Meer mannen voor de klas LERAAR: EEN VROUWENBEROEP? klasse.be EEN OP DRIE LERAREN MET STEMPROBLEEM CRIMINELE JONGEREN: LAATSTE KANS

Transcriptie

1 april Maandblad voor onderwijs in Vlaanderen Meer mannen voor de klas LERAAR: EEN VROUWENBEROEP? EEN OP DRIE LERAREN MET STEMPROBLEEM CRIMINELE JONGEREN: LAATSTE KANS HET TRAGE BREIN VAN PUBERS klasse.be

2 SGOOL IS SAAI Ergernis. We discussiëren met een groep leerlingen. Ze gaan best graag naar school. Vooral dan voor de vrienden. De lessen? Die zijn meestal saai. Verwondering. Op de jongerensites is een van de populairste zinnen sgool is saai, in allerlei variaties van mega- tot turbosaai, van school sucks tot het is gewoon een saaie hobby. Spanning is voor buiten de school. Binnen is het saai. Verantwoordelijkheid. In het zesde leerjaar zegt een op de vijf dat wat ze leren saai en oninteressant is. Een op de drie zegt dat de leraar nooit naar zijn mening vraagt. Volgens de leerlingen wordt het in het secundair alleen maar erger. Als de leraar zijn DNA mag bepalen, staat avontuur helemaal onderaan. Mochten de leerlingen kiezen, stond die eigenschap waarschijnlijk bovenaan. Moet de school fun zijn? Waarschijnlijk niet. In het Oostenrijkse Linz werd over die vraag zelfs een internationaal congres gehouden. De deelnemers geraakten er niet uit. Al waren ze het er wel over eens dat het er luchtiger aan toe mocht gaan. Leraren met gevoel voor humor blijven het langste bij. Al zijn er eindeloos veel dingen op te noemen die wel plezierig zijn maar waarbij je helemaal niets leert. Maar wat als saai wordt ervaren, wordt ook niet geïntegreerd in de lerende mens. De school blijft blijkbaar al te vaak een artificiële constructie. Een taal Moet school fun zijn? leer je nu eenmaal makkelijker en met meer plezier door in een taalbad met native speakers te springen dan in een klas met mensen die de taal ook niet kennen en regeltjes moeten leren. Het congres kwam tot het besluit dat hoe authentieker en levensechter het onderwijs is, hoe leerrijker én hoe prettiger. Dan wordt plezier ook leerplezier en vallen er woorden als betekenisvolle ervaring, uitdaging en motivatie. Confucius wist dat al: wat ik hoor vergeet ik, wat ik zie onthoud ik, wat ik doe begrijp ik. De uitweg zit blijkbaar in het begrip flow : de mentale toestand waarbij je volledig opgaat in je bezigheden. De voorwaarden daarvoor? Een duidelijk doel, concentratie, directe feedback over succes en falen, een intrinsiek aardige activiteit die voldoende uitdagend is en waarvan je voelt dat je ze onder controle hebt. Dan vergeet je jezelf en vliegt de tijd voorbij. Het is zowel voor de leerling als voor de leraar de ideale toestand om plezier te vinden in de les. Een pleidooi voor actief onderwijs waarin leraar en leerling geprikkeld worden om zich te smijten. Die flow is ons allemaal gegund. Hoofdredacteur Klasse leo.bormans@klasse.be Maandblad voor onderwijs in Vlaanderen Uitgegeven door het Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming (Agentschap voor Onderwijscommunicatie) Nr 204 april 2010 Klasse is teamwork. De hele ploeg vind je op Hoofdredactie: Leo Bormans Eindredactie: Nele Beerens en Wouter Bulckaert Beeldredactie: Jo Valvekens Redactie: Patrick De Busscher, Wim De Jonge, Leen Leemans, Jan T Sas, Annelies Vaneechoutte en Bert VermeulenVormgeving: Mieke Keymis, Peter Mulders en Tim Sels Sites en multimedia: Michel Aerts en Toon Van de Putte TV.Klasse: Elke Broothaerts, Wouter Vanmol en Hans Vanderspikken Lerarenkaart: Hannah El-Idrissi, Kerim Helaut, Geert Neirynck, Anne Siccard, Marc Van Belle en Sonja Van Droogenbroeck Secretariaat Klasse: Sabrina Claus, An Declercq en Souadia El-Moussaoui Publiciteit: Diana De Caluwé Verantwoordelijke uitgever: Jo De Ro Koning Albert II-laan Brussel Alle actieve Vlaamse leraren, CLB-medewerkers (elk net, elk niveau) krijgen Klasse gratis. Adreswijzigingen regel je uitsluitend via je eigen schooladministratie. Abonnement (10 nummers): 28 euro. Gepensioneerden, terbeschikkinggestelde leraren en individuele studenten krijgen een abonnement tegen halve prijs. Groepsabonnementen voor alle studenten in de lerarenopleiding zijn gratis (bel of mail secretariaat.leraren@klasse.be). Voor scholen die dat wensen is er ook Yeti (derde graad lager onderwijs), Klasse voor Ouders (kleuteronderwijs tot en met tweede jaar secundair onderwijs) en Maks! (derde tot en met zevende jaar secundair onderwijs). Lees meer op Klasse Koning Albert II-laan Brussel redactie.leraren@klasse.be Tel. redactie: Tel. secretariaat: Tel. advertenties: Tel. lerarenkaart:

3 INHOUD 10 Zonder stem voor de klas 04 Nieuws Hoofddoekenverbod voorlopig geschorst. 10 Doe de stemtest Een derde van de leraren heeft last met zijn stem. Een op de vijf heeft een echt stemprobleem. Tien stemtips. 17 Ik wil uit de gevangenis blijven Youth At Risk zet probleemjongeren weer op het juiste spoor. Zij slagen waar hulpverlening faalt. 20 TV.Klasse Dag en nacht op school 24 Gezocht: mannen voor de klas Acht op de tien onderwijzers is een vrouw. In de lerarenopleiding zitten nauwelijks jongens. Waar zijn de mannen naartoe? Sjapo Brossers deeltijds bso maken een film. 30 Dialoog Weg met het cynisme? 32 De school is geen koekjesfabriek Word mede-eigenaar van je school en houd je passie levend De lerarenkamer Academie voor muziek en woord met de sfeer van een café chantant 37 Sjapo Leer zweefvliegen op school. 38 Het trage brein van pubers Gedragen je puberleerlingen zich irritant? Het zijn hun hersenen! Hoe buig je je ergernis om? Zeker Doen 58 Speeltijd

4 HET NIEUWS MAST IRHAM/BELGA Als de vlag een wapen wordt [INDONESIË] In Jakarta protesteren meer dan duizend studenten tegen plannen van de regering om een omstreden bank van het faillissement te redden. De politie trakteert de demonstranten op traangas en het waterkanon. Studentenprotesten leiden soms tot grote maatschappelijke omwentelingen, ook in Indonesië. Studenten vormen er de frontlinie van de publieke opinie. Ze staan tussen de regerende elite en machteloze burgers, hebben baan noch gezin en hebben dus weinig te verliezen. Bovendien krijgen ze vaak de steun van de docenten. 4 Klasse voor leraren

