25 juli B

Transcriptie

1 ARCADIS NEDERLAND CARBON FOOTPRINTT IMAGINE THE SUSTAINABLE RESULT DIRECTIE ARCADIS NEDERLAND BV ARNHEM 25 juli :0.2 Definitief B

2

3 Inhoud 1 Inleiding Aanpak, afbakening & uitgangspunten Aanpak Afbakening Vaststellen boundaries Mutaties gehuurd oppervlak Uitgangspunten Energiegegevens gebouwen Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Brandstof verbruik zakelijk verkeer privéauto s Brandstofverbruik zakelijk vliegreizen Aantal medewerkers Vloeroppervlakte gebouwen Carbon footprint 2011 ARCADIS Nederland BV Directe CO2 emissies Aardgasverbruik Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Indirecte CO2 emissie door energieopwekking Elektriciteitsverbruik Warmte en koude Overige indirecte CO2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Bijlage 1 Literatuurlijst Bijlage 2 Verklaring verificatie carbon footprint Colofon :0.2 - Definitief ARCADIS 1

4

5 1 Inleiding Duurzaamheid is een belangrijk uitgangspunt in de bedrijfsvoering van ARCADIS. Bij ARCADIS werken we al sinds 1888 aan de verbetering van onze leefomgeving. Wij streven naar ruimte voor ontwikkeling en economische groei in balans met het milieu en onze leefomgeving. Gezamenlijk met onze opdrachtgevers verbeteren wij die leefomgeving. Wij maken duurzaamheid expliciet door duurzaamheid intern te organiseren in drie sporen, zoals onderstaand is gevisualiseerd: 1. Duurzame oplossingen: de ambitie is dat wij in alle projecten voor klanten en partners zoeken naar de meest duurzame oplossing binnen de kaders van het project. 2. Duurzame bedrijfsvoering: natuurlijk is ons eigen huis op orde en streven we ernaar om onze bedrijfsvoering constant verder te verduurzamen en te borgen in de organisatie. 3. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO): initiatieven waarmee we onze bijdrage leveren aan een duurzame maatschappij :0.2 - Definitief ARCADIS 3

6 We streven in onze eigen bedrijfsvoering om duurzaam bewust te handelen. Focus daarbinnen ligt op bewustwording duurzaamheid bij onze medewerkers, efficiënt gebruik van materialen, energiebesparingen en het gebruik van duurzame energie. Om inzicht te krijgen in de invloed die ARCADIS Nederland heeft op het milieu, en derden inzicht te geven in het effect van haar activiteiten op de CO2 problematiek, maakt ARCADIS jaarlijks een CO2 footprint. Hierin wordt de invloed op het milieu uitgedrukt in de hoeveelheid broeikasgassen. Deze footprint vormt ook het uitgangspunt voor de energie reductiedoelstellingen. 4 ARCADIS :0.2 - Definitief

7 2 Aanpak, afbakening & uitgangspunten 2.1 AANPAK Deze carbon footprint is gebaseerd op de NEN ISO Op basis van de NEN norm is een onderverdeling gemaakt van de CO2 emissies in drie categorieën: Directe CO2 emissies. Indirecte CO2 emissies door energieproductie. Overige indirecte CO2 emissies. Aan de hand van de CO2 Prestatieladder zijn deze gegevens weer onderverdeeld naar zeven soorten emissies. Deze zijn als volgt gecategoriseerd: Directe CO2 emissies Aardgasverbruik Scope 1 Koelmiddelen en koelinstallaties Scope 1 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Scope 1 Indirecte CO2 emissies door energieopwekking Elektriciteitsverbruik Scope 2 Warmte en koude Scope 2 Overige indirecte CO2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto Scope 3 Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 De carbon footprint van ARCADIS Nederland (ANL) bevat de CO2 emissies van scope 1, 2 en 3 conform NEN ISO Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto en zakelijke vliegreizen worden in deze footprint als scope 3 beschouwd. Dit wijkt af van de onderverdeling van de CO2 Prestatieladder, zie figuur 1. Om de carbon footprint te bepalen zijn er gegevens verzameld over alle soorten emissies 1. Op basis van deze gegevens en de conversiefactoren 2 zijn de hoeveelheden CO2 equivalenten bepaald. 1 Koudemiddelen en koelinstallaties vallen onder scope 1. In deze carbon footprint is het effect van het vrijkomen van de koelmiddelen naar de atmosfeer niet meegenomen. De CO2 Prestatieladder biedt de mogelijkheid dit minimale effect buiten beschouwing te laten. Het elektriciteitsverbruik ten behoeve van de installaties is wel meegenomen. 2 Conversiefactoren conform Handboek CO2 Prestatieladder 2.0, 23 juni :0.2 - Definitief ARCADIS 5

