PROGRAMMA VAN DE WINTERSCHOOL VAN DE RUSSISCHE KUNST EN CULTUUR

Transcriptie

1 PROGRAMMA VAN DE WINTERSCHOOL VAN DE RUSSISCHE KUNST EN CULTUUR 30 NOVEMBER 4 DECEMBER h30-17h30 DAG 1, de 30 NOVEMBER 10h30-12h00: Les 1. GOUD VAN DE RUSSISCHE ICONEN Meer dan 1000 jaar geleden bekeerde Rusland zich tot het orthodoxe geloof, dat samen met de icoonschilderkunst uit Constantinopel werd overgenomen. Iconen waren één van de middelen om het sterke en spirituele beeld van de nieuw religie te creëren. In korte tijd maakte de Russische icoon zich los van de Byzantijns-Griekse traditie en ontwikkelde zijn eigen stijl. In de eerste lezing zullen we de symboliek van de Russische icoon behandelen en de relatie tussen kunst en religie. Belangrijke figuren: Theophanes de Griek, Andrej Roebljov, Dionisij, Simon Ushakov, Daniil Tsjornyj. 13h00-14h30: Les 2. RAAM NAAR HET WESTEN GEOPEND Met de hervormingen van Peter de Grote zette Rusland koers naar Europa. Het was de eeuw van de Verlichting: de Russische Academie van Kunst werd opgericht, die de eerste professionele Russische kunstenaars begon af te leveren. De nieuwe Russische aristocratie wilde zichzelf op de westerse manier laten schilderen. Om aan hun behoeften te beantwoorden hebben Russische kunstenaars de Europese stijl en techniek overgenomen. Belangrijke figuren: Ivan Nikitin, Andrej Matvejev, Fjodor Rokotov, Dmitri Levitski, Vladimir Borovikovski. 15h00-17h00: Film De Russische muiterij (Русский бунт), gebaseerd op De kapiteins dochter van Aleksandr Poesjkin (2000). 1

2 DAG 2, de 1 DECEMBER 10h30-12h00: Les 3. ITALIAANSE VOETSPOREN IN DE RUSSISCHE ROMANTIEK Na de teleurstelling van de Franse Revolutie wendde de Russische elite zich tot de Romantiek. De nieuwe generatie Russische schilders leefden afwisselend in Rusland en Italië; daarom werd de Russische kunst uit de tijd van Nicolaas I achter de grenzen van de Russische Academie in het zonnige Italië geboren. Deze stroming was vermaard onder de intellectuele elite, waartoe Aleksandr Poesjkin, Nikolaj Gogol en Michail Glinka behoorden. De derde lezing zal gaan over de geboorte en receptie van de Romantiek in Rusland. Belangrijke figuren: Orest Kiprenski, Vasili Tropinin, Silvestr Sjtsjedrin, Karl Brjoellov, Aleksandr Ivanov, Ivan Aivazovski. 13h00-14h30: Les 4. SOCIAAL PORTRET VAN DE RUSSISCHE MAATSCHAPPIJ, WANNEER SCHILDERS HET GEWONE VOLK ONTMOETEN In de tweede helft van de 19e eeuw was de Russische cultuur sociaalkritisch georiënteerd. De kunstenaarsgroep Peredvizjniki (Maatschappij voor reizende kunstexposities) maakte gebruik van het Realisme om de Russische werkelijkheid uit te beelden. Er verschenen nieuwe spelers van niet-adellijke komaf op het Russische kunsttoneel: gouvernantes, verarmde edelen, koopmannen, boeren en courtisanes. De vierde lezing zal over kunst gaan die aan de macht werd geadresseerd. Belangrijke figuren: Pavel Fedotov, Vasili Perov, Ivan Kramskoj, Nikolai Nevrev, Grigori Mjasojedov, Vladimir Makovski. 15h00-17h00: Film De wrede romance (Жестокий романс) door Eldar Rjazanov (1984). Gebaseerd op de Zonder bruidsschat (Бесприданница) van Aleksander Ostrovsky (1878). 2

