Relaties tussen functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat: een literatuurstudie ter onderbouwing van de Leidraad aanstellingskeuringen
|
|
- Nienke de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ONDERZOEK Relaties tussen functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat: een literatuurstudie ter onderbouwing van de Leidraad aanstellingskeuringen M.W. Heymans, A.J. van der Beek, B.C.H. de Zwart, W. van Mechelen Samenvatting Veel beroepen kennen functie-eisen die bij een bepaald niveau kunnen leiden tot klachten aan het bewegingsapparaat. Als dit risico op klachten niet gereduceerd kan worden met gangbare maatregelen, overeenkomstig de stand der wetenschap en professionele dienstverlening, dan wordt gesproken over bijzondere functie-eisen. In deze situatie is het uitvoeren van een aanstellingskeuring voor deze functie wettelijk gerechtvaardigd. Het is echter vaak onduidelijk vanaf welk niveau van functie-eisen er sprake kan zijn van een verhoogd risico op klachten aan het bewegingsapparaat. Doel van dit systematische literatuuronderzoek is het zorgen voor wetenschappelijke onderbouwing van de relaties tussen functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat voor de Leidraad aanstellingskeuringen als opvolger van de Algemene Richtlijn Aanstellingskeuringen (ARA). In dit literatuuronderzoek werd er voor zeven functie-eisen sterk en/of beperkt bewijs gevonden voor het optreden van één of meerdere klachten aan het bewegingsapparaat. Het betrof: tillen; gebogen en gedraaide houding rug; rijden op trillende voertuigen; knielen, kruipen, en hurken; zwaar fysiek belastend werk; werken met trillend handgereedschap; werken boven schouderhoogte.voor de drie functie-eisen gebogen en gedraaide houding nek; lopen; klimmen en klauteren werd geen verband gevonden. Deze informatie is gebruikt als onderbouwing voor de nieuwe Leidraad aanstellingskeuringen. Trefwoorden: Systematisch literatuuronderzoek, aanstellingskeuringen, functie-eisen, klachten bewegingsapparaat Inleiding Functie-eisen Een groot aantal beroepen in Nederland kent functie-eisen die een risico kunnen opleveren voor de gezondheid van werknemers. Onder functie-eisen wordt verstaan, alle kenmerken en omstandigheden behorende bij een functie die een beroep doen op de belastbaarheid of het verwerkingsvermogen van de werknemer. 1 Voorbeelden van functie-eisen zijn dagelijks kilometers lopen als postbesteller, of dagelijks veelvuldig met een gebogen of gedraaide houding werken als bagage-afhandelaar op een luchthaven.voor een groot aantal van deze functie-eisen geldt dat vanaf een bepaalde duur, frequentie en/of intensiteit er een risico bestaat voor de gezondheid van de werknemer (gezondheidsrisico). Als dit risico op klachten aan het bewegingsapparaat niet gereduceerd kan worden met gangbare maatregelen, overeenkomstig de stand der wetenschap en professionele dienstverlening, dan wordt gesproken over bijzondere functieeisen. Bijzondere functie-eisen stellen bijzondere eisen aan de belastbaarheid of het verwerkingsvermogen van de werknemer. In de literatuur is vaak onduidelijk vanaf welk niveau van functie-eisen er sprake kan zijn van een verhoogd risico op klachten aan het bewegingsapparaat. Deze informatie is in de praktijk van de bedrijfsgezondheidszorg van belang om vast te stellen of het uitvoeren van een aanstellingskeuring wettelijk gerechtvaardigd is. Aanstellingskeuringen In de Wet op de medische keuringen (WMK) en het Besluit aanstellingskeuringen staat dat aanstellingskeuringen mogen worden uitgevoerd bij bijzondere functie-eisen. 2 Bijvoorbeeld als iemand meer dan 25 kg moet tillen in zijn werk en er geen ergonomische maatregelen getroffen kunnen worden om dit te voorkomen, is er sprake van een bijzondere functie-eis en is een aanstellingskeuring toegestaan. Tijdens de keuring wordt gekeken of gegeven de belastbaarheid van de werknemer het risico op gezondheidsschade bij het tillen van 25 kg minimaal is. Er wordt getoetst of de werknemer voldoet aan de bijzondere belastbaarheidseisen die de functie stelt aan de werknemer. Hiervoor hanteert de bedrijfsarts onderzoeksmethoden waarmee de ge- 236 TBV 13, nr. 8 (augustus 2005)
2 schiktheid van de werknemer voor de betreffende functie bepaald kan worden. Functieeisen en onderzoeksmethoden staan voor bedrijfsartsen beschreven in de huidige Algemene Richtlijn Aanstellingskeuringen (ARA). 3 Uit recent evaluatieonderzoek 4 blijkt dat de ARA niet goed aansluit bij de praktische uitvoering van een aanstellingskeuring. Functie-eisen worden te vaak uitgedrukt in subjectieve, kwantitatieve maten als vaak of langdurig en er is behoefte aan wetenschappelijke ( evidence-based ) onderbouwing als het gaat om de criteria voor bijzondere functie-eisen. Om in deze omissie te voorzien vindt momenteel in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een meerjarig arbo-ontwikkeltraject plaats, met als een van de doelstellingen de verbetering van de kwaliteit van de aanstellingskeuringen. Een belangrijke activiteit binnen dit traject vormt de ontwikkeling van een Leidraad aanstellingskeuringen als opvolger van de ARA. 31 Voor deze Leidraad is door ons een uitgebreide literatuurstudie verricht naar de relaties tussen functie-eisen, gezondheidsrisico s, klachten aan het bewegingsapparaat, belastbaarheidscriteria en onderzoeksmethoden voor het toetsen van de individuele belastbaarheid. Dit resulteerde in het Rapport gezondheidsrisico s, belastbaarheidseisen en onderzoeksmethoden 5 dat te downloaden is via de websites en Dit artikel beschrijft een deel van dit rapport en richt zich op de twee onderstaande onderzoeksvragen voor de volgende functie-eisen: tillen; gebogen en gedraaide houding rug; rijden op trillende voertuigen; knielen, kruipen en hurken; zwaar fysiek belastend werk; werken met trillend handgereedschap; werken boven schouderhoogte; gebogen en gedraaide houding nek; lopen; klimmen en klauteren. Bestaat er wetenschappelijk bewijs voor een verband tussen functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat, en om welke aandoeningen gaat het dan? Vanaf welk niveau van de functie-eis is er sprake van een statistisch significant verband tussen de functie-eis en klachten aan het bewegingsapparaat, en wat is de mate van bewijs hiervoor? Methode Zoekstrategie voor het vinden van studies Voor dit systematische literatuuronderzoek werd gebruikgemaakt van de volgende literatuurbestanden: Medline, Psychinfo, NIOSH- TIC, en Ergoweb. Dit zijn Engelstalige literatuurbestanden waarin, door het maken van combinaties via OR en AND, met behulp van keywords (MeSH-termen en vrije tekstwoorden) is gezocht naar relevante literatuur.voor een beschrijving van de gehanteerde zoekstrategie en keywords verwijzen wij naar het eerder genoemde rapport. 