5 BEELD VAN DE MAAND Klasse voor leraren 5

6 HET NIEUWS Jongeren nemen drugs door foute drugpreventie Drugpreventieprogramma s hebben soms een tegenovergesteld effect. Ze leggen te veel de nadruk op productinformatie en maken daardoor jongeren nieuwsgierig. Ook goedbedoelde, zelfgemaakte lespakketten hebben meestal geen of het verkeerde effect. Dat blijkt uit onderzoek van European Drug Abuse Prevention (EU-Dap). De meest effectieve programma s combineren sociale vaardigheden, normatieve opvoeding en productinformatie en passen in het drugbeleid van de school. Unplugged, een preventieprogramma ontwikkeld door De Sleutel, werd getest bij 7000 jongeren tussen 12 en 14 jaar. Vier maanden na de lessen was het cannabisgebruik met 23 procent gedaald. De effecten waren een jaar later nog merkbaar. Lees meer over Unplugged, over het Europese onderzoek en drugpreventiebeleid. Check hoe effectief het in jouw school is. WEEK VAN DE LENTEKRIEBELS [26 30 april] Kriebels. In je buik en in je hele lijf. Sensoa focust dit jaar op het leuke van verliefdheid, relaties en seks. Praten met jongeren over seksualiteit is nog altijd niet vanzelfsprekend. En vaak krijgen de lessen seksuele voorlichting een negatieve toon doordat ze vooral de risico s van seks benadrukken. Toch is volgens Sensoa een goede relationele en seksuele vorming (RSV) een van de voorwaarden voor een gezond en gelukkig seksueel leven. Vanaf 6 april download je via de website lesmateriaal. Jongeren kunnen online ook zelf ideeën opdoen om de Week van de Lentekriebels in hun school te organiseren. En er zijn twee ouderavonden in Gent. Alle info vind je op Hoofddoekenverbod voorlopig geschorst De Raad van State heeft het hoofddoekenverbod in het Gemeenschapsonderwijs (GO!) voorlopig geschorst. Hij oordeelt dat niet het net, maar wel de overheid zo n verbod moet uitvaardigen. Het is nu aan het Grondwettelijk Hof om te beslissen of de Onderwijsminister via een decreet de knoop moet doorhakken. De schorsing van het verbod komt er na een klacht van het platform Baas Over Eigen Hoofd (BOEH!). Intussen verandert er echter niets. De schorsing van de Raad geldt niet voor scholen die al een verbod hadden, maar enkel voor de scholen die door de beslissing van het GO! een verbod zouden moeten invoeren. Wij blijven in elk geval bij onze plannen om het hoofddoekenverbod in te voeren vanaf 1 september 2011, zegt het GO!. CHRONOLOGIE VAN HET HOOFD- DOEKENVERBOD: 1 september 2009: de athenea in Antwerpen en Hoboken verbieden het dragen van een hoofddoek. Meisjes voelen zich beknot in hun godsdienstbeleving en trekken naar de Raad van State. Volgens een advies aan de Raad van State is het niet aan individuele scholen om zo n zwaarwichtige beslissing te nemen, maar aan het scholennet (in casu het GO!). 11 september 2009: het GO! beslist om het hoofddoekenverbod in te voeren vanaf 1 september Na enkele maanden blijkt die timing te snel en wordt 1 september 2011 de begindatum. 18 maart 2010: na een nieuwe klacht schorst de Raad van State voorlopig het hoofddoekenverbod. De auditeur stelt dat het niet aan het scholennet is maar aan het parlement om te beslissen of zo n verbod kan. Dat moet het Grondwettelijk Hof nu uitmaken. 6 Klasse voor leraren

7 FOCUS Brokken Tweehonderd leraren vulden de lege tekstballon van deze cartoon van Klasse-tekenaar Camp in. Zij winnen elk twee posters met de beste cartoons uit 20 jaar Klasse. Camp zelf vond de inzending van Ervé Lefevre uit Oudenaarde de beste. Hij krijgt een gesigneerd, ingelijst exemplaar van zijn cartoon. Gesprekgebrek Vier op de tien voelen zich onveilig op school Voelen jongeren zich veilig op school? En waar zijn ze bang voor? Met die vragen trok Anjuli Van Damme (UGent) naar 547 leerlingen van het tweede jaar secundair onderwijs. De leerlingen moesten aangeven of ze het voorbije jaar al of niet slachtoffer waren geweest van pesterijen, bedreigingen, schoppen of slagen, seksuele bemerkingen, vandalisme. Ze moesten ook aangeven hoe (on)veilig ze zich voelden op school. 40 procent van de leerlingen heeft het gevoel dat hun iets zou kunnen overkomen op school. Bijna 60 procent voelt zich niet altijd op zijn gemak bij sommige leraren. Bijna de helft mijdt bepaalde plekken op school. Vooral de kans om gepest te worden schatten ze hoog in. In totaal voelen ruim vier op de tien leerlingen zich in hoge of zeer hoge mate onveilig op school. Leerlingen die al eerder iets overkwam, voelen zich het meest onveilig. Of leerlingen zich veilig voelen hangt ook van de school af. Een negatief sociaal schoolklimaat blijkt nefast. Onveiligheidsbeleving en slachtofferschap van geweld op school Met dit onderzoek haalde Anjuli Van Damme (Universiteit Gent) de shortlist van de Klasseprijs-Vlaamse Scriptieprijs Thesis en synthese vind je op 7 procent van de vier- en vijfjarigen kan wel goed praten, maar heeft moeite met de ongeschreven regels voor gesprekken. Dat blijkt uit een onderzoek aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De kinderen weten niet hoe je iemand aanspreekt, hebben moeite met de logische volgorde in een verhaal of kijken hun gesprekspartner onvoldoende aan. Ouders en leraren hebben het gesprekgebrek vaak niet in de gaten. Nochtans hebben die kinderen tien keer zo vaak gedragsproblemen en lopen ze grote kans op een latere diagnose voor ADHD, autisme of een taalstoornis. Klasse voor leraren 7

8 HET NIEUWS DE STERREN Onderwijsspiegel 2009: het jaarverslag van de inspectie DOORLICHTING JANUARI JUNI 2009 Leerplandoelen en eindtermen realiseren is een pijnpunt in alle onderwijsniveaus: het is de meest genoemde reden voor een gunstig advies beperkt in de tijd. Veiligheid en regelgeving opvolgen gaan erop vooruit in het basisonderwijs. CLB s blijven het moeilijk hebben om tot schoolspecifieke en doelgerichte afspraken te komen met de school via het beleidsplan of -contract. Geen enkele school kreeg een ongunstig advies. GUNSTIG ADVIES GUNSTIG ADVIES BEPERKT IN DE TIJD BASISONDERWIJS SECUNDAIR ONDERWIJS DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS 4 8 VOLWASSENENONDERWIJS 1 8 CLB 1 3 S CHOOLLOOPBAANBEGELEIDING: MÉÉR DAN HULP BIJ STUDIEKEUZE Het basisonderwijs focust op competentieontwikkeling, het secundair op informeren over keuzemogelijkheden. Leerlingen en ouders vinden welbevinden en tijd nemen belangrijker dan een vlekkeloze loopbaan. Voor leerlingen en ouders is de hamvraag: wat is de goede keuze voor welke leerling? Scholen organiseren activiteiten om leerlingen hun talenten en interesses te laten ontdekken, maar die zijn doorgaans te vrijblijvend. De volledige Onderwijsspiegel 2009 vind je op ( publicaties ). FUNCTIEBESCHRIJVINGEN IN BO EN DKO: VEEL WERK, MAAR GOED VOOR DE KWALITEIT Slechts de helft van de functiebeschrijvingen is geindividualiseerd. Slechts een derde is opgesteld door het personeelslid zelf samen met de eerste evaluator, hoewel dat decretaal verplicht is. In twee derde van de gevallen stelt de scholengemeenschap of het schoolbestuur functiebeschrijvingen op basis van een algemeen model op. Planlast is de meest genoemde reden. Bij de helft staan er geen persoons- of ontwikkelingsgerichte doelstellingen in de functiebeschrijving, maar gaat het vooral over de hoofdtaak en schoolgebonden opdrachten. De helft van de personeelsleden had nog geen functioneringsgesprek. MÉÉR ONDERWIJSNIEUWS? ELKE WOENSDAG KANT-EN-KLAAR IN JE MAILBOX. Ben je leraar, CLB-medewerker, opvoeder...? Abonneer je op de nieuwsbrief van LERARENDIRECT of lees het nieuws op Ben je directeur of secretariaatsmedewerker? Abonneer je op de nieuwsbrief van SCHOOLDIRECT of lees het nieuws op 8 Klasse voor leraren

