GENTSE PAROCHIEKERKEN ANALYSE & WAARDEBEPALING

Transcriptie

1 GENTSE PAROCHIEKERKEN ANALYSE & WAARDEBEPALING PAROCHIEKERK Sint-Jan-Baptist (Afsnee) Op basis van METHODOLOGIE THOMAS COOMANS Kerken in neostijlen in Vlaanderen. Ontwikkeling en implementatie van een methodologie voor bescherming en de monumentenzorg van het negentiende-eeuwse kerkelijk architecturaal patrimonium in Vlaanderen,

2 Informatiefiche NAAM Parochiekerk ADRES Afsneedorp 18 PROVINCIE, GEMEENTE, DEELGEMEENTE TYPOLOGIE Oost-Vlaanderen, Gent Parochiekerk HERBESTEMMING INVENTARISNUMMER ONROEREND ERFGOED BESCHERMINGEN OO (dorpsgezicht), OO (de kerk) DATERING Romaanse kern uit de 12 de eeuw STIJL romaans KORTE BESCHRIJVING 2

3 1. Architectuur Aard: oude kerksite Stijl: romaans Datering: eerste vermelding in 939, de kern van de romaanse kerk dateert uit de 12 de eeuw Architectuurtype: driebeukige basilliek Torentype: Boven het dak uitstekende achthoekige kruisingstoren onder leien naaldspits. Overgang tussen vierkante basis en achthoekige geleding van de klokkenkamer door middels van driehoekige verklimmingen (leipannen) erboven omlopende kordonlijst. Spitsboogvormige galmgaten. Structuur: Het huidig grondplan vertoont een basilikaal driebeukig schip van drie traveeën, een kruisingstoren op vierkante plattegrond, niet uitspringende transeptarmen en een koor van één travee met rechte sluiting 3

4 Links en rechts in de oksel respectievelijk een kleine rechthoekige berging en sacristie Leien zadeldak met aanleunende lessenaarsdaken Transeptarmen onder afzonderlijke zadeldaken 4

5 Westelijke gevel met hoge puntgevel ondersteund door twee zware afgeschuinde steunberen, boven de korfboogdeur verbonden door een afdakje Westelijke muur en steunbeer Korfboogdeur, ca 1905 (foto s KIKIRPA) 5

6 Rondboogvenster met brede afgeschuinde dagkanten; glas-in-lood. Klein rondboogvenstertje in geveltop In zuidelijke zijde onderaan met ingemetseld visgraatverband afkomstig van de funderingen. 6

7 Rondboogvensters in zijbeuken en als bovenlichten een groot venster in oostelijke muur van koor. Materiaal : Uitwendig volledig opgetrokken uit Doornikse kalksteen in onregelmatig verband (opus incertum) Oorlog geen oorlogsschade bekend Herbestemming Staat zie rapport monumentenwacht 7

8 Architecten: Herstellingswerken in L. De Villegas stond in voor de herstellingswerken in Hij was bouwmeester van de St.-Pietersabdij Restauratie Auguste Van Assche (26 juli 1826 ot 24 februari 1907) was heel productief als architect en publicist en restaureerde een honderdtal kerken en openbare burgerlijke gebouwen. Hij werd opgeleid aan de Gentse academie onder leiding van L. Roelandt en A. Pauli. Vanaf 1843 was hij als architect werkzaam, met een voorkeur voor de neoromaanse 'Rundbogenstil'. Contacten met J.-B. Bethune leiden tot een verschuiving naar de neogotiek en de restauratie van middeleeuwse monumenten. Hij werkte samen met Bethune en doceerde aan de Gentse Sint-Lucasschool. In 1895 werd hij lid van de KCM (Koninklijke Commissie voor Monumenten). De neogotische realisaties van Van Assche laten de invloed zien van de Engelse, hoog-victoriaanse neogotiek, onder andere in het polychrome materiaalgebruik zoals in de Sint-Jozefskerk in Gent ( ). In zijn restauraties koos hij voor herstel van de (gotische) stijleenheid, ook wat aankleding betreft, zoals in de kerk van Onze-Lieve- Vrouw van Pamele in Oudenaarde (1874 tot circa 1900). WO II- restauratie Herstellingswerken na WOII door Adrien Bressers Adrien Bressers Geboortedatum Geboorteplaats Gent Sterfdatum Plaats van overlijden Beroep of Opleiding Vestigingsplaats(en) Gent Architect Gent Studeerde in Gent aan de Sint-Lucasschool voor architect. Liep stages bij de architecten Pieter Langerock en de Nederlander Wolter ter Riele, specialist van restauraties van middeleeuwse bouwkunst. Startte een eigen architectenbureau in de Peperstraat in Gent vanaf Daarnaast zette hij het atelier voor kerkdecoratie en -meubilair van zijn grootvader Adrien Hubert en zijn vader Leon Bressers voort. In ODIS - Database Intermediary Structures Flanders [online]record Last Modified Date : 19 oktober Record no Available from World Wide Web: < 8

