Praktijkfiches 3 Voorbeelden uit de praktijk 11 Kringmaaksels De Kringwinkel 13 Infofiches voor scholen Leefmilieu Brussel 18

Transcriptie

1 1 Inspiratiebundel

2 Beste leerkracht, Welkom bij het project Second Ben jij geboeid door het verhaal achter onze spullen? En wil je dit graag tot bij jouw leerlingen brengen? Dan is dit het ideale project voor jou. Ontdek in het inhoudelijke luik meer over de achtergrond van onze spullen en de bijhorende grondstoffenproblematiek. Ga daarna samen met je leerlingen aan de slag in het praktische luik. Hierin gaan jullie op zoek naar acties waarin oude spullen een tweede leven krijgen. Deze bundel ondersteunt je bij de praktische uitwerking van je eigen project op school. Het geeft je een beeld van de verschillende richtingen die je uit kan. Blader er dus zeker even door en raak geïnspireerd door de handige praktijkfiches, praktijkvoorbeelden van andere scholen, Kringmaaksels van De Kringwinkel en Infofiches voor Scholen van Leefmilieu Brussel. We wensen je graag een boeiend een creatief project. Meer info: Praktijkfiches 3 Voorbeelden uit de praktijk 11 Kringmaaksels De Kringwinkel 13 Infofiches voor scholen Leefmilieu Brussel 18 2

3 Praktijkfiches 3

4 Praktijkfiche Repair Café Stappenplan Vooraf Wie zal dit project trekken? Leerkrachten samen met leerlingen? Of leerlingen als project binnen bijvoorbeeld integrale opdrachten? Ga je schoolspullen repareren of laat je leerlingen voorwerpen meebrengen? Kies op voorhand wat je precies wil herstellen (en communiceer dat duidelijk): fietsen, meubels, elektrische apparaten, kleding, speelgoed, Dit zal samenhangen met de experten die je vindt: leerkrachten, handige (groot) ouders of andere externen die de reparaties kunnen begeleiden of uitvoeren. Spreek goed af met de reparateurs welk herstelgerief ze nodig hebben en wie daarvoor zal zorgen. Zoek een geschikte locatie + geschikt moment: tijdens de lessen, op een v ormingsdag, tijdens de middag, tijdens een schoolfeest Maak voldoende reclame via facebook, schoolkrant, affiches, in de klassen Tijdens Zorg dat er duidelijke afspraken zijn over hoeveel een leerling mag meenemen. Voorzie een duidelijke planning van wie wanneer mag langskomen. Zo is er geen overrompeling en blijft het overzichtelijk. Achteraf Wat met de spullen die aan het einde van de dag niet hersteld konden worden? Nemen leerlingen die terug mee naar huis of wordt het gebundeld om naar het containerpark te brengen? Nodige materialen Geschikte ruimte (groot genoeg) Tafels + stoelen Kapotte spullen + herstelgerief Uitleg over verloop en werkwijze om op te hangen in het lokaal 4

5 Tips en aandachtspunten Tijdsbesteding Zorg dat je leerlingen ook weten wat het nut is van het organiseren van een Repair Café. Dit kan zowel vooraf als tijdens. Zoek je nog experts? Zet een samenwerking op met een lokale vakschool, betrek vakmensen en professionele reparateurs of vraag na bij Netwerk Bewust Verbruiken of zij niemand kennen in je buurt. Via de kringwinkel Antwerpen kan je reparatiekoffers huren. 2 lesuren tot een hele dag Bijkomende informatie 5