9 INTERNATIONAAL Daar is de lente REUTERS/Babu Babu Big Brother op school [INDIA] In Chennai vieren meisjes ingesmeerd met gekleurd poeder Holi. Dat is een jaarlijks hindoeïstisch feest in de maand maart. De hindoes vieren met dat kleurenfestival het begin van de lente. [VERENIGDE STATEN] De Amerikaanse scholier Blake J. Robin kreeg net als zijn medeleerlingen een laptop van zijn school. Leuk, tot hij merkte dat die uitgerust was met een ingebouwde webcam die van op afstand bediend kan worden. De school zou de camera s ook echt gebruikt hebben om in de kamers van de studenten te gluren. De zaak kwam aan het licht toen Blake een straf kreeg voor ongepast gedrag bij hem thuis. De directeur gebruikte als bewijs een foto, genomen van op Robins laptop. Veel gestoorder kun je het niet bedenken, vinden de leerlingen. Iedereen trekt zich wel eens terug in zijn kamer, al was het maar voor een Zumbanummer voor de spiegel of om luchtgitaar te spelen. Robin en zijn klas maken er nu een rechtszaak van. Ze klagen de directeur aan. Het schoolbestuur geeft toe dat de camera s inderdaad geïnstalleerd zijn, maar ontkent dat ze die ooit gebruikt heeft op een ongepaste manier. Het systeem op de laptops dient om gestolen en uitgeleende computers te kunnen lokaliseren. De school heeft de webcams voorlopig uitgeschakeld. Mag de school camera s plaatsen? Mag een school haar leerlingen filmen? Moet elke leerling op de klasfoto? Mogen leraren of directieleden in de spullen van leerlingen kijken? Op die en nog veel meer vragen vind je een antwoord op de site van de Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) Bestel of download de Gids voor leerlingen op Klasse voor leraren 9

10 Corbis

11 Meer dan Vlaamse leraren sukkelen met hun stem Een derde van de leraren heeft last met zijn stem. Een op de vijf heeft zelfs een echt stemprobleem. In Vlaanderen zou het om tot leraren gaan. Stemtraining hoort daarom thuis in elke lerarenopleiding, reageert logopedist en onderzoeker Bernadette Timmermans (Vrije Universiteit Brussel en Rits- Erasmushogeschool Brussel). Met nieuw experimenteel onderzoek verbetert ze de stemkwaliteit van 75 procent van haar studenten. Hoe doet ze dat en hoe kunnen leraren hun stem sparen? Klasse voor leraren 11

12 Bernadette Timmermans: Een op de vijf wordt hees Stemproblemen bij leraren, onderzoeksproject van de Universitaire Associatie Brussel door prof. Linda Van Looy en Bernadette Timmermans, m.m.v. logopedisten Yannick Coveliers en Lotte Six - bernadette. timmermans@vub.ac.be Hoeveel leraren hebben problemen met hun stem? Bernadette Timmermans: Wereldwijd heeft gemiddeld minstens een op de drie leraren soms tot vaak stemproblemen, en hun aantal neemt in alle westerse landen toe. Nederlandse onderzoekers ontdekten dat meer dan de helft van de leraren geregeld last heeft met zijn stem. Een Zwitsers-Iers onderzoekersduo stelde in 2008 permanente stemproblemen vast bij meer dan een kwart van de door hen ondervraagde leraren; slechts een op de vijf heeft er geen. En in Finland zijn de symptomen voor stemproblemen bij leraren in twaalf jaar tijd zowel verergerd als toegenomen. Bij ons spreekt recent onderzoek over een leraar op de drie met stemproblemen. Uit onderzoek in het Antwerpse blijkt dat leraren die aan stemloosheid lijden gemiddeld negentien dagen per jaar afwezig zijn. Het probleem is dus bijzonder groot. In de statistieken van Volksgezondheid komen stemproblemen nochtans nauwelijks voor. Leraren blijken vooral met ziekteverlof te zijn wegens psychosociale aandoeningen en rugklachten. Bernadette Timmermans: Tot voor kort erkende de verzekering stemproblemen niet als beroepsziekte en dus gaven leraren ze niet als reden op voor ziekteverlof. Daarom lijkt het in de statistieken alsof leraren nauwelijks stemproblemen zouden hebben. Gelukkig worden stemproblemen sinds 2005 in alle EU-landen officieel als beroepsziekte erkend. Ze worden nu dus wel degelijk ernstig genomen. Welke stemproblemen duiken het meest op bij leraren? Bernadette Timmermans: Stemverlies en keelontsteking, beide door overbelasting. Vooral vrouwelijke leraren hebben er last van: leraren met stemverlies of zelfs stemloosheid zijn voor 82 procent vrouwen, bij ontsteking van de stembanden en/of strottenhoofd is dat 75 procent. Dat komt doordat vrouwen van nature hoger praten; ze forceren hun stem makkelijker. Hebben vooral oudere leraren stemproblemen? Bernadette Timmermans: Niet helemaal. Het aantal stemproblemen bij leraren piekt tussen 20 en 25 jaar en bij de groep van 45- tot 50-jarigen. De 45- tot 50-jarigen klagen het meest over stemproblemen. Die treden duidelijk op na langdurige (over)belasting. Twintigers met stemproblemen kunnen veroudering of slijtage niet als reden inroepen. Ik vrees dat hun stem vaak gewoon ongeschikt is voor een spreekberoep. Moet de stem van een leraar constant in topvorm zijn? Iedereen is wel eens hees, dat waait toch over. Bernadette Timmermans: En toch. Leerlingen verstaan een onzuiver klinkende stem moeilijker. In een Brits experiment presteerden honderd lagereschoolkinderen beter toen ze opdrachten kregen van een leraar met een heldere stem dan van een leraar met een hese stem. Licht of zwaar hees zijn, maakt op dat punt niets uit. Leraren mogen dus niet wachten tot ze hun stem helemaal kwijt zijn voor ze naar de dokter of de logopedist stappen. Je onderzocht de stem van 120 aspirant-leraren. Jonge mensen. Hoe groot zijn de problemen in die groep? Bernadette Timmermans: Een vijfde van deze 120 studenten heeft last met zijn stem of zelfs al een stemprobleem. Dat is meer dan ik had verwacht. Tijdens hun opleiding komen ze 12 Klasse voor leraren

