Certificering. info. Wim van Alphen. Wat is het doel van certificeren?

Transcriptie

1 Certificering In dit artikel wordt ingegaan op een aantal zaken met betrekking tot certificering van veiligheidskundigen en arbeidshygiënisten. Omdat de certificeringsystemen voor deze twee beroepsgroepen grotendeels gelijk zijn (geharmoniseerd), gaat dit artikel in op beide beroepsgroepen tegelijk. Voor veel gecertificeerden geldt dat zij enkelvoudig gecertificeerd zijn. Dat wil zeggen dat zij als veiligheidskundige òf als arbeidshygiënist zijn gecertificeerd. Een aantal is echter ook dubbel gecertificeerd. Wim van Alphen Stichting PHOV Wat is het doel van certificeren? Op deze vraag zijn veel antwoorden mogelijk. Het doel van certificeren is te stimuleren dat kennis en kunde op peil worden gehouden en worden vergroot. Dat geldt bij vrijwel alle beroepsgroepen en professionals die zijn gecertificeerd. Het certificeren is daar dan een bewijs van. Het certificeren is een stimulans. Het is goed voor de gecertificeerde en voor de werkgever dat kennis op peil wordt gehouden. Het behalen van een diploma alleen is nog geen garantie voor een kundige veiligheidskundige of arbeidshygiënist. Dat geldt voor heel veel beroepen. Als de opgedane kennis niet periodiek wordt ververst en aangepast aan de meest recente inzichten, dan wordt die steeds minder waardevol. Certificeren stelt de kandidaat ook in staat bepaalde wettelijke taken uit te voeren binnen het bedrijf waar deze werkzaam is. Daarvoor is dan geen externe deskundige meer nodig. Voor externe deskundigen biedt het gecertificeerd zijn juist marktkansen naar bedrijven die geen eigen gecertificeerden in dienst hebben. Een voorbeeld hiervan is het toetsen van de risico-inventarisaties (RI&E s). Februari 2010 I 32

2 Deze aandachtspunten vormen de belangrijkste peilers voor het certificeren. Het certificeren is dus een instrument om blijvend te investeren in actuele kennisontwikkeling. N.B. dit wil natuurlijk niet zeggen dat een niet gecertificeerd persoon per definitie ondeugdelijk werk levert. De formele noodzaak om jezelf te certificeren geldt zeker niet voor iedereen en hangt vaak ook af van de betreffende bedrijfssituatie. Is certificeren zwaar? Dat hoeft niet het geval te zijn. Wanneer iemand goed is opgeleid en werk doet waarvoor hij of zij is opgeleid en vanuit zichzelf al zorgt bij te blijven op zijn vakgebied, is het certificeren meestal goed haalbaar. Ook het aanvragen van een certificering (of hercertificering) kost weliswaar tijd, maar is zeker overkomelijk als de professional zijn werkzaamheden en de door hem gevolgde bij- en nascholingscursussen in zijn eigen archief enigszins bijhoudt. Wie heeft bedacht aan welke eisen moet worden voldaan? De eisen zijn opgesteld door het zogenoemde college van deskundigen. Dit college bestaat uit een brede maatschappelijke vertegenwoordiging die te maken hebben met het certificeren. Zitting in het college hebben vertegenwoordigers van: de beroepsverenigingen (NVvA en NVVK), de certificaathouders (een HVK er en een AH er), de opleidingen, de werkgevers en de werknemers, aangevuld met een onafhankelijk voorzitter. Gezamenlijk bepalen zij de criteria waaraan gecertificeerden moeten voldoen en stellen zij de regelingen vast. Waarom juist deze samenstelling van het college van deskundigen? Omdat daardoor alle betrokkenen in het college vertegenwoordigd zijn. Daarbij vormt dit een efficiënte combinatie van partijen. - Gecertificeerden, omdat zij met de criteria uiteindelijk worden geconfronteerd; - Beroepsverenigingen, omdat zij goed zicht hebben op de eisen die aan de gecertificeerden worden gesteld en een gedegen inzicht hebben in de uitvoering van het werk; - Werknemers en werkgevers, omdat zij van de dienstverlening van de arboprofesionals gebruik maken; - Opleidingsinstellingen, omdat zij met hun opleidingsprogramma s kunnen inspelen op eventuele nieuwe eisen die aan de gecertificeerden worden gesteld. Wat is de rol van de certificatiecommissie? De certificatiecommissie