Milieurapport WHP en WBP Fryslân

Transcriptie

1 Milieurapport WHP en WBP Fryslân Wetterskip Fryslân Provincie Fryslân 11 september T0956 Definitief

2 Chopinlaan 12 Postbus KB Groningen +31 (0) Telefoon +31 (0) Fax Internet Arnhem KvK Documenttitel Status Milieurapport WHP en WBP Fryslân Definitief rapport Datum 11 september 2008 Projectnaam Projectnummer Opdrachtgever Referentie PlanMER Fryslân 9T0956 Provincie Fryslân Wetterskip Fryslân Auteur(s) ir. P. de Vries, dr. A.J.M. Bos, C. Coumans MSc, dr. L. van Nieuwerburgh, drs. H. Verhoogt, ir. B. Possen Collegiale toets en vrijgave door ir. L.A. Heuer Datum/paraaf..

3 INHOUDSOPGAVE Blz. 1 MILIEUBEOORDELING WATERHUISHOUDINGSPLAN EN WATERBEHEERPLAN Aanleiding Doel PlanMER in relatie tot WHP en WBP Procedure en betrokken partijen Reikwijdte en detailniveau van het milieurapport 5 2 WATERHUISHOUDINGSPLAN EN WATERBEHEERPLAN Inhoud en doelen WHP en WBP Relatie met andere plannen en programma s Europees beleid Nationaal beleid Provinciaal beleid Alternatieven Beschrijving onderwerpen Veiligheidsplan Peilbeheer Boezem Peilbeheer deelsystemen Watervisie Lauwersmeer Watertekort Verdroging Drinkwaterwinning Ruimtelijke reservering primaire kering Zandige keringen Waddeneilanden Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterkwaliteit EHS Samengevat overzicht voorgenomen maatregelen en alternatieven Samenhang voorgenomen maatregelen en alternatieven 37 3 AANPAK MILIEUBEOORDELING Methodiek Inleiding Beschrijving bestaande situatie en autonome ontwikkeling Milieubeoordeling Beschrijving cumulatieve effecten Beoordeling op basis van de Vogel- en Habitatrichtlijn Milieubeoordelingskader Beschrijving diverse milieueffecten Natura 2000-gebieden Verspreiding van bodemverontreiniging Wateroverlast Veiligheid 49 - i - Definitief rapport 11 september 2008

4 3.3.5 Bodem-/Grondwaterkwaliteit (in grondwaterbeschermingsgebieden) Oppervlaktewaterkwaliteit Drinkwatervoorziening Uitstoot CO Archeologie Landschappelijke waarden en waardevolle cultuurlandschappen Cultuurhistorie 51 4 MILIEUBEOORDELING Huidige situatie en autonome ontwikkeling milieuthema s Natura 2000-gebieden Verspreiding van bodemverontreinigingen Wateroverlast Veiligheid Bodem-, grondwaterkwaliteit (in grondwaterbeschermingsgebieden) Oppervlaktewaterkwaliteit Drinkwatervoorziening Uitstoot CO Landschap, cultuurhistorie en archeologie Milieueffecten en mitigerende maatregelen Veiligheidsplan Peilbeheer boezem Peilbeheer deelsystemen Watervisie Lauwersmeer Watertekort Verdroging Drinkwaterwinning Ruimtelijke reservering primaire kering Zandige keringen Waddeneilanden Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterkwaliteit EHS Samenvatting beoordeling milieuthema s Cumulatieve effecten Cumulatieve milieueffecten uit perspectief van de milieubeoordelingscriteria Cumulatieve milieueffecten uit perspectief van de voorgenomen maatregelen Vergelijking milieueffecten voorgenomen maatregelen en alternatieven INTEGRATIE Focus maatregelpakketten Beschrijving milieueffecten focus maatregelpakketten Focus maatregelpakket Zo energiezuinig mogelijk Focus maatregelpakket Laagste kosten Focus maatregelpakket Natuur Innovatie & techniek ii - 11 september 2008 Definitief rapport

5 5.3 Samenvattingstabel Toets voorgenomen maatregelen aan doelstellingen Wetterskip en provincie Fryslân Trends en ontwikkelingen Fryslân: Iepen en Eigen! Missie en Visie Wetterskip LEEMTEN IN KENNIS Kennis over toekomstige ontwikkelingen en effecten hiervan Kennis over exacte effecten Kennis over de exacte invulling van maatregelen 161 BIJLAGE 1. Doorwerking Advies Commissie voor de Milieueffectrapportage in uitwerking PlanMER - iii - Definitief rapport 11 september 2008

