Identiteit en onderwijs Paul Verhaeghe, Houffalize, 16 oktober 2012
|
|
- Elke Beckers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Identiteit en onderwijs Paul Verhaeghe, Houffalize, 16 oktober 2012 Voor meer info, ga naar: Nog nooit zoveel kinderen en jongeren met problemen als vandaag, van leerstoornissen tot obesitas. Algemene opvatting: die stoornissen zijn moderne ziektes, met een genetischneurobiologische basis, dus moeten we pillen geven. Mijn stelling staat daar lijnrecht tegenover: Die zogenaamde ziektes zijn niets anders dan uitvergrotingen van ONZE hedendaagse identiteit, die we bovendien zelf gemaakt hebben. Om dit te begrijpen, zal ik drie dingen bespreken 1) hoe ontstaat identiteit, en wat is de plaats daarin van normen en waarden? 2) hoe ziet onze huidige identiteit eruit, en waarom ziet die er zo uit? 3) wat is het aandeel van het onderwijs daarin, en hoe kunnen we dit ten goede keren? IDENTITEIT & NORMEN EN WAARDEN - Identiteit komt van BUITEN, is een constructie (en dus niet aangeboren) - Identiteit bevat ten volle normen en waarden (en dus kunnen we die niet verliezen, ze kunnen enkel veranderen) - Identiteit bestaat uit verhoudingen waarin die normen en waarden vorm krijgen Voorbeeld: adoptie Onderliggende processen: - Identificatie, spiegeling met moeder, ouders, onmiddellijk vanaf geboorte; cfr LATIJN: identiteit, idem, gelijk zijn aan - Separatie: afstandname van die spiegeling, keuze voor iets anders: zie bepaalde leeftijdsperiode: koppigheidsfaze, puberteit, adolescentie = kiezen voor iets of iemand anders DUS: enerzijds gelijk zijn aan de ander, anderzijds mogelijkheid tot afstandname en originaliteit Uitleg: - spiegeling letterlijk zichtbaar tss moeder en baby: moeder vertelt ons wat we voelen, waarom we dat voelen, hoe we daarmee moeten omgaan en later, hoe we met de ander moeten omgaan - Begint al voor de geboorte: actieve foetus: er zit pit in, helemaal mijn grootvader, zal het ver brengen of nu al ambetante adhd er, wat zal dat straks zijn 1
2 - belangrijk: normen en waarden inbegepen! Dit wordt vandaag al te vaak vergeten: identiteit heeft daar alles mee te maken - die spiegelboodschappen vertellen ons hoe we met ons lichaam moeten omgaan en met dat van de ander, hoe we ons moeten gedragen en zelfs hoe we moeten denken. Is zeer dwingend - Spiegeling niet beperkt tot moeder, ook ruimer, gezin, dorp enzovoort - dit breidt zich steeds uit - groepsidentiteit bestaat maar waar leg je de grens (dorp, provincie, land, continent)? = het grote verhaal, het narratief, dat voor een cultuurgebonden gemeenschappelijke identiteit zorgt In onze identiteit liggen niet alleen normen en waarden vervat, maar onmiddellijk daarbij aansluitend ook de typische verhoudingen tegenover de ander: - De ander van het andere geslacht: hoe verhoud je je als man tegenover een vrouw, hoe vul je wederzijds die identiteit in? - De ander van de autoriteit, dwz de ander van de andere generatie: hoe verhoud je je als jongere tegenover een ouder iemand? - De ander gelijke hoe verhoud je je tegenover leeftijdsgenoten, tegenover collega s? Cfr opnieuw adoptie: opgroeien in een ander groot verhaal = andere identiteit, andere normen en waarden, andere verhoudingen tov de ander. EN WAT MET HET BIOLOGISCHE DETERMINISME? Wij zijn ons brein alles is neurobiologisch, alles is genetisch bepaald, er is geen keuzevrijheid. Dit klopt niet voor de psychologische identiteit, en is grotendeels onzin, zeker als je het toepast op psychologische en psychiatrische afwijkingen. Twee voorbeelden: - Genderidentiteit: biologisch geboren als man of vrouw; de invulling daarvan hangt af van de cultuur (moslim / westen) - Taalvermogen: genetisch bepaald; maar: geen gen voor Frans of chinees, volledig cultureel bepaald en maakt nogal een verschil. Wat zijn de effecten van een taal die geen woord heeft voor persoonlijkheid? Sommige talen kennen het woordje ik niet. Wetenschappelijk: zeer overtuigend bewijs voor een wisselwerking tussen nature en nurture voor zo ongeveer alle kenmerken. Laatste stand van zaken, sedert ontdekking menselijk genoom: de epigenetica, dwz: omgevingsinvloeden kunnen genen aan- of uitschakelen, en dit zelfs voor twee generaties. Veel interessanter dan wij zijn ons brein hype is het degelijk gedragsbiologisch onderzoek welke soorten gedrag hebben wij, als soort evolutionair verworven? Zie onderzoek van Frans de Waal over primaten. 2
3 BESLUIT INZAKE DE ONTWIKKELING VAN IDENTITEIT - Omgeving, ruimer, cultuur, is sterk determinerend voor identiteit hoe diverser een cultuur, hoe diverser de identiteiten - Binnen de identiteitsontwikkeling hebben we twee tendensen, een waardoor we gelijk worden aan de anderen, en een waarlangs we afstand kunnen nemen en dus een keuzemogelijkheid hebben keuze betekent meteen ook de mogelijkheid tot verandering, maar ook verantwoordelijkheid - Indien andere maatschappij, dwz ander dominant verhaal-cultuur-spiegel dan andere identiteit - Meteen ook: andere normen en waarden, en dus andere sociale omgangsvormen = is belangrijke correctie op de huidige dominante opvatting dat wij geen normen en waarden meer zouden hebben; dat klopt niet, we hebben die wel, op grond van een ander dominant narratief, maar we zijn er alles behalve gelukkig mee. HOE ZIET ONZE IDENTITEIT ER NU UIT? EN WAAROM? Onze identiteit is absoluut niet meer vergelijkbaar met die van dertig jaar geleden, laat staan met die van nog vroeger. Provocerende vergelijking: de Vlaming van 50 jaar geleden gelijkt meer op de huidige moslim dan op de huidige Vlaming. Bovendien: er scheelt iets met