HET WITTE KERKJE VAN NOORDWIJKERHOUT

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "HET WITTE KERKJE VAN NOORDWIJKERHOUT"

Joanna Visser
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 HET WITTE KERKJE VAN NOORDWIJKERHOUT Midden in het dorp Noordwijkerhout ligt een alleraardigst witgepleisterd zaalkerkje, waarvan de ingebouwde, door een zeer hoge spits gedekte Westtoren uit de eeuw stamt en in de eeuw met een verdieping is verhoogd en van het schip door zijn bepleistering een moeilijk te definiëren ouderdom heeft. Van de stichting is niets bekend en uit de geschiedenis eigenlijk alleen, dat zij, evenals vele andere Middeleeuwse kerken, na de Reformatie hersteld moest worden een herstel, dat echter slechts tot het schip en de toren beperkt bleef. De schilderachtige ruïne van het gotische koor is eerst in het einde van de of het begin van de eeuw Dit koor, waarvan ons de gedaante bekend is door DR. E. H. TER De van Geschiedenis en Kunst in Leiden en Westelijk Rijnland. s-gravenhage blz. 68

2 DE KERK UIT HET Z.W. DE KERK VAN NOORDWIJKERHOUT UIT HET IN Door verwijdering de klimopbegroeiing is de thans dichtgemctselde spitsboogdoorgang tussen het schip en het voormalige koor zichtbaar geworden.

3 DE HERVORMDE KERK NOORDWIJKERHOUT met de resten van het Gotische koor in Naar een in Nederland. DE ROMAANSE KOORSLTJITING DE TE HET S.O.

4 oude afbeeldingen (o.a. een prentje van in Het Verheerlijkt Nederland VI NO is uit architectuurhistorisch oogpunt van belang, vanwege zijn rechte sluiting. Immers, afgezien van de provincie Groningen, kent ons land voornamelijk polygonale gotische koorsluitingen, terwijl rechtgesloten koren als die van Abbenbroek, Poortugaal (Z.-H.), Aalsmeer Meeuwen en Veen (N.-Br.) tot de uitzonderingen behoren. Het koor van Noordwijkerhout vertoonde met zijn forse steunberen en rijzige verhoudingen verreweg het meeste architectonische allure. Zeer jammer is het daarom, dat door eén onvergeeflijke kortzichtigheid van het Gemeentebestuur een bekrompen gebaar in deze eeuw de kans is verkeken op nauwkeuriger gegevens omtrent dit verdwenen gedeelte van de kerk. Wat is er gebeurd? Niet langer tevreden met een karakteristiek en schilderachtig rond kerkhof heeft men in de winter van een inderdaad meer bij de bouwing dan bij het fraaie kerkje passend soen aangelegd. De ingeboren zucht naar orde en netheid volgend heeft men toen de gehele bodem omgewoeld, teneinde deze te reinigen van ongerechtigheden, die nu eenmaal in een fatsoenlijk dorpsplantsoen niet thuishoren. Ietwat al te voortvarend heeft men de hierbij voor den dag gekomen fundamenten van het gotische koor geheel opgeruimd, zonder deskundigen zelfs maar in de gelegenheid te stellen een en ander van te voren op te meten of te fotograferen. Slechts de aanzetten tegen de oostelijke fundamenten van het schip zijn nu nog over en alleen een uiteraard onoordeelkundige schets van de gemeente-opzichter stelde ons in staat een globale plattegrondtekening te vervaardigen. De van het koor afkomstige baksteen vertoont een formaat van 29 cm. Gelukkig konden verdere vondsten voor dergelijk vandalisme gespaard worden. Sij de vooruitgang der werkzaamheden kwam nl. binnen de verwijderde resten van het gotische koor, ook de fundering voor den dag van een romaanse, uitwendig door gelede basis. De absis sloot, blijkens nog aanwezige fundamenten van de muurdammen, via een triomphboog aan op een nagenoeg vierkante koortravee, waarvan de nog door een grondspoor en een met de van het schip in verband gemetselde aanzet was aangeduid. De boog, die deze travee verbond met het schip,

5 is dichtgemetseld eerst na verwijdering van de begroeiing bleek evenwel het enigszins spitsbogig verloop ervan. De fundering is gelegd in het schone zand de baksteen van 30 à 32 7 à cm is opgemetseld in lagen koppen en lagen strekken. Het opgaande muurwerk, waarvan nog iets over is, verhief zich boven het grondniveau na een dubbele versnijding aan de buitenkant aan de binnenzijde bevindt zich een enkele versnijding ter hoogte van de voormalige kerkvloer. Het buitenvoegwerk is goed afgewerkt, terwijl de binnenzijde, blijkens de nog aanwezige restanten, vroeger was bepleisterd. In het centrum van de absis ligt tot een diepte van 80 cm onder zijn fundering een in het schone zand gefundeerde, gemetselde put, waarvan het bestaan reeds sinds een twintigtal jaren bekend was door de bouw van de verwarmingskelder, die ongeveer de noordelijke helft van de voormalige romaanse koortravee in beslag neemt. Het baksteenmateriaal (formaat à 18 4 à cm) is zeker niet ouder dan honderd jaar des te merkwaardiger is daarom de plaats van de put in het centrum. De teruggevonden en weer onder het zand bedolven fundering van de absis moet uit dezelfde tijd stammen als de toren. Van opgravingen binnen de kerk is niet veel te verwachten, daar een groot gedeelte er van door grafkelders wordt ingenomen. Het is evenwel niet uitgesloten, dat bij een eventuele ontpleistering van de muren wat meer gegevens zouden kunnen verkregen worden over de ouderdom van het schip, dat, gezien de baksteenformaten van de funderingen (33 à 28 g à 7 cm), het onregelmatige verloop van de zijmuren en de afwezigheid van steunberen in substantie nog romaans kan zijn. Het romaanse kerkje bestond dus uit de gebruikelijke delen, een Westtoren, een schip en een smaller koor, waarvan de absis uitwendig met en rondboogfriezen versierd is geweest. J. J. F. W. VAN AGT

Vergelijkbare documenten

Over de kerk van Marum

Over de kerk van Marum De kerk van Marum is een van de oudste bakstenen kerken in Groningen. Het oudste gedeelte, het koor, dateert uit de 12 e eeuw. De toren is 13 e -eeuws. De preekstoel werd in 1826