5 Selectie van geschikte studies Titels, samenvattingen, referenties van boeken en van gevonden artikelen werden gescreend op functie-eisen en het voorkomen van klachten aan het bewegingsapparaat. Studies moesten voldoen aan de volgende criteria om geïncludeerd te worden: De studiepopulatie moest een werkende populatie zijn. Studies met alleen patiënten werden geëxcludeerd. Het moest een prospectieve of retrospectieve cohortstudie, case-control onderzoek of cross-sectioneel onderzoek betreffen. Het niveau van de functie-eis moest op het werk gemeten zijn en niet gedurende vrije tijd. De mate van klachten, bepaald aan de hand van zelfgerapporteerde vragenlijsten of diagnostisch onderzoek, moest betrekking hebben op verschijnselen en symptomen die gerelateerd zijn aan de betreffende gezondheidsklacht. Het onderzoek moest komen uit een Nederlands, Engels of Duits peer-reviewed tijdschrift. Niveau van functie-eis en sterkte van het verband Het niveau van de functie-eisen werd uitgedrukt in kwantitatieve of kwalitatieve maten van intensiteit, frequentie of duur. Voorbeelden van kwantitatief beschreven niveaus zijn: 25 kg tillen, of 3,2 km lopen per dag. Voorbeelden van kwalitatief beschreven niveaus zijn: veel bukken, of zwaar tillen. Verder is gekozen voor de beschrijving van het niveau van de functie-eis waarboven bewijs is voor een positief significant verband tussen de functie-eis en een klacht aan het bewegingsapparaat. Daarnaast werd het niveau van de functie-eis uitgedrukt zoals beschreven in een geïncludeerde recente review. Hiervoor werden voor elke functie-eis aparte reviews gebruikt. Waar dit niet mogelijk was, werden de niveaus van de functieeisen geëxtraheerd uit de verschillende cohort, case-control en cross-sectionele studies en werd gekozen voor het meest voorkomende niveau. Het uitgangspunt was steeds het beschrijven van een kwantitatieve maat voor het niveau van de functie-eis. Daar waar dit niet gegeven werd, is het niveau van de functie-eis uitgedrukt in een kwalitatieve maat. Mate van bewijs Het bepalen van de mate van bewijs voor het verband tussen functie-eis en klachten aan het bewegingsapparaat werd uitgevoerd conform de richtlijnen van de Cochrane Collaboration. 6,7 Hierbij werden het aantal, het type en de uitkomsten van de studies meegewogen. De volgende drie niveaus van bewijs werden onderscheiden: bewijs: In een review werd sterk bewijs geconcludeerd, of consistente bevin- TBV 13, nr. 8 (augustus 2005) 237
3 dingen in meerdere cohort en case-control studies. bewijs: In een review werd beperkt bewijs geconcludeerd, of consistente bevindingen in één cohort of case-control studie en ten minste één cross-sectionele studie, of consistente bevindingen in meerdere crosssectionele studies. Onvoldoende bewijs: In een review werd onvoldoende bewijs geconcludeerd, of maar één studie beschikbaar, of inconsistente bevindingen in meerdere cohort, case-control en/of cross-sectionele studies. Conclusies met betrekking tot de bevindingen in de cohort, case-control en cross-sectionele studies werden gebaseerd op het niveau van statistische significantie van het gevonden verband met een grenswaarde van p < 0,05. Op basis van deze grenswaarde werd een onderscheid gemaakt tussen studies met een positief, negatief of geen verband. In studies met een positief significant verband werd een verhoogd risico op klachten aan het bewegingsapparaat bij de aanwezigheid van de functie-eis gevonden, en in studies met een negatief verband een verlaagd risico op klachten aan het bewegingsapparaat bij de aanwezigheid van de functie-eis. Geen verband geeft aan dat er geen verhoogd of verlaagd risico op klachten aan het bewegingsapparaat gevonden werd. Consistentie van de bevindingen betekent dat in 75% van de studies het gevonden verband dezelfde kant op moest wijzen (positief, negatief of geen verband). Studies waarin geen risicomaat gegeven werd, maar waarin wel werd gerapporteerd over een statistisch significant verband, droegen ook bij aan de mate van bewijs. In het geval van de beschikbaarheid van één review voor de relatie tussen een bepaalde functie-eis en klachten aan het bewegingsapparaat werd de mate van bewijs bepaald zoals geconcludeerd in de review. In geval van meerdere reviews werd uitsluitend gebruikgemaakt van de meest recente review. Voor de studies die na een review gepubliceerd zijn en die dus niet opgenomen zijn in de review, werd de mate van bewijs gebaseerd op de studies in de review en de later gepubliceerde studies samen. Reviews die zijn beschreven in rapporten of boeken, werden als een aparte review beschouwd. Resultaten De tabel beschrijft de relaties tussen de niveaus van de functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat waarvoor beperkt of sterk bewijs gevonden werd. Op basis van één recente review en consistente resultaten in drie van de vier case-control en cohort studies werd bewijs gevonden voor de relatie tussen tillen van kg 15 keer per dag en het krijgen van lage-rugklachten (sterk bewijs) en osteoartrose van de knie (sterk bewijs) Bewijs voor een relatie met tillen van gewichten van 25 kg was er ook voor osteoartrose van de heup (beperkt bewijs) en heupklachten (beperkt bewijs). Voor de relatie tussen veelvuldig buigen en draaien van de romp en lage-rugklachten (sterk bewijs) en nekklachten (beperkt bewijs) werd op basis van de bevindingen in de meest recente review van Burdorf et al. 8 en consistente bevindingen in een prospectieve cohort en drie cross-sectionele studies bewijs gevonden. bewijs voor het ontwikkelen van rugklachten door blootstelling aan lichaamstrillingen met een intensiteit van 0,5 m/s 2 8 uur per dag kon geconcludeerd worden op basis van de recente review van Burdorf et al. 8 Bewijs voor de relaties tussen knielen, kruipen en hurken en het krijgen van osteoartrose van de knie (sterk bewijs) en knieklachten (sterk bewijs) werd gevonden in de review van Maetzel et al. 17 Op basis van de Tabel Relaties