13 LERAREN SUKKELEN MET HUN STEM daar nog mee weg, maar zodra ze voltijds voor de klas staan en hun stem intensiever gebruiken, hebben ze prijs. In 2004 toonde de Nederlandse onderzoeker de Jong aan dat 90 procent van de leraren die stemproblemen hadden tijdens hun opleiding, later in hun carrière ook stemproblemen kregen. Studenten gebruiken hun stem lang niet zo intensief als leraren. Waarom hebben ze er dan zoveel last mee? Bernadette Timmermans: Veel studenten beseffen niet dat ze hun stem verkeerd gebruiken: ze spreken met veel druk op nek en keel, ze roepen te veel, ze gaan te hoog praten als ze hun stem verheffen... Als je zoiets heel vaak doet, krijg je gegarandeerd stemproblemen. Als je dan niet tijdig ingrijpt en een goede adem- en stemtechniek aanleert, krijg je stembandknobbeltjes of een poliep. Dan is het opereren en logopedie volgen. In het voormalige Oost-Duitsland werden alle mensen die een stemberoep wilden uitoefenen, vooraf gescreend. Was hun stem niet goed genoeg, dan mochten ze dat beroep niet leren. Moeten wij dat ook gaan doen? Luc Daelemans Bernadette Timmermans: Nee, je kunt een stem verbeteren. Elke lerarenopleiding zou de stemmen van haar studenten moeten screenen en trainen, maar voor zover ik weet, is een module stempreventie enkel aan de universiteit waar ik lesgeef een verplicht onderdeel voor alle aspirantleraren. Via experimenten ging je na hoeveel tijd lerarenopleiders hierin zouden moeten investeren. Bernadette Timmermans: Dat valt best mee. De meest rendabele aanpak bestaat uit drie uur theorie, drie uur praktijk in kleine groepen van twintig studenten en individuele coaching van een halfuur. Dan gaat de globale stemkwaliteit er bij 75 procent van de groep duidelijk op vooruit. Wij doen nu nog iets meer: drie uur theorie en zes uur praktijk in kleine groepen. Als onze studenten op stage gaan, raden we ze aan een les van zichzelf op te nemen en zichzelf te (her)beluisteren. Ze schrijven een reflectieverslag over hun stemgebruik en wat ze hieruit leren. Mijn hypothese is dat hun stemgebruik er nog op vooruit zal gaan. Wat is je conclusie? Bernadette Timmermans: Je hoeft niet zo gek veel lesuren te investeren in stemtraining. Het meeste kun je zelfs in groep. Individuele screening en de eindevaluatie vragen meer energie; je moet immers elke student gehoord en getest hebben. Studenten die in het begin al stemproblemen hebben, móet je doorverwijzen naar een neus-, keel- en oorarts en een logopedist. Die lost problemen op maar kan jongeren die een stemberoep willen uitoefenen daar ook op voorbereiden. Mocht dat in alle lerarenopleidingen gebeuren, je zou een enorm effect zien. Info: Meer stem voor leraren. Elke Vlaamse lerarenopleiding ontvangt samen met deze Klasse dertig brochures. Je kunt ze ook gratis downloaden via Bekijk het filmpje Doe de stemtest op Klasse voor leraren 13

14 Lut De Broeck (49) leraar biologie aangeboren stembandatrofie Luc Daelemans Ik was altijd hees, zeker als ik verkouden was. Bovendien liepen mijn nekspieren vast door daar te veel spanning op te bouwen bij het praten. In 2004 ben ik anderhalve maand buiten strijd geweest. Ik kreeg er geen woord meer uit. Voor de klas met mijn biobabbelbox Ik ben geboren met stem bandatrofie: te veel ruimte tussen de stembanden. Het enige wat je kunt doen, is je stembanden zoveel mogelijk trainen. Ik volgde logopedie en nascholing over stembeheersing. De tips die ik daar meekreeg, heb ik altijd op zak. Voor zestig euro kocht ik een stemversterkertje op batterijen, zo n heuptoestel dat museumgidsen vaak dragen. Het microfoontje steek je achter je oor. Omdat ik biologie geef, noem ik het mijn biobabbelbox. De leerlingen vinden het best cool, en het werkt. Vroeger kon ik na vijf of zes uur lesgeven helemaal hees zijn. Nu niet meer. Tinne Geens (39) leraar economie hees van bij de start Ik gaf nog maar pas les of ik kreeg al problemen. Ik overbelastte mijn stem en gebruikte ze verkeerd. Ik zette te veel druk op de keel, ademde niet vanuit de buik en dus niet diep genoeg. Na enkele weken was ik al hees. Elke vakantie was nodig om mijn stem weer in de juiste plooi te krijgen, maar op de duur had ik zelfs geen stem meer. De dokter stelde een stembandknobbel vast en verwees me door naar een logopedist. Uiteindelijk ben ik geopereerd. Ik volgde drie keer per week logopedie en nam de hele zomervakantie rust. Maar in september was ik nog altijd erg hees. Een andere logopedist benaderde mijn probleem ruimer: hoe leef je, hoe adem je, wat houdt je bezig? Zij leerde me bewuster omgaan met mijn stem. Van de grootste stemproblemen ben ik twee jaar lang verlost geweest. Ik geef ook minder klassikaal les, dat helpt. Hees ben ik soms nog wel, maar ik heb het beter onder controle. Ik heb geleerd hoe belangrijk rust is voor je stem en hoe nefast stress is. Je moet bewust op je spreken letten, veel water drinken en eventueel stembandsmeerders halen bij de apotheker. En vooral: niet roepen! Als mijn leerlingen rumoerig zijn, stop ik met praten en laat mijn ogen spreken. Minder klassikaal lesgeven helpt Luc Daelemans 14 Klasse voor leraren

15 LERAREN SUKKELEN MET HUN STEM Luc Daelemans Luc Daelemans DE HYPERTIP: PRAAT NOOIT HOGER Van zachtjes praten worden ze ook stil Jan Everaert (46) leraar Frans en godsdienst na vijftien jaar plots zonder stem Zes of zeven jaar geleden viel mijn stem weg. Ik ging naar een neus-, keel- en oorarts en raadpleegde een logopedist. Niet alleen gebruikte ik mijn stem verkeerd, mijn stembanden bleken niet zo goed op elkaar aan te sluiten. Daardoor verlies ik veel lucht en heb ik weinig basklanken. Luid praten is moeilijk. Dan ga ik al gauw hoger spreken. Dat is heel slecht voor je stem. Drie maanden lang, twee keer per week, zat ik bij de logopedist: ademhalingsoefeningen, uitspraakoefeningen, mijn mond meer opentrekken, uitleg over hoe we precies spreken en huiswerk. Als je leerlingen rumoerig zijn, probeer je daar bovenuit te komen. Maar niet te luid praten is een betere tactiek. Bovendien straal je rust uit. Andere trucs: rustpauzes inbouwen en de leerlingen zelfstandig aan het werk zetten. Soms leg ik mijn hand op mijn buik Veerle De Bruyn (27) leraar wiskunde en aardrijkskunde vijf jaar keelpijn De voorbije vijf jaar had ik vaak een keelontsteking. Vorig schooljaar had ik het echt goed te pakken. Drie weken lang had ik pijn. Ten slotte viel ook mijn stem weg. Volgens de logopedist heb ik mijn stem altijd verkeerd gebruikt: druk zetten op de keel in plaats van vanuit de buik te spreken. Het voelde aan alsof ik voortdurend mijn stem forceerde, maar ik deed er niets aan. Mijn stem is nu weer min of meer oké, maar het blijft levenslang opletten. Ik heb drie dingen geleerd: ademhalen en spreken vanuit de buik, altijd een rechte houding aannemen bij het spreken en geregeld water drinken. Soms leg ik mijn hand op mijn buik om dat niet te vergeten, want een automatisme is dat buikspreken lang nog niet. En ik volg nog altijd logopedie. Ik vind het een groot gemis dat de huidige lerarenopleiding zo weinig aandacht besteedt aan stemgebruik. Je toonhoogte mag niet stijgen als je luider praat, bezweert Bernadette Timmermans. Spreek op je eigen toonhoogte, niet te hoog en niet te laag. Dat is haar belangrijkste advies voor elke leraar. Tien andere tips: 1. Als s morgens je stem slecht op gang komt, drink dan iets voor je gaat praten. 2. Praat in een rustige omgeving. Probeer niet boven lawaai van stofzuiger, radio of tv uit te komen. 3. Zingen kan slecht zijn voor je stem als je vaak veel te hoog, te hard of schreeuwend zingt. 4. Ben je verkouden, praat dan niet te veel en schreeuw zeker niet. Ga niet fluisteren. Verzorg je stem: damp dagelijks. 5. Probeer alleen door je neus adem te halen, niet door je mond. Houd je mond dicht als je niet praat. 6. Bij kriebels in de keel: slik een paar keer of drink een slokje water. Kuchen of je keel schrapen is niet goed voor je stem. 7. Roep niet van ver, maar kom dichterbij als je iets wilt zeggen. Forceer je stem niet. 8. Schreeuw of gil niet als je aan het voetballen bent of in een zwembad bent. Fluit liever op je vingers of vraag/ koop een fluitje. 9. Let op je voeding, eet nooit vlak voor je gaat slapen. 10. Stress en vermoeidheid zijn echte stemkillers. Probeer ze niet te overstemmen. Klasse voor leraren 15