6 - iv - 11 september 2008 Definitief rapport

7 1 MILIEUBEOORDELING WATERHUISHOUDINGSPLAN EN WATERBEHEERPLAN 1.1 Aanleiding Wettelijke waterplannen De wettelijke waterplannen van de Provincie Fryslân (het derde waterhuishoudingsplan, WHP) en het Wetterskip Fryslân (het tweede waterbeheerplan, WBP) moeten de komende jaren worden vernieuwd. Op 22 december 2009 moeten die plannen klaar zijn. Naast het WHP en het WBP moet ook het stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijn eind 2009 gereed zijn. Het SGBP zal bestaan uit een samenvatting van de doelen en maatregelen die in de waterplannen van de verschillende overheden zijn opgenomen, voor zover die vallen binnen de werkingssfeer van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De KRW heeft betrekking op de waterkwaliteit. Omdat een aantal waterkwantiteitsmaatregelen, die in de waterplannen worden opgenomen, ook invloed heeft op de waterkwaliteit, zullen deze ook in het SGBP opgenomen worden. Samenwerken aan WHP en WBP De provincie Fryslân en het Wetterskip Fryslân hebben de voorbereidingen voor de waterplannen gezamenlijk opgepakt, waarbij zoveel mogelijk wordt afgestemd met de betrokken gemeenten. De gezamenlijke voorbereiding geldt ook voor het opstellen van het PlanMER. Sinds september 2006 geldt op grond van de wijzigingen van de Wet milieubeheer en het Besluit milieueffectrapportage 1994 de verplichting om een PlanMER op te stellen. Deze verplichting geldt voor wettelijke verplichte plannen: die het kader vormen voor toekomstige projectmer-plichtige of projectmerbeoordelingsplichtige besluiten of; waarvoor een passende beoordeling nodig is op grond van de Natuurbeschermingswet Op grond van deze criteria geldt de PlanMER-plicht ook voor het Provinciaal waterhuishoudingsplan en het waterbeheerplan van het Wetterskip. Definitief rapport september 2008

8 Gebruikte begrippen Op 27 juni 2001 is de Europese richtlijn vastgesteld voor de milieubeoordeling van bepaalde plannen en programma s. Deze verplichting is bekend geworden als Strategische Milieubeoordeling (SMB). Tegelijkertijd is ook de Europese richtlijn voor de milieubeoordeling van bepaalde openbare en particuliere projecten nog steeds van kracht; deze richtlijn is ook wel bekend als milieueffectrapportage (m.e.r.). Nu de Europese SMB-richtlijn is omgezet in Nederlandse wetgeving, zijn er twee soorten milieueffectrapportages: één voor plannen en één voor projecten. Vanwege de duidelijkheid, gebruiken we in deze rapportage de volgende begrippen: Milieubeoordeling plannen Milieubeoordeling projecten Plicht PlanMER-plicht ProjectMER-plicht Procedure PlanMER-procedure projectmer-procedure Milieueffectrapportage planmer projectmer Uit: brochure Milieueffectrapportage van plannen ministerie VROM 1.2 Doel PlanMER in relatie tot WHP en WBP PlanMER Het WHP en WBP beschrijven het gewenste gezamenlijke waterbeleid- en beheer van de provincie Fryslân en het Wetterskip Fryslân. Belangrijke onderwerpen in het WHP en WBP zijn veiligheid, voldoende water en schoon water. De PlanMER-procedure is bedoeld als hulpmiddel om al tijdens de voorbereiding van plannen en programma s de milieueffecten integraal en expliciet in kaart te brengen en niet pas bij de concrete projecten als de milieukeuzes al vaak zijn gemaakt. Juist in de planperiode worden vaak al beslissingen genomen die uiteindelijk grote milieueffecten hebben. Door uitvoering van de PlanMER-procedure tijdens de voorbereiding van de plannen, krijgt het milieubelang een volwaardige plaats in de besluitvorming en worden beleidskeuzes expliciet gemaakt en onderbouwd. Tevens worden in het PlanMER de mogelijke effecten van de plannen en programma s op de Natura 2000-gebieden in beeld gebracht. Het PlanMER past qua abstractieniveau bij het strategische karakter van de keuzes die ten grondslag liggen aan het WHP en WBP. Meerwaarde PlanMER-procedure De ambitie van de provincie en het Wetterskip is om de PlanMER-procedure een integraal onderdeel uit te laten maken van het proces dat moet leiden tot een vastgesteld WHP en WBP. De PlanMER-procedure heeft tot nu toe nog vaak het karakter van een beoordeling van de milieueffecten achteraf. Juist in het eerste traject van de planvorming kan echter de grootste milieuwinst worden geboekt en kunnen te maken keuzes expliciet worden gemaakt. Door de PlanMER-procedure gelijk op te laten lopen met de voorbereiding voor het WHP en WBP ontstaat al in een zeer vroeg stadium inzicht in de gevolgen voor het milieu. Doordat alternatieve beleidskeuzes in beeld worden gebracht levert deze wettelijke verplichte planvorm ook meerwaarde voor de besluitvorming op. De PlanMER-procedure geeft structuur aan het proces en kan op deze wijze bijdragen aan een goede ondersteuning en onderbouwing van de keuzes. 11 september Definitief rapport