9 2.Interieur 9

10 Interieur in drie beuken verdeeld door zware rechthoekige bepleisterde pijlers (arduinen plintjes) met fijne impost i aan de binnenzijde van de rondbogige scheibogen. Kruising met vier spitsbogen op zware rechthoekige pijlers 10

11 Iets lager koor van één travee met in de noordelijke en oostelijke muur telkens drie hoge rondboognissen, middenin doorbroken door een rondboogvenster voorzien van glas-in-lood (in oostgevel geschonken in 1907 door graaf de Hemptinne). Schip en koor afgedekt door vlakke houten zoldering; zijbeuken met schuin aflopende houten zoldering, transeptarmen met korfbogig houten tongewelf en kruising met bepleisterd kruisribgewelf. Stijl: romaans Staat zie rapport Monumentenwacht 11

12 Mobilair Altaar: Altaar, ca (foto KIKIRPA), is niet meer aanwezig Biechtstoel: Ontwerp van de biechtstoel door de firma Sinaeve-d'Hondt,

13 Ontwerp van de preekstoel door de firma Sinaeve D hondt, in

14 De preekstoel werd ontmanteld, de voet wordt gebruikt als altaar. Doopvont van zand- en hardsteen, gedateerd 1601 en geschonken door Van der Guchte (opschrift), (foto KIKIRPA) 14

15 Het beeldhouwwerk en de muurschilderingen: Johannes de Doper, Beeld in arduin van Paul Delforte, 1957 Ramen: Guido De Grave, 1957 (foto KIKIRPA) 15

16 1907, (foto KIKIRPA) 16

17 Orgel 17

18 Kunstenaars: Paul Delforte Guido De Grave Sinaeve-D Hondt Gents atelier 18

19 19

20 3. Context ruimtelijke context: Zeer schilderachtig gelegen plattelandskerkje aan de linker Leieoever met gedeeltelijk ommuurd kerkhof en omringende beplanting. 20

21 21

22 Afsneedorp is een beschermd dorpsgezicht Straat met U-vormig verloop omvattende de vroegere Pontstraat, Kerkstraat en Baron Cyriel Buyssestraat. Eigenlijk dorpscentrum met o.m. de St.-Jan-Baptistparochiekerk in de zuidelijke bocht bij de Leie met er tegenover. de ommuurde pastorie, verder de school (nr. 22) haaks op de straat ingeplant met voorgevel uitziend op de geplaveide speelplaats met knoestige beuk, het vroegere gemeentehuis (nr. 24) en het veer naar de Assels bij de N.-straatbocht (bij nr. 28). Het begin van de straat (vroegere Pontstraat) vertoont links enkele bakstenen rijhuizen (onder meer nr. 3-5 boven de poort gedateerd 1914 en nr. 7 gedateerd 1884 in rechterzijpuntgevel). De rechterstraatzijde kreeg zijn huidig uitzicht slechts in de jaren 1950 met het verbreden van de straat, het verkavelen van het domein Daerupt en het slopen van twee oude huisjes met trapgevel en hoge muur van het kerkhof en het domein. Beschermd dorpsgezicht Besluit: Besluit nummer 3030 Nummer(s): 4.02/44021/186.1 / OO Datum Definitief Besluit: 30-mei-1996 Datum Publicatie Staatsblad: 28-nov-1996 Aard: oude kerksite Locatie: alleenstaand Oriëntatie: oost-west geörienteerd Staat kerkhof: kerkhof rondom de kerk Bodemarchief: geen info Bijhorend: pastorij 22