tussen functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat met sterk en beperkt bewijs Niveau(s) van functie-eis Klacht bewegingsapparaat Mate van bewijs Dagelijks tillen van kg 15 keer Lage-rugklachten Osteoartrose van de knie Osteoartrose van de heup Heupklachten Veelvuldig 60 buigen en draaien van de Lage-rugklachten romp 5% van de werktijd Nekklachten Lichaamstrillingen: met een intensiteit van Lage-rugklachten 0,5 m/s 2 8 uur per dag Knielen, kruipen en hurken 15 min per dag Osteoartrose van de knie Knieklachten Zwaar fysiek belastend werk* Lage-rugklachten Osteoartrose van de heup Heupklachten Dagelijks werken met trillend handgereedschap Schouderklachten met een intensiteit van 5 36 m/s 2 Hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS) carpaletunnelsyndroom (CTS) Werken met armen boven schouderhoogte >1 uur Tendinitis van de schouder per dag of met de armen in >60º abductie/flexie *Dit item is niet of nauwelijks gekwantificeerd in termen van blootstellingsniveau(s) en heeft waarschijnlijk grote overlap met andere fysiek belastende gezondheidsrisico s TBV 13, nr. 8 (augustus 2005)
4 reviews van Burdorf et al. 8 en Lievense et al. 18 werd bewijs gevonden voor de relaties tussen zwaar fysiek belastend werk en lage-rugklachten (sterk bewijs) en osteoartrose van de heup (beperkt bewijs) en heupklachten (beperkt bewijs). Tevens was er bewijs voor de relaties tussen het werken met trillend handgereedschap met een gemiddelde trillingsintensiteit van 5 36 m/s 2 en het optreden van schouderklachten (sterk bewijs), handarm-vibratiesyndroom (HAVS) (sterk bewijs) en carpaletunnelsyndroom (CTS) (sterk bewijs) op basis van de reviews van Van der Windt et al., 19 Hagberg 20 en Viikari-Juntura en Silverstein. 21 Onder het HAVS vallen volgens het NIOSH 22 en Bovenzi 23 aandoeningen van neurologische, vasculaire of osteoarticulaire aard van met name elleboog, pols en hand. Voor de relatie tussen werken met de armen boven schouderhoogte >1 uur per dag of met de armen in meer dan 60º abductie/flexie werd beperkt bewijs gevonden in de review van het NIOSH. 22 Onvoldoende bewijs voor een verband tussen functie-eis en klachten aan het bewegingsapparaat was er voor de volgende functie-eisen: gebogen en gedraaide houding van de nek, lopen, en klimmen en klauteren. Discussie Dit literatuuronderzoek geeft een overzicht van de relaties tussen tien functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat voor: tillen; gebogen en gedraaide houding rug; rijden op trillende voertuigen; knielen, kruipen en hurken; zwaar fysiek belastend werk; werken met trillend handgereedschap; werken boven schouderhoogte; gebogen en gedraaide houding nek; lopen; klimmen en klauteren. Voor zeven functie-eisen werd sterk of beperkt bewijs gevonden (tabel), en voor drie functie-eisen (gebogen en gedraaide houding van de nek, lopen, en klimmen en klauteren) was er onvoldoende bewijs voor een verband met het optreden van klachten aan het bewegingsapparaat. In dit literatuuronderzoek is de mate van bewijs gebaseerd op criteria voorgeschreven in internationale richtlijnen van de Cochrane Collaboration voor het uitvoeren van systematische reviews. 25 Geïncludeerde reviews die in aanmerking kwamen voor het bepalen van de mate van bewijs, zijn over het algemeen in meer of mindere mate uitgevoerd conform de richtlijnen van de Cochrane Collaboration. 6,7 Het werd dan ook niet nodig geacht om voor alle in deze reviews beschreven case-control, cohort en cross-sectionele studies nogmaals een kwaliteitsbeoordeling te doen. Veel onderzoeken naar de relaties tussen blootstelling aan functie-eisen en klachten aan het bewegingsapparaat worden uitgevoerd bij specifieke beroepsgroepen Deze relaties generaliseren naar de algemene beroepsbevolking of vertalen naar andere beroepsgroepen kan vertekening veroorzaken, hetgeen kan leiden tot een over- of onderschatting van het gevonden effect. Het is meer gerechtvaardigd om per beroepsgroep in kaart te brengen welke functie-eisen kenmerkend zijn voor de uitvoering van dit beroep, inclusief de daaraan gerelateerde gezondheidsrisico s. Op deze manier kunnen testen ontwikkeld worden voor het bepalen van beroepsspecifieke belastbaarheidscriteria en kunnen doelgerichter primair preventieve maatregelen genomen worden voor het voorkomen van klachten aan het bewegingsapparaat. 29 In deze literatuurstudie werd sterk bewijs gevonden voor het optreden van klachten aan het bewegingsapparaat bij dagelijks tillen van kg 15 keer, veelvuldig 60º buigen en draaien van de romp 5% van de werktijd, lichaamstrillingen met een intensiteit van 0,5 m/s 2 8 uur per dag, knielen, kruipen en hurken 15 min per dag, zwaar fysiek belastend werk en dagelijks werken met trillend handgereedschap met een intensiteit van 5 36 m/s 2. Deze bevindingen worden ondersteund door de resultaten uit systematische reviews naar risicofactoren voor rugklachten, 7,8 heupklachten, 18 schouder-, arm- en handklachten en het uitgebreide rapport van de National Institute for Occupational Health and Safety (NIOSH). 22 Daarnaast toonde Lötters et al. 24 aan dat het risico op werkgerelateerde rugklachten hoger is bij werknemers die daadwerkelijk moeten tillen, buigen en draaien met hun romp of blootgesteld zijn aan lichaamstrillingen. In dit literatuuronderzoek hebben wij ervoor gekozen om zo specifiek mogelijk te rapporteren over de mate van bewijs voor relaties tussen gezondheidsrisico s en nek- of schouderklachten. Dit betekende bijvoorbeeld dat voor het gezondheidsrisico werken met de armen boven schouderhoogte we ons beperkten tot studies die deze blootstelling relateerden aan nek- of schouderklachten apart. Studies die een combinatie van nek- en schouderklachten als uitkomstmaat gebruikten, werden buiten beschouwing gelaten. Laatstgenoemde uitkomstmaat kan namelijk leiden tot een onderschatting van de relatie tussen blootstelling en nek- of schouderklachten. 30 Deze literatuurstudie toont aan dat er voor blootstelling aan verschillende functie-eisen wetenschappelijk bewijs aanwezig is voor een causaal verband met het ontstaan van klachten aan het bewegingsapparaat. Deze informatie is gebruikt als onderbouwing voor de nieuwe Leidraad aanstellingskeuringen die in het voorjaar 2005 is opgeleverd. Literatuur 1. Zwart BCH de, Doorn M van, Weel ANH. Eindrapport evaluatie Algemene richtlijn aanstellingskeuringen (ARA). Den Haag: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2003:Werkdocument Besluit van 23 november 2001 tot regeling van de aanstellingskeuringen. Staatsblad 2001; Hulshof CTJ. ARA: Algemene Richtlijn Aanstellingskeuringen. Amsterdam: SKB/Den Haag: BOA, Zwart BCH de, Doorn M van, Weel ANH. Evaluatie TBV 13, nr. 8 (augustus 2005) 239