heeft een uitvoerende taak. Zij beoordeelt alle aanvragen aan de hand van de door het college van deskundigen vastgestelde criteria. Dat is deels uitvoerend en routinematig. Voor een andere deel vergt het een deskundige beoordeling van ingediende documenten. Vaak moeten ook de criteria voldoende en afdoende op hun merites worden beoordeeld. Niet alle cursussen en symposia die als scholing worden opgevoerd, staan in een keurig SKO-overzicht. Vaak is het ter beoordeling van de commissie of een cursus of een symposium in aanmerking komt voor punten. Het mag natuurlijk niet zo zijn dat elke bijeenkomst met meer dan twee personen goed is voor SKO-punten. Ook zijn de ingediende documenten niet uitsluitend bedoeld om aan te tonen dat men werkzaam is in het vak. Ze moeten ook afspiegelen dat er sprake is van werkzaamheden op het niveau waarvoor men is opgeleid. Voortdurend zijn er ontwikkelingen; bijvoorbeeld in het uitvoeren van het werk, in het volgen van nieuwe cursussen, ontwikkelingen in het beroepsveld, etc. Die zorgen dat het vaak niet gaat om een afvinklijstje, maar dat ook inhoudelijk naar de aanvragen moet worden gekeken. Op basis van trends wordt door de certificatiecommissie ook advies uitgebracht aan het college van deskundigen om zo nodig te overwegen bepaalde criteria bij te stellen. Waar let de certificatiecommissie op? Een belangrijk onderdeel bij de beoordeling is dat de certificaathouder kan aantonen dat hij een professional is op het gebied van veiligheid of arbeidshygiëne. Voor veel aanvragen moet de kandidaat daarom laten zien dat hij over deskundigheid beschikt. Meestal gebeurt dit aan de hand van rapporten, notities of omschrijving van werkzaamheden. Uit de aanvraag moet blijken dat hij als veiligheidskundige of arbeidshygiënist werkzaam is en dat hij adviezen van voldoende niveau geeft. Ook kunnen beschrijvingen van adviesprocessen of beleid waarin veiligheid of arbeidshygiëne een onderwerp zijn, worden ingediend. Wat als het ingediende dossier als onvoldoende wordt beschouwd? Wanneer uit de ingeleverde stukken blijkt dat de professionaliteit van de kandidaat onvoldoende is, wordt meestal eerst aanvullende informatie opgevraagd. Als daar wel voldoende deskundigheid uit blijkt (qua inhoud en adviesprocessen), kan de aanvraag positief worden beoordeeld. Zijn er nog steeds twijfels, dan kan de certificatiecommissie beslissen bij de betreffende kandidaat een zogenoemd verificatiebezoek af te leggen. Dit gebeurt elk jaar bij enkele kandidaten. Februari 2010 I 33

3 Wat houdt een verificatiebezoek in? Een verificatiebezoek betekent dat één of twee leden van de certificatiecommissie op de werklocatie van de veiligheidskundige of arbeidshygiënist een bezoek brengen. Daar vormen zij een oordeel over de context en het niveau van de werkzaamheden die de afgelopen drie jaar door de kandidaat is verricht. De kandidaat kan door aanvullende rapportages, gesprekken met zijn leidinggevende of een vertegenwoordiger van de ondernemingsraad, maar ook anderszins, laten zien dat hij op het desbetreffende werkterrein (veiligheid of arbeidshygiëne) met voldoende deskundigheid werkzaam is. Tijdens dit verificatiebezoek wordt niet alleen gelet op de vakinhoudelijke deskundigheid, ook kan worden gekeken naar andere competenties die voor het werk nodig zijn. Iets wat bij de dossierbeoordeling moeilijker is uit te voeren. Hierbij kan ook met andere medewerkers van het betreffende bedrijf worden gesproken. Op basis van de indrukken van dit bezoek wordt door de leden van de certificatiecommissie een positief dan wel negatief advies uitgebracht. Wat zijn 5%-bezoeken? Naast verificatiebezoeken bestaan ook 5%-bezoeken. Bij de zogenoemde 5%-bezoeken worden volkomen willekeurig verschillende kandidaten gekozen. Er wordt bij hen op locatie gekeken hoe professionele invulling aan het werk wordt gegeven. De 5% staat voor de verplichting dat ieder jaar 5% van de kandidaten moeten worden gevisiteerd. Bij de 5%-bezoeken wordt natuurlijk ook gekeken of