8 Figuur 1: Indeling Scope 1, 2 en 3 conform de CO2 Prestatieladder (Handboek 2.0) Referentiejaar Het gehanteerde referentiejaar voor de CO2 reductiedoelstellingen is In 2011 is een herberekening van de geverifieerde carbon footprints uit en 2009 uitgevoerd. Deze herberekeningh g is gebaseerd op de conversiefactoren zoals opgenomen in het Handboek CO2 Prestatieladder 2.0, 23 juni Voor het berekenen van de doelstelling wordt uitgegaann van de herberekende carbon footprint. Consolidatie De wijze waarop consolidatie is uitgevoerd is de Operational control approach. Een onderbouwing van deze aanpak staat in onderstaande paragraaf 1.2 Afbakening. 2.2 AFBAKENING VASTSTELLEN BOUNDARIES Aan de hand van het GHG Protocol zijn de Organizational boundaries van v ARCADIS S Nederland BV bepaald. Er is gekozen voor de Operationele control approach aanpak, waarbij w ANL de verantwoordelijkheid neemt voor 100% van dee uitstoot door bedrijfsonderdelen waarover zij operationele controle heeft. 6 ARCADIS :0.2 - Definitief

9 Voor het bepalen van de operationele controle over de verschillende bedrijfsonderdelen zijn de volgende vier criteria gehanteerd: 1. Geen werkmaatschappij (alleen financieel, geen activiteiten dus geen CO2). 2. Geen rechtspersoon (in het kader van IFRS geen rechtspersoon en dus geen controle). 3. Geen personeel (geen personeel van ANL werkzaam). 4. Geen doorslaggevend belang (geen doorslaggevende belang c.q. stem in het genoemde bedrijfsdeel). Naar aanleiding van de bovenstaande criteria heeft ANL de volgende entiteit tot haar boundaries gedefinieerd: ARCADIS Nederland BV (KvK BTW NL B13). Deze boundaries omvatten de locaties c.q. gebouwen zoals opgenomen in tabel 1. Geen van de gebouwen is, met uitzondering van de locatie Schoonebeek, in het bezit van ANL. Nr. Naam Locatie Adres Entiteit 1. Amersfoort, Eempolis Piet Mondriaan 26 ARCADIS Nederland BV 2. Apeldoorn Het Rietveld 59a ARCADIS Nederland BV 3. Arnhem Beaulieustraat 22 ARCADIS Nederland BV 4. Arnhem, Bellevue Utrechtseweg 68 ARCADIS Nederland BV 5. Assen Zendmastweg 19 ARCADIS Nederland BV 6. s-hertogenbosch, bedrijfsrest. Utopialaan 40 ARCADIS Nederland BV 7. s-hertogenbosch, kantoor Utopialaan 40 ARCADIS Nederland BV 9. Hoofddorp, Transpolis Polarisavenue 15 ARCADIS Nederland BV 10. Hoorn Nieuwe Steen 3 ARCADIS Nederland BV 11. Maastricht, Colonel Stationsplein 18d ARCADIS Nederland BV 12. Rotterdam Lichtenauerlaan 100 ARCADIS Nederland BV 13. Goes Vogelenzangweg 100 ARCADIS Nederland BV 14. Beilen Hanekampen 8 ARCADIS Nederland BV 15. Berkel en Rodenrijs Noordeindseweg 388a ARCADIS Nederland BV 17. Schoonebeek Dwarsakker 13 ARCADIS Nederland BV 19. Assen Wiltonstraat 19a ARCADIS Nederland BV 20. Leusden Lockhorsterweg 16 ARCADIS Nederland BV 21. Rosmalen Kleine Elst 8 ARCADIS Nederland BV 23. Zwolle, Witpaard Govert Flincklaan 31 ARCADIS Nederland BV 24. Wageningen, In situ Nudepark 97a ARCADIS Nederland BV 25. Marknesse, Alkyon Voorsterweg 28 ARCADIS Nederland BV 27. Apeldoorn Weegschaalstraat 49 ARCADIS Nederland BV 28. Enschede Oldenzaalsestraat 1165 ARCADIS Nederland BV 29. Arnhem, Rijntoren Nieuwe Stationstraat 1 ARCADIS Nederland BV Tabel 1: ANL Locaties MUTATIES GEHUURD OPPERVLAK In 2011 hebben zich de volgende mutaties voorgedaan in het gehuurd oppervlak: Wageningen In situ is per 11 januari 2011 afgesloten. Arnhem Rijntoren is per 1 januari 2011 een ANL locatie (voorheen ARCADIS NV) :0.2 - Definitief ARCADIS 7