9 Zeker wanneer de milieubeoordeling extra argumenten oplevert die kunnen pleiten voor een bepaalde keuze. De PlanMER-procedure heeft verschillende functies in het planvormingsproces van het WHP en WBP. Het biedt een kader voor discussie over de milieuambities en milieuaspecten van het WHP en WBP met betrokken bestuursorganen, instanties en burgers. Het biedt milieu-input voor waterhuishouding en waterbeheer in Fryslân in de toekomst. Alternatieve ontwikkelingsrichtingen worden in beeld gebracht en beoordeeld op hun effecten. De afweging van alternatieven ligt ten grondslag aan de keuzes die gemaakt worden voor het WHP en WBP. Het PlanMER vormt tevens een agenda voor navolgende besluit-m.e.r. en (projectm.e.r.). Het PlanMER geeft een beschrijving van de verwachte cumulatieve milieueffecten van het WHP en WBP. Daarnaast worden voor afzonderlijke grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen alternatieven beschreven en op hun effecten beoordeeld. Bij de start van de PlanMER-procedure voor het WHP en WBP is een deel van de beleidskeuzes voor de inhoud van het WHP en WBP echter al gemaakt. Voor deze planelementen wordt achteraf aangegeven op welke manier milieuoverwegingen daarbij een rol hebben gespeeld. De milieubeoordeling voor deze planelementen heeft het karakter van een beoordeling en een reconstructie van de besluitvorming achteraf. Voor de planelementen waarover nog een beslissing moet worden genomen hebben de milieueffecten middels deze PlanMER-procedure vroegtijdig en transparant een volwaardige plaats gekregen in het (nog plaats te hebben) afwegingsproces. 1.3 Procedure en betrokken partijen Voor de totstandkoming van het PlanMER is aangesloten bij het proces van het WHP en WBP. Daarnaast zijn de wettelijke eisen voor PlanMER uit de Wet milieubeheer van belang. In onderstaand overzicht is weergegeven hoe het proces van het WHP en WBP en het PlanMER gelijktijdig verlopen in de tijd. De wettelijke verplichtingen zijn hierin cursief aangegeven. Definitief rapport september 2008

10 Overzicht procedure PlanMER, gekoppeld aan de relevante stappen van de WHP- en WBP-procedure Procedure PlanMER Relevante stappen procedure WHP en WBP Beoordeling noodzaak PlanMER Openbare kennisgeving* Opstellen startnotitie R&D Vaststellen startnotitie R&D Raadpleging R&D, evt. advies Cmer Opstellen PlanMER Vaststellen PlanMER Ter inzage legging en inspraak op PlanMER Vaststellen ontwerp WHP en WBP Inspraak op ontwerp WHP en WBP Advies Commissie m.e.r. voor natuur Opstellen motiveringsparagraaf Definitief WHP en WBP Evaluatie Toelichting R&D : reikwijdte en detailniveau Cursief : wettelijke verplichting * : de openbare kennisgeving valt samen met het uitbrengen van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau De wettelijke verplichtingen worden onderstaand nader uitgewerkt. Openbare kennisgeving en raadpleging Reikwijdte en Detailniveau De openbare kennisgeving van het voornemen een PlanMER voor het WHP en WBP uit te voeren, vormt de start van de PlanMER-procedure. Na de openbare kennisgeving is de Notitie Reikwijdte en Detailniveau uitgebracht, die als basis dient voor de raadpleging. Na vaststelling van deze notitie door Gedeputeerde Staten van Fryslân en het Dagelijks Bestuur van het Wetterskip, worden instanties geraadpleegd over de reikwijdte en het detailniveau van het PlanMER. Tevens is ten aanzien van de Notitie Reikwijdte en Detailniveau een adviesaanvraag ingediend bij de Commissie voor de Milieueffectrapportage (Commissie m.e.r.). De reacties van de geraadpleegde instanties zijn meegenomen in het PlanMER. Daarnaast is in het PlanMER aangegeven in hoeverre deze afwijkt van hetgeen beschreven is in de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (zie bijlage 1). Opstellen PlanMER Na de raadpleging is het PlanMER opgesteld. In het PlanMER is het volgende aangegeven: de huidige situatie; de autonome ontwikkeling; het beleidskader; de gevolgen voor milieu en omgeving; de cumulatie van effecten; de alternatieven; mitigerende en/of compenserende maatregelen; gevolgen voor andere plannen. 11 september Definitief rapport