5 Algemene richtlijn aanstellingskeuringen (ARA). Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2004; 12: Heymans MW, Beek AJ van der, Mechelen W van. Rapport gezondheidsrisico s, belastbaarheidseisen en onderzoeksmethoden. Amsterdam: EMGO-Instituut, VU medisch centrum, 2003 (te downloaden is via de websites en 6. Ariëns GA, Mechelen W van, Bongers PM, et al. Physical risk factors for neck pain [review]. Scand J Work Environ Health 2000; 26: Hoogendoorn WE, Poppel MN van, Bongers PM, et al. Physical load during work and leisure time as risk factors for back pain [review]. Scand J Work Environ Health 1999; 25: Burdorf A, Miedema HM, Verhoeven AC. Risicofactoren voor lage rugklachten in het beroep [rapport]. Rotterdam: Kenniscentrum AKB, Coggon D, Croft P, Kellingray S, et al. Occupational physical activities and osteoarthritis of the knee. Arthritis Rheum 2000; 43: Lau EC, Cooper C, Lam D, et al. Factors associated with osteoarthritis of the hip and knee in Hong Kong Chinese: obesity, joint injury, and occupational activities. Am J Epidemiol 2000; 152: Sandmark H, Hogstedt C, Vingard E. Primary osteoarthrosis of the knee in men and women as a result of lifelong physical load from work. Scand J Work Environ Health 2000; 26: Cooper C, McAlindon T, Coggon D, et al. Occupational activity and osteoarthritis of the knee. Ann Rheum Dis 1994; 53: Viikari-Juntura E, Riihimaki H, Tola S, et al. Neck trouble in machine operating, dynamic physical work and sedentary work: a prospective study on occupational and individual risk factors. J Clin Epidemiol 1994; 47: Johansson JA, Rubenowitz S. Risk indicators in the psychosocial and physical work environment for workrelated neck, shoulder and low back symptoms: a study among blue and white-collar workers in eight companies. Scand J Rehabil Med 1994; 26: Johansson JA. Psychosocial work factors, physical work load and associated musculoskeletal symptoms among home care workers. Scand J Psychol 1995; 36: Yu IT, Wong TW. Musculoskeletal problems among VDU workers in a Hong Kong bank. Occup Med 1996; 46: Maetzel A, Makela M, Hawker G, Bombardier C. Osteoarthritis of the hip and knee and mechanical occupational exposure a systematic overview of the evidence. J Rheumatol 1997; 24: Lievense A, Bierma-Zeinstra S, Verhagen A, et al. Influence of work on the development of osteoarthritis of the hip: a systematic review [review]. J Rheumatol 2001; 28: Windt DA van der, Thomas E, Pope DP, et al. Occupational risk factors for shoulder pain: a systematic review [review]. Occup Environ Med 2000; 57: Hagberg M. Clinical assessment of musculoskeletal disorders in workers exposed to hand-arm vibration [review]. Int Arch Occup Environ Health 2002; 75: Viikari-Juntura E, Silverstein B. Role of physical load factors in carpal tunnel syndrome [review]. Scand J Work Environ Health 1999; 25: National Institute for Occupational Health and Safety (NIOSH). Musculoskeletal Disorders and Workplace Factors: a critical review of epidemiologic evidence for work-related musculoskeletal disorders of the neck, upper extremity, and low back. Publication No Cincinnati, OH: US Department of Health and Human Sciences/NIOSH, Bovenzi M. Exposure-response relationship in the hand-arm vibration syndrome: an overview of current epidemiology research [review]. Int Arch Occup Environ Health 1998; 71: Lötters F, Burdorf A, Kuiper J, Miedema H. Model for the work-relatedness of low-back pain [review]. Scand J Work Environ Health 2003; 29: Cooper C, McAlindon T, Coggon D, et al. Occupational activity and osteoarthritis of the knee. Ann Rheum Dis 1994; 53: Jensen LK, Mikkelsen S, Loft IP, Eenberg W. Workrelated knee disorders in floor layers and carpenters. J Occup Environ Med 2000; 42: Kivimaki J, Riihimaki H, Hanninen K. Knee disorders in carpet and floor layers and painters. Part II: Knee symptoms and patellofemoral indices. Scand J Rehabil Med 1994; 26: Bos J, Kuijer PP, Frings-Dresen MH. Definition and assessment of specific occupational demands concerning lifting, pushing, and pulling based on a systematic literature search [review]. Occup Environ Med 2002; 59: Ariëns GA, Bongers PM, Hoogendoorn WE, et al. High physical and psychosocial load at work and sickness absence due to neck pain. Scand J Work Environ Health 2002; 28: Zwart BCH de, Weel ANH, Rayer CWG et al. Leidraad aanstellingskeuringen: handelen van de arbodienst en de keurend arts bij een aanstellingskeuring.tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2005; 13: Belangenconflicten: geen Financiële ondersteuning: De uitvoering van het systematische literatuuronderzoek is gefinancierd door de ministeries van SZW en VWS Personalia Martijn Heymans, Allard van der Beek en Willem van Mechelen zijn werkzaam bij de afdeling Sociale Geneeskunde (EMGO-instituut) van het VUmc, Bart de Zwart is werkzaam bij AStri. Correspondentieadres Dr M.W. Heymans, Afdeling Sociale Geneeskunde (EMGO-Instituut), Body@Work TNO VUmc, Vrije Universiteit medisch centrum,van der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdam. mw.heymans@vumc.nl. 240 TBV 13, nr. 8 (augustus 2005)
LEIDRAAD AANSTELLINGSKEURINGEN. Beschrijving van het ontwikkeltraject
LEIDRAAD AANSTELLINGSKEURINGEN Beschrijving van het ontwikkeltraject Voorjaar 2005 dr. B.C.H. de Zwart, AStri drs. J.A. Duvekot, AStri dr. A.N.H. Weel, Mediforce mw. mr. C.W.G. Rayer, Verwey-Jonker Instituut
Nadere informatiePsychische gezondheid en de Wet Medische Keuringen. Willemijn Roozendaal (VU)
Psychische gezondheid en de Wet Medische Keuringen Willemijn Roozendaal (VU) 00-00-2009 30-11-2017 pagina Selecteren 1/x Afdeling op psychische Communicatie gezondheid bij aanstellingskeuringen Psychische
Nadere informatieChecklist ter voorkoming van aandoeningen aan de onderste ledematen
42 Checklist ter voorkoming van aandoeningen aan de onderste ledematen Deel A: inleiding Arbeidsgerelateerde aandoeningen aan de onderste ledematen zijn beschadigingen van lichaamsstructuren, zoals pezen,
Nadere informatieBeroepsziekten te lijf met de RI&E!