10 2.3 UITGANGSPUNTEN ENERGIEGEGEVENS GEBOUWEN Energieverbruiken worden bepaald aan de hand van meetgegevens uit facturen of handmatige aflezing van de energiemeters. Bij het ontbreken van jaarafrekeningen c.q. maandverbruiken of in de situatie dat het tijdvak niet gelijk is aan het kalenderjaar, wordt via berekeningen op beschikbare gegevens het jaarverbruik vastgesteld: Om het aardgasverbruik en geleverde warmte te berekenen wordt gebruik gemaakt van graaddagen. Hiermee wordt het energieverbruik gecorrigeerd voor de buitentemperatuur. Het aardgasverbruik en de geleverde warmte is berekend naar rato van het aantal graaddagen met als referentie temperatuur 18 C en als temperatuur de gemiddelde etmaaltemperatuur. Als bijvoorbeeld de gemiddelde etmaaltemperatuur gelijk is aan 6,8 C dan heeft die dag een equivalent van 18 6,8 = 11,2 graaddagen. In het jaar 2011 was het totaal aantal graaddagen gelijk aan 2.622,4. De etmaaltemperaturen zijn afkomstig van het KNMI, waarbij voor alle gebouwlocaties de temperaturen van weerstation de Bilt worden aangehouden. Het elektriciteitsverbruik wordt berekend naar rato van het gemiddelde elektriciteitsverbruik per dag. Voor de opslagplaatsen Leusden en Rosmalen zijn geen facturen of betrouwbare meetgegevens voor het aardgasverbruik beschikbaar. In dit geval zijn de gegevens geïnterpoleerd op basis van de andere vergelijkbare locaties. Hiervoor is aangenomen dat het ontbrekende aardgasverbruik voor de opslagplaatsen 5 Nm³ bedraagt. Het totaal van de op basis van kentallen bepaalde hoeveelheid is gelijk aan 0,74% van het aardgasverbruik. Voor de locatie Arnhem Rijntoren is het warmteverbruik niet bekend. Hiervoor is op basis van geleverde warmte per vierkante meter bij de locatie Rotterdam (0,17 GJ/ m²) een inschatting gemaakt. Voor drie locaties (opslagplaatsen Leusden, Rosmalen en kantoor Arnhem Rijntoren) zijn geen facturen of betrouwbare meetgegevens voor elektriciteit beschikbaar. In dit geval zijn de gegevens geïnterpoleerd op basis van de andere vergelijkbare locaties. Hiervoor is aangenomen dat het ontbrekende elektriciteitsverbruik voor de opslagplaatsen 25 kwh/m² bedraagt. Voor het kantoorpand is uitgegaan van 125 kwh/ m². Het gaat hier om 3,6% van het totale elektriciteitsverbruik BRANDSTOFVERBRUIK ZAKELIJK VERKEER LEASEAUTO S Het aantal leaseauto s wordt vastgesteld als gemiddelde van het aantal leaseauto s op 1 januari van het verslagjaar en 1 januari van het verslagjaar+1 (jaar volgend op verslagjaar). Het aantal wordt per brandstofsoort afgerond op hele getallen. Het aantal leaserijders wordt verkregen uit de personeelsadministratie. Brandstofgegevens worden verkregen van de leasemaatschappijen. Ook brandstoffen die buiten de tankpas om zijn getankt, worden via de declaratie bij de leasemaatschappij opgenomen in de brandstofadministratie. Brandstoffen getankt in het buitenland ten behoeve van privéreizen in het buitenland kunnen niet gedeclareerd worden en vallen buiten de brandstofadministratie. Tankpassen zijn alleen geldig in Nederland. 8 ARCADIS :0.2 - Definitief