6 Praktijkfiche Speelplaats 2.0 Stappenplan Vooraf Wie zal dit project trekken? Een trekkersteam bestaande uit zoveel mogelijk schoolbetrokkenen: leerlingen, ouders, leerkrachten, een directielid, de technisch verantwoordelijke van de school, eventueel een begeleider van een organisatie. Hoe ga je aan de slag? Stel een goede groep samen. Bevraag wat de groep wil veranderd zien aan de speelplaats. Doe ook een oproep aan alle schoolbetrokkenen, ook zij die een minder groot engagement willen opnemen of die niet graag vergaderen. Lanceer bijvoorbeeld een vraag of een ideeënbus en beloon het beste idee. 1. Formuleer op basis van 2 en 3 een duidelijke doelstelling: bv. de speelplaats mooier en aangenamer maken met afvalmaterialen en geupcyclede groenbakken of betere afvalverzameling en -sortering met herbruikbare bakken op de speelplaats. 2. Houd rekening met veiligheidsvoorschriften op de speelplaats. 3. Maak een maquette die aanpasbaar is door anderen, zet ze op een openbare ruimte met materiaal zodat iedereen kan bijwerken / tekenen / schilderen en vernielen, want dat is ook een mening. 4. Ga ook na of je mensen in de school hebt die beter werken met een andere methodiek dan degene die jij hanteert: de ene maakt graag maquettes, de andere gaat liever tekenen of maakt liever een reportage live op de plek waar verandering moet komen. 5. Plaats je project in de kijker, bv. op de opendeurdag of via Facebook, de schoolkrant Tijdens Stel een werkplan op waarin rekening wordt gehouden met prioriteiten, financiële en praktische voorwaarden. Zoek naar goede partners en maak afspraken met directie. Haal zoveel mogelijk schoolbetrokkenen bij de uitvoering van het project: van materiaalinzameling over ontwerpen, lassen, timmeren, verven enz. van bijvoorbeeld sorteersystemen, leuke zitbanken, groentebakken tot promotie: ouders, leerkrachten, praktijkklassen, talenklassen, iedereen kan zijn steentje bijdragen en zal zich zo beter verbonden voelen met het project. 6

7 Achteraf Zorg dat je project ingebed raakt in een groter geheel en dat ook nieuwe leerlingen weten wat er achter schuilt. Koppel veel terug naar het grotere publiek (de schoolpopulatie) en ga op zoek naar een gedeeld verhaal, enkel en alleen door een gedeeld verhaal blijven zulke mooie projecten groeien. Denk eraan dat ook nieuwe spullen gemaakt van afvalmaterialen onderhouden moeten worden om zelf niet opnieuw afval te worden. Wie zal dit doen? Denk aan een volgende stap voor het jaar erop Nodige materialen Allerlei weersbestendig afvalmateriaal, knutselmateriaal Tips en aandachtspunten Informeer en sensibiliseer: je afvalsortering of groentebak mag nog zo mooi zijn, als leerlingen niet weten waarvoor ze dienen of niet geloven in het project worden ze niet gebruikt. Tijdsbesteding Minstens enkele dagen, verspreid over een langere periode. Bijkomende informatie 7

8 Praktijkfiche Weggeefwinkel Stappenplan Vooraf Wie zal dit project trekken? Leerkrachten samen met leerlingen? Of leerlingen als project binnen bijvoorbeeld integrale opdrachten? Kies een bepaald thema zodat het overzichtelijk blijft: schoolmateriaal, vrije tijd, kleding Zoek een geschikte locatie + geschikt moment: tijdens de lessen, op een vormingsdag, tijdens de middag, tijdens een schoolfeest Hoe wordt de inzameling geregeld? Op voorhand of op de dag zelf? Maak voldoende reclame via facebook, de schoolkrant, affiches Leerlingen moeten goed geïnformeerd zijn over wanneer ze hun spullen mogen binnen brengen. Tijdens Zorg dat er duidelijke afspraken zijn over hoeveel een leerling mag meenemen. Voorzie een duidelijke planning van wie wanneer mag langskomen. Zo is er geen overrompeling en blijft het overzichtelijk. Nodige materialen Tips en aandachtspunten Tijdsbesteding Bijkomende informatie Achteraf Wat met de spullen aan het einde van de dag? Leerlingen nemen de overgebleven spullen terug mee naar huis of de spullen worden naar de kringwinkel of een lokaal sociaal initiatief gebracht. Geschikte ruimte Tafels + eventueel tafellakens Uitleg over verloop en werkwijze, op te hangen in het lokaal Hamer er voldoende op dat de spullen die leerlingen binnen brengen in goede staat zijn, geen afval. Zorg dat je leerlingen ook weten wat het nut is van het organiseren van een weggeefwinkel. Dit kan zowel vooraf als tijdens. Halve of hele dag 8