16 advertentie

17 Youth At Risk slaagt waar hulpverlening faalt Ik wil uit de gevangenis blijven Stop met stelen, zeggen ouders, vrienden, leraren, opvoeders, hulpverleners, de jeugdrechter, cipiers... Maar op gasten als ik heeft dat geen vat. Toen M. in de jeugdgevangenis van Everberg zat, kwamen de vrijwilligers van Youth At Risk (YAR) langs. Elf maanden later woont hij in zijn eigen studio. Leraar Kirsten Neyens is YAR-coach. Ze neemt de ervaring mee naar haar klas. Hoe kwam je met YAR in contact? M: In de jeugdgevangenis van Everberg. Over mijn toe- komst wist ik maar één ding zeker: ik wou nooit meer naar de gevangenis. Maar hoe moest ik dat aanpakken? Ik had geen huis, geen geld, enkel de kleren die ik droeg. Toen de mensen van YAR langskwamen, dacht ik: ik doe mee maar stop als het niets voor mij is. Ik wou aan de jeugdrechter tonen dat ik iets van mijn leven wou maken. Kirsten Neyens: Een dochter van een collega was al YAR-coach, zij kwam daarover vertellen op school. Toen ze me vroegen om het ook te worden heb ik toegehapt. Dit engagement zorgt voor een mooie aanvulling bij mijn job als leraar Nederlands en Duits. Kirsten Neyens Katrijn Van Giel Voor je in YAR stapt, moet je zes dagen op kamp. M: Je vertrekt op een soort bosklassen, in een mooi gebouw met veel groen errond. Een verademing na de gevangenis. Alles verloopt in een Oprah Winfrey-talkshowsfeer. Je zit met twintig jongens en meisjes in een kring, daarachter staan vrijwilligers. Wie iets wil zeggen, staat op en krijgt applaus. Na de instellingen en de jeugdgevangenis doet dat deugd. De begeleiders zorgen voor een positieve sfeer. Klasse voor leraren 17

18 Kirsten Neyens: Een keer per maand komen alle coaches samen en dan krijgen wij heel wat positieve feedback van de vaste YAR-mensen. Dan besef je zelf hoeveel deugd het doet om een compliment te krijgen. Daar kunnen we in onderwijs nog veel van leren. Sanctioneren we niet te vaak slecht gedrag, en vergeten we niet het goede gedrag te belonen? De mensen van YAR prenten ons in om als coach nooit te oordelen over wat de jongere je vertelt. In onderwijs doen we dat wél: we zijn bijna dagelijks bezig met punten geven en drukken vooral de zwakkeren telkens weer met hun neus op de feiten dat ze het niet zo goed doen. Ik probeer daar in mijn lessen op een bescheiden manier iets aan te doen. Ik werk met een beloningssysteem. Leerlingen kunnen een Das gefällt mir -stempel winnen wanneer ze het maximum van de punten behalen op taken en toetsen. Drie stempels leveren een extra punt op voor het dagelijks werk. Dat geeft ze zin om succes ervaringen na te jagen. Je krijgt de kans je levensverhaal te vertellen. Is dat confronterend? M: Bijzonder. Stoere gasten heb ik als een kind zien huilen. Misschien heeft nog nooit iemand écht naar hen geluisterd. Ik heb vooral veel levenswijsheid opgedaan. Van s ochtends vroeg tot middernacht hameren ze erop dat je je leven zelf kunt bepalen. Als je van jezelf zegt dat je een dief bent, dan gedraag je je ook zo. Je moet dat doorbréken en je verhaal uit het verleden achter je laten. Op het kamp heb ik geleerd om fouten in te zien, de consequenties van die fout te dragen en de fout in het vervolg te vermijden. Kirsten Neyens: Ik heb het meest geleerd over je engageren. Als je ja zegt, moet dat een onvoorwaardelijke ja zijn en geen ja, maar. Dat leert me hoe je bijvoorbeeld met huiswerk omgaat. Vroeger zei ik: Jullie leveren dat werk tegen morgen in, oké? Is dat een afspraak? Nee, ik leg gewoon iets op. Nu herformuleer ik het zo: Zijn jullie zeker dat jullie het huiswerk morgen kunnen inleveren? Ik leg de bal in hun kamp. Als ze hun huiswerk toch niet maken, dan kan ik hen wijzen op de keuze die ze gemaakt hebben. Uiteindelijk krijg je op het einde van het kamp een persoonlijke coach. M: Dat is een vrijwilliger die je de volgende negen maanden bijstaat. Dat zo n vrijwilliger dat wil doen zonder daar ook maar één euro voor te krijgen, vind ik straf. Voordien kende ik alleen betaalde hulpverleners. In hen ben ik mijn vertrouwen totaal kwijtgespeeld. Vrijwilligers zijn ménsen. Je hebt iemand nodig die objectieve commentaar geeft op wat je doet. Mijn coach zei nooit dat ik iets goeds of fouts deed. Hij vroeg wel altijd: Ben je zeker dat je het wilt? Vergelijk zo n coach met wat ouders doen als je opgegroeid bent. Die hoeven ook niet meer elke dag alles voor je te doen, maar als je ze nodig hebt, kun je wel op hen rekenen. Kirsten Neyens: Door je werk als coach besef je dat je eigen gelukkige jeugd pure luxe is. Ik heb alle kansen gekregen en deze jongeren verdienen dat ook. Dat is mijn engagement. Ik heb ook geleerd dat je als leraar niets vanzelfsprekend mag vinden. Vraag leerlingen niet zomaar om een taak met de computer te maken. Als coach moet je voldoende afstand houden van de jongere. Intuïtief ben ik nochtans geneigd om net heel dichtbij te komen. Maar je bent geen surrogaatmoeder of beste vriendin van de jongere die je coacht. Tijdens de YAR-periode moet je zelf drie levensdoelen bepalen. Kirsten Neyens: Ik heb een jong meisje begeleid. Zij heeft haar drie doelen gehaald. YAR is een bijzonder effectieve manier van hulpverlening. De valkuil is om niet alles in de plaats van de jongere te willen doen. Op een gegeven moment wilde zij een cv opstellen. Ik had kunnen zeggen: Geef hier, ik maak wel een mooi cv op mijn computer voor je. Als leraar maken we ook veel te snel de fout om de oplossing zelf te geven. Heeft een leerling niet veel meer baat bij het zelf vinden van een oplossing? M: Ik wilde een eigen studio, een job en geen contact meer met de politie of het gerecht. Die studio bleek het moeilijkste. Anderhalve maand ben ik daarmee bezig geweest. Huisbazen zeiden dat ze liever een Belg hadden, liever geen jonge huurder, iemand met vast werk... Ik woonde toen noodgedwongen in de gesloten instelling van 18 Klasse voor leraren