11 Voor het berekenen van de brandstofverbruiken door de leaseauto zijn de volgende aannames gedaan: Het aantal privékilometers dat met de leaseauto wordt gereden is gemiddeld km per persoon per jaar. Dit is gebaseerd op onderzoek van Goudappel Coffeng in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen (VNA). Voor het omrekenen van gereden kilometers naar verbruikte liters brandstof zijn de omrekenfactoren van gebruikt BRANDSTOF VERBRUIK ZAKELIJK VERKEER PRIVÉAUTO S De zakelijke reizen met de privéauto zijn bekend op basis van de declaraties. Hierbij worden de gereden kilometers in een verslagjaar gelijk gesteld aan de kilometers gedeclareerd in het verslagjaar. Jaarlijks worden de gegevens medio februari opgevraagd. Omdat het (sinds 2010) mogelijk is na februari nog declaraties uit het voorgaande jaar in te dienen wordt in december van het jaar nogmaals een overzicht opgevraagd over de declaraties van het voorgaande verslagjaar. Het verschil wordt meegenomen in de carbon footprint van het huidige verslagjaar BRANDSTOFVERBRUIK ZAKELIJK VLIEGREIZEN Vliegreizen door ANL medewerkers worden voornamelijk via BCD Travel geboekt. De gereisde vliegkilometers worden per kwartaal door BCD Travel aangeleverd. Incidenteel wordt door medewerkers zelf reizen geboekt. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de creditcard gegevens van BCD Travel, waardoor ook deze reizen in de ticketadministratie van BCD Travel worden opgenomen. De informatie van BCD Travel bevat alleen de vliegafstanden van het gehele traject. Aangezien de CO2 Prestatieladder uit gaat van CO2 coëfficienten op basis van iedere startstop afstand, zijn de trajecten verder handmatig uitgesplitst naar start stop afstanden. Hierbij is uitgegaan van de afstanden zoals weergegeven op Voor het referentiejaar 2008 is gebruik gemaakt van de website De impact van de andere basis voor vaststellen van de afstanden is nihil aangezien de websites enkel worden gebruikt voor het vaststellen van de klasse waarin het traject valt: km, km of groter dan 2500 km. De berekening van de hoeveelheid CO2 geschied op basis van de vliegafstanden per ticket zoals verstrekt door BCD Travel. De afstanden per ticket voor 2008, 2009 en 2010 zijn op identieke wijze vastgesteld AANTAL MEDEWERKERS De wijze waarop het aantal medewerkers wordt berekend is afwijkend van de voorgaande verslagjaren. In de carbon footprint van 2011 wordt uitgegaan van de stroomcijfers 3 over het gehele jaar 2011 in plaats van de stand per 31 december. Reden van de wijziging in berekeningswijze is een aanzienlijke wijziging in medewerker aantallen in Hierdoor bleek de stand per december niet toereikend. Voorgaande jaren was het aantal medewerkers nagenoeg gelijk (slechts enkele procenten afwijking) waardoor er geen noodzaak was voor het berekenen van de stroomcijfers. Tevens wordt in andere jaarrapportages van ANL ook gebruik gemaakt van de stroomcijfers. Door deze wijziging conformeert de carbon footprint zich hieraan. 3 Deze worden bepaald door de medewerkers aantallen van 1 januari 2011 en 31 december 2011 bij elkaar op te tellen en te delen door :0.2 - Definitief ARCADIS 9