9 Praktijkfiche Upcyclen: bekerlamp Stappenplan Stap 1: De basis Begin met het vastnieten van drie bekertjes. Dit is de basis waar je de rest zal op vastmaken. De onderste nietjes zullen het gemakkelijkst gaan, de nietjes aan de bovenkant kunnen er soms voor zorgen dat het plastic scheurt. Indien je kartonnen bekertjes gebruikt, kan je deze ook lijmen. Stap 2: Bouw verder en verder en verder... Nu je de basis hebt gemaakt, kan je deze verder uitbouwen. Vanwege de kegelvorm van de bekertjes, krijg je vanzelf een (soort van) ronde vorm. Laat een gat open voor het laatste bekertje. Stap 3: De lamp plaatsen Neem nu het laatste bekertje, verwarm de pen en brand een gat in de bodem. Plaats de grote schroef aan de onderkant, maak een knoop in de elektrische draad en haal deze langs de buitenkant door het gat. Bevestig de draad met wat split- pennetjes door gaten (die je met de pen hebt weggesmolten) en zet ze vast met kleine schroeven om te voorkomen dat de pennetjes eruit glippen. Je kunt het bekertje nu gemakkelijk verwijderen om de lamp te verwisselen als die stuk is. 9

10 Nodige materialen Tips en aandachtspunten Plastic bekertjes Nietjesmachine of lijm Kabel met contactdoos Energiezuinige lamp Splitpennen Grote ring (schroef) Kleine ring (schroef) Warmtebron (bijvoorbeeld een aansteker) Scherpe metalen pen (bijvoorbeeld een kraspen) van dezelfde dikte als de draad Shop eens thuis: Ga eens in huis op zoek naar spullen waar je op uitgekeken bent. Met een beetje creativiteit kan je deze weer een nieuwe look geven. Je kan het zo gek niet bedenken; stoelpoten als kandelaars of lampenkapjes van oude stof. Tweedehandswinkels: Kringloopwinkels zijn de ideale plek om spullen te vinden voor upcycling. Fotolijsten, schaaltjes, kaarten en oude boeken zijn dingen die je gemakkelijk kan transormeren en niet zoveel kosten. Gooi het niet weg - bewaar het: Soms is het moeilijk om iets waardevols weg te gooien. Als je twijfelt of je iets zal bewaren of weggooien, kijk er dan eens met creatieve ogen naar en misschien is het wel geschikt om te upcyclen. Maak gebruik van goede voorbeelden: Schaam je niet om iets te kopiëren of geïnspireerd te raken door een artikel in een tijdschrift of op een blog. Tijdsbesteding Bijkomende informatie 4 uur Bron Voor meer upcycling projecten kijk eens op: of 10

11 Voorbeelden uit de praktijk 11

12 Voorbeelden uit de praktijk Handelsinstituut Regina Pacis Tielt: Wereldburgerschapstraject Doelgroep: 1e, 2e en 3e graad BSO/TSO Projectomschrijving: In de lessen extra aandacht besteden aan duurzaam omgaan met de natuurlijke rijkdommen en het milieu, stilstaan bij ons consumptiegedrag en elkaar en de leerlingen stimuleren tot consuminderen. Geef oude spullen een tweede leven wordt de slogan. De link met de Noord-Zuid problematiek en de sociale rechtvaardigheid wordt aangehaald. De directie, leerkrachten van alle graden en verschillende diciplines, leerlingen en ouders worden betrokken bij het project. Naast de informatieve luik van het project, dat gebeurt via lesinhoud en informatieve momenten (vb op mondiale dag) wordt ook praktisch te werk gegaan. Dit via workshops, repaircafé, ruilboekenkast, mini-onderneming, extra aandacht voor sorteren en de vermindering van de afvalberg... Gebruikte materialen: Kurken, yoghurtpotjes, oude kerstballen, knopen, oude kaarsen, restjes stof, blikken Doelgroep: 2e en 3e graad ASO Sint-Jozefslyceum Knokke-Heist: Vormingsdag Projectomschrijving: Tijdens de mondiale dag worden theoretische en praktische workshops georganiseerd: spel Wie wordt ondernemer van het jaar, creatief met afvalmateriaal, Heavy Metal, Uw GSM is goud waard,... De creaties worden aan het einde van de dag verkocht t.v.v. Broederlijk Delen. Gebruikte materialen: oude jeansbroeken en afvalmateriaal Technisch Instituut Sint-Lodewijk Genk: Projectwerking Interieurelementen Doelgroep: 2e graad BSO Houtbewerking Projectomschrijving: In opdracht van studio Globo maken de leerlingen met recyclagemateriaal een zitbank, drie groenvlotters met houten terrastegels en een winkeltoog. Deze zullen dienst doen in het nieuwe atelier van Studio Globo. Daarnaast wordt er in de lessen PAV en godsdienst gewerkt rond de grondstoffenthematiek. Gebruikte materialen: Paletten, hergebruik materialen Studio Globo en kasten uit de kringloopwinkel 12

