Straattaal. Hermien van Schuppen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Hermien van Schuppen 29 March 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Introductie Les in Opdrachten Opdracht 1 Opdracht 2 Opdracht 3 Opdracht 4 Opdracht 5 Evaluatie Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Introductie Wat is straattaal? In deze les ontdek je dat je in verschillende situaties je taalgebruik aanpast. Op school gebruiken we het Standaard Nederlands voor het spreken en schrijven. Onder het standaard Nederlands vallen ook de dialecten uit verschillende streken in Nederland. Thuis gebruik je deze standaardtaal maar het kan ook zo zijn dat je thuis een andere landstaal spreekt, zoals Arabisch of Engels. Wanneer je met je vrienden praat dan gebruik je andere woorden en uitdrukkingen dan thuis of op school. Dat noemen we groepstaal. Veel jongeren gebruiken bijvoorbeeld Engelse woorden en afkortingen. Andere leeftijdgenoten mixen nog andere talen in hun zinnen. Wanneer dit geen officiële landstaal is, noemen we dat slang. Dit soort jongerentaal noemen we straattaal. Doel van deze opdrachten 1. Je ontdekt passende gesprekssituaties voor formele en informele taal. 2. Je ervaart de voortdurende ontwikkeling van het Standaard Nederlands 3. Je ontdekt de invloed van taalvarianten zoals straattaal en buitenlandse talen op het Standaard Nederlands 4. Je ontdekt de mogelijkheden van taalspel in een zelfgeschreven rap. RTL Nieuws met Loretta Schrijver kn.nu/ww.69aed34 (youtube.com) Om er even in te komen... Loretta Schrijver was jarenlang een goede nieuwslezeres bij RTL Nieuws. Kan jij in eigen woorden navertellen waar zij in het fragment over bericht? Hoe komt het dat er iets raars is aan het fragment. Wat klopt er niet? Pagina 2

4 Les in In deze les werk je voor Nederlands aan 5 opdrachten over straattaal. Als je de opdrachten niet op school afkrijgt dan moet je ze thuis afmaken. Alle opdrachten zijn te vinden op Its Learning, de ELO van school. Je begint met het lezen van de introductie. Je maakt de opdrachten 1 t/m 4. Je maakt als eindopdracht 5 een of twee coupletten voor een rap. Je maakt jouw werk op in Word of Powerpoint of een andere, zelfgekozen vorm. Tot slot presenteer je de rap voor je klasgenoten. Daarmee kan je laten zien wat je geleerd hebt. Je krijgt verschillende tips en links om jouw kennis over straattaal te vergroten. Deze kunnen nog van pas komen als je in gesprek raakt met nieuwe matties. Veel plezier en succes met het uitwerken van de opdrachten. Pagina 3

5 Opdrachten Opdracht 1 Gesprekssituaties Sleep per situatie de taalvarianten naar de juiste foto. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen. Is het formele of informele taal die gesproken wordt? 1. Kies uit formeel - informeel 2. Kies uit de volgende taalvarianten: standaard Nederlands - dialect - groepstaal - straattaal a. Tweede Kamer FORMEEL standaard b. Thuis INFORMEEL standaard of dialect c. Sportveld INFORMEEL standaard of dialect groepstaal d. In de tuin INFORMEEL standaard of dialect e. Sollicitatiegesprek FORMEEL standaard f. Gemeentehuis FORMEEL standaard of dialect g. In de les INFORMEEL standaard of dialect h. Bij vrienden INFORMEEL standaard of dialect groepstaal of straattaal Opdracht 2 Taalvariatie 1 Soms is het nog best lastig om al die varianties in taal te herkennen. Sleep de volgende 8 woorden naar de juiste taalvariant. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen a. b. c. d. Vaktaal: zakelijke taal voor doel en onderneming Groepstaal: onderwereldtaal voor stelen en gevangen zitten Dialect: Limburgs voor bijna en lood Landstaal: Afrikaans voor computer en snelweg target en toko bekans en loeard klauwen en logeren rekenaar en teerweg Pagina 4