Beroepsziekten te lijf met de RI&E! + Dr. Paul Kuijer, p.p.kuijer@amc.uva.nl Coronel Instituut voor Arbeid & Gezondheid, Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Polikliniek Mens & Arbeid Beroepsziekte?
Nadere informatieZwaar werk lichter maken: een hele klus Preventie van beroepsziekten bij bewegingsapparaat en psyche
Zwaar werk lichter maken: een hele klus Preventie van beroepsziekten bij bewegingsapparaat en psyche Dr Karen Nieuwenhuijsen Dr Paul Kuijer Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Programma
Nadere informatieWMK en algemene gezondheidsvragen
WMK en algemene gezondheidsvragen Carel Hulshof 1 Casus (CKA Aanbeveling 2010-01) Dhr A solliciteert naar de functie van treinverkeersleider. Hij wordt hiervoor gekeurd Aanstellingskeuring algemene vragenlijst,
Nadere informatieRUGKLACHTEN DOOR WERK. Instrument voor het bepalen van de arbeidsgerelateerdheid van aspecifieke lage rugklachten
RUGKLACHTEN DOOR WERK Instrument voor het bepalen van de arbeidsgerelateerdheid van aspecifieke lage rugklachten Instrument voor het bepalen van de arbeidsgerelateerdheid van aspecifieke lage rugklachten
Nadere informatieAanstellingskeuringen volgens de Wet op de Medisch Keuringen: wat te doen? Dr Judith K Sluiter & Dr Carel TJ Hulshof voorjaar 2011
Aanstellingskeuringen volgens de Wet op de Medisch Keuringen: wat te doen? Dr Judith K Sluiter & Dr Carel TJ Hulshof voorjaar 2011 Inhoud presentatie KMKA Wet op de Medische Keuringen (WMK) Wat te keuren
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk
Nadere informatieHuisarts of hometrainer?
Huisarts of hometrainer? In het literatuuroverzicht werden zes studies opgenomen. Vier studies onderzochten het effect van training op ziekteverzuim, drie daarvan bestudeerden tevens de effecten op klachten
Nadere informatieEffectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek
Effectiviteit en economische impact van beweegprogramma s op de werkplek Karin Proper Afdeling Sociale Geneeskunde, EMGO+ Instituut, VUmc, Amsterdam Body@Work, Onderzoekscentrum Bewegen, Arbeid en Gezondheid
Nadere informatieCOMPUTERWERK. Multidisciplinaire Richtlijn NVAB. Dr. Erwin. M. Speklé, Eur.Erg. Voorzitter Human Factors NL
COMPUTERWERK Multidisciplinaire Richtlijn NVAB Dr. Erwin. M. Speklé, Eur.Erg. Voorzitter Human Factors NL PROGRAMMA Begripsbepaling computerwerk Uitgangspunten en doel Inhoud richtlijn Behandeling vragen
Nadere informatieInzetbaarheid op hogere leeftijd
Inzetbaarheid op hogere leeftijd Nr. 2018/14B, Den Haag 26 juni 2018 Achtergronddocument bij: Gezondheid en langer doorwerken Nr. 2018/14, Den Haag 26 juni 2018 Inzetbaarheid op hogere leeftijd pagina
Nadere informatieFysiotherapie Schiphol tel: 95108 E-mail: fysiospl@planet.nl. Door: M. Punte, MSc. November 2007. www.fysiotherapieschiphol.nl
Door: M. Punte, MSc Fysiotherapie Schiphol November 2007 Inleiding Fysiotherapie Schiphol is een zelfstandig bedrijf. Dit voorstel is dan ook op initiatief van Fysiotherapie Schiphol zelf. Wat is P.F.T.
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieDoelvoorschrift tillen: stand der wetenschap en advies
TNO-rapport R0520737 018.31387 Doelvoorschrift tillen: stand der wetenschap en advies Arbeid Polarisavenue 151 Postbus 718 2130 AS Hoofddorp www.tno.nl/arbeid T 023 554 93 93 F 023 554 93 94 Datum 9 november
Nadere informatieWorkshop BG-dagen Specifieke schouderaandoening als beroepsziekte? Signalering en preventie
Workshop BG-dagen Specifieke schouderaandoening als beroepsziekte? Signalering en preventie dr. Henk van der Molen & dr. Paul Kuijer Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut voor Arbeid
Nadere informatieAan de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Aan de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Uw kenmerk : ARBO/A&V/2007/22676 Bijlagen : 2 Geachte staatssecretaris, In de adviesvraag van 10 juli 2007 vroeg de toenmalige minister van
Nadere informatieGezondheidsklachten bij conservatorium studenten
Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten de aanzet tot langdurig monitoren Suze Steemers, MSc Codarts Rotterdam/Erasmus MC 30-09-2017 aanleiding zware fysieke/mentale eisen relatief weinig studies
Nadere informatieHerziening NVAB richtlijn Zwangerschap, postpartumperiode en werk
Herziening NVAB richtlijn Zwangerschap, postpartumperiode en werk Ageeth Schonewille-Rosman, verloskundige, senior onderzoeker Monique van Beukering Bedrijfsarts, onderzoeker Disclosure belangen spreker
Nadere informatieMinder lichamelijke belasting door opgehoogd metselen
TBV (januari 2003) 11:266 272 DOI 10.1007/BF03073924 ONDERZOEK Minder lichamelijke belasting door opgehoogd metselen P.A.J. Luijsterburg P.M. Bongers E.M.M. de Vroome Samenvatting In dit artikel worden
Nadere informatieLiteratuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters
Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review
Nadere informatieEvidence please! 27 juni 2013. Michiel Reneman REHABILITATION MEDICINE / CENTER FOR REHABILITATION
Evidence please! 27 juni 2013 Michiel Reneman REHABILITATION MEDICINE / CENTER FOR REHABILITATION Evidence please! 1. EBP 2. Hulpmiddelen en voorzieningen 3. Aanpassingen 4. Waarom? EBP: Extremely Boring
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieCommon Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences. Giny Norder NVAB kring Noord 14 april 2016
Common Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences Giny Norder NVAB kring Noord 14 april 2016 Common Mental Disorders Prediction of Sickness Absence Durations and Recurrences
Nadere informatie15-12-2010. Meten computergebruik. Lichamelijke belasting tijdens computerwerk. Vragenlijst of computer software
Lichamelijke belasting van kantoormedewerkers Hoe te meten tijdens het dagelijkse werk? PRedicting Occupational biomechanics in OFfice workers Linda Eijckelhof Maaike Huysmans Birgitte Blatter Pete Johnson
