Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke"

Cornelis Smets
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De Gewelven van de Sint-Martinuskerk Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 1

fotokopie, microfilm, opnamen, elektronisch of op welke wijze dan

2 De gewelven van de Sint-Martinuskerk EEN WOORDJE GESCHIEDENIS Onze huidige Sint-Martinuskerk bevindt zich vermoedelijk op de plaats waar het eerste houten kerkje werd opgericht: in het centrum van het dorp, op een kruispunt van verkeerswegen, op een lichte helling, zo n 30 meter boven de zeespiegel. In de 10 de of 11 de eeuw werd, omwille van de voortdurende bevolkingsaangroei, een romaanse kerk in steen gebouwd. De Lediaanse steen hiervoor werd ter plaatse gevonden. In de periode werd aan de oostelijke kant - afgesloten van de kerk - een kapel gebouwd, het Onze-Lieve-Vrouwkoor. In 1500 werd de kerk door brand vernield en was 10 jaar later heropgebouwd. Tijdens de inval van de Gentse Geuzen op 8 mei 1581 werd de kerk in brand gestoken. In 1587 werd puin geruimd en twee jaar later werd met de bouw van de toren gestart gevolgd door het schip. Het werd een Laatgotische kerk met een stompe westertoren, een beuk met langs beide kanten 4 zijkapellen en een koor. De gelovigen en bedevaartgangers schonken vele giften ter ere van O.L.- Vrouw van Lede. De persoonlijke inbreng van de markiezenfamilie de Bette was omvangrijk. 2

In de 10 de of 11 de eeuw werd, omwille van de voortdurende bevolkingsaangroei, een romaanse kerk in steen gebouwd. De Lediaanse steen hiervoor werd ter plaatse gevonden.

3 3

4 In 1598 werden 4 muurankers geplaatst op de westkant van de toren. Elk anker in de vorm van de cijfers 1, 5, 9 en 8. Een jaar later werd de toren en het vontkoor met schaliën bedekt. Het oude strodak van de kerk werd pas in 1619 vervangen door schaliën. De vensters bleven nog verscheidene jaren gestopt met stro. De toenmalige torenstoel en beuk zijn nog steeds een onderdeel van de huidige kerk. Het gewelf van het schip werd in 1632 gestoken. Het werden bakstenen kruisgewelven met ribben van Ledesteen. 20 jaar later werd het koor vergroot onder een nieuw stergewelf door Thobias Oosterlinck. Het oude koor werd bij de middenbeuk gevoegd. De koorvensters werden tot de grond uitgebroken, zodat de tussenmuren pijlers werden. Het St.-Annakoor werd wederopgebouwd in De gewelven van de zijbeuken dateren van De sacristie van 1660 werd herbouwd in Bij deze gelegenheid werden de ronde pilaren bepleisterd en hervormd tot vierkante, platte renaissance zuilen. De glasramen O.L.Vrouw en St.-Martinus dateren respectievelijk van 1857 en 1858, de 12 apostels zijn van de periode In werd de voorgevel, die destijds voorlopig werd gebouwd in baksteen, vervangen door Lediaanse steen en kreeg de toren zijn definitieve hoogte van 50m54 : - 28m54 metselwerk, - een unieke balustrade met 8 pinakels en 8 waterspuwers, - een spits van 17 meter en - een smeedijzeren kruis van 5 meter. 4

De toenmalige torenstoel en beuk zijn nog steeds een onderdeel van de huidige kerk. Het gewelf van het schip werd in 1632 gestoken. Het werden bakstenen kruisgewelven met ribben van Ledesteen.

5 5

6 Onder het beleid van pastoor Achiel De Muynck en onderpastoor Hubert Buyle, werd in 1930 het pleisterwerk verwijderd, zowel van de pilaren als van de gewelven. Door deze drastische ingreep konden wij nu de prachtige structuren van de zichtbaar geworden gewelven bewonderen, een ware zeldzaamheid in onze streken. Onze kerk werd met gas verlicht vanaf 1908 en de elektrische verlichting werd aangebracht onmiddellijk na de wereldoorlog van De huidige verlichting dateert van 2002 en kadert in de 3 de fase, interieur (elektriciteit, alarminstallatie, schilder- en pleisterwerken enz.) van het grote restauratieplan van van onze prachtige eeuwenoude decanale Sint-Martinuskerk. nov. 2008: dec. 2008: de zandkleurige zuilen, de kraag- de gewelven zijn gereinigd en bewerkt, de stenen, de kapitelen met blad- zandstenen spitsboogvormige arcaden motieven, de achtkantige sokkels, gaan schuil achter een witte deklaag. en de dekbladen krijgen een witte deklaag. 6

Onze kerk werd met gas verlicht vanaf 1908 en de elektrische verlichting werd aangebracht onmiddellijk na de wereldoorlog van 1914-1918.