die huidige identiteit, - zie de psychiatrie: persoonlijkheidsstoornissen, - zie de alomtegenwoordige klacht over het verlies van normen en waarden (geen verlies, wel verandering) Stelling: - Huidige identiteit en normen en waarden en de bijbehorende sociale verhoudingen zijn het product van een neoliberale meritocratie - Die identiteit en bijbehorende ethiek is zeer ongezond op individueel niveau en zeer schadelijk op maatschappelijk niveau Geschiedenis zoals altijd begonnen met de beste bedoelingen: MERITOCRATIE Zie parabel van de talenten. Aanvankelijk zeer positief Bij ons: onderwijsmeritocratie vanaf jaren 60 Tot stand gekomen binnen bepaald tijdsklimaat: 60 70: solidariteit, accent op groep en op gemeenschap, op burgerzin = dwz : is tot stand gekomen binnen het toenmalige grote verhaal waarmee mensen hun identiteit vormden 3
4 In VS: economische meritocratie (de krantenjongen die multimiljonair wordt door hard te werken = the american dream) NEOLIBERALISME Niks te maken met liberalisme Systematische afbraak van elke vorm van overheid, enkel de economie telt, en bovendien een economie in een bepaalde versie Nieuw toverwoord, meteen ook nieuwe MORELE norm: EFFICIENTIE Vlgns Alasdair McIntyre, After Virtue: morele fictie - Moreel: omdat dit inderdaad de nieuwe norm wordt, waaraan moreel goed of moreel slecht afgewogen wordt meteen ook de norm voor normaal of abnormaal - Moreel: omdat dit de economie een vrijbrief geeft om mensen te manipuleren op een massale, nooit-geziene schaal. Zie beurscrisis vandaag: een beperkt aantal banken en mensen slagen erin de reële economie om zeep te helpen, en de mensen ervan te overtuigen dat zij moeten inleveren. - Fictie: het is absoluut niet efficiënt van zodra je niet meer op korte termijn kijkt, kijken op middellange termijn volstaat om dat te zien - Fictie: omdat het doel niet efficiëntie is, maar wel winst op korte termijn Take the money and run Concreet: - alle accent op productie: zoveel mogelijk output voor de goedkoopste prijs - ondertussen is zelfs dat veranderd: alle accent op kortetermijnwinst via aandelen en vooral via zogenaamde derivaten The City (London) grote boosdoener, die vorm van virtuele economie maakt de echte economie kapot Vandaag ook toegepast in sectoren die vroeger publiek waren: onderwijs, onderzoek, zorg, dienstverlening enzovoort. Dit valt duidelijk af te lezen aan het taalgebruik: Ziekenhuis = zorgbedrijf; universiteit = kennisbedrijf, ziekenhuizen en universiteiten zijn spelers op de markt enzovoort Zie Hans Achterhuis De utopie van de vrije markt. COMBINATIE MERITOCRATIE EN NEOLIBERALISME 4
5 Als je de beste wil laten doorgroeien, moet dat op een of andere manier ook berusten op een evaluatie. Aanvankelijke meritocratie zeer eenvoudig: onderwijs, en zorgen voor doorgroeimogelijkheden, gebaseerd op kwalitatieve evaluatie. MAAR: Combinatie met neoliberalisme is dodelijk, omdat de belangrijkste merit binnen het neoliberalisme de PRODUCTIE is, de output Bovendien: de productie aan de goedkoopst mogelijke kostprijs Dus: mensen en instellingen worden geëvalueerd op hun kwantitatieve productie Gevolg: - de beste mensen/instellingen zijn zij met de hoogste output; - De beste aanpak om dit te realiseren, is te zorgen voor onderlinge concurrentie = vb bij Enron bedrijf: RANK and YANK: ieder jaar een op vijf werknemers ontslagen, zij met de laagste productiviteit, na hen eerst publiek aan de schandpaal genageld te hebben Gevolg: - iedereen fraudeerde, van laag tot hoog; the stats werden systematisch vervalst - niemand vertrouwde de ander nog, werksfeer volledig verpest - enorme fiscale fraude, bankroet Vandaag: dit systeem wordt door ongeveer alle multinationals toegepast: 20 % highflyers die de bonussen krijgen, 70 % die het werk doet en 10 % die jaarlijks afgedankt wordt Om het RANK AND YANK te installeren, moet men kunnen meten dit is een van de grote illusies van de zorg- en onderwijssector: METEN IS WETEN. PARADOXAAL DUBBEL GEVOLG (paradoxaal omdat dit ingaat tegen de bedoeling van een meritocratie) 1) groeiend onderscheid tussen een echte werkelijkheid en papieren werkelijkheid 2) de sociale mobiliteit stopt zeer snel (na ongeveer één generatie) 1 e gevolg: De oorzaak daarvan ligt in iets wat men over het hoofd ziet: meten is STUREN, en gaat heel sterk de werkelijkheid beïnvloeden; 5
6 = binnen de kortste keren doen werknemers enkel nog die dingen die letterlijk meetellen, al de rest gaat men verwaarlozen = bovendien opent dit alle mogelijkheden tot vervalsing, ook al omdat de meetinstrumenten meestal zeer ver van de realiteit op de werkvloer staan GEVOLG: groeiend onderscheid tussen een papieren werkelijkheid en de echte werkelijkheid. Twee voorbeelden: - de beurscrash: alles liep perfect in de virtuele economie, the sky was the limit tot de reële economie in elkaar zakte; cfr uitspraak Alan Greenspan, voor een commissie: dit kan niet, alle cijfers bewezen het tegendeel - onderwijs in Nederland: ingrijpende hervormingen, volgens de evaluaties alles liep perfect, tot de eerste generatie aan de universiteit kwam (commissie Dijsselbloem) Meten is weten zorgt vooral voor een verregaande vorm van blindheid. 2 de gevolg: het stilvallen van de sociale mobiliteit: wie bovenaan zit, zal de meetinstrumenten op een dusdanige manier gaan bepalen dat zij bovenaan BLIJVEN. Nogal wat studies tonen aan dat binnen de tijdspanne van één generatie de sociale mobiliteit stilvalt, dat de topgroep zichzelf gaat bevoordelen en dat de middenklasse wegvalt. Dit is volop bezig in de Angelsaksische landen, bij ons gelukkig nog minder, maar toch een hellend vlak. EFFECTEN OP SOCIALE VERHOUDINGEN (onderdeel van identiteit) Neoliberalisme beroept zich op een nieuwe vorm van sociaaldarwinisme - struggle for life - survival of the fittest Bevat een belangrijke verschuiving: niet survival of the fittest, wel survival van de sterkste = het recht van de sterkste, die omdat hij de sterkste is, alles mag doen = misbruik van de evolutieleer om het kolonialisme en het racisme te rechtvaardigen, en de emancipatie van de vrouw tegen te houden. Eindpunt: de Holocaust: de Untermenschen en de Ubermenschen. Vandaag: verschoven van GROEP naar het INDIVIDU: denk aan Richard Dawkins, The selfish gene, de zelfzuchtige genen (als hername van Thomas Hobbes: Homo homini lupus est). Die opvatting over de mens is de kern van het nieuwe grote verhaal sedert 80-90, 6
