Strategisch Meerjarenplan

Transcriptie

1 Strategisch Meerjarenplan Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek

2

3 Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek Strategisch meerjarenplan

4 Omslagfoto voor: Natuur en duurzaamheid: leren over water als leefomgeving in de Aqua-expo in Hilversum (foto: Omgevingseducatie) Omslagfoto achter: Erfgoedproject Dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog in Hilversum. Bezoek aan de Blaskowitz bunker (foto: Omgevingseducatie)

5 Inhoud Inleiding 7 2. Doelstelling en uitgangspunten 8 3. Producten, financiers en doelgroepen: terugblik 9 4. Visie op de toekomst 11 Welke organisatievorm voor Omgevingseducatie sluit 11 het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen? Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het 14 onderwijs werkzaam of komen er andere doelgroepen in beeld? Hoe gaat de financiële toekomst vorm krijgen? 15 Zal OGVE de betreffende producten en diensten aan 15 de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden? 5. Tenslotte 17 Bijlage 1. Comité van aanbeveling 21 Bijlage 2. Bestuurssamenstelling 23 Dit strategisch meerjarenplan is vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek op vrijdag 13 november 2015.

6 Zal Omgevingseducatie de betreffende producten en diensten aan de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden? Hoe gaat de financiële toekomst vorm krijgen? Welke organisatievorm sluit het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen? Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het onderwijs werkzaam of komen er andere doelgroepen in beeld?

7 1 Inleiding Na een eerste strategisch meerjarenplan , is dit het tweede meerjarenplan van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek (hierna kortweg Omgevingseducatie). Onze organisatie heeft de overtuiging dat educatie een belangrijke rol speelt in kennis, waardering en betrokkenheid bij de eigen omgeving. Wij willen bereiken dat lokale en regionale thema s rond natuur, landschap, erfgoed en duurzaamheid vanzelfsprekende factoren zijn in het onderwijs in onze regio. Het werkveld is voortdurend in ontwikkeling en Omgevingseducatie volgt die ontwikkelingen al sinds de oprichting op de voet. Daarom staan we weer even stil en bekijken in hoofdstuk 2 en 3 onze werkzaamheden tot nu toe. In hoofdstuk 4 geven we aan hoe we onze werkzaamheden in de komende jaren voor ons zien. Vier strategische vragen vormen daarvoor de basis. Gerdis Michielse-Oud, voorzitter Groene Voetstappen: basisschoolleerlingen bedenken tips voor minder autogebruik van en naar school

8 2 Doelstelling en uitgangspunten onderwijs. De statutaire doelstelling van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek uit de oprichtingsakte per 21 oktober 1994 luidt: Het bevorderen van kennis over - en betrokkenheid bij het Gooi, de Noordelijke Vechtstreek en het Noordelijk Eemgebied, en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt, of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De thema s waar we ons mee bezig houden betreffen: natuur (natuurbeheer, behoud, biodiversiteit) landschap (ruimtelijke ontwikkelingen, bodem, water) erfgoed (cultuurhistorie, monumenten, architectuur, lokale geschiedenis) duurzaamheid in brede zin (hernieuwbare energie, duurzame leefstijl, voedsel, water, afval en grondstoffen). Geschiedenis, biologie, aardrijkskunde, kunst en architectuur zijn enkele voorbeelden. Ontwikkelingen in het onderwijs, zoals de behoefte aan digitaal lesmateriaal of nieuwe werkvormen zoals onderzoekend leren, zijn belangrijke uitgangspunten. Waar mogelijk werken we met leerlijnen waarbij een thema in aansluitende leerjaren op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden in het lesprogramma. Tenslotte zijn er ontwikkelingen in de maatschappij of overheidsbeleid waar we educatief bij aansluiten. Omgevingseducatie richt zich in eerste instantie op de directe, nabije leefomgeving en legt zo verbanden met inhouden in het