11 Ter inzage legging en inspraak op PlanMER en adviesaanvraag Commissie m.e.r. Nadat het PlanMER is aanvaard door Gedeputeerde Staten van Fryslân, het Dagelijks Bestuur van het Wetterskip en Provinciale Staten van Fryslân en het Algemeen Bestuur van het Wetterskip wordt het PlanMER samen met het ontwerp WHP en WBP ter inzage gelegd. In het kader van de beoordeling ten opzichte van natuur wordt tegelijkertijd voor de PlanMER een adviesaanvraag bij de Commissie voor de m.e.r. gedaan. Opstellen motiveringsparagraaf In het definitieve WHP en WBP wordt de doorwerking van de gevolgen van het PlanMER in een motiveringsparagraaf beschreven. Tevens is aangegeven wat er gedaan is met inspraak en het advies van de Commissie m.e.r. Evaluatie In het PlanMER wordt tenslotte aangegeven op welke manier monitoring en evaluatie van effecten zal plaatsvinden. Vaststelling WHP en WBP en PlanMER Tenslotte vindt vaststelling van het definitieve WHP en WBP en het PlanMER plaats door Provinciale Staten van Fryslân en het Algemeen Bestuur van het Wetterskip. 1.4 Reikwijdte en detailniveau van het milieurapport De selectie van onderwerpen die meegenomen worden in de PlanMER is gebaseerd op criteria, die vastliggen in de Europese richtlijn (2001/42/EC) en die zijn geïmplementeerd in de wijzigingen van de Wet milieubeheer en het Besluit milieueffectrapportage. Deze zijn in september 2006 van kracht geworden. In het algemeen geldt dat de reikwijdte van de PlanMER-procedure niet zonder meer kan worden beperkt tot die besluiten van het WHP/WBP die nieuw zijn ten opzichte van het huidig geldende beleid. Met het overnemen van besluiten uit het vigerende WHP en WBP geven Provinciale Staten van Fryslân en het Algemeen Bestuur van het Wetterskip immers aan achter de eerdere beleidsuitspraken uit het vorige WHP en WBP te staan. Dit opnieuw vaststellen kan worden gezien als een heroverweging met hetzelfde resultaat. Daarom kunnen onderwerpen die ook al deel uitmaken van het huidige beleid, toch vallen onder de PlanMER-plicht van het nieuwe WHP/WBP. De volgende criteria zijn gehanteerd voor de selectie van de onderwerpen voor de PlanMER: A. Activiteiten van de onderdelen C- en D-lijst van de bijlagen bij het Besluit m.e.r Aan de hand van de onderdelen C- en D-lijst van de bijlagen het Besluit m.e.r en de provinciale milieuverordening (komt binnenkort te vervallen) is getoetst of het WHP/WBP kaderstellende uitspraken doet over onderwerpen die projectmer-plichtig (onderdeel C van de bijlage) of projectmer-beoordelingsplichtig (onderdeel D van de bijlage) zijn. Dat zijn bijvoorbeeld uitspraken over de aanleg van een waterweg, vergroten/verdiepen van een hoofdvaarweg, de inrichting van het landelijk gebied met een oppervlakte van 250 ha of meer, de aanleg van een primaire waterkering, etc. Definitief rapport september 2008

12 Rekening is gehouden met het feit dat volgens de wijzigingen van de Wet milieubeheer (september 2006) van kaderstelling sprake is, indien de toon wordt gezet en bijvoorbeeld de peilhoogte voor het oppervlaktewater, zoekgebieden, locaties en tracés worden aangegeven. B. Activiteiten van invloed op Natura 2000-gebieden Aan de hand van een kaart met de natura2000-gebieden in de Provincie Fryslân is getoetst welke kaderstellende beleidsuitspraken en/of kleinschaligere activiteiten in het WHP en WBP significante gevolgen kunnen hebben voor de milieukwaliteit in deze beschermde natuurgebieden. Indien mogelijk sprake is van significant negatieve gevolgen in één van de Natura 2000-gebieden dient over die beleidsuitspraken een passende beoordeling te worden uitgevoerd. Tevens is die kaderstellende beleidsuitspraak daarmee ook PlanMER-plichtig. C. Stand van zaken besluitvorming Beleidsuitspraken in het WHP en WBP over activiteiten waarover al vervolgbesluitvorming heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld in de vorm van vaststelling en goedkeuring van een bestemmingsplan en vergunningverlening, vallen niet onder de PlanMER-plicht. Dit geldt ook voor beleidsuitspraken die een bestaande situatie vastleggen. Indien een eerder (ruimtelijk) plan al voorziet in een bepaalde ontwikkeling, en de provincie is gehouden het betreffende ruimtelijke besluit over te nemen, dan geldt voor deze ontwikkeling eveneens geen PlanMER-plicht. Beleidskaders uit het vorige WHP en WBP, die worden overgenomen in het nieuwe WHP en WBP en die nog niet zijn uitgevoerd, worden ook meegenomen in de PlanMER. D. Toetsen van concreetheid van beleidsuitspraken Nagegaan is of de beleidsuitspraken die uit de stappen A, B en C naar voren zijn gekomen, voldoende concreet zijn. Een uitspraak is voldoende concreet wanneer het WHP en WBP het beoordelingskader kan vormen voor onder meer bestemmingsplannen en/of andere toekomstige besluiten, zoals het verlenen van een vergunning. Een uitspraak is ook voldoende concreet wanneer in redelijkheid een verband te leggen is tussen de beleidsuitspraak en de milieugevolgen, zowel in ruimte als in tijd. Wanneer de milieugevolgen niet te voorspellen zijn of wanneer er nauwelijks milieugevolgen te verwachten zijn, is een beoordeling niet zinvol vanwege het abstracte karakter van de beleidsuitspraak. Na beoordeling van deze onderwerpen aan de hand van de selectiecriteria is een nettolijst met onderwerpen samengesteld die in het PlanMER voor het WHP en WBP zullen worden meegenomen. Door deze werkwijze wordt tevens duidelijk welke onderwerpen niet worden meegenomen in de PlanMER (zie tabel 1.1). 11 september Definitief rapport