7 de gewelven van de middenbeuk zijn bedekt met een lichtbeige laag. de gewelfribben zijn zoals oorspronkelijk gerestaureerd. EEN WOORDJE BOUWKUNDE Gotische kerken herken je al snel aan de spitsbogen. De spitsboog is een boog die gevormd wordt door 2 snijdende cirkelsegmenten met een gelijke straal. De spitsbogen hebben als voordeel op de Romaanse rondbogen, dat ze de krachten beter afvoeren naar de onderliggende constructie met inbegrip van de spatkrachten (= zijdelingse krachten die o.a. door boogconstructies op de fundering worden uitgeoefend). 1. Kruisgewelf 2. Tongewelf 3. Koepelgewelf 7

De spitsboog is een boog die gevormd wordt door 2 snijdende cirkelsegmenten met een gelijke straal.

8 Omstreeks de 2 de eeuw v. Chr. begonnen de Romeinen gewelven te bouwen. Ze gebruikten hiervoor houten hulpconstructies (formelen), waarop ze bogen metselden. Deze bogen vormden samen met de dwarsverbindingen (ribben) een netwerk van vakken waarin beton werd gestort. De Romeinen kenden ton-, koepel- en kruisgewelven. Door het kruisen van twee tongewelven bekwam men een kruisgewelf, met als gevolg dat grotere oppervlakten met minder steen konden overspannen worden. De last van het gewelf werd verdeeld en door meerdere steunpunten opgevangen. De constructie van de Gotische kerken bestond voornamelijk uit een skelet van bogen, gewelfribben en kolommen met daartussen invullingen van steen en vooral glas en aan de buitenzijde steunberen en luchtbogen. Luchtbogen waren niet van toepassing bij de Sint-Martinuskerk. Dit skelet zorgde voor de draagkracht, waardoor de ramen veel groter konden zijn. De gotische bouwers streefden naar zo hoog en zo licht mogelijke ruimten. De verticale lijn was in de Middeleeuwen symbool voor het spirituele, de horizontale lijn voor het materiële. De Gotiek suggereerde de onmeetbare verte en de onpeilbare hoogte. De meeste bouwmeesters verkozen het eenvoudig te construeren vierdelig kruisgewelf (zie de St-Annabeuk (links) en de middenbeuk). Daaruit ontstonden vele varianten zoals het stergewelf (zie de O.L.Vrouwbeuk (rechts), het hoogkoor (boven) en het eerste deel van de Sint-Annabeuk). (zie tekening blz. 4) De gewelfribben beginnen meestal tegen de zijwanden in al dan niet gedecoreerde aanzetten (kraagstenen) en boven de kapitelen die de kolommen bekronen. Boven in het gewelf komen de gewelfribben bijeen in een sluitsteen, ook gewelfschotel genoemd. Deze werden jaren later doorboord voor het ophangen van de petroleumlampen. 8

Door het kruisen van twee tongewelven bekwam men een kruisgewelf, met als gevolg dat grotere oppervlakten met minder steen konden overspannen worden.

9 EEN BEETJE SPIJT OF NOSTALGIE? Onder invloed van de verschillende neostijlen (neoromaans, neogotiek, ) op het einde van de 19 de eeuw, werden in heel wat kerken en andere openbare gebouwen de bezette muren afgekapt tot op de blote steen. Hierdoor verdwenen meerdere fresco s en middeleeuwse muurschilderingen. Eenzelfde situatie heeft zich misschien voorgedaan in onze Sint- Martinuskerk. Werden destijds ook hier oude muurschilderingen vernietigd wetende dat er reeds in de 15 de eeuw een plaatselijke Mariaverering was? Zetten we een vraagteken bij een beetje spijt of bij nostalgie? Een passend antwoord kunnen wij niet geven, want denk aan de gezegden: gedane zaken hebben geen keer en geschiedenis herschrijven is zéér eenvoudig. Uitgave: Teksten en foto s: Vormgeving: Bronnen: Culturele Raad - Lede Herwerkte uitgave van OMD thema STEEN Hubert Topke Hubert Topke Geschiedenis van Lede - Jozef De Brouwer, Lede en zijn Toren - André De Grauwe D / 2009 / 8592 / 2 9

steen. Hierdoor verdwenen meerdere fresco s en middeleeuwse muurschilderingen. Eenzelfde situatie heeft zich misschien voorgedaan in onze Sint- Martinuskerk.

Vergelijkbare documenten

Hoofdstuk 14: De romaanse en gotische kunst

Hoofdstuk 14: De romaanse en gotische kunst Inleiding Inleidende oefening: bespreek met je buur de chronologische volgorde van deze zes gebouwen en noteer de corresponderende letters in die volgorde A