6 Taalvariatie 2 Kies het juiste woord uit het rijtje aan de rechterzijde en sleep het naar de goede plaats. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen. Kantoortaal: De secretaresse en de over de tekst. Afrikaans: De gaat met de naar het ziekenhuis. Limburgs dialect: De boer wordt van deze. Onderwereldtaal: De zit niet op te wachten. Beschikbare keuzes: snijdokter, PietjePoppesnor, penose, aerpel, typemiep, moltrein, sparren, begeisterdj Opdracht 3 De Amsterdamse rapper van Surinaamse afkomst, Nina, schreef een rap over straattaal. Veel woorden in de tekst zijn afgeleid van het Engels en het Sranang Tongo (Surinaamse slang). Klik op onderstaande link voor de clip van Nina. Lees daarna de songtekst goed door. Clip van rapper NINA '' Songtekst: - Nina Nina, QF we gaan los spaces Amsterdam Zuid-Oost tot Noord JA TOCH! 1) Een kill is een kerel en een sma een chickie. Zoek je struggle met mij kill, wordt het geheid een fiti. Wandel op me pattas, praat nooit in kaka. En als de baas er is, smoke ik rustig een tabaka. 2) Fawaka? Hoe is het merhaba, conta bai? Voor ieder wat wil skill, anders wordt het maar saai. Ik chill dagelijks met matti's, saghbi's en stanko's, En als je vraagt waar ik woon, dan represent ik DAMSKO. 3) Elke dag in de loco, onderweg naar skoro. Als ik geen kaartje heb, wordt ik zeker gepakt voor boren. Ziet een kill er lekker uit, dan doet tie, anders niet. Doet hij een beetje blij, zijn tegen woorden fanatiek? Is het tijd voor nieuwe outfits, vind je me in de foto. Geheid is het te lauw, dus je tong valt uit je mofo. Pagina 5

7 4) Boek em 180 in 50 zones; SKITTA. Tegenwoordig heeft iedereen in de clic een ribba. [Refrein] Noem het geen loze taal Tis geen gewone taal Het is geen mode taal Ik noem het code taal Het is verboden taal Tis niet voor show, die taal Wie verkoopt die taal? De jeugd ownt die taal 5) Nog steeds heeft niemand doekoes, Betaalt niemand zn boetes. Nu boeken we voor skotoes In de Zuid-Oost straten chillen wij tot laat buiten, En draaien pokoes luid totdat de buren zwaar huilen. Luister, bel de coppa's maar, fok het maar. Zodra ze weg zijn, dan wordt het pas naar. 6) Shit is parra, maar eeh zo gaat het zo vaak; Tori's worden verteld, biri's worden geklaard. Chickies worden gebalt, kills doen gewoon bad. Skotoe wordt gescot, anders is het verraad. En dat is hoe het gaat, in Zuid-Oost op de straat; Wij praten die taal, DIE NIEMAND VERSTAAT! by NINA De songtekst heeft 6 coupletten. Schrijf de woorden op die je niet kent. Zoek de betekenis van de woorden op internet via Opdracht 4 in het woordenboek Watskeburt is een woord dat 10 jaar geleden nog niet bestond. Het is straattaal, bedacht door de Nederlandse band De Jeugd Van Tegenwoordig in Inmiddels staat dit woord in een speciale jongerentaaluitgave van een woordenboek. Pagina 6

8 in het woordenboek Bekijk de woordenboekafbeelding van watskeburt. Wat betekent watskeburt? Kun je bedenken hoe het woord watskeburt is ontstaan? Clip van De Jeugd Van Tegenwoordig Watskeburt (Pinkpop 2015) Songtekst 2 Watskeburt - De Jeugd Van Tegenwoordig [refrein] Je bent een sjembek dat zeurt / Maar je weet niet watskeburt Watskeburt, Watskeburt / Watskeburt, Watskeburt Je bent een MC dat front / Maar je komt niet tot de grond Tot de grond, tot de grond / Tot de grond, tot de grond Je bent een MC met crew / Maar je weet niet wat is nièuw Wat is nieuw, wat is nièuw / Wat is nieuw, wat is nièuw Je bent een sjembek zonder clout / En je bent niet bout it bout 1) Ok dan, Vieze Freddy is aan het gebeuren/ Bout it bout, bout it bout Bout it bout, bout it bout 2) Vieze Freddy, alsof je dat niet wist / En ik drink tot de motherfokking fles leeg is Heb pas doekoe als ik bierflesjes inwissel / Dan ben ik pas stang yo uh, voor shizzle 3) Je lacht maar ik maak hier geen motherfokking grappen / Pus uit m n pik, je kan een lauw biertje tappen Staat te spacen, maar ik ben niet van Star Trek / Ook geen Bussa Bus maar ik breek wel je nek Komt alleen uit m n achterste / Moeders met dochters, ze verachten me Pagina 7