23 Pastorie met ommuurde tuin. Beschermd monument Alleenstaand dubbelhuis van zes traveeën met twee bouwlagen en zadeldak (Vlaamse pannen, nok parallel met de straat). Huidig gebouw met oude kern vermoedelijk aangepast en uitgebreid circa 1769 in opdracht van de Sint-Pietersabdij onder leiding van J. Van Duerne, bouwmeester (cf. archiefstukken). Twee zandstenen gevelstenen in de linkse en rechtse benedenhoek van de voorgevel vermelden "R.M.D. Gvdwalus Seiger 70-Abbas Sanctie Petri" en "D. Iosephus Van Dverne - Magister fabricae". Tussen 1778 en 1781 hadden werken plaats onder leiding van L. De Villegas, bouwmeester van de Sint-Pietersabdij en tussen 1787 en 1792 onder zijn opvolger Van Gastel. 23

24 Historische context Eerste vermelding van een kerk in 939 doch vermoedelijk nog vroeger opklimmend daar Afsnee reeds bij de goederen van de St.-Pietersabdij vermeld werd onder koning Lotharius. Het huidige kerkje is echter het resultaat van talrijke verbouwingen. - Romaanse kern uit eind 12de eeuw in de vorm van een Latijns kruis met kruisingstoren. Geconcipieerd als een driebeukige kerk (funderingen waren aanwezig) doch vermoedelijk werd enkel de middenbeuk uitgevoerd. - Vierkante, in achthoek overgaande kruisingstoren in 13de eeuw of iets later voorzien van spitsboogvormige galmgaten. - Noordelijke muur van het schip circa eind 15de eeuw (?) wederopgebouwd in baksteen en voorzien van drie gotische spitsboogvensters, ruim spitsboogvenster aangebracht in oostelijke muur van het koor (sporen zichtbaar op de zolder). - Circa werden onder leiding van L. De Villegas, bouwmeester van de St.-Pietersabdij belangrijke herstellingswerken uitgevoerd: de verschillende puntgevels werden hoger opgetrokken in baksteen en de daken verhoogd, de toren gerestaureerd en het timmerwerk vernieuwd. Een bepleisterd plafond werd geplaatst in het schip en koor ter vervanging van het houten gewelf. - In 1786 werd de schaliebedaking vernieuwd. - Volgens een jaartal op een balk werd in 1806 vermoedelijk het dakgebinte van het schip hersteld. - In hadden grondige restauraties plaats onder leiding van architect A. Van Assche: reconstruerende (weder)opbouw van de zijbeuken en herstelling van de overige delen van de kerk in Romaanse stijl, noordelijke muur van het schip wederopgebouwd in breuksteen en voorzien van rondboogvensters, idem voor koor en puntgevels, restauratie van het interieur. - Herstellingen onder meer aan het dak in en 1974 onder leiding van architect A. Bressers. (Zie beschrijvende staat in bijlage) 24

25 25

26 Ontwerp voor de verbouwing en de vergroting van de kerk. Zicht op de zuidgevel. Auguste Van Assche, 1904, archief KCML 26

27 Ontwerp voor de verbouwing en de vergroting van de kerk. Dwarsdoorsnede koor, dwarsdoornede transept, voorgevel. Auguste Van Assche, 1904, archief KCML 27

28 Beschermingen St.Joannes-Baptistakerk Besluit: Besluit nummer 0018 Nummer(s): 4.01/44021/995.1 / OO Datum Definitief Besluit: 28-dec-1936 Datum Publicatie Staatsblad: 28-jan-1937 Type: Monument Afsneedorp Besluit: Besluit nummer 3030 Nummer(s): 4.02/44021/186.1 / OO Datum Definitief Besluit: 30-mei-1996 Datum Publicatie Staatsblad: 28-nov-1996 Type: Dorpsgezicht 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 Stadsarchief collectie Storme i Uitstekende, veelal geprofileerde of geornamenteerde plaat, geplaatst op de abacus van een kapiteel 36