PLATFORM HEILIG HART. 2/12/2015 Verslag eerste bijeenkomst. Deze bijeenkomst werd mede mogelijk gemaakt met financiële steun van

Transcriptie

1 PLATFORM HEILIG HART 2/12/2015 Verslag eerste bijeenkomst Deze bijeenkomst werd mede mogelijk gemaakt met financiële steun van

2 PROGRAMMA uur Inleiding en toelichting haalbaarheidsonderzoek (Sanne de Koning) uur Lezing Waarom herbestemming? (Evert Verhagen) uur Lezing Herbestemming Religieus Erfgoed (Lilian Grootswagers) uur Pauze uur Interactieve sessie met alle deelnemers uur Terugkoppeling interactieve sessie uur Afsluiting 1: EERSTE PLATFORMBIJEENKOMST HEILIG HARTKERK Pagina 1

3 AANLEIDING PLATFORM Per 1 januari 2015 is de fusie van de voormallige BELL-parochies tot de nieuwe Heilig Hartparochie een feit. Daar is een zeer zorgvuldig proces aan vooraf gegaan waardoor een hoge mate van acceptatie en berusting is ontstaan bij de parochianen voor de noodzakelijke fusie. Door een teruglopend aantal kerkbezoekers en de daarop volgende fusie ontstond overcapaciteit in het aantal kerkgebouwen in Boxtel. De lasten voor onroerend goed drukken te zwaar op de begroting. Het Pastoraal team wordt kleiner. Vorig jaar is dan ook besloten de Heilig Hartkerk aan de eredienst te onttrekken. Tegelijkertijd werd bekend dat er aan provinciale subsidieregeling beschikbaar kwam voor procesbegeleiding bij haalbaarheidsonderzoeken naar herbestemmingen van kerkgebouwen. Het parochiebestuur heeft deze subsidie succesvol aangevraagd zodat aansluitend op de allerlaatste viering op 4 januari jongstleden gestart kon worden met het haalbaarheidsonderzoek. De belangrijkste onderzoeksvragen zijn: Organiseer een proces waarin zorgvuldig en met aandacht voor het verleden de haalbaarheid van een waardige herbestemming wordt onderzocht; Binnen welke kaders en randvoorwaarden is een waardige herbestemming haalbaar?; Welk nieuw programma kan op deze historische plek gerealiseerd worden? Welke functies zijn mogelijk?; Is een integrale of separate herontwikkeling van het kerkgebouw, de pastorie en de grond wenselijk/haalbaar?; Wat is de optimale toekomstige eigendomssituatie van het kerkgebouw, de pastorie en de grond?; Hoe kan het tijdelijk gebruik in de periode voor de definitieve herbestemming worden georganiseerd? 2: FOTO LAATSTE DIENST HEILIG HARTKERK OP 4 JANUARI BRON: HANS VAN DOORN Pagina 2

4 Een haalbaarheidsonderzoek naar herbestemmingsmogelijkheden van gebouwd erfgoed, bestaat doorgaans uit een kaderstudie en een ontwikkelingsstudie. De kaderstudie brengt de kaders, randvoorwaarden en het speelveld in beeld waarbinnen de herbestemmingsopgave wordt onderzocht. Het gaat in het kaderonderzoek om o.a. de historische context, de cultuurhistorische waarden, het bestemmingsplan, juridische kaders en de belanghebbende partijen. Wanneer het speelveld helder is geschetst, worden concrete ontwikkelscenario s onderzocht op haalbaarheid. Daarbij wordt de haalbaarheid vanuit diverse invalshoeken getoetst zoals financieel-economisch, bouwtechnisch, juridisch, maatschappelijk etc. 3: PROCES HAALBAARHEIDSONDERZOEK HERBESTEMMING HEILIG HARTKERK. BRON: SANNE DE KONING Aangezien herbestemming van kerkgebouwen tot de meest complexe herbestemmingsopgaven gerekend wordt, is het van belang om in een zo vroeg mogelijk stadium de belangrijkste partijen bij het proces te betrekken. Dit voorkomt dat in een later stadium deze partijen een andere richting kiezen of een andere visie uitdragen. Het PON heeft onderzoek gedaan naar de succesfactoren bij herbestemde kerken in Noord-Brabant. Dat onderzoek bevestigt dat een succesvolle herbestemming kansrijker is wanneer de belangrijkste belanghebbenden vroegtijdig bij het proces betrokken worden. Eigenlijk heel logisch want zo wordt bevorderd dat binnen een breed gedragen visie wordt samengewerkt aan een haalbaar exploitatiemodel. Het is vooral niet de bedoeling om de opgave te snel te veel in te kaderen maar het speelveld moet wel duidelijk zijn. In de contacten met belanghebbenden tot nu toe blijkt een constructieve en positieve houding. Daarin onderscheidt dit herbestemmingsproces in Boxtel zich nu al van vele vergelijkbare vraagstukken in onze provincie. Tijdens de onderzoeksperiode worden concrete initiatieven tot herbestemming op haalbaarheid onderzocht. Daar wordt niet mee gewacht totdat het onderzoek is afgerond. Pagina 3