7 Dit is uitdrukkelijk een ideologie de neoliberale ideologie MAAR presenteert zich als een correcte weergave van de werkelijkheid. De mens IS zo, de mens zit zo in elkaar, het is wetenschappelijk bewezen Wetenschappelijk beschouwd klopt dit niet, zie het onderzoek van Frans de Waal over primaten: welk gedrag zit er evolutionair ingebakken in de mens? er is meer dan voldoende bewijs dat wij, net zoals alle primaten, zowel een egoïstische (individu, separatie, autonomie, egoïsme) als een altruïstische (groep, samenhang, delen, solidariteit) kant hebben, en dat de omgeving bepaalt welke kant er dominant naar buiten treedt. Cfr eerste helft vorige eeuw: alle accent op groep en verplichte conformiteit, dodelijk voor het individu. Vandaag net omgekeerd: alle accent op het individu, dodelijk voor de groepssamenhang. MAAR: mens is een sociaal dier. Een individu dat alleen zit, is ofwel ziek, ofwel gestoord. Vandaag: alle accent op het hyperindividualisme, ook wat de normen en waarden betreft, ook wat de sociale verhoudingen betreft. WAT IS HET AANDEEL VAN HET ONDERWIJS DAARIN? Pijnlijk voorbeeld van hoe iets met de beste bedoelingen begint en compleet in het tegenovergestelde eindigt: na WO II wou men het onderwijs waardenvrij maken, en elke vorm van indoctrinatie uit de klas verwijderen vandaar het accent op competenties, op vaardigheden, waarmee jongeren hun professioneel leven vlot zouden kunnen uitbouwen Binnen de kortste keren verschuiving van eigenlijke vaardigheden naar attitudes en naar persoonlijkheidskenmerken en dat is iets helemaal anders Cfr het gangbare taalgebruik - kennis is menselijk kapitaal ; - competenties vormen een kapitaal dat jongeren moeten leren beheren en ontwikkelen ; - leren is een langetermijninvestering enzovoort Het ultieme doel van het huidige onderwijs heet dan zelfmanagement en ondernemerschap: = jongeren moeten zichzelf beschouwen als een bedrijf, waarbij kennis en vaardigheden in eerste en laatste instantie een economisch belang hebben waarmee zij hun marktwaarde kunnen verhogen. Vb: cover van het weekendmagazine van de krant De Standaard blokletterde onlangs Verkoop jezelf als merk. 7
8 Resultaat: jongeren zich ontwikkelen tot competitieve individualisten met weinig gevoel voor solidariteit. Hun enige opdracht: je moet het MAKEN, en het criterium daarvoor is puur financieel. Daarmee is de geschiedenis op een pijnlijke manier rond: in een poging om het onderwijs waardenvrij te maken en te bevrijden van elke vorm van morele dictatuur, heeft het competentie-onderwijs het ideologisch gedachtegoed van het neoliberalisme ten volle geïmplementeerd in de scholing van onze kinderen. De gevaarlijke versie: zie London plunderende jongeren onder het motto: If you can t make it, take it. = belichaming van onze huidige normen en waarden: eigen ik eerst, pakken wat je kan, en je telt alleen mee in functie van wat je bezit. = alleen maar een niveauverschil tussen dit gedrag van die jongeren en het bedrog van de bankiers In plaats van te zeuren over onze egoïstische en materialistische jeugd dienen we dringend het onderwijs en ruimer, de bijbehorende pedagogiek in vraag te stellen. Ondanks het lovenswaardige vertrekpunt (weg met indoctrinatie) bevat deze benadering drie fundamenteel foute uitgangspunten. - Het idee dat een kind zich spontaan de juiste normen en waarden zal eigen maken, klopt niet een kind neemt de ethiek over van zijn omgeving. - Het idee dat een school waardevrij kan zijn, is een illusie. Elke vorm van onderwijs geeft waarden door, en we kunnen ons daar maar beter van bewust zijn. - Ten slotte kan het idee dat autoriteit overbodig is alleen maar uit de mond komen van iemand die nooit voor een klas heeft gestaan. De onvermijdelijke keerzijde van deze medaille is een groeiende groep jongeren die zich mislukt voelt, doorgaans al vanaf de leeftijd van tien jaar en die daarmee zijn verdere identiteit moet uitbouwen. - Het voornaamste scheldwoord op de speelplaats van de lagere school luidt vandaag: Loser! - Leerlingen uit het ASO kijken neer op hun leeftijdsgenoten van het technische en het beroeps CONCLUSIE: neoliberale ideologie installeert ook in het onderwijs een RANK AND YANK systeem wordt, met als resultaat dat ook hier de middengroep verdwijnt, net zoals in de maatschappij Psychologisch beschouwd kan ik met enige karikaturale overdrijving zeggen dat we nog drie soorten jongvolwassenen: - Ego-gedreven arrivisten voor wie enkel de carrière telt, de winners, die neerkijken op de rest; - Verwenjongeren, die alleen maar willen consumeren, zonder inspanning te leveren de fopspeenjongeren, die zoveel mogelijk profiteren; - Gestoorde jongeren, meestal met twee tot drie labels, de losers 8