13 Kring maaksels De Kringwinkel 13

14

15

16

17

18 Infofiches voor scholen Leefmilieu Brussel 18

19 3.2. VERPAKKINGEN 1. Spoor de kinderen aan om kraantjeswater te drinken (geen afval en goedkoper dan water uit flessen). 2. Vraag de ouders, via de lijst met schoolmateriaal, om hun kind een herbruikbare drinkbeker en een brooddoos mee te geven. 3. Stel de leerlingen van het middelbaar voor een winkeltje met gezonde tussendoortjes te openen: zij kunnen producten met minder verpakkingen aanbieden (fruit, fruitsap in een glas, bekers met statiegeld) en een verantwoord aankoopgedrag belonen met duurzame getrouwheidscadeautjes. Dit project kan zelfs in de vorm van een minionderneming worden uitgewerkt. 4. Installeer drinkwaterfonteintjes. 5. Organiseer afvalarme versnaperingen door de ouders volgens een beurtrol de tussendoortjes voor de hele klas te laten verzorgen (waarvoor grotere verpakkingen worden gebruikt, en dus minder afval wordt voortgebracht). 6. Zet waterkannen in de refter en in de klas, en las regelmatig een waterpauze in. 7. Voeg een nieuwe regel toe aan het schoolreglement (verbod op drankkartonnetjes, ). 8. Stel de directie voor de automaat met wegwerpverpakkingen te vervangen door een automaat met glazen flesjes met statiegeld die de leverancier terugneemt en terugbetaalt PAPIER 1. Zet bakken met kladpapier. 2. Druk dubbelzijdig en/of in kleiner formaat af (2 pagina s op een blad): 50% papier uitgespaard! 3. Schrijf uw vel papier volledig vol voor u een nieuw neemt. 4. Communiceer zoveel mogelijk via met de ouders. Indien dit niet mogelijk is, geef uw berichten dan door per gezin in de plaats van per kind, en gebruik halve bladen papier. 5. Haal de lege vellen papier uit de schriften van de leerlingen op het einde van elk schooljaar. 6. Gebruik handboeken in plaats van gefotokopieerde cursussen, en laat ze meerdere jaren meegaan. 7. Haal uw boeken in de bibliotheek in plaats van ze aan te kopen. Organiseer verkoopdagen van tweedehandsboeken of een boekenleensysteem tussen leerlingen. 8. Stel voor de sticker geen reclamedrukwerk op de brievenbus van de school te hangen (gratis aan te vragen via de website van Leefmilieu Brussel of op ). 9. Vraag de ouders via de lijst met schoolmateriaal om bij voorkeur schriften en kladblokken in gerecycleerd papier te gebruiken. 10. Stel de directie voor een bepaling over gerecycleerd papier op te nemen in de contracten met de leveranciers van kantoorpapier, toiletpapier, keukenrol, servetten, schriften enz KOOP MINDER EN BETER 1. Stel samen met de leerlingen en de andere leerkrachten een lijst van schoolmateriaal op, en zet erbij welke materialen opnieuw gebruikt kunnen worden. Beveel milieuvriendelijke producten aan. 2. Laat niet alle leerlingen hetzelfde boek kopen, maar voer een systeem van doorgeefboeken in, of ga naar een winkel met tweedehandsboeken. 3. Stop de Twaalf gouden regels voor een groene boekentas (die u vindt in het pedagogisch dossier Afval: beter voorkomen, p. 31) bij het lijstje met schoolgerief. 4. Vraag de ouders bij voorkeur neutraal schoolmateriaal aan te kopen, en organiseer een workshop schriften en mappen PAGINA 4 VAN 7 - FICHE AFVAL NL DECEMBER 2014 THEMATISCHE FICHE VAN DE PROJECTOPROEP VOOR SCHOLEN