5 4: BELANGHEBBENDEN HERBESTEMMING HEILIG HARTKERK Wat direct opvalt is de afwezigheid van het Bisdom bij de eerste platformbijeenkomst. Het Bisdom verkiest een onafhankelijke positie tijdens het onderzoek. Naast bovenstaande partijen waren tijdens de eerste platformbijeenkomst ook de Heemkundekring Boxtel, de directie van de Angelaschool en de directeur van woningstichting Sint Joseph vertegenwoordigd. De 3 platformbijeenkomsten hebben de volgende thema s: Platform 1: Verkennen Platform 2: Onderzoeken Platform 3: Evalueren en vooruit kijken De eerste bijeenkomst had een verkennend karakter. Tijdens deze sessie maakten de deelnemers kennis met de opgave, elkaar en elkaars drijfveren. Naast een informatief programmaonderdeel werd een interactief proces worden opgestart. Pagina 4

6 LEZINGEN Tijdens de eerste platformbijeenkomst werden twee lezingen gehouden om de context van de herbestemmingsopgave nader toe te lichten. Evert Verhagen Evert Verhagen (1955) is oprichter en eigenaar van Creative Cities. Hij werkt als projectmanager aan een breed scala van regeneratie en openbare ruimte projecten. Op basis van zijn ervaringen geeft hij lezingen op universiteiten en conferenties over de hele wereld en werkt als coach, adviseur en consultant voor kleine en grote projecten in steden over de hele wereld. Hij heeft een diploma in Hydrologie en is werkzaam in verschillende vakgebieden voor de stad Amsterdam. Na het starten van Creative Cities in 2004 werkte hij in plaatsen als Casablanca, Moskou, Nova Friburgo en Parijs en in Nederland in Den Haag, Rotterdam, Eindhoven, Utrecht, Apeldoorn, Hengelo en op vele andere plaatsen. Hij was de projectleider voor het bekroonde Westergasfabriek regeneratieproject. In 2004 won dit project de Gouden Piramide, de Nederlandse overheids award voor uitstekend projectmanagement. Het Cultuurpark Westergasfabriek werd in 2007 genomineerd voor de International Urban Landscape Award (IULA). Het project won de Landscape Institute Award (UK) in In 2010 won de Westergasfabriek project de Europa Nostra Award. Een aantal belangrijke aandachtspunten die Evert in zijn lezing gaf voor de herbestemming van de Heilig Hartkerk: Allereerst schetst hij de ontwikkeling van de agrarische economie, via de industriële- en informatieeconomie naar de creatieve economie; Vervolgens stelt Evert de vraag of Boxtel een aantrekkelijke gemeente is? En voor wie wil Boxtel aantrekkelijk zijn? Voor bezoekers en/of inwoners? Voor ouderen en/of jongeren? Wat is het verhaal van Boxtel? Welke doelgroep wil Boxtel aan zich binden? Het is belangrijk om daar goed over na te denken en er voor te zorgen dat de herbestemming van de Heilig Hartkerk uitstekend in de doelstellingen van de gemeente past. Boxtel heeft veel te bieden: Groene Woud, NS-station, ligging aan de A2, actief verenigingsleven etc. Belangrijke boodschap: als Boxtel aantrekkelijk wil zijn voor nieuwe doelgroepen, richt je dan vooral op jongeren! Zij zijn nog verhuisbereid. De verhuisbereidheid is volgens de cijfers van de VNG na de leeftijd van jaar slechts 2%. Een aantrekkelijke gemeente heeft plekken waar mensen elkaar (kunnen) ontmoeten. Mensen zijn de enige levende soort op aarde die elkaar niet alleen ontmoeten om zich voort te planten maar ook om Pagina 5