3 DAG 3, de 2 DECEMBER 10h30-12h00: Les 5. RUSLAND ZONDER GRENZEN In de loop van de 19e eeuw werd het Russische landschap systematisch gemythologiseerd. De uitgestrektheid van het Russische natuurschoon bracht schrijvers en dichters als Sergej Aksakov, Ivan Toergenjev, Anton Tsjechov en Fjodor Tjoettsjev rust. De vijfde lezing zal gaan over het contrast tussen de sociale instabiliteit in de Russische samenleving en de verzinnelijk, melancholische en sprookjesachtige landschapsschilderijen. Belangrijke figuren: Alexej Venetsjanov, Grigori Soroka, Aleksej Savrasov, Archip Koeindzji, Isaak Levitan, Ivan Sjisjkin, Michail Nesterov, Andrej Rjaboesjkin, Viktor Vasnetsov. 13h00-14h30: Les 6. OPTEKENINGEN UIT DE OORLOG Tussen 1867 en 1884 ging de Russische militaire schilder Veresjtsjagin mee op veldtochten, onder meer in Turkestan, India en de Balkan. In deze periode stonden het Russische en het Britse Rijk voor het probleem van de afscheiding van de koloniën in Midden-Azië. Op de doeken van Veresjtsjagin kan men het contrast tussen het mooie landschap in de oriëntalistische stijl en de verschrikkingen van de oorlog zien. Sommige van deze schilderijen spreken de traditionele associatie van oorlog met het individuele heroïsme tegen: op deze schaal was er geen plaats meer voor helden, in de massale oorlogsmachine die toen op gang zou komen. In de zesde lezing zullen we de artistieke behandeling van de oude en dubbelzinnige relatie tussen civilisatie en oorlog analyseren. Belangrijke figuren: Vasili Veresjtsjagin, Vasili Polenov, Konstantin Makowski. 15h00-17h00: Film De Turkse Gambit (Турецкий Гамбит) door Djahongir Faziev (2005), geschreven door Boris Akoenin. 3

4 DAG 4, de 3 DECEMBER 10h30-12h00: Les 7. DE WEG NAAR DE REVOLUTIE Vanaf de jaren 1860 nam de Russische revolutionaire beweging Narodniki radicalere vormen aan. In deze context begonnen veel Russische intellectuelen en schrijvers, onder wie Leo Tolstoj, Fjodor Dostojevski, Nikolaj Tsjernysjevski en Ilja Repin, na te denken over de aard van de macht en over de passiviteit van het Russische volk. In de zesde lezing gaan we, aan de hand van kunst uit die periode de intellectuele ommekeer analyseren, die aan de politieke revolutie voorafging. Belangrijke figuren: Ilja Repin, Nikolai Jarosjenko, Abram Archipov, Illarion Prjanisjnikov, Vasili Soerikov. 13h00-14h30: Les 8. PETERSBURGSE MELANCHOLIE IN HET FIN DE SIÈCLE De Petersburgse elite werd overvallen door fin de siècle-gevoelens en wendde zich tot herinneringen aan het verleden. Het decadente kringetje van schilder Benois dat uitgroeide tot de kunstenaarsbeweging Mir Iskoesstva (Wereld van de Kunst) heeft de wereld verrijkt met de nieuwe esprit van Djagilev s Les Ballets Russes. De achtste lezing zal gaan over het Russische symbolisme, over de nieuwe mythologie van St. Petersburg en over het zoete verdriet van het naderende einde. Belangrijke figuren: Alexandre Benois, Konstantin Somov, Jevgeni Lansere, Viktor Borisov-Moesatov, Michail Vroebel, Valentin Serov. 15h00-17h00: Film De Zonnesteek (Солнечный удар) door Nikita Michalkov (2014). Gebaseerd op het boek van Ivan Boenin. 4

5 DAG 5, de 4 DECEMBER 10h30-12h00: Les 9. DE WEG NAAR ABSTRACTIE De Russische avant-garde ging zich aan het begin van de 20e eeuw bezighouden met abstractie, kubisme, kubo-futurisme, suprematisme en constructivisme. De schilders hebben met het realisme gebroken en de abstracte kunst omarmd. Met al die -ismen wilde men met geometrische vormen en pure kleur een nieuwe wereld bouwen en de algemeen aanvaarde betekenis van kunst bevrijden. In de negende lezing zullen we bekijken hoe kunstenaars proberen om verder te kijken dan schilderen alleen, en de dialoog tussen schilderkunst, muziek en poëzie tot stand te brengen. Belangrijke figuren: Wassily Kandinsky, Marc Chagall, Kazimir Malevitsj, Natalja Gontsjarova. 13h00-14h30: Les 10. HET LEVEN IS BETER GEWORDEN, HET LEVEN IS VROLIJKER GEWORDEN: MADE IN THE USSR Om de ideologie van het nieuwe Sovjet imperium te bedienen werd het constructivisme vervangen door het Stalin-classicisme in de bouwkunst en door het socialistisch realisme in schilderkunst. Er kwam een geheel nieuwe Sovjet mens in de kunst, die op klassieke beelden leek: atletisch, arbeiders met gereedschap in de hand, optimistische skilopers, glimlachende leiders die betrokkenheid met de schoolkinderen tentoon spreidden en natuurlijk heroïsche vechters voor het Rode leger. In de laatste lezing proberen we het geheim van het leven in een socialistische utopie te ontrafelen. Belangrijke figuren: Aleksandr Dejneka, Aleksandr Samochvalov, Sergej Loechishkin, Aleksandr Laktionov. 15h00-17h00: Film Welkom of geen doorgang (Добро пожаловать, или Посторонним вход воспрещён) door Elem Klimov (1964). 5

6 6