9 Tragisch: zeker de twee laatsten worden beschouwd als het product van een VERZORGINGSMAATSCHAPPIJ, het zijn profiteurs, we moeten zo snel mogelijk allerlei uitkeringen en ondersteuningen afschaffen Dit klopt NIET. Natuurlijk zijn er profiteurs van ons sociaal systeem, maar die vinden we doorheen alle sociale klassen, ook bovenaan (graaiende bankiers), en dat is het effect van een maatschappij die materieel succes en eigen ik eerst als belangrijkste waarden naar voor schuift. Gemeenschappelijk kenmerk: het individualisme, het op zichzelf teruggegooid zijn. INVLOED OP ETHIEK Even in herinnering brengen: ethiek, normen en waarden, zijn een integraal onderdeel van onze identiteit. Welke ethiek hoort er bij een neoliberale identiteit? Vrij simpel: de neoliberale ideologie is dodelijk voor een gemeenschapsgevoel - Enkel het eigen succes telt (bovendien: financieel) - De ander is een concurrent - Men identificeert zich NIET meer met het bedrijf/de organisatie/de school - Men voelt zich bijgevolg ook niet meer verantwoordelijk Gevolg: arbeidsethiek en gemeenschapsethiek verdwijnen, het is elk voor zich. Daardoor: geen vertrouwen meer in de ander, zowel horizontaal als verticaal Spectaculaire stijging van sociale angst = In plaats van de klassieke autoriteit, nu overal camerabewakingen en contracten = iedereen wordt gecontroleerd, maar die controle is nergens en overal, soort big brother systeem, maar er is geen centrale autoriteit GEVOLG: exponentiële groei van regels en reglementen = paradox van het neoliberalisme: gericht op deregulering, en er zijn nog nooit zoveel regelgevingen geweest als vandaag HOE VERANDEREN? De huidige identiteit & stoornissen tot stand gekomen op pakweg jaar zal evenveel tijd vragen om die te veranderen, en zal op dezelfde manier moeten gebeuren. Het onderwijs kan daarin een centrale rol spelen. Huidige vraag naar onderwijshervorming legt accent op watervaltoestanden, leerprogramma s enzovoort 9
10 Wat ik niet hoor: welke normen en waarden willen we doorgeven? Cfr onderzoek naar values levert een zeer belangrijke vaststelling: - Waarden komen in clusters, zie ook onderzoek de Waal - Stimulering van één onderdeel roept de rest op - En veroorzaakt meteen een afwending van de andere cluster - Verschillende clusters tezelfdertijd installeren gaat NIET Besluit: we zullen moeten kiezen - Ofwel: fysieke attractiviteit en populariteit, competitie en carrière, geld en materiële luxe. - Ofwel: fysieke gezondheid en autonomie, solidariteit en samenwerking, welbevinden en het belang van het spirituele. Die twee verschillende clusters geven vorm aan twee verschillende identiteiten met twee verschillende invullingen van moraal. De manier waarop het competentiegericht onderwijs vandaag ingevuld wordt, zendt onze jongeren regelrecht in de competitie- en carrièrecluster, met in het kielzog alle bijbehorende waarden. Wat de voorstanders te weinig beseffen is dat dit automatisch ten koste gaat van de andere groep normen en waarden. Competitieve solidariteit kan niet. Elke hervorming van het onderwijs moet daarbij stilstaan, niet zozeer welke competenties we onze kinderen willen meegeven, maar ook en vooral: welke normen en waarden. 10
BELANGRIJK: met een dergelijke benadering worden cliënten allemaal individueel bekeken.
IDENTITEIT, STOORNIS EN ONDERWIJS s Hertogenbosch, 7 december 2017 Paul Verhaeghe Expertisecentrum Handicap + studie De vorige eeuw, volgens pedagoge Ellen Key: eeuw van het kind. Onze eeuw: die van de
Nadere informatieSummer School Personen met verward gedrag 9 augustus 2018
Summer School Personen met verward gedrag 9 augustus 2018 Lezing (1) voor Paul Verhaeghe: 16u 16u45 - IDENTITEIT Verward gedrag = verwarde identiteit. Toename daarvan: zie het stijgend aantal psychiatrische
Nadere informatieDe school als voorsortering van de werkvloer. Lezing door Paul Verhaeghe
De school als voorsortering van de werkvloer. Lezing door Paul Verhaeghe De school is een weerspiegeling van de neoliberale maatschappij, gekenmerkt door de survival of the strongest. Dat vertaalt zich
Nadere informatieU schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?
Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen
Nadere informatiewaardevrij onderwijs,
Waardevrij onderwijs, dat is een illusie We leven in een tijd waarin de ene crisis na de andere ons overspoelt, waarin steeds meer kinderen en volwassenen probleemgedrag vertonen. Dat er drastische maatregelen
Nadere informatieWe zullen het zelf moeten doen
We zullen het zelf moeten doen Amsterdam, april 2017 Beste Paul Verhaeghe, De drievuldigheid of triniteit die we van het Christendom kennen paste Freud op de mens toe door hem te begrijpen vanuit id, ego
Nadere informatieMorele Ontwikkeling van Jongeren. Hanze Jeugdlezing 2012
Morele Ontwikkeling van Jongeren Hanze Jeugdlezing 2012 Wiel Veugelers Universiteit voor Humanistiek Universiteit van Amsterdam Opbouw verhaal Wat is morele ontwikkeling? Wat leert onderzoek over morele
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatieJong en oud door dezelfde trend gegrepen. Siegwart Lindenberg en René Veenstra
Jong en oud door dezelfde trend gegrepen Siegwart Lindenberg en René Veenstra Jongeren jagen steeds meer materiële genoegens na zonder dat ouders ingrijpen. Om de lieve vrede in huis te bewaren, zwichten
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieHoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012)
Hoge Raad voor Vrijwilligers over het EYAA 2012 (European Year of Active Ageing 2012) De Hoge Raad voor Vrijwilligers (HRV) kijkt relatief tevreden terug op 2011, het Europees Jaar voor het Vrijwilligerswerk.