20 versieren om het merkeffect tegen te gaan. Leg dit project ook uit op de lijst met materiaal! 5. Organiseer een rommelmarkt of een ruilbeurs zodat de leerlingen het materiaal dat ze niet langer nodig hebben, kunnen verkopen of ruilen. 6. Doe een oproep aan de ouders om de klasbibliotheek of de spelletjeskast van de naschoolse opvang te vullen met tweedehands materiaal. 7. Organiseer kraampjes met tweedehands boeken en kleding op het schoolfeest. 8. Zijn er kledingstukken die bij de verloren voorwerpen blijven liggen? Was ze en breng ze naar een tweedehandswinkel op het einde van het schooljaar GEVAARLIJK AFVAL 1. Beperk het gebruik van batterijen door rekenmachines op zonne-energie en materiaal zonder batterijen te gebruiken en aan te bevelen. Werk ook zoveel mogelijk met netstroom, want dat is minder vervuilend. 2. Gebruik oplaadbare batterijen en beveel ze ook aan op de lijst met schoolgerief. 3. Zet een batterijlader in de klas, om de kinderen aan te moedigen met oplaadbare batterijen te werken. 4. Pas het lettertype in computerprogramma s zo aan dat u minder inkt gebruikt bij het afdrukken. 5. Zet inzamelbakken voor inktcassettes en vraag de directie te informeren bij de leverancier of er minder schadelijke inkten bestaan en of de cassettes kunnen worden gevuld, of laat de cassettes recycleren door een onderneming binnen de sociale economie. 6. Maak de balans op van het laboratoriumafval in uw school: naam, opslag, ophaling door een erkende onderneming. 4. IDEEËN OM DE HELE SCHOOL WARM TE MAKEN EN HET PROJECT UIT TE DRAGEN Wilt u de nieuwe kennis en de gedane inspanningen delen? Zet een grote bewustmakingscampagne op touw om uw acties en de milieueffecten ervan toe te lichten aan de hele schoolgemeenschap. 1. Organiseer workshops rond het thema Tover iets ouds om in iets nieuws : laat de kinderen knutselen en voorwerpen maken van recuperatiematerialen of afval (spelletjes, miniatuurtjes, vogelhuisjes, spaarpotten, lampenkappen, potloodbakjes, beeldjes, ) en zet een tentoonstelling op touw. 2. Organiseer een fancy fair Afval op het feest, een tombola gedaan met afval (drinkbus, brooddoos, herbruikbare boodschappentas, ), een bar met gearomatiseerd water, 3. Organiseer een stand Weg met afval! tijdens de schoolfeesten: knutselen, ballentent, waterbar, 4. Doe mee aan de Europese Week voor AfvalVermindering (EWAV). U ontvangt dan leermiddelen om u te helpen een project voor minder afval op te zetten. Ga naar de website van Leefmilieu Brussel voor meer informatie. 5. Stuur een brief naar de ouders of geef de kinderen een fiche mee met tips voor afvalarme versnaperingen (drinkbus, brooddoos, geen zilverpapier, stoffen servetten, ), en met het voorstel de nodige materialen samen aan te kopen. 6. Stel didactische borden over afval op school op, met een mondelinge of schriftelijke voorstelling voor de hele school. 7. Werk een reclamecampagne uit met affiches en slogans, radio- of videospots, een miniwebsite, evenementen enz. 8. Neem deel aan de actie Zero Afval (voorheen Récup Attitude) van GoodPlanet Actions. PAGINA 5 VAN 7 - FICHE AFVAL NL DECEMBER 2014 THEMATISCHE FICHE VAN DE PROJECTOPROEP VOOR SCHOLEN