13 Tabel 1.1 Onderwerpen PlanMER WHP/WBP, de status van de besluitvorming en het karakter van de beschrijving van de alternatieven en effecten in de PlanMER Onderwerp planmer karakter in planmer Groslijst WHP WBP Besluitvorming Alternatieven NR Voldoende maatregelen in 1.1 Vasthouden bergen en afvoeren Ja + + besluit genomen evaluatief voorbereidende studie 1.2 Visie Lauwersmeer Ja + + besluitvorming gaande sturend 5 alternatieven 1.3 Duurzaampeilbeheer algemeen Ja + + besluit genomen evaluatief onbekend Duurzaam peilbeheer veenweide / Natura Nee - - besluitvorming gaande n.v.t. n.v.t. 1.5 Duurzaam peilbeheer boezem Ja - + besluit genomen evaluatief 6 alternatieven 1.6 Watertekort + verdroging ja + - besluitvorming gaande sturend onbekend 1.7 Grondwaterwinning / drinkwater Ja + - onderzoeksfase sturend 5 alternatieven 1.8 Stedelijke wateropgave nee - - n.v.t. n.v.t. n.v.t. Veilig 2.1 Primaire (en secundaire) keringen Nee - - n.v.t. n.v.t. n.v.t. 2.2 Boezemkaden Ja + + besluitvorming gaande sturend onbekend 2.3 Calamiteitenzorg nee - - n.v.t. n.v.t. n.v.t. Schoon 3.1 KRW doelen en maatregelen Ja + + besluitvorming gaande evaluatief/sturend maatregelenpakket 3.2 KRW monitoringprogramma s nee - - n.v.t. n.v.t. n.v.t. 3.3 KRW beschermde gebieden Ja + + besluitvorming gaande evaluatief onbekend 3.4 Bagger Ja + + besluitvorming gaande sturend onbekend 3.5 Grondwaterbescherming Ja mits + + besluitvorming gaande sturend onbekend 3.6 Zwemwater nee - - n.v.t. n.v.t. n.v.t. Definitief rapport september 2008

14 11 september Definitief rapport

15 2 WATERHUISHOUDINGSPLAN EN WATERBEHEERPLAN 2.1 Inhoud en doelen WHP en WBP Water kent veel gezichten. Al die gezichten vragen voortdurend onze aandacht. Welke aandacht geven wij de komende zes jaar aan water? Een antwoord op deze vraag hebben de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân samen opgeschreven. Het resultaat is een bundel van drie waterdocumenten. Samen geven deze documenten invulling aan de wettelijke verplichting om een waterhuishoudingsplan en een waterbeheerplan op te stellen. Een waterbundel Wetterskip Fryslân beheert de Friese waterhuishouding. In het waterbeheerplan leest u hoe het waterschap deze centrale rol speelt. De provincie biedt de strategische kaders voor het waterbeheer. Die kaders staan in het provinciale waterhuishoudingsplan. Het is belangrijk dat het beheer en de provinciale kaders daarvoor nauw op elkaar aansluiten. Daarom besloten de provincie en het Wetterskip beide plannen samen op te stellen. In het Waterhuishoudingsplan Fryslân (WHP)... staat welke doelen de waterbeheerders de komende zes jaar willen bereiken. Dit is het derde waterhuishoudingsplan van de provincie. Gedeputeerde Staten (GS) bereiden dit plan voor. Provinciale Staten (PS) stellen het vast. Dit plan staat centraal in de provinciale besluitvorming. Het Algemeen Bestuur (AB) van het Wetterskip ontvangt dit provinciale plan ter informatie. Zo zien ook zij welke doelen achter de maatregelen zitten. Bij het waterhuishoudingsplan zit een bijlage met een overzicht van alle gewenste resultaten, acties en producten die helpen om de gewenste doelen te halen. Dit overzicht vormt de basis voor de provinciale uitvoeringsagenda. GS stellen deze agenda ieder jaar op. In het Waterbeheerplan (WBP)... geeft Wetterskip Fryslân aan welke maatregelen het Wetterskip in de komende zes jaar neemt om de doelen te bereiken. Dit is het tweede waterbeheerplan van het waterschap. Het woord maatregelen heeft een brede betekenis. Het kan gaan om het uitvoeren van werkzaamheden. Maar ook zaken als het opstellen van beleidsregels en verordeningen en het normale beheer en onderhoud vallen er onder. Dit document staat centraal in de besluitvorming binnen Wetterskip Fryslân. Het dagelijkse bestuur (DB) bereidt het plan voor. Het algemeen bestuur (AB) stelt het vervolgens vast. Het gaat daarnaast ook naar PS, als bijlage bij het waterhuishoudingsplan. Zij kunnen dan direct zien hoe het waterschap de doelen uitvoert. In het Achtergronddocument staan de beschrijving van de watersystemen en het wettelijk kader. Dit document is een gezamenlijke uitgave van de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Provincie en Wetterskip beschrijven hierin het Friese watersysteem met drie thema s: veiligheid, voldoende water en schoon water. Ze gaan daarbij in op de huidige stand van zaken, de ontwikkelingen en bevoegdheden. Aan de ene kant beschrijven ze de fysieke situatie beleidsneutraal, zoals de dijken en watergangen. Daarnaast beschrijven ze de huidige toestand van het systeem. Die toestand beoordelen ze hoofdzakelijk met normen die al Definitief rapport september 2008

