Seksualiteit, relaties en seksuele gezondheid van vrouwen uit verschillende culturen

Transcriptie

1 Permanente Vorming Actuele Filosofie Seksualiteit, Globalisering en Ethiek Seksualiteit, relaties en seksuele gezondheid van vrouwen uit verschillende culturen Marleen Temmerman Universitair Ziekenhuis Gent International Centre for Reproductive Health (ICRH) Blandijnberg 2, 9000 Gent, Aud A, 9 april 2008, 20u00-21u30 Slide 1 Seksualiteit, relaties en seksuele gezondheid van vrouwen uit verschillende culturen 9 april 2008 Marleen Temmerman Universitair Ziekenhuis Gent International Centre for Reproductive Health (ICRH) "Permanente Vorming Actuele Filosofie" "Seksualiteit, Globalisering en Ethiek" Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen Centrum voor Ethiek en Waardeonderzoek

2 Slide 2 International Centre for Reproductive Health A research centre established in 1994 in response to the International Conference on Population and Development (ICPD, Cairo, 1994) Multidisciplinary centre within Faculty of Medicine and Health Sciences at Gent University. Focus on sexual and reproductive health and training Satellite NGO in Kenya, Mozambique, South-Africa, Ruanda WHO collaborating centre for research on sexual and reproductive health Slide 3 Objectives and strategies To improve sexual and reproductive health in a broad sense Safe motherhood Family planning, HIV/AIDS/STI, including cervical cancer sexual and gender-based violence discouragement of harmful practices such as FGM From a rights and gender perspective With particular attention to disadvantaged groups Through Operational, clinical and policy research Capacity building Training Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 2

3 Slide 4 Slide 5 Multiculturele gezondheidszorg Vrouwenverminking Genitale praktijken Hymenherstel Gender in gynaecologie Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 3

4 Slide 6 Traditionele praktijken bij Afrikaanse gemeenschappen Schadelijke praktijken: Vrouwelijke genitale verminking Kindhuwelijken Gebrek aan autonomie van vrouwen om medische hulp te zoeken Goede praktijken: Borstvoeding Puberteitsrites (zonder besnijdenis) die meisjes op volwassen leven voorbereiden Slide 7 Definitie vrouwenbesnijdenis (WHO 2001) Vrouwelijke genitale verminking omhelst alle procedures waarbij de uitwendige genitaliën bij vrouwen geheel of gedeeltelijk worden verwijderd of waarbij andere letsels worden toegebracht, voor culturele of niet-therapeutische redenen. Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 4

5 Slide 8 Classificatie (WHO, 2001) Type 1 (clitoridectomie) Excisie van preputium, met of zonder verwijderen van delen van of de gehele clitoris Type 2 (excisie) Excisie van clitoris, met gedeeltelijke of volledige verwijdering van labia minora Type 3 (infibulatie) Gedeeltelijke of volledige excisie van de uitwendige externe genitaliën met hechten/vernauwen van vaginale opening Slide 9 Classificatie (vervolg) Type 4 (niet geclassificeerd): - Prikken, piercen of incisie van de clitoris en/of labia; - Uitrekken van de clitoris en/of labia; - Dichtschroeien van clitoris en omringende weefsels; - Wegschrapen van weefsel rond de vaginale opening ( angurya cuts ) of snijden in de vagina ( gishiri cuts ); - Inbrengen van bijtende substanties of kruiden in de vagina om bloedingen te veroorzaken of om de vagina te vernauwen; - Alle andere vormen van verminking voor niettherapeutische of culturele redenen. Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 5