9 3 Producten, financiers en doelgroepen: terugblik Omgevingseducatie werd tot nu toe gevormd door een regionaal steunpunt natuur- en milieu-educatie (NME) en een ontwikkelafdeling voor NME en erfgoededucatie. De provinciale subsidie voor regionale steunpunten natuur- en milieu-educatie is met ingang van 2013 vervallen. Omgevingseducatie heeft vervolgens nieuwe afspraken gemaakt met de gemeenten. Zij betalen een basisbijdrage voor natuur- en milieu- -educatie en daarnaast per project in aansluiting op lokaal beleid en lokale ontwikkelingen. Vanuit het regionale steunpunt is het educatieve aanbod gepromoot en zijn scholen en organisaties ondersteund. Door de ontwikkelafdeling zijn lokale erfgoed-leerlijnen ontwikkeld samen met scholen, historische kringen, lokale erfgoedorganisaties, archieven en musea. En er zijn natuur- en duurzaamheids-projecten opgezet in aansluiting op het regionale steunpunt met partnerorganisaties zoals met de werkgroep boerderij-educatie Gooi en Vechtstreek, Urban Farming 035 en Stichting Technotrend.

10 Basisonderwijs Erfgoededucatie-projecten zijn uitgevoerd met bijdragen uit de landelijke Cultuurregeling, zowel voor voortgezet onderwijs als voor basisonderwijs in diverse gemeenten in de regio. In 2013 volgde een nieuwe impuls door de landelijke subsidieregeling Cultuureducatie Met Kwaliteit, waarbij de bibliotheek en gemeente Hilversum opdrachtgever zijn voor Omgevingseducatie voor de opzet van een lokale, digitale erfgoedleerlijn. De financiers zijn op deze manier telkens wat verschoven. Waar wij eerst rechtstreeks projecten indienden bij de provincie, werden de scholen of gemeente aanvrager bij de provincie en vervolgens opdrachtgever voor Omgevingseducatie. In bijna alle gevallen was Omgevingseducatie ook de initiator bij het aanvragen van deze subsidies. Voortgezet onderwijs De kansen voor het ontwikkelen van projecten voor het voortgezet onderwijs zijn beperkt gebleven, ondanks de doelstelling van het eerste strategisch meerjarenplan om deze doelgroep juist te laten groeien. Door aanhoudende inzet van Omgevingseducatie zijn projecten ontwikkeld in opdracht van gemeenten, Goois Natuurreservaat en/of met behulp van fondsen: Duurzaam ondernemen in Bussum en Hilversum, waarbij jongeren bedrijven in de schoolomgeving doorlichten op duurzaamheidsaspecten i.s.m. bedrijven en organisaties in de regio Buitenkunst op erfgoedplekken (in Laren, Hilversum en Huizen), waarbij jongeren een kunstwerk maken dat past bij het verhaal van een plek met historische betekenis in de eigen omgeving. Ecologische verbindingen in de regio, met digitaal lesmateriaal en een excursie naar de Natuurbrug Zanderij Crailoo in aansluiting op een eigen project binnen de school. Deze projecten zijn nog actief in gebruik door de scholen. Daarnaast heeft Omgevingseducatie in samen met de Vereniging van Vrienden van het Gooi een leergang Gooiologie voor het onderwijs uitgevoerd, waar docenten uit het voortgezet onderwijs goed in vertegenwoordigd waren. In aansluiting op deze leergang zijn uit eigen middelen al eerder ontwikkelde digitale lessen rond diverse thema s geactualiseerd en overgezet naar een nieuw digitaal systeem.

11 4 Visie op de toekomst Voor een scherpere focus op de toekomst van de organisatie is een werkgroep gevormd die een groslijst heeft gemaakt van kansen en bedreigingen uit de omgeving enerzijds en sterktes en zwaktes van Omgevingseducatie anderzijds. Het bestuur heeft daaruit de belangrijkste gedestilleerd en besproken. De bevindingen hebben geleid tot 4 strategische vragen en antwoorden daarop van het bestuur. Erfgoedproject Hilversum en de Hemel, geloof en geschiedenis. Bezoek aan de Mevlana moskee (foto: Omgevingseducatie) 4.1 Welke organisatievorm voor Omgevingseducatie sluit het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen? Omgevingseducatie ziet een aantal trends die om een antwoord vragen. Omgevingseducatie heeft tot nu toe zowel een ontwikkelfunctie als een steunfunctie gehad. De ontwikkelfunctie blijkt relatief kostbaar te zijn en er dienen zich andere vragen en manieren van samenwerken aan. We ervaren een toenemende behoefte van scholen aan ondersteuning bij het inzetten van educatie. Bijvoorbeeld op het gebied van het onderhou-