Nadere informatieGeneraties. 4 juli-2009 Met Waarden Helen 1
Generaties Een samenleving bestaat uit verschillende mensen van verschillende generaties. Een gegeven wat zich in meer of mindere mate afspiegelt op de werkvloer. Enerzijds maakt dat de veelzijdigheid
Nadere informatieRichtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling
Richtlijn JGZ-richtlijn Kindermishandeling 2. Gevolgen van kindermishandeling voor kind en omgeving De emotionele, lichamelijke en intellectuele ontwikkeling van een kind berust op genetische mogelijkheden
Nadere informatieDe filosofie van het voeren
Terug naar Voorwoord Terug naar Inhoudsopgave Verder naar volgende hoofdstuk De filosofie van het voeren Inhoudsopgave van dit hoofdstuk: Het algehele beeld Hoe voeding in de Natuur er uit zou zien...
Nadere informatie6/02/2015. Godsdienstles geven als het begeleiden van jongeren bij het omgaan met levensvragen
Godsdienstles geven als het begeleiden van jongeren bij het omgaan met levensvragen 1 Inleiding Levensbeschouwelijk bezig zijn?? Situeren van problemen binnen de kijk op het leven (hoeveel vrijheid moeten
Nadere informatieRijnlands Investeren deelnemen in het beste bedrijf vóór de wereld
Rijnlands Investeren deelnemen in het beste bedrijf vóór de wereld Henk Hogeweg (henk.hogeweg@delimes.nl) Holland Innovation, Utrecht, 8 oktober 2008 U luistert naar: Heer Bommel en de Windhandel (Marten
Nadere informatieDe uitkeringsgerechtigden ten laste van de RVA sedert 5 jaar en meer
De uitkeringsgerechtigden ten laste van de RVA sedert 5 jaar en meer De uitkeringsgerechtigde volledig werklozen - nietwerkende werkzoekenden sedert 5 jaar en meer Gewoonlijk onderzoekt men de werkloosheid
Nadere informatieCoöperatief leren Wat is coöperatief leren? 1.1 Algemeen
Coöperatief leren 1 Bij MOVO en ICO gaat het niet alleen om het verwerven van kennis over andere culturen maar vooral om het ontwikkelen van overtuigingen, attitudes en vaardigheden. Belangrijk is dus
Nadere informatieFilosofie en actualiteit. Zevende avond
Filosofie en actualiteit Zevende avond Over gelijkheid Emancipatie Gelijke behandeling Beloningen Mensenrechten Confucius Racisme Vrouw zijn Crisis Emancipatie Pauline Kleingeld: huwelijk is primair vrijwillige
Nadere informatieDe wereld achter onbenut vermogen
De wereld achter onbenut vermogen Goed voor de zaak en goed voor jezelf Op zoek naar een vitale organisatie U werkt, uw collega s en medewerkers werken. Dus het werkt zou u bijna denken. Maar ergens voelt
Nadere informatieDe boosdoener in relatieproblemen is meestal gedrag (dat niet in overstemming is met de verwachting van je partner).
Jullie Relatievakantie wordt een combinatie van ontspannen en inspannen. Dit document beschrijft jullie voorbereiding. Uitvoering daarvan dient plaats vinden voor dat de 1 e sessie aanvangt (iedere dag
Nadere informatieKU LEUVEN ONDERZOEKSEENHEID CENTRUM VOOR ECONOMISCHE STUDIËN LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN 2013/138
KU LEUVEN ONDERZOEKSEENHEID CENTRUM VOOR ECONOMISCHE STUDIËN LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN 2013/138 ZIN EN ONZIN VAN EEN VERLAGING VAN DE PATRONALE LASTEN Paul De Grauwe Departement Economie, KU Leuven
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieOns economische zelf. Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan
Ons economische zelf Over leven in een verdeelde wereld en hoe we samen ongedwongen naar huis kunnen gaan Plaatjes invoegen Contrast tussen overvloed en gebrek Contrast tussen genieten van materie en uitbuiten
Nadere informatieWeten we van gekkigheid nog wel wat normaal is?
Weten we van gekkigheid nog wel wat normaal is? Bert Wienen WWW.CPS.NL 1 Identiteitsverwerving Twee polen: Identificatie Separatie 1. Verhouding t.o.v. autoriteit 2. Verhouding t.o.v. andere geslacht 3.
Nadere informatieVragen over de functie. Vragen over het bedrijf. Vragen over de functie. Vragen over de toekomst van het bedrijf. Vragen over de selectieprocedure
Vragen over de functie Een aantal voorbeelden van vragen die je tijdens het gesprek over de functie kunt stellen: Waarom is deze functie vrijgekomen? Wat kan ik van u verwachten op het gebied van ontwikkeling
Nadere informatieHet Ontwikkelingshuis: Een kijk op de co- evolutie van kinderen en gezinnen
Het Ontwikkelingshuis: Een kijk op de co- evolutie van kinderen en gezinnen Greet Splingaer Congres GGZ 16-17 september 2014 Antwerpen casus 1 Een systemische kijk op groei en ontwikkeling. Ruimere kijk
Nadere informatieHieronder volgen hiervan een aantal gegevens en de vragen die (extra) gesteld zijn.