21 9. Organiseer een informatiesessie om de resultaten van de diagnosestelling mee te delen aan de leerlingen van de school en aan de directie. 10. Laat het Handvest Stop Afval ondertekenen in elke klas en in het leerkrachtenlokaal, en een Handvest tegen verspilling in de refter. 11. Houd een wedstrijd: wie ontwerpt de mooiste kladpapierbak? 12. Stel papierinspecteurs aan in elke klas, die de gele zak wegen op het einde van de week. 13. Organiseer een dag kraantjeswater = zero afval. 14. Organiseer een recuperatieactie: rommelmarkt, kledingbeurs, inzameling van spelletjes, boeken, schoolmateriaal, en verdeel de opbrengst onder ondernemingen van de sociale economie (het Leger des Heils, Oxfam- Solidariteit, Spullenhulp, La Poudrière, Terre). 15. Zamel kleding in en organiseer een stylingwedstrijd met naaiworkshops. En waarom niet afsluiten met een modeshow! 16. Organiseer een bezoekje aan de afvalverbrandingsoven, een landbouwbedrijf of een grootkeuken, om te begrijpen waar ons eten vandaan komt en waar het belandt. 5. IDEEËN VOOR SCHOOLPROJECTEN Ik wil wel een project starten om minder afval te produceren, maar hoe ga ik te werk? 5.1. FICHES VAN SCHOOLPROJECTEN Bekijk de fiches van schoolprojecten op onze website Thema Afval, rubriek Op school > Projecten van scholen 1. KTA Jette: Afvalpreventie in het middelbaar: een illusie? Milieuzorg is een belangrijk werkdomein voor het KTA Jette, en dat is niets nieuws. Afvalpreventie is een van hun stokpaardjes. 2. Athénée Alfred Verwée : Een handendrogerfiets Een fiets bouwen die de handen droogt. Wat een gek idee! Op het Athénée Alfred Verwée hebben de leerlingen zich op een recuperatieproject gestort, en er staat geen rem op hun creativiteit! 3. Ecole Saint-Joseph Saint-Rémy: Stap voor stap naar minder afval Hoe kan ik de hoeveelheid afval die de school binnenkomt, verminderen? Een leerkracht en zijn klas van het vierde leerjaar van de school Saint-Joseph Saint-Rémy hebben het experiment aangedurfd. Het project beoogt de vermindering van afval, dus nog voor de sorteerfase! 4. Institut Saint-Anne: Recupereren op school Kunnen we de dag "Zero afval beschouwen als springplank voor een reeks kringloopacties die enkele weken eerder plaatsvonden? Dat was het plan van de cyclus 5-8 van het Institut Sainte-Anne. Op het programma: een boekenruilmarkt, een kledinginzameling en een tentoonstelling voorwerpen die een tweede leven krijgen. 5. Institut de Mot-Couvreur: Een moestuin en een compostvat op de speelplaats Groenten verbouwen op een speelplaats, geduldig toekijken hoe ze groeien en, op een mooie dag, proeven van de oogst. Dat is het project van het 5 e en 6 e jaar van de middelbare school Institut De Mot-Couvreur. Hier werd ook compostbak gebouwd uit recuperatiemateriaal! 6. Saint-Vincent de Paul: Een geslaagd recept! In 2010 ging deze Elsense school de uitdaging aan: minder afval produceren. Een jaar later zijn tal van projecten ontstaan, en zijn de verschillende aspecten van duurzame ontwikkeling doorgesijpeld in de school dankzij een super gemotiveerd ecoteam. 7. Institut Paul-Henry Spaak: Een buitengewone ontmoeting Een milieu-educatieproject kan echt wel ver gaan! Dat ontdekten de leerlingen van het instituut toen ze hun directe buur tegenkwamen: de bejaarden uit het home vlakbij de school. Het verband met afval? Lees het zelf in de fiche! PAGINA 6 VAN 7 - FICHE AFVAL NL DECEMBER 2014 THEMATISCHE FICHE VAN DE PROJECTOPROEP VOOR SCHOLEN

22 Meer info en vragen, contacteer projectmedewerker Margot Depraetere _ 02/ layout: Diane Aerts,