19 YOUTH AT RISK SLAAGT WAAR HULPVERLENING FAALT Mol. Bij mijn ouders kon ik niet meer terecht. Ik neem ze dat niet kwalijk. Zo moest ik leren voor mezelf in te staan. Uiteindelijk heb ik een kamer gevonden. Via een interimbureau heb ik werk gevonden. Afwassen. Dat doe ik liever dan opnieuw te stelen. Ik heb nog veel plannen. Ik wil een avondcursus volgen in de kokschool en wie weet begeleid ik binnen enkele jaren wel jongeren die het spoor in hun leven even kwijt zijn. De missie van Youth At Risk sluit nauw aan bij onze taak als leraar: Jongeren laten ervaren dat ze vanuit hun eigen verantwoordelijkheid keuzes kunnen maken. De onderliggende methodiek steunt op vertrouwen, erkenning, waardering, inzet en gemeenschapsgevoel. Met aandacht voor bezinning en reflectie om wat je leert ook werkelijk te kunnen integreren in wie je bent. Wil je ook vrijwillig YAR-coach worden? Meld je aan via Klasse voor leraren 19

20 TV.KLASSE Katrijn Van Giel De camera heeft altijd gelijk Katrijn Van Giel Dag en nacht op school! 20 Klasse voor leraren

21 Extra kijktips De Truc: Klaar met schoolwerk? Af Strafwerk: Ambras in de turnklas Toon ziet de berg huistaken en lessen vaak niet zitten. Plannen is niet zijn sterkste kant, zegt papa Koen. Daar heeft hij hulp bij nodig. Nu brengen ze samen structuur aan in zijn agenda. Hoe doen ze dat? Af Leerlingen kunnen veel leren door in de spiegel te kijken. Maar hoe houd je hun die spiegel voor? Gregory geeft lichamelijke opvoeding. Hij neemt een camera mee. Onder het motto Zie jezelf eens bezig wagen zijn leerlingen de sprong. Straf! LEER ME PRATEN Van het begin naar het einde van een zin: een eindeloze weg. Althans voor stotteraars. In de beklijvende documentaire Help me to speak breken openhartige, stotterende kinderen uit hun sociale isolement. Het Labo: Structuur op je bord Af Op de hielen van... de opvoeder Kevin wil een leraar worden met sterke vakkennis en boeiende lessen. Hij volgt het tweede jaar in de lerarenopleiding. Tijdens zijn oefenles kijken de camera s van TV.Klasse mee. Spannend. De vaklector geeft nadien drie tips om zijn lessen nog beter te maken. Af. 8 Mijke en Tino zijn opvoeder in een internaat. De deur tussen school en internaat is dun. De leerlingen moeten er zich thuis voelen. Maar de school is nooit ver weg. Volg een dag én een nacht het leven van opvoeders in het internaat. Wanneer slapen zij zelf? 7 19 OLD SCHOOL SCHOOL-TV Waar je ook bent, wat je ook doet, kijk rondom je: het motto van de Britse schooltelevisie in de jaren 70 en 80. Maar Look around you is ook een wonderlijke hommage aan én een heerlijke parodie op die old school schooltelevisie. INTIEM Ze noemen me satanist Doe de stemtest 3 25 Een derde van de leraren heeft last met zijn stem. Een op de vijf heeft zelfs een echt stemprobleem. Hoe spaar je je stem en wanneer is luid spreken gevaarlijk? Vier tips om stemproblemen te voorkomen in de klas. Stemcoach Bernadette Timmermans geeft uitleg. In onze school loopt een gothic rond en ik ben er bang van, geeft een leraar toe. Maar eigenlijk weet ik niets over gothics. Kijk in deze reeks naar wat er achter de façade schuilt. Jolien (17) is gothic. Voor haar is het een manier van denken, weg van de mainstream. Klasse voor leraren 21

22 advertentie

23 advertentie

24 Leraar: een vrouwenberoep? Waar zijn de mannen? Acht op de tien leraren in het basisonderwijs zijn vrouwen. In de lerarenopleiding zitten er nog nauwelijks jongens. Waar zijn de mannen naartoe? Klasse gaat naar een school mét veel mannen (het Sint-Jozefscollege basis in Woluwe) en een school zonder mannen (leefschool De Grasmus in Leuven). Wie haalt de ballen van het dak? Ik moest altijd de bal van het dak halen, zegt meester Kris van het vierde leerjaar in Woluwe. Hij heeft het dan over zijn beginjaren als leraar in een basisschool met enkel vrouwelijke collega s. Nogal snel en ongevraagd kwamen alle praktische klusjes mijn richting uit. Nu geeft Kris les in een school met vier mannen en vier vrouwen. Directeur Bob Delafaille zorgt voor een overwicht aan Y-chromosomen. Die man-vrouwverhouding is een bijkomende troef, besef ik. Maar zijn we daarom een betere school? ERSATZPAPA Directeur Delafaille vermoedt dat vooral kinderen die een moeilijke relatie met hun papa hebben deugd kunnen hebben van een meester voor de klas: Maar natuurlijk moet je als leraar je professionele afstand bewaren. Je mag nooit een ersatzpapa worden. Juffen Ilse, Anouk, Sara en Katleen zijn blij dat ze in Woluwe in een gemengd team mogen werken. Of komt dat omdat ze allemaal voetbalervaring hebben? Schrikt de soms moeilijke Brusselse context vrouwen af en worden mannen er net door aangetrokken? Volgens meester Steven van het tweede leerjaar hebben mannen een iets strengere aanpak: Vrouwen gooien vaker hun gevoelens in de strijd door eens een knuffel te geven, mannen moeten het meer van woorden en mimiek hebben. PIZZAPAPA Wij kunnen perfect zonder man, zegt juf Nathalie van de mini s (eerste en tweede kleuterklas) fel. In leefschool De Grasmus in Leuven is er geen man voor het bord te bespeuren. Enkel de leraar bewegingsopvoeding is een man. Al zou de soms relativerende en humoristische invloed van een man goed zijn voor onze gesprekken. Vrouwen drammen soms door en vatten dan alles veel te ernstig op. Toch hangt er geen mannen verboden -bordje in de Leuvense school: Wij zijn een leefschool: we betrekken veel ouders en externen bij de lessen. Zo komt er een papa pizza s bakken, een andere geeft uitleg over computers. En ook voor onze kunstprojecten komen er mannen naar de school. Na één les zijn ze unaniem: ze wisten niet dat lesgeven zo moeilijk is. Mijn vriend is net als ik aan de lerarenopleiding begonnen maar hij haakte af. Hij kon het lawaai niet aan en had niet voldoende geduld. Hebben vrouwen misschien een hogere tolerantiedrempel? MACHOTIME Opvallend minder jongens studeren af aan de lerarenopleiding (een verhouding van één jongen voor negen meisjes) en verhoudingsgewijs méér jongens maken hun studies niet af. Juf Barbara van het derde en vierde leerjaar zoekt naar een verklaring: Struikelen jongens niet over de vele en zeer gedetailleerde lesvoor- 24 Klasse voor leraren