9 Ben van Baksteen, alsof je dat niet ruikt/ Want de één is dik en de ander gebruikt 4) Ik ben tuig, van de eerste klasse / En je wast je handen al tijdens het plassen Kijk me aan, je weet precies hoe laat het is / Baksteen, de rest is geschiedenis Watskeburt opgenomen in het woordenboek kn.nu/ww.4d45049 (https) in het woordenboek In deze tekst staan veel woorden die niet in een woordenboek Nederlands staan. Dit zijn vooral straattaalwoorden. In een speciaal woordenboek kan je veel van deze onbekende woorden opzoeken. Zoek de betekenis van minimaal woorden uit het lied 'Watskeburt' die je niet kent. Hieronder staat de link naar het straatwoordenboek. Opdracht 5 Deze eindopdracht mag je samen met een klasgenoot uitwerken. 1. Schrijf een of twee coupletten voor het lied Watskeburt of het nummer. 2. Maak het couplet op in Word, Powerpoint, Canva of een andere vorm. 3. Presenteer het couplet aan de klas, voorgedragen of gerapt. Voorwaarden: Het couplet heeft minimaal vier regels Het rijmschema is a-a-b-b Gebruik minimaal een straattaalwoord of een woordgrapje Pagina 8

10 Evaluatie Zelftoets Als je vier van de vijf vragen goed beantwoordt dan mag je ervan uitgaan dat jij je wel kan redden op straat. Vraag 1 Een rus is a. een rechercheur b. een inwoner van Rusland c. een berg Vraag 2 Doekoe is straattaal voor a. liefje b. gevecht c. geld Vraag 3 Afrikaans is a. een groepstaal b. een landstaal c. slang Vraag 4 'Dan ben ik pas stang yo uh, voor shizzle' ( DeJeugd Van Tegenwoordig, Watskeburt) Stang betekent a. stoned b. leuk, gezellig c. buis Vraag 5 is een taalvariant die invloed heeft op het Standaard Nederlands. a. onjuist b. juist Reflectievragen 1. Door de lessenserie heb ik meer geleerd over variatie in taal omdat Het leukst om aan te werken vond ik Een volgende keer pak ik mijn werkwijze anders aan bij... Pagina 9

11 Pagina 10

12 Antwoorden Om er even in te komen... Loretta Schrijver was jarenlang een goede nieuwslezeres bij RTL Nieuws. Kan jij in eigen woorden navertellen waar zij in het fragment over bericht? Hoe komt het dat er iets raars is aan het fragment. Wat klopt er niet? Er klopt zeker iets niet! Het beeld dat je ziet is echt: een formele nieuwsuitzending. Maar de nieuwlezer gebruikt een soort straattaal -slang- en dat is een informele taal. Het bericht in standaard Nederlands: 'Minder Nederlanders zijn vorig jaar gedood. Het aantal doden in Nederland lag vorig jaar met 198 op het laagste peil in 10 jaar. 70% van de slachtoffers was een man. Ze werden voornamelijk met een geweer omgebracht, terwijl meiden/vrouwen met een mes werden gestoken. Tweederde van de meiden ging dood in hun eigen huis, bij de mannen ging het om de helft.' Gesprekssituaties Sleep per situatie de taalvarianten naar de juiste foto. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen. Is het formele of informele taal die gesproken wordt? 1. Kies uit formeel - informeel 2. Kies uit de volgende taalvarianten: standaard Nederlands - dialect - groepstaal - straattaal 1. e 2. g 3. h 4. a 5. b 6. c 7. f 8. d Taalvariatie 1 Soms is het nog best lastig om al die varianties in taal te herkennen. Sleep de volgende 8 woorden naar de juiste taalvariant. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen. 1. a 2. c 3. b 4. d Taalvariatie 2 Pagina 11

13 Kies het juiste woord uit het rijtje aan de rechterzijde en sleep het naar de goede plaats. Klik op 'reset' om opnieuw te beginnen. Kantoortaal: De secretaresse en de typemiep sparren over de tekst. Afrikaans: De snijdokter gaat met de moltrein naar het ziekenhuis. Limburgs dialect: De boer wordt begeisterdj van deze aerpel. Onderwereldtaal: De penose zit niet op PietjePoppesnor te wachten. by NINA De songtekst heeft 6 coupletten. Schrijf de woorden op die je niet kent. Zoek de betekenis van de woorden op internet via Pagina 12