7 met elkaar te creëren. Daarvoor moeten ze met elkaar tot nieuwe ideeën komen. (Matt Ridley, bioloog). In een succesvolle en aantrekkelijke omgeving zie je dat vaak de mogelijkheden voor informele ontmoetingen goed geregeld zijn. Zijn er in Boxtel voldoende plekken om te ontmoeten? Zou de Heilig Hartkerk zo n plek kunnen zijn? Onderzoek met elkaar of het Heilig Hartcomplex (vanuit historie een ontmoetingsplek bij uitstek) een rol kan spelen bij het vergroten van de aantrekkelijkheid van Boxtel. Zie de leegstand in Boxtel niet als een probleem maar als een kansrijk aanbod! Een project als de Heilig Hartkerk vraagt naast creativiteit ook functionaliteit en historisch besef. Elk succesvol project kent drie belangrijke onderdelen: - er wordt zorgvuldig omgegaan met het verhaal dat er al is, het historische besef; - het gebouw en de omgeving zijn functioneel in orde (veilig, op de toekomst voorbereid); - het nieuwe programma is spannend en voegt daadwerkelijk iets toe. 5: VERHUISBEREIDHEID PER LEEFTIJDSCATEGORIE PER JAAR. BRON: EVERT VERHAGEN Pagina 6

8 Lilian Grootswagers Lilian Grootswagers (1963) zet zich in voor innovatieve erfgoedprojecten met een brede context. Ze is onder andere bestuurslid van de Task Force Toekomst Kerkgebouwen en secretaris van het European network for historic places of worship (FRH). Als eigenaar van Erfgoed.nu adviseert ze overheidsinstellingen, samenwerkingen en particuliere eigenaren op het gebied van wetgeving, onderzoek en subsidies. Lilian is auteur van een aantal richtlijnen over het bewaren van erfgoed voor toekomstige generaties. Meer info: "Het behoud van religieus erfgoed behoeft meer aandacht. De huidige werkwijze draagt niet bij aan behoud maar neemt bij voorbaat de wind uit de zeilen. Het leidt tot een kaalslag waarvan de omvang en het effect veel groter is dan door velen nu wordt overzien. Een extra fokzeil voeren zou niet misstaan. Er dient een denkomslag gecreëerd te worden. Het geven van aandacht en het verbreden van de kennis over dit onderwerp (ontwikkelen van visie en beleid maatschappij breed) moet nu echt op de agenda komen te staan! Transparantie met betrekking tot besluitvormingsprocessen en zorgvuldige en gedeelde verantwoordelijkheid voor te lopen procedures schept kansen. We moeten deze uitdaging gezamenlijk aan kunnen gaan. Allereerst schetst Lilian de actuele context van de vele herbestemmingsopgaven ten aanzien van religieus erfgoed. De opgave in Boxtel staat niet op zichzelf. Overal in Noord-Brabant, Nederland en ook internationaal vragen leegstaande kerkgebouwen om een nieuwe invulling. Het herbestemmingsvraagstuk bij (religieus) erfgoed is omvangrijk. Mede daarom is er een Nationaal Programma Herbestemming door het Rijk geïnitieerd. Binnen dat programma is al heel veel kennis opgedaan en beschikbaar gesteld over herbestemming van kerkgebouwen. Maak daar gebruik van. Lilian geeft kort uitleg over het kerkelijk recht. Een kerkgebouw is, tot het aan de eredienst onttrokken wordt, het huis van God (domus Dei). Ter informatie is aan dit verslag een document als bijlage toegevoegd: Over de bestemming en herbestemming van katholieke kerkgebouwen, Ton Meijers. Vanuit het kerkelijk recht wordt een aantal voorwaarden gesteld aan de nieuwe bestemming van kerkgebouwen. Het Bisdom is beslissingsbevoegd als het gaat om de herbestemming van kerkgebouwen en eventuele vastgoedtansacties die daarmee zijn gemoeid. Daarnaast geeft Lilian een groot aantal voorbeelden van herbestemde kerkgebouwen in binnen- en buitenland. Variërend van particuliere bewoning (niet de voorkeur), een circusopleiding, gezondheidscentrum, multifunctioneel gebruik, hotelfuncties, zwembad, congresfunctie tot boekhandel/bibliotheek. Zo liet zij zien wat er allemaal mogelijk is, ter inspiratie voor de gespreksgroepen later in de middag. Een herbestemmingsopgave dient altijd integraal onderzocht te worden. Zo n opgave kent naast de cultuurhistorische aspecten bijvoorbeeld ook financieel-economische en juridische componenten. Onderstaand onderzoeksmodel toont de verschillende invalshoeken die aanbod komen bij een haalbaarheidsonderzoek naar herbestemming. Pagina 7

9 6: ONDERZOEKSMODEL HAALBAARHEID HERBESTEMMING. BRON: LILIAN GROOTSWAGERS Pagina 8