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieHoe uiten klachten waarmee patiënten bij de fysiotherapeut komen zich? Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, 2011
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (Factsheet Hoe uiten klachten waarmee patiënten bij de fysiotherapeut komen zich? JA Barten, ICS Swinkels,
Nadere informatierisico s van arbeidsongeschiktheid bij agariërs
25 november 2004 risico s van arbeidsongeschiktheid bij agariërs Is een meetlat van de werkomstandigheden een goed schattingsinstrument? Huub HE Oude Vrielink Agrotechnology & Food Innovations Wageningen
Nadere informatieDUTCH: DUW EN TREK CHECK
DUTCH: DUW EN TREK CHECK EEN NIEUWE PRAKTIJKTOOL VOOR BEOORDELING VAN DE FYSIEKE BELASTING BIJ DUWEN EN TREKKEN OP HET WERK MARJOLEIN DOUWES HEIJERMANSLEZING 30 JUNI 2017 AGENDA Aanleiding en doel Ontwikkeling
Nadere informatieNek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking
Aanleiding onderzoek Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Lydi de Lange bedrijfsfysiotherapeut paramedisch team Advisium Ermelo december
Nadere informatieCitation for published version (APA): Hoozemans, M. J. M. (2001). Pushing and pulling in relation to musculoskeletal complaints
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Pushing and pulling in relation to musculoskeletal complaints Hoozemans, M.J.M. Link to publication Citation for published version (APA): Hoozemans, M. J. M. (2001).
Nadere informatieDe Invloed van Familie op
De Invloed van Familie op Depressie- en Angstklachten van Verpleeghuisbewoners met Dementie The Influence of Family on Depression and Anxiety of Nursing Home Residents with Dementia Elina Hoogendoorn Eerste
Nadere informatieVeroudering van het houdings- en bewegingsapparaat en interventiemogelijkheden
Veroudering van het houdings- en bewegingsapparaat en interventiemogelijkheden scholing NVAB 18 april 2013 Remko Soer Centrum voor Revalidatie Wervelkolomcentrum Achtergrond Mensen worden steeds ouder
Nadere informatieFysieke belasting in arbocatalogi 25 september 2008
Fysieke belasting in arbocatalogi 25 september 2008 dr Henk F. van der Molen 1,2 dr P. Paul F.M. Kuijer 1 prof dr Monique Frings-Dresen 1 1 voor Arbeid en Gezondheid Nederlands Centrum voor Beroepsziekten
Nadere informatieLongitudinaal onderzoek naar rug-, nek-, en schouderklachten.
1070111/r9900447 Longitudinaal onderzoek naar rug-, nek-, en schouderklachten. TNO Arbeid Deelrapport 2: Risicofactoren van rugklachten en verzuim door rugklachten analyse van het hele cohort. Polarisavenue
Nadere informatieDe gevolgen van een verminderd werkvermogen voor duurzame inzetbaarheid
De gevolgen van een verminderd werkvermogen voor duurzame inzetbaarheid Tilja van den Berg & Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Aanleiding Zorgsector Aanleiding
Nadere informatieInhoud. Lijst van auteurs. 1 De relatie tussen werk en gezondheid 1 J.H.A.M. Verbeek
Lijst van auteurs Inleiding xi xiii 1 De relatie tussen werk en gezondheid 1 J.H.A.M. Verbeek 1 Gezondheidsrisico s in het werk 1 2 Gezondheidsrisico s en belastende factoren 3 3 Beroepsziekte 4 4 Gevolgen
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieSystematic Reviews Dr. Hester Vermeulen
Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Systematisch literatuur onderzoek RCT s worden gemaakt om
Nadere informatieWaarom deze presentatie?
Waarom deze presentatie? Kennismaken met Participatieve Werkaanpassing Resultaten onderzoek (evidence based) Maar vooral: Wat is Participatieve Werkaanpassing? Participatieve ergonomie is het aanpassen
Nadere informatieWatskeburt: lasten verlicht?
Watskeburt: lasten verlicht? dr Paul Kuijer Eur.Erg. voor Arbeid en Gezondheid Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam voor Arbeid en Gezondheid Afdeling Arbeid en Gezondheid, Academisch
Nadere informatieGeschikt of ongeschikt?
Dr. Julitta Boschman Prof. dr. Carel Hulshof Prof. dr. Monique Frings-Dresen Prof. dr. Judith Sluiter Geschikt of ongeschikt? Het Coronel Insituut voor Arbeid en Gezondheid Focus van onze afdeling: Preventie
Nadere informatieHeupklachten. Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen
Heupklachten Prof. Sita Bierma-Zeinstra Hoogleraar Artrose en gerelateerde aandoeningen Dept of General Practice / Dept of Orthopedics Erasmus MC University Medical Center Rotterdam Heupklachten Prevalentie
Nadere informatieimpact from intervention strategies A case example from the baking industry
Prospective evaluation of the health impact from intervention strategies A case example from the baking industry Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory Dick Heederik, IRAS, Utrecht University
Nadere informatieDe Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk. en Lichamelijke Gezondheidsklachten
De Modererende Invloed van Sociale Steun op de Relatie tussen Pesten op het Werk en Lichamelijke Gezondheidsklachten The Moderating Influence of Social Support on the Relationship between Mobbing at Work
Nadere informatieLage rugpijn en werk:
Lage rugpijn en werk: oorzaken, preventie, ergonomie Veerle Hermans Dept.verantwoordelijke ergonomie, IDEWE Docent Ergonomie, VUB Referenties BelCoBack studie: een prospectieve studie naar werkgerelateerde
Nadere informatieTillen, duwen en trekken lichter maken: Dit gaat niet over rozen
Tillen, duwen en trekken lichter maken: Dit gaat niet over rozen Dr Paul Kuijer, consulent arbeidsgebonden aandoeningen bewegingsapparaat, p.p.kuijer@amc.nl Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum
Nadere informatieWerk en gezondheid in de toekomst
Werk en gezondheid in de toekomst Vergeten we de human factor niet? Allard van der Beek & Maaike Huysmans HFNL 2018 Wie zijn wij? Afdeling Sociale Geneeskunde, locatie VUmc Department of Public and Occupational
Nadere informatieCourse of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee. CARPA onderzoek. Artrose.