12 Energie Besparen Gooi en Vecht: experimenteren met energiebesparing en duurzame energie (foto: Omgevingseducatie)

13 den of actualiseren van de leskoffers, het digitaliseren van lesmaterialen en het ondersteunen van docenten bij het gebruik van de materialen. Dat geldt zowel voor de erfgoedprojecten als de natuur- en milieuprojecten. Daarnaast zien we burgerinitiatieven met een behoefte aan professionele ondersteuning op het gebied van educatie. Denk aan moestuininitiatieven, duurzaamheidsvraagstukken, Fair Trade. Dit kan ook gelden voor lokale actiegroepen die opkomen voor behoud van monumenten, stadsbeelden en landgoederen. Bij gemeenten staat duurzaamheid hoog op de agenda en is het van belang om door middel van educatie kinderen en jongeren mee te nemen in de doelstellingen. Omgevingseducatie staat open voor ondersteuning van deze vragen en ontwikkelingen en ziet zichzelf daarbij als ontwikkelaar en als makelaar die in het netwerk de scholen en juiste partners bij elkaar kan brengen. Het is onze doelstelling de netwerken flexibel te laten werken op basis van de klantvraag. Historische kringen, Vrienden van het Gooi, Goois Natuurreservaat, Natuurmonumenten zijn onze natuurlijke partners in dat netwerk. De samenwerking die is opgestart met 7 partnerorganisaties in de Infoschuur t Gooi zal hier ook een rol in kunnen gaan spelen. Omgevingseducatie is er in geslaagd de afgelopen periode werken vergaderruimte te creëren met de mogelijkheid van archivering en opslag van materialen en heeft daarin samen met de Vrienden van het Gooi een trekkersrol vervuld. Op de veranderende vraag willen we inspelen door de website van het regionale steunpunt om te bouwen tot educatief platform voor natuur, milieu én erfgoededucatie. Met een informatieve functie naar het onderwijs en een netwerkfunctie voor de organisaties in de regio. Hier is het totale aanbod te vinden op het gebied van educatie over natuur, landschap, duurzaamheid en cultureel erfgoed van alle organisaties die op dat gebied actief zijn in de regio. De doelgroep is in eerste instantie onderwijs en buitenschoolse opvang. Het netwerk van organisaties wordt door middel van deze website zichtbaarder. Samenwerking kan daardoor makkelijker

14 natuur ontstaan en synergie van organisaties wordt gezien als een spin-off van deze NME-wijzer. De vernieuwde website is in het najaar van 2015 al van start gegaan als NME-wijzer voor natuur, milieu- en erfgoededucatie. milieu De steunpuntafdeling en ontwikkelafdeling worden dus één netwerkafdeling voor natuur, milieu- en erfgoededucatie waarin we scholen en organisaties samenbrengen, ondersteunen en waar nodig nieuwe projecten of educatieve materialen actualiseren of nieuw ontwikkelen. De NME-wijzer is de basis van waar uit gewerkt en gecommuniceerd wordt. erfgoed 4.2. Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het onderwijs werkzaam of komen er andere doelgroepen in beeld? Vanuit nieuwe doelgroepen bereiken Omgevingseducatie vragen voor ondersteuning en ontwikkeling. Jongeren buiten schoolverband zoals scouting, buitenschoolse opvang en jeugd in welzijnsorganisaties. Daarnaast komen ook geïnteresseerde bewoners en toeristen in beeld. Gemeentebesturen en ambtenaren zijn een doelgroep als het gaat om informeren en stimuleren bij hun taak vorm te geven aan educatie op het gebied van cultuur, landschap, natuur en duurzaamheid. De Leergang Gooiologie voor wethouders, raadsleden en ambtenaren is daar een voorbeeld van waar de nadruk ligt op de thema s natuur en landschap, geschiedenis en omgeving. De Vrienden van het Gooi heeft het initiatief genomen om voor het Gooi een Geopark-status te verkrijgen bij de Unesco. Omgevingseducatie is partner van de Stichting tot oprichting van het Geopark. Een Geoparkstatus vraagt om een educatiefunctie met aandacht voor natuur en cultuur, zowel voor de bewoners van de regio als voor de bezoekers/toeristen.