16 zijn vastgesteld. Dit zijn bijvoorbeeld de wettelijke normen voor primaire keringen. Voor andere onderdelen in het systeem stellen ze de normen nog vast, bijvoorbeeld voor de boezemkaden en de waterkwaliteit. 2.2 Relatie met andere plannen en programma s Het waterbeheerplan en het waterhuishoudingsplan moeten in overeenstemming zijn met verschillende Europese, nationale en provinciale plannen en programma s. In deze paragraaf worden de belangrijkste van deze plannen en programma s kort geschetst Europees beleid 1. Europese Kaderrichtlijn In dit verband wordt de Europese Kaderrichtlijn Water genoemd (in het vervolg KRW). De KRW gaat uit van stroomgebiedsdistricten, waarbij Fryslân behoort tot het stroomgebied van de Rijn. De KRW gaat uit van het bereiken van de beste ecologische toestand in een water, die redelijkerwijs haalbaar is. Of iets redelijk is, hangt af van factoren als veiligheid, economische schade, investeringen enzovoorts. Het te bereiken streefbeeld wordt ook bepaald door de mate van natuurlijkheid van een waterlichaam. De KRW verplicht lidstaten om eind 2009 stroomgebiedsbeheerplannen opgesteld te hebben. 2. Natura 2000 Natura 2000 is een verzamelnaam voor de gebieden die voorheen zijn aangemeld als Vogel- en/of Habitatrichtlijngebied. Het hoofddoel van de Vogelrichtlijn is het instandhouden van alle natuurlijk in het wild levende vogelsoorten op het Europese grondgebied van de Lidstaten. De richtlijn onderscheidt daarbij te beschermen gebieden en te beschermen soorten. Nederland heeft een groot aantal gebieden aangewezen als Speciale Beschermingszone onder de Vogelrichtlijn, waaronder het Lauwersmeer en de Waddenzee. De vogelrichtlijngebieden zijn aangewezen en begrensd omdat ze behoren tot de belangrijkste gebieden voor bepaalde vogelsoorten en/of omdat meer dan 1% van de totale populatie van bepaalde vogelsoorten (tijdelijk) in het gebied verblijft. De Habitatrichtlijn heeft tot doel bij te dragen aan het waarborgen van de biologische diversiteit door het instandhouden van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna op het Europese grondgebied van de Lidstaten waarop de richtlijn van toepassing is. De Habitatrichtlijn kent evenals de Vogelrichtlijn twee beschermingsdoelen: 1) de bescherming van gebieden waarin belangrijke habitats en soorten voorkomen en 2) de bescherming van zeldzame en bedreigde planten- en diersoorten. 3. Conventie van Ramsar ter bescherming van belangrijke wetlands Deze conventie is de oudste internationale, multilaterale overeenkomst inzake milieu(bescherming). In Nederland zijn 43 gebieden aangewezen als beschermd wetland, waarvan 14 in Fryslân en Groningen. Het doel van deze conventie is het behoud en oordeelkundig gebruik van alle watergebieden, vooral gericht op de watervogels die het als woongebied gebruiken. 11 september Definitief rapport

17 2.2.2 Nationaal beleid 4. Vierde nota waterhuishouding Het landelijk waterbeleid is vastgelegd in de Vierde nota Waterhuishouding (1998). Hierin staat dat het aansluiten bij natuurlijke processen voor het herstellen van de veerkracht van watersystemen een belangrijke leidraad is voor het toekomstig waterbeheer. Meer concreet wordt hier de volgende inhoud aangegeven: Gebieden dienen meer zelfvoorzienend te worden door waterconservering te stimuleren en waterbuffering te bevorderen. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het voorkomen van wateroverlast en het vergroten van het oppervlak natte natuur. Problemen worden niet afgewenteld, maar opgelost binnen het stroomgebied. Het zelfregulerend vermogen van watersystemen dient te worden vergroot door onder meer in estuaria de van origine aanwezige dynamische processen toe te laten. Dit betekent dat verdere insnoering wordt gestopt en dat de voorzichtig ingeslagen weg van herstelmaatregelen met kracht wordt voortgezet. 5. Advies Commissie Waterbeheer 21e eeuw De Commissie Waterbeheer 21e eeuw heeft in 2000 een rapport gepubliceerd, waarin een aantal aanbevelingen worden gedaan. Hierin wordt uitgegaan van de volgende drie stappen in het waterbeheer: Vasthouden Bergen Afvoeren. Dit beleid is gericht op het voorkomen van de afwenteling van wateroverlast en problemen met de veiligheid op benedenstrooms gelegen gebieden. 6. Kabinetsstandpunt Anders omgaan met Water Het advies van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw is op hoofdlijnen overgenomen in het kabinetsbesluit Anders omgaan met water en geconcretiseerd in de Startovereenkomst Waterbeleid 21e eeuw tussen Rijk, IPO (Interprovinciaal Overleg), Unie van Waterschappen en VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten). 7. Watervisie Nederland veroveren op de toekomst / Het Nationaal Waterplan Het Nationaal Waterplan (2007) geeft een visie op de klimaatbestendige inrichting van Nederland als waterland. Het definitieve plan wordt uiterlijk eind 2009 door het kabinet vastgesteld. Het Nationaal Waterplan is de opvolger van de 4e Nota Waterhuishouding. De planperiode daarvan loopt af op 22 december Dit is ook de uiterste datum waarop volgens de Kaderrichtlijn Water de Stroomgebiedbeheerplannen moeten zijn vastgesteld. Het Nationaal Waterplan bevat, naast een langetermijnvisie en een streefbeeld voor 2040, een concreet uitvoeringsprogramma In het kader van de watervisie is een deltacommissie ingesteld, die advies geeft over de toekomst van onze kust. Dit advies wordt in de zomer van 2008 verwacht en bevat ook een beleidskader voor het IJsselmeer. 8. Nationaal Bestuursakkoord Water Het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben in dit akkoord (van 2 juli 2003) vastgelegd om samen de waterproblematiek in Nederland aan te pakken. Het akkoord heeft tot doel om in de periode tot 2015 het watersysteem in Nederland op orde te krijgen en daarna op orde te houden. Het gaat daarbij om het aanpakken van de gevolgen van de zeespiegelstijging, bodemdaling en een veranderend klimaat. Nederland krijgt hierdoor steeds meer te maken met extreem natte en extreem droge Definitief rapport september 2008