Course of limitations in activities in elderly patients with osteoarthritis of the hip or knee Gabriella M. van Dijk Achtergrond Onderzoeksvragen Literatuuronderzoek Longitudinaal cohort onderzoek Methode
Nadere informatieBewegen op het werk Is dat wel gezond? Pieter Coenen Afdeling sociale geneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc
Bewegen op het werk Is dat wel gezond? Pieter Coenen Afdeling sociale geneeskunde Amsterdam UMC, locatie VUmc 1 Sociaaleconomische gezondheidsverschillen Mensen van lagere SES: Leven 7 jaar korter En 7
Nadere informatieDifferences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children
1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn
Multidisciplinaire richtlijn Vermindering van blootstelling aan lichaamstrillingen om rugklachten te voorkomen dr. ir. Huub Oude Vrielink, ErgoLab Research, Wageningen prof. dr. Carel Hulshof, Kwaliteitsbureau
Nadere informatieVerzekeringsgeneeskunde en Wetenschap
Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap hoop voor de toekomst! Em. Prof. Dr. Haije Wind, verzekeringsarts Amsterdam, 14 maart 2019 Amsterdam UMC locatie AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid,
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieDrs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille
Drs. Nathan Hutting Dr. Sarah Detaille Inhoud presentatie Aspecifieke KANS Project GRIP op KANS Ontwikkeling GRIP op KANS Inhoud programma Voorlopige resultaten A-specifieke KANS Aan werk of activiteiten
Nadere informatieMannen van ijzer & Vrouwen van staal!
Mannen van ijzer & Vrouwen van staal! Dr Paul Kuijer, p.p.kuijer@amc.nl Coronel Instituut voor Arbeid & Gezondheid, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Mannen van ijzer, vrouwen van staal? 2 Mannen van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieOptimale gewichten van blokken voor metselen en lijmen in de bouw
Optimale gewichten van blokken voor metselen en lijmen in de bouw dr. Paul Kuijer Eur.Erg., dr. Henk van der Molen, dr. Marco Hoozemans, drs Gert Faber, Robin Grouwstra, Paul Hopmans BSc, Arnaud Houweling
Nadere informatiebehandeling volgens de KNGF-richtlijn bij mensen met artrose aan de heup en/of knie.
Samenvatting De primaire doelstelling van het onderzoek was het onderzoeken van de lange termijn effectiviteit van oefentherapie en de rol die therapietrouw hierbij speelt bij patiënten met artrose aan
Nadere informatieSamenvatting: risk analysis of sick leave among Dutch farmers Auteur: Esther Hartman
: risk analysis of sick leave among Dutch farmers Auteur: Esther Hartman In de agrarische sector worden arbeidskrachten aan relatief veel gezondheidsrisico s blootgesteld die kunnen leiden tot ziekteverzuim
Nadere informatieProf. mr. W.H.A.C.M. Bouwens (VU) WMK EN LEKENKEURING
Prof. mr. W.H.A.C.M. Bouwens (VU) WMK EN LEKENKEURING (leken)keuring Keuring = alle vragen over de gezondheidstoestand van de keurling en het verrichten van geneeskundig onderzoek (art. 1 WMK) Bij andere
Nadere informatieFCE in internationaal perspectief
FCE in internationaal perspectief Dr Paul Kuijer, p.p.kuijer@amc.nl Academisch Medisch Centrum (AMC) voor Arbeid en Gezondheid Polikliniek Mens en Arbeid Amsterdam, Nederland Financiële belangen bij FCE?
Nadere informatieArbocatalogus Fysieke belasting
Arbocatalogus Fysieke belasting Inhoudsopgave 2. 3 2.1. Fysieke belasting 3 2.2. Gezondheidsklachten door fysieke belasting algemeen 3 2.3. Tillen en dragen 4 2.4. Duwen, trekken en knijpen 4 2.5. Ongunstige
Nadere informatieVoorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom
Voorspellende factoren voor terugkeer naar werk en arbeidsongeschiktheid na behandeling voor colorectaal carcinoom KRING BIJEENKOMST 2 OKTOBER 2017 Chantal den Bakker Onderzoeksvraag Welke factoren zijn
Nadere informatiePrognostische factoren van vermoeidheid en werkvermogen bij kanker na twee jaar verzuim
Prognostische factoren van vermoeidheid en werkvermogen bij kanker na twee jaar verzuim Peter van Muijen, Saskia F.A. Duijts, Karin Bonefaas-Groenewoud, Johannes R. Anema, Allard J. van der Beek BG dagen
Nadere informatie10/2/2014. Infosessie ergonomiebeleid op kantoor Oktober 2014 Team Ergonomie
Infosessie ergonomiebeleid op kantoor Oktober 2014 Team Ergonomie Ergonomie : wat en wie? Ergonomie : waarom? Wetgevend kader: KB Beeldschermwerk Vermijden van klachten Ergonomie: hoe? 2 Ergonomie tracht
Nadere informatieHET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE
HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM
Nadere informatieBewegingsstimulering en klachten aan het bewegingsapparaat (deel 2)
TBV (2006) 14: 18 DOI 10.1007/BF03074299 ONDERZOEK Bewegingsstimulering en klachten aan het bewegingsapparaat (deel 2) J. Heinrich M.P. Jans V.H. Hildebrandt Abstract In dit literatuuronderzoek is bekeken
Nadere informatieOp weg naar het ambulant meten van rugbelasting op de werkplek
Op weg naar het ambulant meten van rugbelasting op de werkplek In dit artikel wordt een samenvatting gegeven van het proefschrift dat Gert Faber op 25 juni 2010 zal verdedigen aan de Vrije Universiteit
Nadere informatie17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi
Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Katia Verhamme, MD, PhD Epidemioloog OLV Ziekenhuis-Aalst Erasmus MC Rotterdam 20 april 2013
Nadere informatieBEOORDELINGSRICHTLIJNEN VOOR ARBEIDS- GESCHIKTHEID IN DE BOUWNIJVERHEID. Afstemming op de Leidraad Aanstellingskeuringen
BEOORDELINGSRICHTLIJNEN VOOR ARBEIDS- GESCHIKTHEID IN DE BOUWNIJVERHEID Afstemming op de Leidraad Aanstellingskeuringen 27 september 2006 P06/402 Dr. F. (Freek) J. B. Lötters Dr. B. (Bart) C. H. de Zwart
Nadere informatieKlachten aan arm, nek en schouder bij computergebruikers:
Klachten aan arm, nek en schouder bij computergebruikers: Grotendeels onbegrepen fenomeen dat tussen de oren zit Stefan IJmker Body@Work TNO-VUmc ErgoDirect Telegraaf 02-07-08 Reactie RSI-patiëntenvereniging
Nadere informatieSamenvatting Hoofstuk 2 Hoofdstuk 3 130
127 Onder de paraplu van het Arboconvenant UMC is het Preventieprogramma Fysieke Belasting ingevoerd. Aanleiding voor het afsluiten van het Arboconvenant betrof het hoge ziekteverzuim in diverse branches,
Nadere informatieHoe ziek word je van zitten?