25 bereidingen die ze moeten maken? Moet het niet allemaal té stipt en nauwkeurig zijn? Jongens zijn tijdens hun studiejaren nog halve pubers, voor hen is het volop machotime. Maar enkele jaren later zijn zij misschien wel rijp voor het onderwijs. Is de jobinhoud ook niet drastisch verschoven? Het belang van zorg is alsmaar toegenomen en dat heeft van leraar zijn een vrouwenjob gemaakt. ik daar geen wonderrecept voor. Meer loon, oppert meer dan één collega als lokmiddel voor mannen. Of misschien een campagne, suggereert juf Barbara. Wat zijn de troeven voor een man? Als hij afstudeert, vindt hij zeker een job én hij mag met ferme vrouwen samenwerken. POETSMAN Overwegen directeurs positieve discriminatie bij sollicitatiegesprekken? Directeur Begga Willems van De Grasmus twijfelt niet: Bij evenwaardige kandidaten kies ik voor de man. Ik vermoed dat nog meer directeurs zo denken. Jongens die nu hun lerarenopleiding afwerken zijn bijna zeker universitaire opleiding voorziet. Ook voor de kleuterjuffen. Door die opwaardering komt er automatisch ook een toevloed van jongens, ook al is dat niet mijn doel. Ik wil gewoon zeer goed opgeleide en gemotiveerde leraren. Katleen, de zorgjuf voor de lagere school van de Grasmus vindt het overwicht aan vrouwen in het basisonderwijs geen probleem: Theoretisch vind ik het ook beter dat ons schoolteam de maatschappij weerspiegelt, met mannen en vrouwen dus. Toch is ons vrouwenteam een goed én heel divers team. We hebben hier vrouwen met Isabel Corthier Leefschool De Grasmus: een school vol vrouwen Nochtans zouden veel mannen in de basisscholen terecht kunnen. Meester Kris ziet in zijn vriendenkring genoeg geknipte leraren die toch de weg naar de klas niet hebben gevonden: Ik stel telkens apetrots vast dat van al mijn vrienden ik mijn job het allerliefste doe. Ook meester Luc staat na 27 jaar nog heel enthousiast voor zijn zesde klas: In 1983 stond ik parallel met een vrouwelijke collega. Twee jaar later waren we getrouwd. Waartoe overleg met een collega kan leiden (lacht). Luc beantwoordt niet aan het cliché dat mannen graag carrière maken in het onderwijs: Mijn echtgenote werkt al vier jaar voor het Brusselse Voorrangsbeleid. Het is belangrijk dat we onderwijs met mannen blijven voeden, ook al heb van een job. Ze zijn gegeerd. Golden dezelfde regels in het onderwijs als op de privé-arbeidsmarkt dan konden ze hun prijs opdrijven en veel geld verdienen. Directeur Willems aarzelt even met volgende suggestie: Ik weet niet of ik veel medestanders voor dit idee krijg: waarom stellen we geen hogere diploma-eisen aan de job van leraar? Leraar zijn is een bijzonder complexe job geworden, je moet over zoveel een grondige kennis hebben. Die verwerf je maar als je een heel verschillende temperamenten en leerstijlen. Wat heb je eraan om bijvoorbeeld enkel machomannen toe te voegen? Nu zien onze leerlingen dat vrouwen bijvoorbeeld ook de klasmuren kunnen schilderen en hebben we een poetsman op school. Directeur Willems voegt toe: Als het moet, haal ik ook wel een bal van het dak. Op voorwaarde dat ik die dag geen rok draag (lacht). Klasse voor leraren 25

26 Het (basis)onderwijs vervrouwelijkt. Is dat erg? Klasse vraagt het aan... een vrouw. Jessy Siongers is socioloog aan de VUB en schreef mee aan Leraars. Profiel van een beroepsgroep. Zij onderzocht vroeger al de invloed van het geslacht van de leraar op de prestaties en houdingen van leerlingen. Jessy Siongers is licentiaat in de sociologie en gediplomeerde in de aanvullende studie culturele studies. Zij is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Vakgroep Sociologie Onderzoeksgroep TOR van de Vrije Universiteit Brussel. In 2007 promoveerde ze met het proefschrift Van generatie op generatie. Een cultuursociologische benadering van de gelijkenissen in houdingen en smaken tussen ouders en hun adolescente kinderen. De TOR-groep onderzoekt tijd, cultuur en samenleving. Waarom kiezen steeds minder mannen voor het lerarenberoep? Jessy Siongers: Mannen maken meer dan vrouwen een keuze op basis van extrinsieke elementen in een job. Een goed loon bijvoorbeeld, of de kans op promotie in de loop van hun carrière. Vrouwen kiezen veeleer voor de inhoudelijke uitdaging van een job. Het is ook een bijzonder gezinsvriendelijk beroep. Door de doorbraak van de tweeverdieners en de democratisering van het hoger onderwijs ontstond er een behoefte aan beroepen die een evenwichtig arbeids- en gezinsleven toelaten. Vrouwen werken in het onderwijs veel minder deeltijds dan in andere beroepssectoren, wat bewijst dat het onderwijs écht gezinsvriendelijk is. Het onderwijs trekt ook opvallend veel nieuwe mannen aan, mannen die veel belang hechten aan een evenwichtige verdeling van de huishoudelijke taken. Als het waar is dat tegenwoordig veel mannen het onderwijs links laten liggen omdat het niet genoeg aanzien heeft, dan moeten we daar toch een kanttekening bij maken. Leraren genieten ontzettend veel vertrouwen van de maatschappij. Veel meer dan bijvoorbeeld rechters of zelfs politieagenten. Hoe lokken we meer mannen naar de basisschool? Jessy Siongers: Het zal ontzettend moeilijk worden om het tij te keren. Voor de nieuwe generaties mannen wordt het almaar moeilijker de stap te zetten naar dat steeds vrouwelijker wordend beroep. Zo geraken we in een vicieuze cirkel. Misschien moeten we sleutelen aan de carrièremogelijkheden van leraren, maar daar moeten we absoluut mee opletten. Veel mensen kiezen net voor het onderwijs om te ontsnappen aan de competitie- en prestigedwang in de privésector. Bovendien trekken we dan een heel ander type leraren aan, terwijl de inhoudelijke interesse voor de job toch het belangrijkste blijft. Laat de huidige leraren Sint-Jozefscollege basis: een school met mannen hun beroep met trots uitoefenen, dat is de beste reclame. Moeten we ons zorgen maken over het gebrek aan mannelijke leraren? Jessy Siongers: Uit onze onderzoeken blijkt dat er geen enkele belangrijke invloed is van het geslacht van leraren op de prestaties van leerlingen. Een jongen zal niet achterop hinken in wiskunde als hij les krijgt van een vrouw. Ook op algemene houdingen zoals burgerzin heeft de man-vrouwverhouding van het lerarenkorps geen effect. Verschillende onderzoeken brengen aan het licht dat sterk vrouwelijke sectoren gekenmerkt worden door lagere lonen en een lager prestige. Gelukkig stellen 26 Klasse voor leraren