18 periodes. Op 25 juni 2008 is het Nationaal Bestuursakkoord Water- Actueel ondertekend. 9. Natuurbeschermingswet 1998 Het beschermingsregime voor richtlijngebieden is een uitwerking van het tot op heden rechtstreeks toegepaste artikel 6 van de Habitatrichtlijn. Nederland heeft daar in de Natuurbeschermingswet voor een deel een eigen invulling aan gegeven, waarvan de belangrijkste een vergunningplicht is. Projecten of andere handelingen die kunnen leiden tot verslechtering van de kwaliteit van habitats of een verstorend effect kunnen hebben (waaronder aantasting van de natuurlijke kenmerken van het gebied) zijn verboden, tenzij vergunning wordt verleend door Gedeputeerde Staten of in sommige gevallen de minister van LNV. Voor nieuwe handelingen en projecten die niet direct nodig zijn voor het beheer van het gebied, maar die, eventueel in combinatie met andere projecten of handelingen, significante gevolgen kunnen hebben moet de initiatiefnemer een passende beoordeling maken van de gevolgen van het gebied, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied. 10. Flora- en faunawet De Flora- en faunawet regelt de bescherming van in het wild voorkomende inheemse planten en dieren, ongeacht de plaats waar deze soorten voorkomen. De Flora- en faunawet is dus in beginsel overal van toepassing. De wet gaat uit van algemene verbodsbepalingen die de beschermde soorten planten en dieren en hun vaste verblijfplaatsen moeten vrijwaren van schadelijke handelingen. Bovendien dient iedereen voldoende zorg in acht te nemen voor in het wild levende planten en dieren (zorgplicht). Het centrale begrip in de Flora- en faunawet is de gunstige staat van instandhouding van de soort. 11. Waterveiligheid 21e eeuw Het kabinet heeft in de Watervisie aangegeven dat het waterveiligheidsbeleid wordt geactualiseerd. In 2007 zijn de opties hiervoor nader verkend. Er zijn zogenoemde dijkringgesprekken gevoerd met bestuurders, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties. Ook is gesproken met experts van bedrijven, kennisinstituten en overheden. Bovendien zijn nog verschillende onderzoeken uitgevoerd. De resultaten uit die verkennende fase zijn nu naar beleidskeuzes vertaald. Uiteraard is het de bedoeling het succesvolle waterveiligheidsbeleid van de afgelopen eeuw voort te zetten. Nog meer dan we nu al doen willen we anticiperen op de toekomst. Het centrale concept voor het geactualiseerde waterveiligheidsbeleid wordt gevormd door de zogenoemde meerlaagsveiligheid. Daarbij wordt de veiligheid via meerdere lagen gewaarborgd. De eerste laag is het voorkómen van overstromingen met sterke dijken, duinen en stormvloedkeringen (meer robuust en toekomstgericht). De tweede laag is het realiseren van duurzame ruimtelijke planning. De derde laag is rampenbeheersing bij overstromingen. 12. Uitvoeringsprogramma diffuse bronnen Diffuse bronnen zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor de nog resterende belasting van het milieu. Een voortvarende aanpak van deze bronnen is onder meer nodig met het oog op de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Het Uitvoeringsprogramma is tot stand gebracht onder regie van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VROM) en in samenspraak met het 11 september Definitief rapport