15 Omgevingseducatie heeft de ambitie vorm te geven aan die educatiefunctie. Dat vergt een methodiekontwikkeling waarbij het niet meer alleen om lessen en excursies voor het onderwijs gaat. En waarbij samenwerking met nieuwe partners op het gebied van onderzoek (universiteiten) en recreatie nodig is Hoe gaat de financiële toekomst vorm krijgen? Het samenwerken met strategische partners die belang hechten aan een educatieve functie in de regio op onze aandachtsvelden, wordt een strategische speerpunt. Als projectorganisatie werkend in netwerken met verwante organisaties is Omgevingseducatie gewend om projectmatig financiering te zoeken. Nu de landelijke en provinciale overheid zich terug trekken, zal de focus veranderen. Omgevingseducatie werkt in het kader van natuur- en duurzaamheidseducatie al nauw samen met de gemeenten in de regio. Maatschappelijke organisaties die als opdrachtgever fungeren en ook met lokale overheden samenwerken op het gebied van cultureel erfgoed, natuur en duurzaamheid zijn kansen voor de toekomst. Ook voor hen geldt vaak dat het principe van cofinanciering van toepassing is en dat daar in samenwerking beter vorm aan te geven is. Het kan hierbij gaan om historische kringen, een Wereldwinkel of lokale milieuwerkgroep. Maar ook partners zoals de Vrienden van het Gooi, Goois Natuurreservaat, Natuurmonumenten of musea in de regio. In het verleden heeft Omgevingseducatie projectaanvragen gedaan bij diverse fondsen. Dat zal in toenemende mate nodig zijn. We denken daarbij aan het Prins Bernhard Cultuurfonds, VSB-fonds en particuliere fondsen op gebied van natuur en cultuur. Omdat onderwijsprojecten niet altijd in aanmerking komen is het nog lastig in te schatten wat het resultaat hiervan zal zijn, zeker in meerjarig perspectief Zal OGVE de betreffende producten en diensten aan de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden? Het antwoord op deze vraag is een samenvatting van de voorgaande antwoorden. Omgevingseducatie is een regionale educatieve organisatie op het gebied van (cultureel) erfgoed, natuur, landschap en duurzaamheid die op deze terreinen

16 Erfgoedproject Boerendorp Hilversum in de Middeleeuwen, kerriesoep koken naar oorlogsrecept uit (Foto: Christianne Muusers) diverse diensten kan verlenen. Het onderwijs blijft de belangrijkste doelgroep. Kernactiviteiten zullen zijn: een digitale NME-wijzer met een regionaal activiteitenoverzicht bieden aan het onderwijs adviseren en informeren over lessen en activiteiten ondersteunen van scholen en het voor hen organiseren van het bestaande educatieve aanbod opzetten van relevante educatieve netwerken die op een flexibele wijze met elkaar participeren ontwikkelen van educatieve materialen en projecten bijscholen van leerkrachten en vrijwilligers Bij alle activiteiten gaan we uit van een productprijs per project. Opdrachtgevers en samenwerkingspartners zijn gemeenten, scholen en andere organisaties die educatie willen inzetten. Financiers zijn gemeenten, organisaties zoals bibliotheken, Vrienden van het Gooi, Goois Natuurreservaat, Geopark, GAD, scholen en ook fondsen zoals VSB-fonds, Prins Bernhardfonds. Daarnaast particulieren die goede doelen willen steunen. De ANBI-status zal meer in beeld worden gebracht. Waar ligt Fort Kijk-uit? Bij Fort Uitermeer