27 LERAAR: EEN VROUWENBEROEP? AANTAL MANNEN/VROUWEN IN HET BASISONDERWIJS: Trotse leraren zijn de beste reclame voor het beroep 9368 Isabel Corthier mannen (16 procent) vrouwen (84 procent) MEER OUDERE DAN JONGE MANNEN ÉÉN MAN VOOR ZEVEN VROUWEN Mogen we binnenkort veel mannen in het basisonderwijs verwachten? Niet meteen, zo mag je besluiten uit de man-vrouwverhouding van de laatstejaars in de lerarenopleiding. Op een totaal van 1049 studenten zijn er 915 meisjes en 134 jongens. Slechts 13 procent is dus een man. we daarnaast vast dat loon en prestige niet dalen als een beroep vervrouwelijkt. Feminisering blijkt dus absoluut niet negatief te zijn. Waar we wel voor moeten opletten, is het lerarentekort. Om te voorzien in een nieuwe generatie leraren, zullen we zowel mannen als vrouwen naar het beroep moeten lokken. Natuurlijk zou een genderevenwicht in het lerarenberoep niet slecht zijn om stereotiepe beelden over mannelijke en vrouwelijke taken te doorbreken. Binnen het gezin nemen mannen almaar vaker zorgtaken op zich, op de werkvloer zien we veel te weinig mannen in zorgsectoren. Bij de zestigplussers is nog bijna een op de drie leraren een man, maar hoe jonger, hoe kleiner het aandeel mannen in de basisschool. Bij de twintigers is maar 11 procent van de leraren een man. 60+: 28 procent mannen en 72 procent vrouwen 50-59: 23 procent mannen en 77 procent vrouwen 40-49: 15 procent mannen en 85 procent vrouwen 30-39: 12 procent mannen en 88 procent vrouwen 20-29: 11 procent mannen en 89 procent vrouwen Toestand januari 2009 Klasse voor leraren 27

28 advertentie

29 SJAPO Brossers deeltijds bso maken film Schone Mensen in 3009 Lieven Van Assche Hoe doe je hardnekkige spijbelaars weer zin krijgen in school? In het Centrum voor Leren en Werken (CLW) Trefpunt in Dendermonde werken schoolmoeë jongeren vijf weken lang aan een film. Van scenario tot making of. Onder het goedkeurend oog van koningin Paola. In ons creatieve project Schone Mensen proberen wij spijbelaars uit het deeltijds bso ervan te overtuigen dat school best leuk kan zijn, zegt begeleider Gerd De Wilde. Acteren zien ze eerst niet zitten. Maar eens het project loopt, zijn ze niet meer te houden: ze brainstormen over het thema het jaar 3009, schrijven een scenario uit, studeren dialogen in, reserveren de filmlocatie in Technopolis en kiezen kostuums in de carnavalswinkel. Dat levert een filmpje op, maar ook een making of én koninklijk bezoek. Resultaat: het volgende antispijbelproject gaat niet door wegens... te weinig spijbelaars. Bekijk het filmpje op Klasse voor leraren 29

30 DIALOOG WEG MET HET CYNISME? Het editoriaal over cynisme in Klasse 203 lokte heel wat reacties uit. Een bloemlezing. Het editoriaal over cynische leraren heb ik met een markeerstift in de hand gelezen. Elk woord is zo herkenbaar. Niemand durft die mensen nog een spiegel voor te houden en ze weten niet welk leed ze aanrichten. Zo kreeg ik een anonieme brief van een collega waarin stond dat ik geen mens was maar een ding dat vlug gerecycleerd moest worden. Na meer dan dertig jaar dienst is zoiets verschrikkelijk. Na mijn ziekteverlof wilde ik weer met volle moed beginnen, maar de roddel, het onbegrip en de jaloezie hebben me met een zware depressie terug naar huis gestuurd. Toch blijft dat vlammetje van passie in mij branden. Maar mijn zelfbeeld en zelfrespect zijn helemaal weg. Ik heb de directie en de inspectie op de hoogte gebracht maar ik krijg niet eens een antwoord. De psychiater zegt me dat ik voorlopig het best de collega s, de directie en zelfs het schoolgebouw mijd. Ik moet nu positief leren denken. Maar ik heb schrik om opnieuw in die negatieve spiraal te worden meegezogen. Naam en adres gekend bij de redactie Ook ik had vroeger prima ideeën, een verfrissende kijk op het onderwijs en een hoofd vol onderwijskundige voorstellen. Vaak werd dit cynisch onthaald door (veelal oudere) collega s. In de loop van de jaren ben ik zelf cynischer geworden omdat waardevolle zaken realiseren (wat u terecht passie noemt) steeds moeilijker geworden is. Het lijkt alsof ik ergens onderweg een groot stuk hoop verloren heb. Ook heb ik wat tegenslag (slecht uurrooster, moeilijke klassen) gehad waardoor dat cynisme een grotere kans kreeg. Eigenlijk is dat geen excuus. En soms zie je dan onverwacht wat je (bij gebrek aan een beter woord) het licht kunt noemen, waardoor je de dingen plots anders ziet. Ik denk dat dat mij vandaag overkomen is door uw opiniestuk nog een paar keer opnieuw te lezen. U hebt gelijk en uw pleidooi voor passie en enthousiasme is meer dan terecht. Het kan het Vlaamse onderwijs alleen maar ten goede komen. En misschien doet het mij mezelf ook beter voelen en enthousiaster voor de klas staan. Dus: hartelijk dank. Een heel wat minder cynische leraar Cynisme is een symptoom van onmacht. Een organisatie met veel cynici wijst op structurele onvolkomenheden. Zeg me hoe groot het percentage cynici in je organisatie is, en ik vertel je hoe gezond die is. Cynici houden zichzelf niet handig buiten schot : ze zijn al slachtoffer. Ze vertonen de laatste stuipen van betrokkenheid. Nadien rest enkel nog het stilzwijgen. Cynici een spiegel voorhouden is dweilen met de kraan open, de verwarming afzetten als het brandt. Er zijn zinvoller remedies. Een enthousiaste en kritische leraar tso / bso BEGRIJPEND LEZEN, EEN FEEST? Vandaag bekeek ik op het filmpje Begrijp je het, waarin een leraar lagere school een les begrijpend lezen geeft en tegelijk gefilmd wordt. Een prima manier van werken (zelfreflectie) en knap dat een leraar zichzelf zo blootgeeft. Tegelijk ben ik enorm teleurgesteld. We zien een lesje begrijpend lezen zoals wij dat ongeveer dertig jaar geleden aangeleerd kregen in de normaalschool. Ondertussen zijn er over begrijpend lezen toch heel wat nieuwe inzichten gekomen die het leesonderwijs naar een andere invulling en aanpak hebben gestuurd. Ook onderwijs op maat van het kind dat zich onder andere uit in een minimum aan differentiatie op de werkvloer zou toch ingeburgerd moeten zijn of minstens aangemoedigd moeten worden. Mogelijk mag ik niet van een (enthousiaste, kindvriendelijke en zich kwetsbaar en leergierig opstellende) tweedejaarsstudent verwachten dat zij al die inzichten toepast bij een eerste les begrijpend lezen. Maar de lerarenopleiding moet toch in staat zijn om via een degelijke basisopleiding en via gerichte, goede feedback leraren op te tillen tot het niveau dat nodig is om leerlingen echt te laten leren, om alle kinderen mee te nemen. Die feedback was echter zeker niet van die aard dat hij bij de kandidaat-leraar zou kunnen leiden tot nieuwe inzichten, tot bijleren, tot verdere professionalisering. Dit is zeker geen voorbeeld van innoverend-creatief lesgeven en nog minder een voorbeeld van coaching tot zelfreflectie. Annemie Roovers In de reeks Het Labo registreert Klasse geen modelles, maar een reële situatie van een proefles en bespreking in de lerarenopleiding. Als die les uitnodigt tot een andere aanpak en reflectie: prima! VERSE LUCHT IN DE KLAS? In onze muziekschool werden enkele jaren geleden nieuwe ramen geplaatst. Je kunt ze op geen enkele manier openen. Ze hebben slechts een klein 30 Klasse voor leraren