de werkelijkheid overeenkomt met de ingediende dossiers. Net als bij de verificatiebezoeken wordt daarbij niet alleen gelet op de vakinhoudelijke deskundigheid, maar kan ook worden gekeken naar andere competenties zoals advies- en beïnvloedingsvaardigheden. Wie zijn de leden van de certificatiecommissie? En waarom denken zij de wijsheid in pacht te hebben? De leden van de certificatiecommissie zijn leden van de NVVK en de NVvA met ruime werkervaring. Ze zijn zelf ook gecertificeerd. De wijsheid in pacht hebben zij niet, wel proberen zij zeer zorgvuldig te werk te gaan en hun vakkennis en competenties bij te houden. Omdat zij al jaren als arbeidshygiënist of veiligheidskundige werkzaam zijn, en de nieuwste ontwikkelingen volgen, worden zij geacht een goed beeld van het desbetreffende vakgebied te hebben. Ze zitten daar op persoonlijke titel, want ze leggen geen verantwoording af aan deze verenigingen. Daarbij komt dat zij door het beoordelen van de dossiers een breed beeld krijgen van de nieuwe ontwikkelingen, maar ook van hetgeen waarmee het desbetreffende beroepsveld bezig is. De leden van de certificatiecommissie worden geacht dit werk een aantal jaren te doen om zo een grote ervaring op te bouwen en in te zetten. Tellen RI&E-rapporten of toetsingsrapporten over risico-inventarisaties (RI&E s) mee voor de certificering? Deze vraag krijgen we vaak. Natuurlijk tellen RI&E s mee. Dit zijn immers vaak professionele documenten en vormen een belangrijke spil als het gaat om veiligheid, arbeidshygiëne en gezondheid. Het toetsen van een RI&E is wettelijk voorbehouden aan de zogenoemde kerndeskundige. Dit betekent dat een RI&E-rapport behalve door een HVK er of arbeidshygiënist ook kan worden getoetst door een arbeids- en organisatiedeskundige of een bedrijfsarts. Daarom mogen ook RI&E-rapporten worden ingediend als bewijs van professionaliteit. Wanneer er echter RI&E-rapporten worden ingediend waarin geen noemenswaardige veiligheidskundige of arbeidshygiënische onderwerpen aan bod komen, wordt veelal nog om aanvullende documenten of beschrijvingen gevraagd waarin wel meer hierover staan. Dit om te kunnen beoordelen dat de betreffende kandidaat over de specifieke deskundigheid en vakmanschap beschikt op het terrein van veiligheid of arbeidshygiëne. Is het beoordelen van het vakmanschap nu niet teveel gericht op aanwezigheid van kennis? Die vraag staat de laatste tijd sterk centraal, ook bij andere beroepsgroepen. Moet er niet veel meer naar andere competenties worden gekeken dan alleen naar vakkennis? Tijdens de verificatiebezoeken gebeurt dat al. Met de komende herziening van het certificatiestelsel zal dit mogelijk nog meer gaan gebeuren. Een ontwikkelingstraject van competenties zal dan een onderdeel kunnen gaan vormen van de beoordeling bij de hercertificering. Waarom duurt het zolang voordat Hobéon SKO reageert op mijn aanvraag? Het kan soms enkele maanden duren voordat een kandidaat reactie krijgt van Hobéon SKO. De reden kan liggen in de eerder beschreven procedure waarbij uiteindelijk door vier à vijf personen de aanvraag wordt beoordeeld. Maar het kan ook komen door het feit dat de certificatiecommissie maar één keer per twee à drie maanden bij elkaar komt. Momenteel loopt een proef met het elektronisch versturen van aanvragen. Aanvragen worden na een voorbeschouwing bij Hobéon SKO gescand en in een e-dossier opgeslagen. Ook worden de voor certificatie benodigde verslagen en adviezen steeds vaker via Februari 2010 I 34