12 Het aantal medewerkers in een verslagjaar is gelijk aan het aantal medewerkers met eenn arbeidscontract plus de inhuur vanuit detacheringsbureaus enn uitzendbureaus. De inhuur wordt tot dee medewerkers gerekend indien dit een structureel karakter heeft en er in de dagelijkse bedrijfsvoeringg geen verschil is met vaste medewerkers. Hier is sprake s van alss de ingehuurde medewerker zijn/haar gewerkte uren in i de reguliere urenadministratie van ANL boekt. Op divisie niveau wordt op basis b van geboekte uren de inhuur vastgesteld en een op een overgenomenn in de rapportage van de formatiecijfers VLOEROPPERVLAKTE GEBOUWEN De vloeroppervlakten van de gebouwen worden uitgedruktt conform de NEN2580 N in: VVO = verhuurbaar vloeroppervlak; BVO = bruto vloeroppervlak; Netto vloeroppervlak= binnenwerks oppervlak exclusief vaste wanden, vides en glaslijncorrectie. Voor de berekening van kentallenn energieverbruik of CO2 per m² vloeroppervlak wordt uitgegaan van verhuurbaar vloeroppervlak. Voor de locaties waar de waarde van VVO niet n beschikbaar is wordt dit afgeleid van de BVO of netto vloeroppervlak. Hierbij wordt uitgegaan vann een gemiddelde waarde in i de praktijk van VVO, welke gelijk iss aan 0,88 maal BVO of netto. Figuur 2: Beschrijving vloeroppervlakk conform NENN ARCADIS :0.2 - Definitief

13 3 Carbon footprint 2011 ARCADIS Nederland BV Op basis van zes soorten CO2 emissies is de totale CO2 emissie van ANL berekend. De CO2 emissie in 2011 is gelijk aan ton CO2. In figuur 3 is te zien dat het grootste aandeel (54%) hiervan wordt veroorzaakt door het brandstofverbruik van zakelijk verkeer leaseauto s. Figuur 3: Totale CO2 emissie ANL 2011 In tabel 2 is de totale CO2 emissie onderverdeeld naar verschillende soorten emissie weergegeven. Activiteit Scope CO 2 [ton/jaar] Percentage [%] Directe CO 2 -emissies Aardgasverbruik Scope ,1% Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Scope ,3% Indirecte CO 2 -emissies door energieopwekking Elektriciteitsverbruik Scope ,6% Warmte en koude Scope ,6% Overige indirecte CO 2 -emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope ,2% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope ,2% Totaal % Tabel 2: CO2 emissie onderverdeeld naar soorten emissies :0.2 - Definitief ARCADIS 11

14 In tabel 3 wordt de CO2 emissie per medewerker en per vloeroppervlak weergegeven. Activiteit Scope CO 2 per medewerker [ton/fte] 4 CO 2 per 100 m 2 vloeropp. [ton/100 m 2 ] 5 Directe CO 2 -emissies Aardgasverbruik Scope 1 0,21 1,05 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Scope 1 2,24 Indirecte CO 2 -emissies door energieopwekking Elektriciteitsverbruik Scope 2 0,89 4,40 Warmte en koude Scope 2 0,07 0,33 Overige indirecte CO 2 -emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 0,54 Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 0,17 Totaal 4,13 5,68 Tabel 3: CO2 emissie per medewerker en per 100 m 2 vloeroppervlak Om een beeld te krijgen waardoor de CO2 emissies worden veroorzaakt zijn in figuur 4 de zes soorten emissies onderverdeeld naar 2 hoofdactiviteiten: Mobiliteit: Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s. Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s. Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen. Huisvesting: Aardgasverbruik. Elektriciteitsverbruik. Warmte en koude. Figuur 4: Onderverdeling CO2 emissie naar hoofdactiviteiten Mobiliteit is verantwoordelijk voor 71,7% van de totale CO2 emissie van ANL. De overige 28,3% wordt veroorzaakt door het energieverbruik van gebouwen. 4 In 2011 is het aantal medewerkers gelijk aan fte. 5 In 2011 is het totaal verhuurbaar oppervlak gelijk aan m ARCADIS :0.2 - Definitief

15 Tabel 4 geeft de CO2 emissies onderverdeeld naar hoofdactiviteit weer. Voor mobiliteit is dit gelijk aan ton CO2. De CO2 emissie die wordt veroorzaakt door het energieverbruik van de gebouwen komt overeen met ton CO2. Hoofdactiviteit CO 2 [ton/jaar] Percentage [%] CO 2 [ton/fte] CO 2 [ton/ 100 m 2 ] Mobiliteit ,7% 2,96 Huisvesting ,3% 1,17 5,78 Totaal % 4,13 5,78 Tabel 4: CO2 emissies onderverdeeld naar hoofdactiviteit Figuur 5 en tabel 5 geven de hoeveelheid CO2 emissie onderverdeeld naar scopes conform de NEN ISO Figuur 5: Onderverdeling CO2 emissie naar scopes volgens NEN ISO Scopes CO 2 [ton/jaar] Percentage [%] CO 2 [ton/fte] Scope ,5% 2,46 Scope ,2% 0,96 Scope ,4% 0,72 Totaal % 4,13 Tabel 5: Onderverdeling CO2 emissie naar scopes volgens NEN ISO :0.2 - Definitief ARCADIS 13