19 ministerie van Verkeer en Waterstaat (V&W), het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en met de Unie van Waterschappen (UvW), het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland (VEWIN). Het uitvoeringsprogramma geeft aan welke oplossings(richting)en er zijn, op welk schaalniveau deze spelen en wie daarvoor aan de lat staat. De rapportage geeft ook aan waarom de waterkwaliteitsdoelen uit de KRW soms niet of niet volledig binnen de gestelde termijnen haalbaar zijn. 13. Rijksvisie waterketen (2003) Op rijksniveau zijn de ministeries van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Verkeer en Waterstaat, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Economische Zaken en Financiën verantwoordelijk voor en betrokken bij het waarborgen van de publieke belangen in de waterketen. Vanuit deze rijksverantwoordelijkheid geven zij, met dit document, hun gezamenlijke visie op de waterketen. De rijksvisie geeft aan welke publieke belangen moeten worden geborgd en op welke wijze de borging ook voor de langere termijn zal worden vormgegeven. De rijksvisie geeft hiermee de kaders aan voor de uitvoering. Activiteiten in de waterketen zijn activiteiten die een nutskarakter hebben en die onderdeel uitmaken van enkele netwerksectoren. De verantwoordelijkheid voor de schakels binnen de waterketen is over verschillende partijen verdeeld. De zorgplicht voor de drinkwatersector ligt bij de rijksoverheid. Drinkwaterbedrijven, zijnde wettelijke overheids N.V. s, winnen, produceren en distribueren drinkwater. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de inzameling en het transport van afvalwater via de riolering en de waterkwaliteitsbeheerders zijn verantwoordelijk voor de afvalwaterzuivering. 14. Kustnota In de 3e kustnota wordt beschreven hoe de veiligheid langs de Fries-Groningse kust nu en in de toekomst gehandhaafd blijft. In het noorden wordt de kust gevormd door het bedijkte vasteland van Fryslân en Groningen en door de Waddeneilanden. In een natuurlijk waddensysteem zou de Waddenzee zich langzaam landinwaarts bewegen. Door menselijke ingrepen (aanleg dijken en zandsuppletie op de Waddeneilanden) is dit proces gestopt. Indien de zeespiegel stijgt, kunnen platen en slikken onder water komen te staan en neemt de zandvraag van de Waddenzee toe. Dit kan consequenties hebben voor de kustlijnhandhaving. Om de gevolgen van zeespiegelstijging te kunnen opvangen, dienen onomkeerbare ruimtelijke ontwikkelingen (zoals woningbouw of kassenbouw) te worden voorkomen langs de kust. 15. Het akkoord van Schokland (30 juni 2007) Honderden bedrijven, organisaties, bekende en minder bekende Nederlanders en ministeries plaatsen hun handtekening onder het Akkoord van Schokland. Hierin staat hoe zij een concrete bijdrage leveren aan de Millennium Ontwikkelingsdoelen. Uitgangspunt bij deze akkoorden is dat er sprake is van meerdere partijen, die de samenwerking hebben vastgelegd in een overeenkomst. Ook is een Schoklandfonds opgericht. Definitief rapport september 2008

20 2.2.3 Provinciaal beleid 16. Milieubeleidsplan Fryslân (2005) In dit plan heeft de provincie vastgelegd waar de provincie zich op milieugebied de komende jaren hard voor wil maken samen met andere overheden en tal van maatschappelijke organisaties. 17. Streekplan Fryslân (2007) De provincie Fryslân is een belangrijke speler op het gebied van ruimtelijke ordening en houdt zich actief bezig met onderwerpen die de gemeentegrenzen overschrijden. In het streekplan heeft de provincie grenzen aangegeven waarbinnen de gemeentelijk bestemmings- en woningbouwplannen moeten passen. 2.3 Alternatieven De Europese richtlijn stelt dat in een PlanMER redelijke alternatieven voor beleidskeuzen moeten worden bepaald, beschreven en beoordeeld. Dit kan worden gezien in de context van de doelstelling van de richtlijn: ervoor zorgen dat tijdens de voorbereiding en vóór de vaststelling van een plan rekening wordt gehouden met de milieueffecten van dat plan. Toelichting uitwerken alternatieven volgens EU-richtlijn De richtlijn geeft niet aan wat wordt bedoeld met redelijke alternatieven. Uit de EU-handreiking [EU, 2004] wordt afgeleid dat het gaat om: Alternatieven binnen een plan en dus niet om alternatieve plannen. De redelijkheid van alternatieven wordt bepaald door zowel de doelstellingen van het plan als de geografische reikwijdte van het plan. Dit betekent dat alternatieve beleidskeuzen die niet passen binnen de doelstellingen of het beleidskader van het plan, als nietredelijk kunnen worden aangemerkt. Realistische alternatieven. Het bepalen en beschrijven van alternatieven waarvan de nadelige effecten vele malen groter zijn dan de effecten van de gemaakte beleidskeuzen zijn in de geest van de EU-richtlijn niet realistisch. Alternatieven die buiten de wettelijke bevoegdheid of het gezagsgebied vallen van het bevoegd gezag, zijn eveneens niet realistisch. De alternatieven voor het WHP en WBP verschillen qua status, afhankelijk van het thema. Voor enkele thema s is reeds beleid geformuleerd. Het overnemen van deze besluiten en ze vervolgens opnieuw vaststellen binnen het WHP en WBP is feitelijk een heroverweging van eerder afgewogen alternatieven met hetzelfde resultaat. Binnen dit PlanMER worden van de reeds gemaakte beleidskeuzes de milieueffecten in kaart gebracht. Vervolgens worden de effecten van continuering en eventuele koerswijzigingen beschreven. Koerswijzigingen beschouwen we als redelijke alternatieven. De milieueffecten van eerder overwogen alternatieven die niet in beleid zijn vertaald worden niet in detail beschouwd. Voor thema s waarvoor nog geen besluitvorming heeft plaatsgevonden vindt een bredere alternatievenafweging plaats. Alternatieven kunnen strategisch van aard zijn, kunnen betrekking op de keuze van locaties en betreffen in het geval van een aantal thema s, zeer concrete uitvoeringsmaatregelen. Bij de beschrijving van de alternatieven sluiten we aan bij het abstractieniveau en de mate van concreetheid van de afzonderlijke thema s; dit levert daarmee zeer wisselende alternatievenbeschrijvingen op. 11 september Definitief rapport