14 Vertalingen per couplet: 1) struggle = gevecht fiti pattas kaka tabaka = gevecht = schoenen = slecht, vervelend = sigaret 2) Fawaka = hoe gaat het? skill matti Saghbi = goede rapper = vriend = vriend Stanko = stinkerd DAMSKO = Amsterdam 3) skoro = school boren = ergens naar binnen gaan zonder te betalen of zonder uitnodiging in de foto = stad te lauw = te gek Mofo = aan de kant gaan 4) SKITTA=ergens maling aan hebben clic = gang Ribba ownen = rijbewijs = beter zijn 5) doekoes = geld skotoe = politie. pokoe = liedje, nummer coppa's = politie 6) parra = paranoïde tori = verhaal biri ballen skotoe = bier = vrijen = politie in het woordenboek Bekijk de woordenboekafbeelding van watskeburt. Wat betekent watskeburt? Kun je bedenken hoe Pagina 13

15 het woord watskeburt is ontstaan? Het Nederlandse woordenboek vermeldt bij watskeburt: wat is er gebeurd? De rappers van de Nederlandse band De Jeugd Van Tegenwoordig gebruiken wordplay (taalspel) in hun teksten. in het woordenboek In deze tekst staan veel woorden die niet in een woordenboek Nederlands staan. Dit zijn vooral straattaalwoorden. In een speciaal woordenboek kan je veel van deze onbekende woorden opzoeken. Zoek de betekenis van minimaal woorden uit het lied 'Watskeburt' die je niet kent. Hieronder staat de link naar het straatwoordenboek. Bijvoorbeeld sjembek = een sukkel, idioot watskeburt = wat is er gebeurd? doekoe = geld stang = leuk shizzle = wiet Vraag 1 Een rus is 1. een rechercheur Dit woord komt uit de groepstaal van de onderwereld. 2. een inwoner van Rusland Een Rus ( met hoofdletter) komt uit Rusland 3. een berg Dit is een woordgrapje Vraag 2 Doekoe is straattaal voor 1. liefje Doekoe betekent geld in het Surinaams. 2. gevecht Doekoe betekent geld in het Surinaams. 3. geld Doekoe betekent geld in het Surinaams. Vraag 3 Afrikaans is Pagina 14

16 1. een groepstaal Afrikaans is de officiele landstaal van Zuid-Afrika. 2. een landstaal Afrikaans is de officiele landstaal van Zuid-Afrika. 3. slang Afrikaans is een officiele landstaal. Vraag 4 'Dan ben ik pas stang yo uh, voor shizzle' ( DeJeugd Van Tegenwoordig, Watskeburt) Stang betekent 1. stoned Stang is slang om uit te drukken dat iets prettig is. 2. leuk, gezellig Stang is straattaal (slang) om uit te drukken dat iets prettig is. 3. buis In deze zin is stang niet een synoniem voor buis. Vraag 5 is een taalvariant die invloed heeft op het Standaard Nederlands. 1. onjuist heeft zeker invloed op het Standaard Nederlands. 2. juist heeft inderdaad invloed op het Standaard Nederlands. Reflectievragen 1. Door de lessenserie heb ik meer geleerd over variatie in taal omdat Het leukst om aan te werken vond ik Een volgende keer pak ik mijn werkwijze anders aan bij... Tops en tips over deze les kan je delen met jouw docent. Alvast veel dank. Pagina 15

17 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Hermien van Schuppen Laatst gewijzigd 29 March 2016 om 21:48 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; Leerinhoud en Nederlands; Mondelinge taalvaardigheid; Woordgebruik en woordenschat doelen (Nederlands); Gesprekken voeren (Nederlands); Afstemming op de gesprekspartner(s); Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad makkelijk Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Trefwoorden nederlands, straattaal, taalvariatie Bronnen Bron RTL Nieuws met Loretta Schrijver Clip van rapper NINA '' Clip van De Jeugd Van Teg...skeburt (Pinkpop 2015) Watskeburt opgenomen in het woordenboek Type Video Link Link Link Pagina 16