 of meer chronische aandoeningen Gehoorbeperking Gezichts- Beperking Mobiliteitsbeperking Overgewicht (matig/ernstig) Friesland mannen * 4 3* 6* 52* vrouwen 19+ 4* 3 5* 14* 42* jaar 32* 2* 2* 5* 45* 65 jaar en ouder 62* 1* 9* 29* 57* * 1* 1* 2* 31* * 2* 2* 5* * * * 5 5* 15* 58* 75 jaar en ouder 71* 16* 14* 47* 56* lager onderwijs 46* 6* 6* 17* 55* middelbaar onderwijs 3* 2* 2* 5* 42* hoger onderwijs 29* 1* 1* 3* 37* gehuwd/samenwonend * 3* 8* 5* ongehuwd 26* 3 3 6* 29* gescheiden 4 7* 7* 16* 53 verweduwd 69* 15* 15* 44* 54* arbeidsongeschikten/werklozen 2 61* 8* 9* 28* 54* niet arbeidsongeschikten/werklozen 2 3* 2* 2 3* 44* autochtonen allochtonen (niet westers) allochtonen (westers) * respectievelijk significant hoger en lager ten opzicht van de rest van Friesland, dat wil zeggen met 95% zekerheid niet op toeval berustend. Niet significante verschillen vallen binnen de marges van toevalsschommelingen 1 Minimaal 1 chronische aandoening door arts vastgesteld (19 jaar en ouder). 2 deze vraag is alleen bij de bevolking van jaar gesteld. 3 bij deze categorie (gehuwd, ongehuwd, gescheiden, verweduwd), kunnen leeftijdseffecten een rol spelen, hiervoor is niet gecorrigeerd GGD Fryslân 8

9 Tabel 2.2 Chronische aandoeningen, beperkingen en overgewicht per gemeente jaar (%) jaar 1 of meer chronische aandoeningen Mobiliteitsbeperking Overgewicht (matig/ernstig) Achtkarspelen 33 9* 56* Het Bildt Boarnsterhim Bolsward # Dantumadeel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel 43* 4 41 Gaasterlân-sleat Harlingen Heerenveen 4* 3 # 42 Kollumerland C.A Leeuwarden # Leeuwarderadiel Lemsterland * Littenseradiel Menaldumadeel Nijefurd Ooststellingwerf * Opsterland # Skarsterlân 25 2 # 5 Smallingerland 35 1* 37 # Sneek Tytsjerksteradiel Weststellingwerf Wûnseradiel Wymbritseradiel De Waddeneilanden * Friesland * # respectievelijk significant hoger en lager ten opzicht van de rest van Friesland, dat wil zeggen, verschil is met 95% zekerheid niet op toeval berustend. Niet significante verschillen vallen binnen de marges van toevalsschommelingen. GGD Fryslân 9

10 Tabel plus Chronische aandoeningen, beperkingen en overgewicht per gemeente 65 jaar en ouder (%) 1 of meer chronische aandoeningen Mobiliteitsbeperking Overgewicht (matig/ernstig) Achtkarspelen Het Bildt / Ferwerderadeel Boarnsterhim Bolsward / Wûnseradiel Dantumadeel / Kollumerland * Dongeradeel Ferwerderadiel: zie het Blidt Franekeradeel / Harlingen Gaasterlân-sleat / Lemsterland/ Nijefurd Harlingen: zie Franekeradeel Heerenveen 73* 31 5 Kollumerland C.A.: zie Dantumadeel Leeuwarden Leeuwarderadiel/Menaldumadeel Lemsterland: zie Gaasterlân-sleat Littenseradiel/ Wymbritseradiel 5 18 # 52 Menaldumadeel: zie Leeuwarderadiel Nijefurd:zie Gaasterlân-sleat Ooststellingwerf Opsterland Skarsterlân Smallingerland # Sneek Tytsjerksteradiel 42 # Weststellingwerf Wûnseradiel: zie Bolsward Wymbritseradiel: zie Littenseradiel De Waddeneilanden Friesland * # respectievelijk significant hoger en lager ten opzicht van de rest van Friesland, dat wil zeggen, verschil is met 95% zekerheid niet op toeval berustend. Niet significante verschillen vallen binnen de marges van toevalsschommelingen. GGD Fryslân 1

11 Tabel 2.4 Chronische aandoeningen door arts vastgesteld volwassenen en ouderen (%) Door arts vastgesteld: % volwassenen % ouderen Diabetes mellitus/ suikerziekte 3 13 Beroerte, hersenbloeding, herseninfarct of TIA,8 5 Hartinfarct,6 4 Een andere ernstige hartaandoening (zoals hartfalen of angina pectoris 1,1 8 Een vorm van kanker (kwaadaardige aandoening),9 6 Migraine of regelmatig ernstige hoofdpijn 5 4 Hoge bloeddruk 9 32 Vernauwing van de bloedvaten in de buik of benen (geen spataderen) Astma, chronische bronchitis, longemfyseem of CARA/COPD Ernstige of hardnekkige darmstoornissen langer dan 3 maanden Psoriasis 1,3 2 Chronisch eczeem 3 3 Onvrijwillig urineverlies (incontinentie) 1,5 8 Ernstige of hardnekkige aandoening van de rug (incl. hernia) 7 11 Gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma) van heupen of knieën Chronische gewrichtsontsteking (ontstekingsreuma, chronische reuma, reumatoïde artritis) Andere ernstige of hardnekkige aandoening van de nek of schouder Andere ernstige of hardnekkige aandoening van elleboog, pols of hand Andere langdurige ziekte of aandoening, namelijk (niet meegeteld in prevalentie) GGD Fryslân 11

12 Tabel 2.5 Verdeling van lichaamsgewicht a naar geslacht en leeftijdsgroepen (%) Man (19+) Vrouw (19+) Man jaar Vrouw jaar Man 65 + ondergewicht normaal gewicht matig overgewicht ernstig overgewicht Vrouw 65+ totaal overgewicht a Indeling BMI: ondergewicht: lager dan 18.5; normaalgewicht: 18.5 tot 25; matig overgewicht: 25 tot 3; ernstig overgewicht: 3 en hoger Tabel 2.6 Verdeling van lichaamsgewicht a naar leeftijd (%) jaar jaar 5-64 jaar jaar 75 plus ondergewicht normaal gewicht matig overgewicht ernstig overgewicht totaal overgewicht a Indeling BMI: ondergewicht: lager dan 18.5; normaalgewicht: 18.5 tot 25; matig overgewicht: 25 tot 3; ernstig overgewicht: 3 en hoger opleiding GGD Fryslân 12