ZP Onderzoek 2016 Introductie In de eerste maanden van 2016 heeft FastFlex haar jaarlijkse ZP Onderzoek uitgezet onder zzp ers binnen Nederland. Deze online vragenlijst heeft in totaal zes weken open gestaan
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieWAALSE KRONIEK ARIANE BAZAN
DONDERDAG 11 OKTOBER 2018 COLUMNS WAALSE KRONIEK ARIANE BAZAN Het leed van wie niet zeurt http://www.standaard.be/cnt/dmf20181010_03825255 1/7 http://www.standaard.be/cnt/dmf20181010_03825255 2/7
Nadere informatieHistorie. Oprichting van de NDP. Missie en visie
Historie In 1980 werd onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken het Directoraat Volksmobilisatie opgericht. In geheel Suriname werden Volks Comites in het leven geroepen. Buurtbewoners werkte met elkaar
Nadere informatieMVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. MVO en reorganisatie. Een model voor verantwoorde en succesvolle reorganisatie
MVO-Control Panel Instrumenten voor integraal MVO-management MVO en reorganisatie Een model voor verantwoorde en succesvolle reorganisatie 1 Inhoudsopgave Mvo en reorganisatie Verantwoord en succesvol
Nadere informatieWat is realiteit? (interactie: vraagstelling wie er niet gelooft en wie wel)
Wat is realiteit? De realiteit is de wereld waarin we verblijven met alles wat er is. Deze realiteit is perfect. Iedere mogelijkheid die we als mens hebben wordt door de realiteit bepaald. Is het er, dan
Nadere informatieSOCIALE PSYCHOLOGIE VANUIT HET ONBEWUSTE? INLEIDING
SOCIALE PSYCHOLOGIE VANUIT HET ONBEWUSTE? INLEIDING Lieven Jonckheere HET VERLANGEN VAN FREUD IN VERBAND MET ORGANISATIES 1. waarom Freud zich lang beperkte tot het individu 'politieke remming' Freud om
Nadere informatieToezicht en moraliteit.
Toezicht en moraliteit. Over professionele waarden in de zorgsector Gabriël van den Brink Congres-NVTZ 10-11-2016 1 Moral sentiments in modern society Adam Smith (1723-1790) The Wealth of Nations (1776)
Nadere informatieOpenbaar en betekenisvol: wij dagen de 21 e eeuw uit!
Openbaar en betekenisvol: wij dagen de 21 e eeuw uit! zelfbewust eigentijds ambities kritisch ondersteuning open uitdaging ruimdenkend samen ondernemend betrokken oog voor de wereld vrijheid creatief daadkracht
Nadere informatie1. Doel: de themagesprekken kunnen inzichten verschaffen over de werkmotieven (wie ben ik en wat wil ik) en zijn kwaliteiten (wat kan ik).
1.16. Themagesprek A. Situering Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Wat zijn mijn opties? Wat is mijn actieplan? B. Gebruik 1. Doel: de themagesprekken kunnen inzichten verschaffen over de werkmotieven
Nadere informatieIK, MIJ, ZELF. IDENTITEIT IN TIJDEN VAN HET INTERNET BEATE VOLKER, SOCIOLOGE, UVA BEATEVOLKER.NL
IK, MIJ, ZELF. IDENTITEIT IN TIJDEN VAN HET INTERNET BEATE VOLKER, SOCIOLOGE, UVA B.VOLKER@UVA.NL BEATEVOLKER.NL RONDJE LANGS 3 VRAGEN: Bestaat onze identiteit los van een toeschouwer? Is er een harde,
Nadere informatieGeslaagd en dus gevaarlijk. Mislukt, en dus gestoord. Paul Verhaeghe Kopergietery, Gent, 21 april 2012
N.a.v. de Theaterspecial Gevaarlijk Jong (13 tot 28 april 2012) in en van KOPERGIETERY, gaf Prof. Dr. Paul Verhaeghe volgende lezing. Geslaagd en dus gevaarlijk. Mislukt, en dus gestoord. Paul Verhaeghe
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing Doodstraf
Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht door een scholier 1930 woorden 14 maart 2003 6,2 18 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 0. Geef een korte argumentatie waarom jij tegen of voor de doodstraf
Nadere informatie./. Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het lid Bussemaker (PvdA) over de arbeidsproductiviteit van oudere werknemers.
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon
Nadere informatieToekomstgericht toezicht: het ontwikkelen van moreel kapitaal
Toekomstgericht toezicht: het ontwikkelen van moreel kapitaal Congres Toezicht in Toekomst 29 mei 015 Harry Kunneman Universiteit voor Humanistiek Inleiding Startpunt: zorgen over de economie van het dikke-ik
Nadere informatieWAARDIG LEVEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK
WAARDIG LEVEN IN BELGIË HISTORISCH ONDERZOEK 1. TOELICHTING Tijdens het bezoek aan de Democratiefabriek hebben jullie kunnen vaststellen dat bepaalde elementen essentieel zijn om tot democratie te komen.
Nadere informatieRisicogedrag. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers risicogedrag. Dat gebeurt ook aan de Universiteit Leiden bij het Brain & Development Onderzoekscentrum. Daar onderzoeken wetenschappers bij adolescenten
Nadere informatiecultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg
cultuur & media hoorcollege moderniteit en postmoderniteit theo ploeg 1 Wat ga ik behandelen? moderniteit versus postmoderniteit korte geschiedenis verlichting en romantiek modernisme postmodernisme postmoderniteit
Nadere informatieEen staatsexamen Nederlands overleven
Een staatsexamen Nederlands overleven De inleiding van een tekst kan verschillende functies hebben, zoals: 1 de aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen 2 de hoofdgedachte van de tekst formuleren
Nadere informatieSPOORZONE DELFT, NIEUWE RUIMTE IN EEN HISTORISCHE BINNENSTAD
SPOORZONE DELFT, NIEUWE RUIMTE IN EEN HISTORISCHE BINNENSTAD Van een bovengrondse fietsenzee naar een ondergrondse stalling 98 Gebiedsontwikkeling Tot 2015 doorkliefde de spoorlijn het oude Delft en konden
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieOf ik in iets minder dan 3 uur iets kan vertellen over de aanpak van:
Of ik in iets minder dan 3 uur iets kan vertellen over de aanpak van: 1. Oppositionele jongeren 2. Jongeren met aandacht problemen 3. Jongeren met angst problemen 4. Jongeren met hechting problemen 5.