16 14 ARCADIS :0.2 - Definitief

17 4 Directe CO 2 -emissies In dit hoofdstuk worden de directe CO2 emissies (scope 1) veroorzaakt door ANL in 2011 weergegeven. Het betreft de volgende emissies: Aardgasverbruik ( 4.1). Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s ( 4.2). 4.1 AARDGASVERBRUIK Bij ANL wordt het aardgas primair gebruikt voor het verwarmen van de gebouwen. In 2011 komt de CO2 emissie ten gevolge van het aardgasverbruik overeen met 441 ton. Dit is ongeveer 5% van de totale CO2 emissie die wordt veroorzaakt door ANL in De meeste CO2 emissie daarvan wordt veroorzaakt door de locatie Apeldoorn Rietveld (22,4%), gevolgd door de locaties Arnhem Beaulieustraat (16,6%) en Assen Zendmastweg (12,6%). Figuur 6 bevat een overzicht van de CO2 emissies van de tien grootste locaties wat betreft het aardgasverbruik in ton CO2 per jaar. De overige locaties staan onder Overige kantoren. Figuur 6: CO2 emissie aardgasverbruik :0.2 - Definitief ARCADIS 15

18 In tabel 6 staan de CO2 emissies voor de tien grootste locaties wat betreft de CO2 uitstoot per vierkante meter ten gevolge van het aardgasverbruik weergegeven. Van het totaal verhuurbare vloeroppervlak in 2011 ( m 2 ) wordt m 2 niet verwarmd met aardgas, maar met stadswarmte of warmte uit een warmte koude opslagsysteem. Locaties Vloeroppervlak [m 2 ] CO 2 [kg/ m 2 / jaar] Zwolle ,8 Assen ZM ,8 Goes ,6 Marknesse ,0 Hoofddorp ,8 Apeldoorn RV ,8 Enschede OS ,4 Den Bosch Rest ,0 Arnhem Bea ,1 Maastricht ,4 Overige kantoren ,8 Totaal ,3 Tabel 6: Overzicht tien grootste locaties wat betreft de CO2 emissie per m 2 ten gevolge van het aardgasverbruik BRANDSTOFVERBRUIK ZAKELIJK VERKEER LEASEAUTO S Het zakelijk verkeer binnen ANL wordt veroorzaakt door leaseauto s en privéauto s. In deze paragraaf wordt de hoeveelheid CO2 emissie veroorzaakt door de leaseauto s gerapporteerd. In totaal is er liter brandstof verreden door 840 leaseauto s. Hiervan was liter ten behoeve van privé gebruik (excl. woon werkkilometers) en liter ten behoeve van zakelijk verkeer. In tabel 7 staat het verbruik per brandstoftype weergegeven. Brandstoftype Hoeveelheid brandstof [liter] Conversiefactor [g CO 2 /liter] CO 2 [ton/jaar] Percentage [%] Benzine ,8% Diesel ,5% LPG ,8% Totaal % Tabel 7: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseautoʹs 2011 De totale CO2 emissie veroorzaakt door het brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s is gelijk aan ton. Dit is 54,6% van de totale CO2 emissie van ANL in Het grootste deel van deze emissie (64,5%) wordt veroorzaakt door de dieselauto s, zie figuur 7. De benzineauto s zijn verantwoordelijk voor 26,7% en LPG auto s voor 8,8%. 16 ARCADIS :0.2 - Definitief