4 naar Hobéon SKO opgestuurd. Deze kunnen dan direct in het e-dossier worden opgeslagen. Als de aanvraag tijdens de voorbeschouwing compleet lijkt, wordt deze elektronisch naar de leden van de commissie verstuurd. Aanvragen die unaniem per worden goedgekeurd door de commissie kunnen meteen worden afgehandeld. Door deze werkwijze wordt steeds meer tijdwinst geboekt en gaat de afhandeling sneller. Hoe wordt omgegaan met aanvragen van kandidaten die in teamverband werken? De certificatiecommissie krijgt ook aanvragen van kandidaten die steeds meer in teamverband werken en nauwelijks meer producten van eigen hand kunnen laten zien. Het uitgangspunt blijft dat de kandidaat aantoonbaar zijn professionaliteit moet bewijzen. Het certificaat moet ergens voor staan. Wanneer dat uit de ingediende stukken onvoldoende blijkt, wordt sneller besloten tot het brengen van een verificatiebezoek. Uit het gesprek met de kandidaat (en met mensen in zijn directe werkomgeving) moet dan voldoende vakkennis en vaardigheden blijken. De kandidaat die veelal in teamverband samenwerkt, kan natuurlijk zelf ook alert zijn op het feit dat hij periodiek zijn eigen professionaliteit moet kunnen aantonen. Hij kan hier in zijn bijdrage aan het team rekening mee houden. Dat kan bijvoorbeeld tot uiting komen in een beschrijving van een adviesproces of project. Aantoonbaarheid op de persoon blijft een eis, want het gaat om persoonscertificatie. Geldt dat ook voor certificaathouders in een managementrol? Jazeker, ook dan geldt dat zij aantoonbaar hun eigen vakkennis en vaardigheden moeten kunnen aantonen. Voorop staat dat vakinhoudelijke aansturing ook meetelt bij hercertificering, anders kan een professional niet doorgroeien in het vak. Op een gegeven moment kan er een punt komen dat dit niet meer goed mogelijk is en dat de kandidaat niet meer vakinhoudelijk bezig is. Het gevolg daarvan is dat de kandidaat zijn certificaat kan verliezen. Uit de praktijk van de afgelopen tien jaar blijkt dat dit eigenlijk een heel natuurlijk proces is en zelden tot problemen leidt. Wanneer de kandidaten echter in hun managementrol andere professionals nog wel vakinhoudelijk aansturen, telt dat natuurlijk wel mee. Hoe wordt vermenging van belangen en vriendjespolitiek voorkomen? Het kan gebeuren dat een lid van de certificatiecommissie een te nauwe band heeft met een aanvrager, bijvoorbeeld omdat het een directe collega is. In dergelijke gevallen onthoudt dat lid zich van beoordeling. Worden er wel eens kandidaten afgewezen en hoeveel zijn dit er op jaarbasis? Zeker, ieder jaar worden er circa drie tot vijf kandidaten (op een totaal van circa 100 aanvragen) afgewezen, omdat zij naar het oordeel van de cerificatiecommissie onvoldoende hun professionaliteit hebben aangetoond. Daarmee is onvoldoende gegarandeerd dat kennis en kunde op voldoende niveau zijn. Wat zijn de meest voorkomende redenen van afwijzing? - Een kandidaat kan het vereiste veiligheidskundige/ arbeidshygiënische werkniveau onvoldoende aantonen. - Een kandidaat is onvoldoende vakinhoudelijk werkzaam op het gebied van veiligheid/arbeidshygiëne. Voorbeeld hiervan is een veiligheidskundige/arbeidshygiënist die nauwelijks meer veiligheidskundig/ arbeidshygiënisch werk doet en ook niet bij interdisciplinaire adviestrajecten is betrokken. - Een kandidaat heeft onvoldoende punten gehaald door bij- en nascholing en daardoor niet heeft geïnvesteerd in het up to date blijven op zijn vakgebied. - Een kandidaat haalt het tijdsquotum van minimaal vier dagdelen werk per week niet door het verliezen van zijn baan, ziekte of anderszins. Overigens is er een dispensatieregeling voor een aantal situaties (zie verder). In alle gevallen geldt dat de kandidaat de mogelijkheid heeft om op een later tijdstip opnieuw een aanvraag in te dienen. Februari 2010 I 35

5 Als ik het niet eens ben met een afwijzing, wat kan ik dan doen? Aanvragers die het niet eens zijn met de beslissing van de certificatiecommissie hebben de mogelijkheid om bezwaar aan te tekenen. Hiervoor heeft Hobéon SKO een beroep- en bezwaarprocedure. Een bezwaar is in deze context een verzoek tot heroverweging van een door Hobéon SKO aan de belanghebbende schriftelijk bekendgemaakte examenuitslag, besluit of advies. De procedure beroep en bezwaar is terug te vinden op de website van Hobén SKO: Waarom moet het werk meer op het eigen vakgebied gericht zijn en mogen de bij- en nascholingscursussen meer arbobreed zijn? Om een brede ontwikkeling in het vakgebied te stimuleren, is besloten om de professionals