Hoe ziek word je van zitten? Evi van Ekris EMGO + Instituut afd. Sociale Geneeskunde VU Medisch Centrum Er is altijd wat te doen Naast het stimuleren van sporten is het belangrijk bewegen meer te integreren
Nadere informatieDorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1
Dorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1 2 Er is in toenemende mate aandacht voor de mogelijke positieve effecten van bewegen op cognitieve processen
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatieEpidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie
Onderwerp: Epidurale en periradiculaire injecties bij chronische rugklachten is geen te verzekeren prestatie Samenvatting: Soort uitspraak: Datum: 10 juli 2007 Uitgebracht aan: Er is onvoldoende evidence
Nadere informatieVAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE
VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieSteeds meer patiënten komen zonder verwijsbrief bij de fysiotherapeut Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg, januari 2009
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL De gegevens mogen met bronvermelding (Ilse CS Swinkels, Margit K Kooijman, Chantal J Leemrijse. Steeds meer fysiotherapiepatiënten komen zonder verwijsbrief.
Nadere informatieChecklist voor de preventie van slechte werkhoudingen
45 Checklist voor de preventie van slechte werkhoudingen Deel A: Inleiding Een goede werkhouding is een absolute voorwaarde om beroepsgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat te voorkomen. Dit
Nadere informatiePreventiestrategie. Overzicht Analysemethodes Musculo-Skeletale. Aandoeningen Rug en Bovenste Ledematen. Rangschikking 37 methodes.
Overzicht Analysemethodes Musculo-Skeletale Aandoeningen Rug en Bovenste Ledematen Unité Hygi J. Malchaire Hygiène et Physiologie du Travail, U.C.L. D. Delaruelle Ergonoom Moeilijkheid aanpak, methode,
Nadere informatieWerk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers.
Werk in balans Een onderzoek naar de invloed van werktijden op werkthuisinterferentie en de gevolgen daarvan voor burnout en verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance A study of the
Nadere informatiePsychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women. Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere
Psychological Determinants of Absenteeism at Work by Pregnant Women Psychologische determinanten van uitval uit het arbeidsproces door zwangere vrouwen: Onderzoek naar de relatie tussen angst, depressieve
Nadere informatiePreventie van rugklachten: van kind tot volwassene
Preventie van rugklachten: van kind tot volwassene Raf Maiori Kinesitherapeut/Bewegingsconsulent raf.maiori@zol.be Multidisciplinair PijnCentrum Ziekenhuis Oost-Limburg Stalenstraat 2 3600 Genk 089/32
Nadere informatieHardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst. Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen
Hardlooponderzoek in Nederland nu en in de toekomst Marienke van Middelkoop, Erasmus MC Sjouke Zijlstra, UMC Groningen Hardloopblessures - Lange afstand lopen worden steeds populairder - Ook steeds meer
Nadere informatieHet meten van functioneren op het werk bij psychische klachten
Het meten van functioneren op het werk bij psychische klachten Femke Abma, PhD Universitair Medisch Centrum Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, afdeling Sociale Geneeskunde Symposium Goed Gestemd aan
Nadere informatieLEIDRAAD AANSTELLINGSKEURINGEN. handelen van de arbodienst en de keurend arts bij een aanstellingskeuring
LEIDRAAD AANSTELLINGSKEURINGEN handelen van de arbodienst en de keurend arts bij een aanstellingskeuring Voorjaar 2005 dr. B.C.H. de Zwart, AStri dr. A.N.H. Weel, Mediforce mw. mr. C.W.G. Rayer, Verwey-Jonker
Nadere informatiee-exercise bij knie en heup artrose
e-exercise bij knie en heup artrose Ontwikkeling, evaluatie en implementatie Corelien Kloek (TiU, NIVEL, UMCU, HU) Daniël Bossen (HvA), Joost Dekker (VUmc), Dinny de Bakker (TiU, NIVEL), Cindy Veenhof
Nadere informatiePhysical activity in a multi-ethnic population: measurement and associations with cardiovascular health and contextual factors de Munter, J.S.L.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Physical activity in a multi-ethnic population: measurement and associations with cardiovascular health and contextual factors de Munter, J.S.L. Link to publication
Nadere informatieBehandeling en sociaal-medische begeleiding bij verzuim door klachten van arm, nek of schouder (RSI)
TBV (januari 2004) 12:297 304 DOI 10.1007/BF03074074 ONDERZOEK Behandeling en sociaal-medische begeleiding bij verzuim door klachten van arm, nek of schouder (RSI) B.M. Blatter S.G. van den Heuvel E.M.M.
Nadere informatieErvaringen van het Kwaliteitsbureau NVAB Carel Hulshof, coördinator richtlijnen
Ervaringen van het Kwaliteitsbureau NVAB Carel Hulshof, coördinator richtlijnen 1 Professionalisering: hoe? bij- en nascholing, herregistratie, refereerbijeenkomsten intercollegiale toetsing certificatie,
Nadere informatieHealth2Work believes the world would be a better place if a healthy working environment increased fun and job satisfaction making people happier and
Health2Work believes the world would be a better place if a healthy working environment increased fun and job satisfaction making people happier and more productive. Surhuisterveen Douwe Jan Boersma Blaricum
Nadere informatieRode Vlaggen. Cursus. Directe Toegankelijkheid Oefentherapie
Rode Vlaggen Cursus Directe Toegankelijkheid Oefentherapie Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-kopie, microfilm
Nadere informatieDe minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM)
De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) Uw kenmerk : - Bijlagen : - Geachte minister, In het overleg op 27 september met de leiding van de Gezondheidsraad bracht u
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatieAlcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december Samenvatting
Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december 2018 Samenvatting Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren pagina 2 van 5 Alcoholconsumptie brengt risico s met zich mee.
Nadere informatieVoorwoord 1 0. Inleiding 1 1
Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based
Nadere informatie