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 2 Je Gedachten Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 2 Je Gedachten Inhoud 2 1. Onderzoek je zelfbeeld: welke negatieve gedachten heb je? 3 2. Oefen jezelf in gedachten veranderen 4 3. Oefen jezelf in gedachten loslaten 5 4. Bouw aan je
Nadere informatieDe dynamiek van onze deelidentiteiten Processen en hindernissen in de identiteitsontwikkeling van volwassenen De dag van de psycholoog 2016, BFP-FBP
De dynamiek van onze deelidentiteiten Processen en hindernissen in de identiteitsontwikkeling van volwassenen De dag van de psycholoog 2016, BFP-FBP Árpi Süle Verloop workshop Oefening: Wie ben ik? Theoretisch
Nadere informatieGeluk en Capabilities: een filosofische analyse. Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte
Geluk en Capabilities: een filosofische analyse Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte Geluk: welke bijdrage door filosofen? De academische filosofie is veel heterogener
Nadere informatieNaar ander onderwijs. Onze vanzelfsprekendheden voorbij. PO/VO dinsdag 20 november 2018 Dolf van den Berg
Naar ander onderwijs Onze vanzelfsprekendheden voorbij PO/VO dinsdag 20 november 2018 Dolf van den Berg Dimensies van ander onderwijs De school als gemeenschap van waar(dig)heid De school als existentiële
Nadere informatieOpvoedingsproject. Nieuwen Bosch Humaniora Gent
Opvoedingsproject Nieuwen Bosch Humaniora Gent Onze school wil aan jongeren kwalitatief hoogstaand onderwijs bieden in een hartelijk klimaat van samenwerken en samenleven stimuleren we de leerlingen vanuit
Nadere informatieDe 10 tips om. Aantrekkelijk te blijven als Werknemer
De 10 tips om Aantrekkelijk te blijven als Werknemer Tip 1 van 10 Werk aan werkgeluk Aangeboden door mkbasics.nl De 10 tips om Aantrekkelijk te blijven als Werknemer 3 e druk - speciale uitgave voor mkbasics.nl,
Nadere informatieVOORTGEZET ONDERWIJS TELT JOUW IDENTITEIT MEE?
VOORTGEZET ONDERWIJS TELT JOUW IDENTITEIT MEE? 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit
Nadere informatieHet watervalfenomeen in het onderwijs: een spiegelbeeld van onze samenleving? Jef Verhoeven
Het watervalfenomeen in het onderwijs: een spiegelbeeld van onze samenleving? Jef Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven 29/4/2001 Waterval 1 Het oude verhaal van cooling out 1. Het watervalfenomeen
Nadere informatie"Concurrentie is een waarde van een andere periode"
Over Leo Witvliet Leo Witvliet is Hoogleraar Interim Management aan de Business Universiteit Nyenrode en medeoprichter van het Instituut voor Interventiemanagement. Hij behandelt interventiekundige vraagstukken
Nadere informatieVoel je vrij en liefdevol 7 oefeningen
Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng
Nadere informatieONDERWERP STRATEGIEOPDRACHT. TIPS voor iedereen die de strategieopdracht nog moet inleveren!
ONDERWERP STRATEGIEOPDRACHT TIPS voor iedereen die de strategieopdracht nog moet inleveren! ONDERWERP EXTERNE ANALYSE LET OP: analyseren = onderzoeken = objectief beschrijven = zonder oordeel, zonder advies,
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieIs een klas een veilige omgeving?
Is een klas een veilige omgeving? De klas als een vreemde sociale structuur Binnen de discussie dat een school een sociaal veilige omgeving en klimaat voor leerlingen moet bieden, zouden we eerst de vraag
Nadere informatiePiketty: opmerkingen bij een nieuw icoon. Floris Heukelom
Piketty: opmerkingen bij een nieuw icoon Floris Heukelom f.heukelom@fm.ru.nl Inhoud presentatie Wat zegt Piketty precies? Vanwaar de snelle en enorme impact? Kritiek op Piketty Wat moeten we er van vinden?
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieWe genieten ons te pletter. Maar niemand is tevreden'
10:00-11 februari 2012 door Ine Renson We genieten ons te pletter. Maar niemand is tevreden' Een snoeihard betoog tegen het neoliberalisme is het. Van een psychoanalyticus die in de praktijk ziet hoe het
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieEen ander domein is de wetenschap. Wetenschap kan men als volgt omschrijven:
Pagina B 1 Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06 ETHIEK. Filosofie is denken, hard nadenken over vanalles en nog wat, en hoort eigenlijk bij ethiek. Ethiek zelf kan me ook een beetje vergelijken met
Nadere informatieNederlands havo 2019-II
Tekst 3 De onderstaande tekst is een column op Neerlandistiek, een online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek. WhatsAppachtig taalgebruik (1) Onlangs kreeg ik een mailtje doorgestuurd waarin
Nadere informatieRisicomanagement in de industrie Ben Dankbaar
Risicomanagement in de industrie Ben Dankbaar BiZ-Dag 29 juni 2017 Overzicht 1. Een paar cijfers 2. Wat is industrie? 3. Personeel 4. Risico s 3 1. Een paar cijfers 29 juni 2017 3 Balans: omzetontwikkeling
Nadere informatieMaten, makkers, diploma s
De Standaard: DONDERDAG 8 FEBRUARI 2018 - OPINIES Maten, makkers, diploma s Karen Phalet, Batja Mesquita en Marc Swyngedouw wijzen op een straffe statistiek: een Turkse Vlaming heeft dubbel zoveel kans
Nadere informatieWaarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn
Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn
Nadere informatiefilosofie havo 2015-II
Opgave 1 Bloed, zweet en luxeproblemen 1 maximumscore 2 een argumentatie of de uitleg van het inkomensverschil tussen Benjamin en de arbeiders gerechtvaardigd is aan de hand van de Romeinse definitie van
Nadere informatieVOORTGEZET ONDERWIJS HET LAGERHUIS
VOORTGEZET ONDERWIJS HET LAGERHUIS 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd.