6 Slide 10 Normale vulva Slide 11 Type I: clitoridectomie Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 6

7 Slide 12 Type II: excisie Slide 13 Type III: infibulatie Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 7

8 Slide 14 Oorsprong Geen duidelijkheid Mogelijke hypotheses: Infibulatie ontstaan in Oude Egypte (5e eeuw VC) Als kuisheidsgordel opgelegd aan Afrikaanse vrouwen door Arabische slavenhandelaren Opkomst samen met de opkomst van Islam Onafhankelijk onstaan binnen diverse ethnische groepen als deel van puberteitsrites (Dorkenoo) Slide 15 Prevalentie > 40 landen (Afrika, Midden-Oosten en Azië, Europe/USA, Canada, Australië) 130 miljoen slachtoffers, 2 miljoen per jaar lopen risico Tot in jaren 40-50: FGM als medische behandeling voor geestesstoornissen : hysteria, masturbatie Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 8

9 Slide 16 Leeftijd Varieert naargelang de ethnische groep Vanaf enkele dagen oud tot op reproductieve leeftijd Meestal: tussen 4 en 12 jaar Slide 17 Uitvoering Rurale gebieden: zonder anesthesie Instrumenten: scheermesjes, glasscherven, scharen, scalpels, speciale messen Uitvoerders: traditionele birth attendants, besnijdsters, vroedvrouwen/dokters Omstandigheden: bewegingen van meisje, chirurgische kennis van uitvoerder, leeftijd van uitvoerder, plaats van uitvoering Duur: infibulatie 15 tot 20 Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 9

10 Slide 18 Gevolgen van een besnijdenis De gevolgen variëren al naargelang: Uitvoerder Type van besnijdenis Plaats en de omstandigheden waaronder besnijdenis wordt uitgevoerd Conditie van het meisje Slide 19 Korte termijn lichamelijke gevolgen Bloedingen Wondinfecties (vb. Tetanus) Urine retentie door pijn, zwelling of blokkage van de urinebuis Shock door bloedverlies en pijn Beschadigingen van de nabijgelegen organen wanneer uitgevoerd zonder kennis van zaken en/of door gebruik van botte instrumenten Kan leiden tot de dood Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 10

11 Slide 20 Slide 21 Lange termijn effecten op gezondheid Littekenvorming, wat kan leiden tot vorming van huidcystes Abcessen Terugkerende infecties van de urinewegen Onvruchtbaarheid Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 11

12 Slide 22 Gevolgen voor reproductieve en seksuele gezondheid Pijnlijke of geblokkeerde menstruatie Risico op HIV/AIDS Terugkerende infecties van reproductieve organen Moeilijkheden (of onmogelijkheid) bij uitvoeren van gynecologisch onderzoek beperkte mogelijkheden bij contraceptie Pijnlijke seksuele betrekkingen en beperkingen in seksueel genot door gedeeltelijke of volledige vernieling van zenuwuiteinden Slide 23 Chirurgisch herstel meestal op indicatie van klachten ivm seksualiteit, onvruchtbaarheid, urinaire klachten technische beperkingen begeleiding en psychologische ondersteuning Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 12

13 Slide 24 Gevolgen voor reproductieve en seksuele gezondheid Toegenomen kans op moeder- en kindsterfte/problemen door geblokkeerde arbeid Vorming van fistels (onnatuurlijke opening tussen vagina en rectum of blaas) Belastend voor huwelijk/relatie Slide 25 Psychologische effecten Verminderd zelfbewustzijn Post-traumatisch stress disorder Depressies en angsten Psychosomatische ziektes Chronische lichamelijke klachten Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 13

14 Slide 26 Redenen voor FGM Religieuze factoren: Foutieve veronderstelling FGM voorschrift van de Islam Niet enkel bij Moslims Houding Koran Gezondheidsfactoren: Beïnvloedt vruchtbaarheid Clitoris beïnvloedt potentie van man Clitoris doodt baby bij geboorte Besnijdenis geneest kinderziekten Hygiënische en esthetische overwegingen: uitwendige genitaliën onrein en lelijk Slide 27 Redenen Socio-economische factoren: huwelijksvoorwaarde/eerbaarheid van familie/bron van inkomen voor besnijdsters Traditie en etnische overwegingen: versterkt banden/overgangsritueel/sociale druk Gender-gerelateerde factoren: controle over seksualiteit van vrouw/vrijwaren van maagdelijkheid/verhoogt seksueel plezier van man Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 14