19 Figuur 7: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseautoʹs :0.2 - Definitief ARCADIS 17

20 18 ARCADIS :0.2 - Definitief

21 5 Indirecte CO 2 -emissie door energieopwekking In dit hoofdstuk worden de indirecte CO2 emissies door energieopwekking (scope 2) veroorzaakt door ANL in 2011 weergegeven. Het betreft de volgende emissies: Elektriciteitsverbruik ( 5.1). Warmte en koude ( 5.2). 5.1 ELEKTRICITEITSVERBRUIK Bij ANL wordt elektriciteit primair gebruikt voor de verlichting, ventilatie en koeling van de gebouwen en het gebruik van kantoorapparatuur. In 2011 komt de CO2 emissie veroorzaakt door het elektriciteitsverbruik overeen met ton. Dit is 21,6% van de totale CO2 emissie die wordt veroorzaakt door ANL in De meeste CO2 emissie wordt veroorzaakt door de locatie Amersfoort (38,4%), gevolgd door de locaties Arnhem Beaulieu (9,2%) en Apeldoorn Rietveld (9,2%). Figuur 8 bevat een overzicht van de CO2 emissies van de tien grootste locaties betreft elektriciteitsverbruik in ton CO2 per jaar. De overige locaties staan onder Overige kantoren. Figuur 8: CO2 emissie elektriciteitsverbruik :0.2 - Definitief ARCADIS 19

22 In tabel 8 staan de CO2 emissies voor de tien grootste locaties wat betreft de CO2 uitstoot per vierkante meter ten gevolge van het elektriciteitsverbruik weergegeven. Locaties Vloeroppervlak [m2] CO 2 [kg/ m 2 / jaar] Arnhem BV ,7 Hoofddorp ,3 Amersfoort ,0 Maastricht ,7 Den Bosch Bol ,7 Arnhem Bea ,5 Zwolle ,3 Den Bosch Rest ,7 Arnhem Rijntoren ,5 Apeldoorn RV ,4 Overige kantoren ,0 Totaal ,0 Tabel 8: Overzicht tien grootste locaties wat betreft de CO2 emissie per m 2 ten gevolge van het elektriciteitsverbruik 2011 Opvallend is dat Amersfoort (die in de totale uitstoot als gevolg van elektriciteitsverbruik bovenaan staat) in deze tabel op de 3 e plaats staat, omdat dit kantoor veel minder CO2 per vierkante meter uitstoot. Daarnaast valt op dat een kleine locatie als Arnhem Bellevue de meeste CO2 emissie per vierkante meter emitteert. Dit is te verklaren door de (data)servers op die locatie, die veel elektriciteit verbruiken. 5.2 WARMTE EN KOUDE Op drie locaties wordt warmte ten behoeve van gebouwverwarming ingekocht en op één locatie koude voor gebouwkoeling. De kantoren Rotterdam en Arnhem Rijntoren worden verwarmd middels warmte afkomstig van stadsverwarming (ENECO Warmte BV). Het kantoorgebouw Eempolis te Amersfoort wordt verwarmd en gekoeld middels een warmte koude opslag systeem (WKO). In 2011 is evenals in voorgaande jaren, met behulp van een huurketel bijgestookt in verband met onbalans van de WKO, welke in de volgende paragraaf is weergegeven. Figuur 9 bevat een overzicht van de CO2 emissies ten gevolge van het warmte en koudeverbruik in ton CO2 per jaar. Figuur 9: CO2 emissie warmte en koudeverbruik ARCADIS :0.2 - Definitief

23 In tabel 9 staan de CO2 emissies per jaar weergegeven van de locaties waar warmte en koude wordt verbruikt. Locatie & Omschrijving Hoeveelheid in 2011 Conversiefactor [ g CO 2 / ] CO 2 [ton/jaar] Amersfoort bijstook stookolie liter Amersfoort benodigde elektriciteit WKO kwh Rotterdam - stadswarmte 640 GJ ,8 Arnhem Rijntoren - stadswarmte 221 GJ ,4 Totaal 137 Tabel 9: CO2 emissie warmte en koudeverbruik Het kantoorgebouw Eempolis te Amersfoort beschikt over een warmte koude opslag systeem (WKO). Dit WKO systeem heeft in 2011 in totaal GJ koude en GJ warmte geleverd. Voor de opwekking en distributie van deze twee energiestromen is in totaal kwh aan elektriciteit verbruikt :0.2 - Definitief ARCADIS 21