Nadere informatieWie (ver)draagt de vrijheid van onderwijs? Pleidooi voor een pedagogische invalshoek. Maarten Simons KU Leuven
Wie (ver)draagt de vrijheid van onderwijs? Pleidooi voor een pedagogische invalshoek Maarten Simons KU Leuven 1. Een politiek-juridische kwestie met pedagogische ondertoon 2. Waarom (geen) vrijheid van
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieSamenvatting Economie H 6
Samenvatting Economie H 6 Samenvatting door een scholier 977 woorden 10 mei 2002 5,8 40 keer beoordeeld Vak Economie Hfst. 6 6.1 - Ideaaltypische omschrijving: omschrijving van het volmaakte model * Vrije
Nadere informatieEindexamen vwo filosofie II
Opgave 2 Leven vanuit vrije wil 7 maximumscore 3 een weergave van een overeenkomst tussen de Avatar-training en Sartre wat betreft de opvatting over vrijheid als zelfverwerkelijking: beiden lijken uit
Nadere informatieVLAAMS PARLEMENT HANDELINGEN COMMISSIEVERGADERING COMMISSIE VOOR INSTITUTIONELE EN BESTUURLIJKE HERVORMING EN AMBTENARENZAKEN
C208 IBH7 VLAAMS PARLEMENT Zitting 2002-2003 29 april 2003 HANDELINGEN COMMISSIEVERGADERING COMMISSIE VOOR INSTITUTIONELE EN BESTUURLIJKE HERVORMING EN AMBTENARENZAKEN Vraag om uitleg van mevrouw Ann De
Nadere informatieVOORTGEZET ONDERWIJS FIJN IN JE EIGEN LIJF
VOORTGEZET ONDERWIJS FIJN IN JE EIGEN LIJF 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor
Nadere informatieModule A. Weten 13 Module B. Denken 21 Module C. Eten 32 Module D. Laten zitten 41 Module E. Baas over je brein 50
Eten zonder angst_kapwerkboek basis 4-3-11 14:24 Pagina 5 Inhoud 5 Inhoud Inleiding 7 Motivatie 8 FASE 1. OPBOUWFASE 12 Module A. Weten 13 Module B. Denken 21 Module C. Eten 32 Module D. Laten zitten 41
Nadere informatieMotiveren en werven van vrijwilligers voor de kring. Dr. Klara Ampe, voorzitter Vlaamse kamer Federale Raad voor Huisartsenkringen
Motiveren en werven van vrijwilligers voor de kring Dr. Klara Ampe, voorzitter Vlaamse kamer Federale Raad voor Huisartsenkringen vandaag Zicht op de bouwstenen van een duurzame motivatie Nieuwe (chinese)
Nadere informatiePRIVACYVERKLARING ZORGSAAM ZORGGROEP 1 PATIËNTEN/CLIËNTEN
PRIVACYVERKLARING ZORGSAAM ZORGGROEP 1 PATIËNTEN/CLIËNTEN ZorgSaam hecht veel waarde aan de bescherming van uw persoonsgegevens. In deze Privacyverklaring willen we informatie geven over hoe wij omgaan
Nadere informatieVolgens u is onze neoliberale meritocratie de oorzaak van de ware boom van ADHD-diagnoses bij kinderen.
1 van 5 14/04/2012 8:46 Gepubliceerd op DeWereldMorgen.be (http://www.dewereldmorgen.be) door Kif Kif, Ciska Hoet wo, 2012-02-01 18:50 Ciska Hoet visie op jongeren en onderwijs toe te lichten. Ciska Hoet
Nadere informatiefilosofie havo 2019-II
Opgave 2 Leefregels 10 maximumscore 3 een uitleg met tekst 6 dat het zelf volgens Dennett een narratief zwaartepunt is: de nummers op de tape zijn het abstracte centrum waaromheen Nora s zelf valt te begrijpen
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieChristen Forum Limburg.
Christen Forum Limburg www.cflimburg.be DE SAMENLEVING OP DE SOFA Prof. Dr. Dirk De Wachter UPC KULeuven Christen Forum CC Hasselt 23/02/15 geluksmetingen versus suïcidecijfers PSYCHIATRISERING VAN VERDRIET
Nadere informatieIn gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst
In gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst Leraar Schoolleider Bestuurder Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst.
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieDocentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO
Docentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Lesdoelen 4 Overzicht werkvormen 5 Uitleg werkvormen 1. Beeld bij kiezen 6 2. Grote en kleine keuzes 6 3. Gevolgen
Nadere informatieVerbeelding van de samenleving
Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat 11. extra bijeenkomst: vragen & discussie http://zorgenparticipatie.wordpress.com/ Verbeelding van de samenleving in 10 colleges
Nadere informatieInhoud Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 2. Puberteit en adoptie 39
Inhoud Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Prepuberteit (9-12 jaar): veranderingen 21 1.2.1 Fysieke en hormonale veranderingen 21 1.2.2 Hersengroei 22 1.2.3
Nadere informatieZero s is een illusie. Een lege mailbox is de oplossing. 1
Enige tijd geleden lanceerden bedrijfsleiders "zero e-mail policies", waarbij ze beweerden geen e-mail meer nodig te hebben in hun professionele communicatie. Vandaag zijn de meesten het erover eens dat
Nadere informatieIdentiteit in tijden van eenzaamheid: alles megatop! Paul Verhaeghe
Identiteit in tijden van eenzaamheid: alles megatop! Paul Verhaeghe Over de koppeling tussen onderwijs en identiteit enerzijds en onderwijs en cultuur anderzijds bestaat er vandaag de dag in toenemende
Nadere informatieOLFA EDEGEM. WELKOM op deze: info-avond voor ouders overgang secundair onderwijs
OLFA EDEGEM WELKOM op deze: info-avond voor ouders overgang secundair onderwijs Wat na het zesde leerjaar??? KIEZEN = PROCES gebeurt STAP VOOR STAP (boekje klas): ) ik denk na over kiezen ) ik leer mezelf
Nadere informatie2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden
2.1 Exploreren, verkennen en integreren van waarden Opmerking:dit procesdoel zal normaal gezien bij elke les terugkomen. Het belang ervan is dat leerlingen beseffen dat heel veel keuzes in het leven waardegeladen
Nadere informatieCulturele interview. Introductie
Culturele interview De volgende thema s worden besproken tijdens het culturele interview: 1. Biografie (persoonlijke en sociale gegevens) 2. Geschiedenis van de huidige klachten 3. Eerdere trajecten 4.
Nadere informatiepeiling burgerzin en burgerschapseducatie in de derde graad aso, bso, kso en tso
peiling burgerzin en burgerschapseducatie in de derde graad aso, bso, kso en tso colloquium 7 juni 2017 dr. Eef Ameel overzicht de peiling burgerzin en burgerschapseducatie beschrijving van de steekproef
Nadere informatie