15 Slide 28 Medicalisatie Wat: voorzien van steriel materiaal/uitvoeren door medische geschoolden/symbolische prik Argumenten voor: tijdelijke maatregel/voldoen aan de traditie/voorkomen van complicaties/gebruik van anesthesie,pijnstillers en andere geneesmiddelen/legalisering controle Argumenten tegen: niet medisch verantwoord/bestendiging van praktijk/legitimering/verkeerd signaal/lucratieve zaak voor gezondheidswerkers Artsen Zonder Grenzen/WHO Slide 29 Strategieën ter preventie Internationale en regionale instrumenten Nationale wetten Lokaal activisme (bv. IAC, Senegal, Kenia) Europese strijd (gezondheidszorg, wetgeving, onderzoek, activisme, Europees Netwerk) Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 15

16 Slide 30 Besluit Activisme op lokaal vlak Samenwerking Zuid-Noord Verbeterde toegang tot onderwijs, tewerkstelliing voor vrouwen Kaderen binnen strijd voor meer reproductieve en seksuele rechten van de vrouw Slide Andere genitale praktijken Vaginale spoelingen: frequent in USA, niet gebruikelijk in Europa Verlenging schaamlippen Dry sex Plastische chirurgie genitalia Genital well-being Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 16

17 Slide Hymenherstel Ingreep op vraag van jonge meisjes uit bepaalde allochtone gemeenschappen die als maagd het huwelijk in willen/moeten Controverse tussen strijd tegen taboe rond hymen en individueel recht Slide 33 Moslims weigeren vaak mannelijke gynaecoloog Steeds meer moslims weigeren een mannelijke gynaecoloog bij de bevalling van hun vrouw. Dat zeggen de diensthoofden gynaecologie van het Brusselse AZ VUB en het Gentse UZ in De Morgen. Ook verschillende andere kranten berichten over dit probleem. "We zijn heus niet van plan ziekenhuizen met alleen vrouwelijke artsen op te richten. De Vlaamse Vereniging van gynaecologen pleit voor eenzelfde strenge aanpak in alle ziekenhuizen. Vooral in steden met een forse migrantenpopulatie is het fenomeen bekend. De Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (VVOG) erkent het probleem en pleit voor een strenge houding. Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 17

18 Slide 34 Anesthesist (M) mag vrouw niet verdoven HASSELT/ - In het ziekenhuis Maas en Kempen in Maaseik heeft zich een zwaar incident voorgedaan op de afdeling verloskunde. Een man van allochtone origine wilde niet dat de mannelijke anesthesist zijn vrouw verdoofde die een spoedkeizersnede moest ondergaan. Gisteren geraakte bekend dat een gynaecoloog in Geel ook al uit de verloskamer werd gehouden door een allochtone echtgenoot. Dergelijke incidenten komen steeds vaker voor. Het incident is geen alleenstaand geval. In het Virga Jesse ziekenhuis in Hasselt maken ze het een aantal keer per jaar mee dat een allochtone echtgenoot de hulp van een mannelijke gynaecoloog weigert. "Gynaecoloog Boes is al een paar keer aan de deur blijven staan terwijl zijn assistente de bevalling alleen uitvoerde," zegt woordvoerder Luc Colla. "Dat mag ook, maar als de situatie levensbedreigend wordt voor het kind, gaat de dokter toch binnen." Andere Limburgse ziekenhuizen rapporteren dat ze het probleem kennen, maar er tot nog toe altijd in geslaagd zijn om de man in kwestie te overtuigen." Slide 35 Besluit Culturele, sociologische en religieuze factoren spelen een belangrijke rol in seksualiteit, gezondheid en gezondheidszorg Kennis, begrip en wederzijds respect zijn essentieel Een duidelijk beleid en communicatie kunnen veel misverstanden vermijden Schadelijke praktijken tav vrouwen moeten bestreden worden Marleen Temmerman: Seksualiteit in verschillende culturen 18