17 5 Tenslotte In het strategisch meerjarenplan zijn geen meetbare doelstellingen geformuleerd. Wel is gestreefd naar het aangeven van een nieuwe richting op basis van signalen in de klantvragen en van de wijzigingen in de financiering. In de jaarplannen zullen de doelstellingen zo goed mogelijk meetbaar worden geformuleerd. Daarbij blijkt dat de managementrapportagesystemen die ontwikkeld zijn voor de financiële en inhoudelijke voortgang de afgelopen jaren verhelderend hebben gewerkt en goede sturing mogelijk maken. Nieuwe systemen van relatiebeheer zijn in ontwikkeling zoals digitale relatiebestanden met een vorm van sturing en signalering op deadlines. Kwaliteitszorg is in ontwikkeling. Zoals bijvoorbeeld het aanbod van het blijvend up- to-date houden van de leskoffers/ leerlijnen en de bijscholing van docenten of vrijwilligers. Ook zal klanttevredenheidsonderzoek ontwikkeld worden. In het bestuur zijn tevens onderzoeksvragen gedefinieerd die als doel hebben om de werkzaamheden en toekomst van de stichting vanuit verschillend perspectieven te bekijken: Bedrijfsmatig: in hoeverre is verdere verbreding effectief? Hoe kan de continuïteit worden verbeterd? Didactisch: welke vernieuwende didactische concepten kunnen worden ingezet? Hoe sluiten we aan bij de prioriteiten die scholen stellen? Innovatief: Hoe sluiten we aan bij de vragen van nieuwe doelgroepen? Communicatie / netwerk: hoe onderhouden we onze relaties op een effectieve manier? Maatschappelijk: welke rol wil Omgevingseducatie spelen in het maatschappelijke speelveld in de regio? Hoe sluiten we aan bij maatschappelijke trends? Inhoudelijk: welk centrale boodschap willen wij uitdragen?

18 Erfgoedproject Tapijtdorp Hilversum tijdens de Industrialisatie : zelf ervaren hoe het is om te weven op een handweefraam (foto: Omgevingseducatie)

19 Actie Zebrapad: scholieren onderzoeken ecologische verbindingen op en rond de Natuurbrug Zanderij Crailoo (Foto: St. Vituscollege)

20 Mijn Beste Park: Is er in het park in de buurt genoeg ruimte voor dieren, planten en mensen? Wat is jouw ontwerp voor een ideaal park? (foto: Omgevingseducatie)

21 Bijlage 1. Comité van aanbeveling Het is voor een kleine organisatie als Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek van groot belang gesteund te worden. Onderstaande personen hebben aangegeven de Stichting een warm hart toe te dragen en achter de doelstellingen en de onderwijsprojecten van onze organisatie te staan. Prof. dr. Carla van Boxtel Hoogleraar geschiedenis, erfgoed en didactiek aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam en senior onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Drs. Karel Loeff Directeur Erfgoedvereniging Heemschut, Amsterdam. Prof. dr. Herman Pleij Emeritus hoogleraar Historische Nederlandse Letterkunde. Prof.dr. Jan Sevink Emeritus hoogleraar Fysische geografie en oud-directeur van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED), Universiteit van Amsterdam. Prof. dr. ing. Teun W. Hardjono Directeur CSR-Academy voor MVO en duurzaam ondernemen. Drs. Jan Heinen Oud-rector/bestuurder van het Sint-Vituscollege Bussum en de Sint-Vitusmavo Naarden.

22 Erfgoedproject Hilversum en de Hemel, geloof en geschiedenis. Luister- en kijk-opdracht in de Grote Kerk in Hilversum. (Foto: Sonja Bakker)

23 Bijlage 2. Bestuurssamenstelling De Stichting is opgericht in oktober In het bestuur hebben vertegenwoordigers uit het onderwijs, erfgoedinstellingen en natuurbeheerorganisaties in de regio zitting. Dagelijks bestuur Mw. drs. G.E.J.M. Michielse-Oud, voorzitter Goud Consult voor Kwaliteitsmanagement en Duurzaamheid Dhr. drs. A.van der Wiel, penningmeester Oud-bestuurder Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm Mw. drs. M.W.J.L. Boersen, bestuurslid Docent geschiedenis HBO/PABO, bestuurslid Stichting Tussen Vecht en Eem Algemeen bestuur Mevr. M.J. Arkesteijn - van Willigen Oud-wethouder Naarden en ondernemer in natuur en cultuur Dhr. J.P. Vlaanderen Communicatie en vrijwilligers Goois Natuurreservaat Dhr. drs. S. Koopman Vertegenwoordiger vrijwilligersorganisaties en voorzitter Archeologische Werkgemeenschap Naerdincklant Mw. J. Monshouwer Initiatiefneemster Gezonde Gronden Gooi & Omstreken, expert gezond bouwen Mw. drs. E.C. Schild-Schofaerts, secretaris Oud-redactielid tijdschrift Stichting Tussen Vecht en Eem

24