De Eerste Ingenieur. Image not found or type unknown. Image not found or type unknown

Transcriptie

1 De Eerste Ingenieur. Vanaf de 9e eeuw verschenen er in Europa plotseling grote kathedralen. Deze grote godshuizen of basilieken werden in eerste instantie in de romaanse bouwstijl opgetrokken en pas naderhand verschenen de prachtige gotische kathedralen met hun luchtbogen. Zo een basiliek had een groot rechthoekig oppervlak, het middenschip, en reikte tot een hoogte van wel 30 meter, links en rechts aan de lange zijden van dit rechthoekig oppervlak stonden de zijbeuken. De ligging van het schip is altijd van Oost naar West. Men verklaart de plotselinge opkomst van de basiliek in Europa als een gevolg van de kruistochten. De tempeliers zouden deze kennis hebben meegenomen vanuit het Midden-Oosten, naar voorbeeld van de Grote Moskee uit Damascus ook wel de Omaijaden Moskee genoemd. Damascus was in de 7e eeuw één van de belangrijkste steden van het Midden-Oosten. In de stad woonden voornamelijk christenen. Arabieren veroverden de stad in 635 en introduceerden de islam. Damascus werd later de hoofdstad van het Arabische Rijk.

2 Maar niets is minder waar, de basiliek is een westerse uitvinding. Zij ontstond al in de 2e eeuw voor Christus in het oude Rome, haar oorspronkelijke naam was "basilica". Deze basilica was een grote rechthoekige hal. Doorgaans was het een drieschepig gebouw, waarbij het middenschip, dat door zuilen van de zijbeuken was gescheiden, hoger was. Het uitstekende gedeelte (de lichtbeuk) had grote vensters waardoor daglicht kon binnenvallen. De basilica had meestal aan een van de korte kanten een halfronde uitbouw, de apsis. De ingang lag doorgaans aan de andere korte kant en had vaak een voorhal. De basilica lag altijd aan het forum van de Romeinse stad. Hij had op de eerste plaats een commerciële functie: het was een markthal, bankgebouw en beursgebouw. Daarnaast werd de basilica gebruikt voor de rechtspraak. Het tribunaal zetelde daarbij in de apsis.

3 Toen in de vierde eeuw het christendom werd toegestaan door keizer Constantijn werd de bouwvorm van de basilica ook gebruikt voor de bouw van kerken, omdat dit gebouw onderdak bood aan grote groepen mensen. In het Nederlands spreekt men dan niet meer van een basilica, maar van een basiliek. De Basilica Ulpia leverde het voorbeeld voor grote oud-christelijke basilieken zoals de Oude Sint-Pietersbasiliek. De christelijke basilieken werden vaak uitgebreid met transepten of dwarsschepen, zodat het gebouw de plattegrond van een kruis kreeg.

4 De hier eerder genoemde Grote Moskee van Damascus is dus naar Westers voorbeeld gebouwd en niet andersom. Ten tijde van de islamitische verovering, was de belangrijkste kerk van Damascus de Basiliek van Johannes de Doper, gebouwd onder Theodosius I tegen het eind van de 4e eeuw. Pas veel later (8e eeuw) is deze basiliek getransformeerd tot de moskee zoals wij hem nu kennen. Veel elementen, zoals de peribool, de zuilengang en de twee torens zijn hierbij hergebruikt. Zo kregen bijvoorbeeld de twee torens de functie van minaretten. De kennis hoe wij in het Westen deze basilieken moesten bouwen is aan ons doorgegeven door een oude Romeinse Genie- officier, zijn naam was Vitruvius. Hij leefde in de eerste eeuw voor christus en diende voor de Romeinse Keizers Julius Ceasar en Augustus. Hij is bij bouwkundigen bekend als de auteur vsn het tiendelige werk "De Architectura Libri Decem". Zijn verhandeling is de enige van deze omvang en diepgang die uit de Klassieke Oudheid bewaard is gebleven. Vandaar ook dat het boek sinds de Renaissance een bijzondere sterke invloed heeft uitgeoefend op geschriften die op hun beurt weer aan de basis lagen van de stijl die wij het 'Neoclassicisme' noemen.

5 Vitruvius wordt terecht wel 'de eerste ingenieur' genoemd.. Een benaming die het Romeinse 'architectus' waarschijnlijk meer recht doet dan ons huidige 'architect' of 'bouwmeester'.