in staat te stellen zich breed bij te scholen, want daar heeft een werkgever of klant wat aan. Uit zichzelf en in opdracht van de leidinggevende zal meestal wel een direct verband zijn met het werk. Door een meer brede bijscholing wordt de horizon ook meer verbreed en wordt de samenwerking met aanpalende arbodisciplines gemakkelijker. De professionaliteit moet echter wel uit het werk blijken. Kan ik bepaalde dispensatie krijgen? Ja dat kan. Er zijn dispensatieregelingen voor zwangerschap en ziekte. Wel blijft dit binnen de perken, omdat een afnemer van de diensten van een arbodeskundige toch een kwalitatief goed product aangeboden wil krijgen. Aan zaken als zwangerschap, ziekte en sabbatical year heeft deze natuurlijk geen boodschap. De dispensatie geldt met name voor de werktijdsfactor. De bij- en nascholingsverplichting blijft ongewijzigd. Bij- en nascholing is ook gemakkelijker in te halen. Waarom kost de aanvraag zoveel geld? De aanvraag wordt door de certificatiecoördinator (CC) van Hobéon SKO beoordeeld. De ingediende stukken, inclusief de eerste beoordeling door de CC, worden gestuurd naar de leden van de certificatiecommissie. Alle vier de leden bekijken apart van elkaar het dossier en reageren naar de CC. Circa vier tot zes keer per jaar komt de certificatiecommissie bijeen om de aanvragen te bespreken. In de meeste gevallen valt dan een besluit en wordt daarna de kandidaat van het besluit op de hoogte gesteld. Soms zijn er nog aanvullende acties nodig (verificatiebezoek, opvragen extra stukken). Zijn de certificatiekosten de enige kosten? De certificatiekosten vormen eigenlijk maar een kleine fractie van de totale kosten die aan het gecertificeerd zijn verbonden. De echte kosten gaan zitten in het volgen van bij- en nascholingscursussen, symposia, congressen e.d. Het gaat dan niet alleen om de cursusgelden en inschrijfgelden, maar vooral ook om de inzet van productieve uren voor kennisontwikkeling. Dit verlies is echter maar betrekkelijk, want zonder kennis kunnen op den duur ook geen productieve uren meer worden gedraaid. De opleidingskosten moeten toch gemaakt worden om de professionaliteit op peil te houden. Alleen maar voor de puntjes een cursus volgen, is natuurlijk niet de bedoeling. Van belang is dan ook dat het ook een meerwaarde heeft voor het bedrijf of de kandidaat zelf. Er zijn echter niet altijd voldoende cursussen van niveau voorhanden. Waarom moet een dubbelgecertificeerde niet het dubbele aantal dagdelen werken en 2x zoveel punten verdienen als enkelvoudig gecertificeerden? De reden hiervoor is dat met een werktijd van 6 dagdelen per week (voor de dubbelgecertificeerden) i.p.v. de 4 dagdelen per week van de enkelvoudig gecertificeerden, de professional heel goed instaat wordt geacht beide vakgebieden operationeel uit te oefenen. Daarbij gelet op het feit dat er in de werkterreinen van veiligheidskunde en arbeidshygiëne een grote overlap zit. Qua bijscholing is de eis dat in algemene zin op arbogebied bijgeschoold moet worden. Dat is de reden waarom ook daar een reductie van het aantal te verdienen punten voor de dubbelgecertificeerden wordt toegepast. Wat is een EG-verklaring? Dit is een verklaring die bij het ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid kan worden opgevraagd door personen die buiten Nederland, maar wel binnen Europa een HVK- of AH-opleiding hebben gevolgd. Die opleiding dient gelijkwaardig te zijn aan de Nederlandse opleidingen. Met deze verklaring kan de kandidaat bij Hobéon SKO aantonen een gelijkwaardige opleiding te hebben gevolgd. Wel dient de kandidaat daarnaast nog de andere zaken aan te tonen, zoals: een vooropleiding en voldoende werkervaring op het specifieke vakgebied. Dit kost tijd, omdat het beoordelen van iedere aanvraag maatwerk is en zorgvuldig gebeurt. Hobéon SKO is een stichting. Weliswaar zonder winstoogmerk, maar wel selfsupporting waardoor het kostendekkend moet draaien. Met dank aan de RAHN en de twee certificatiecommissies voor hun commentaar. Februari 2010 I 36