24 22 ARCADIS :0.2 - Definitief

25 6 Overige indirecte CO 2 -emissies In dit hoofdstuk worden de overige indirecte CO2 emissies (scope 3) veroorzaakt door ANL in 2011 weergegeven. Het betreft de volgende emissies: Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s ( 6.1). Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen ( 6.2) BRANDSTOFVERBRUIK ZAKELIJK VERKEER PRIVÉAUTO S Het zakelijk verkeer binnen ANL wordt veroorzaakt door leaseauto s en privéauto s. In deze paragraaf wordt de hoeveelheid CO2 emissie veroorzaakt door het zakelijk verkeer met privéauto s vastgesteld. In totaal is er door de privéauto s km gereden. In tabel 10 staat het verbruik per brandstoftype weergegeven. Brandstoftype Gereden km s [km/jaar] Conversiefactor [g CO 2 / km] CO 2 [ton/jaar] Percentage [%] Benzine ,3% Diesel ,3% LPG ,4% Totaal % Tabel 10: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijk verkeer privéautoʹs 2011 De totale CO2 emissie veroorzaakt door het brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s is gelijk aan ton. Dit is 13,2% van de totale CO2 emissie van ANL in Het deel van deze emissie (54,3%) wordt veroorzaakt door de benzineauto s, zie figuur 10. De dieselauto s zijn verantwoordelijk voor 42,3% en LPG auto s voor 3,4% :0.2 - Definitief ARCADIS 23

26 Figuur 10: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijk verkeer privéautoʹs BRANDSTOFVERBRUIK ZAKELIJKE VLIEGREIZEN Medewerkers van ANL maken gebruik van het vliegtuig om grote afstanden te overbruggen. De totale CO2 emissie veroorzaakt door het brandstofverbruik zakelijke vliegreizen is gelijk aan 361 ton, zie tabel 11. Categorie Afstand reizen [km/jaar] Conversiefactor [ g CO 2 /km] CO 2 [ton/jaar] Vervoer < 700 km Vervoer km Vervoer > km Totaal Tabel 11: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijke vliegreizen 2011 Dit is 4,2% van de van de gehele CO2 emissie van ANL in De grootste CO2 emissie wordt veroorzaakt door de vliegreizen boven de km (63%), gevolgd door vliegreizen tussen de 700 km en de km (26%), zie ook figuur 11. Figuur 11: CO2 emissie brandstofverbruik zakelijke vliegreizen ARCADIS :0.2 - Definitief

27 Bijlage 1 Literatuurlijst Goudappel Coffeng. Zicht op de zakenautorijder. KNMI klimatologie: Datagegevens van het weer in Nederland (2012). Milieu Centraal. Nederlands Normalisatie instituut (2006). NEN ISO :2006, Greenhouse gases Part 1: Specification with guidance at the organization level for quantification and reporting of greenhouse gas emissions and removals. Nederlands Normalisatie instituut (2006). NEN ISO :2006, Greenhouse gases Part 2: Specification with guidance at the project level for quantification, monitoring and reporting of greenhouse gas emission reductions or removal enhancements. Nederlands Normalisatie instituut (2006). NEN ISO :2006, Greenhouse gases Part 3: Specification with guidance for the validation and verification of greenhouse gas assertions. Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (2012): Handboek CO2 Prestatieladder 2.1. Travelmath (2012). World Resources Institute & World Business Council for Sustainable Development (2004). The Greenhouse Gas Protocol: A Corporate Accounting and Reporting Standard :0.2 - Definitief ARCADIS 25

28 26 ARCADIS :0.2 - Definitief

29 ARCADISS Nederland Carbon Footprint 2011 Bijlage 2 Verklaring verificatie footprint 2011 carbon :0.2 - Definitief ARCADIS 27

30 28 ARCADIS :0.2 - Definitief

31 ARCADI S Nederland Carbon Footprint :0.2 - Definitief ARCADIS 29

32 30 ARCADIS :0.2 - Definitief

33 Colofon ARCADIS NEDERLAND CARBON FOOTPRINT 2011 IMAGINE THE SUSTAINABLE RESULT OPDRACHTGEVER: Directie ARCADIS Nederland BV Arnhem STATUS: Definitief AUTEUR: ing. N.C.W. Spapens C.W.J. Goorts MSc. GECONTROLEERD DOOR: ir. N. van Geenhuizen ir. H.R. Kolkhuis Tanke VRIJGEGEVEN DOOR: ing. N.C.W. Spapens 25 juli :0.2 ARCADIS NEDERLAND BV Utopialaan Postbus BA ʹs Hertogenbosch Tel Fax Handelsregister :0.2 - Definitief ARCADIS 31