INHOUD. 4 Abonnementen: informatie en series 67 Algemene informatie 68 Plattegrond Grote Zaal 69 Concertkalender

Transcriptie

1 INHOUD 4 Abonnementen: informatie en series 67 Algemene informatie 68 Plattegrond Grote Zaal 69 Concertkalender 1

2 BESTEL NU UW ABONNEMENT EN VERZEKER UZELF VAN EEN KWALITATIEF HOOGSTAAND CULTUREEL SEIZOEN! 2 3

3 DE VOORDELEN VAN EEN ABONNEMENT DE ABONNEMENTENSERIES + In één bestelling alles geregeld voor het hele seizoen + De mooiste stoelen in de zaal + Per serie gemiddeld één concert gratis + Met korting en voorrang kaarten bestellen voor extra concerten ABONNEMENTEN BESTELLEN > ONLINE > TELEFONISCH ma-vr uur, 27 februari - 19 maart tot uur > SCHRIFTELIJK via het bestelformulier Administratiekosten: online 4, telefonisch 6, schriftelijk 8 WANNEER BESTELLEN? 27 februari 2015 startdatum bestellen abonnementen 19 maart 2015 sluitingsdatum voor het verlengen van uw series 1 juni 2015 startdatum bestellen van losse kaarten Uitgebreide informatie over de bestelprocedure en algemene voorwaarden vindt u op de website via English information about subscriptions can be found at pagina 10 Serie AAA donderdag 4 concerten Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend Altijd verrassende concerten rondom een actueel thema. Met een Voorprogramma door een prominente spreker, een uur avontuurlijke orkestmuziek zonder pauze, en na afloop de Entrée Late Night. pagina 14 Serie A 6 of 3 concerten Actueel, Avontuurlijk, Aangrijpend Hedendaags werk en een rijke traditie gaan samen in deze serie vol premières en opdrachtwerken, o.a. van John Adams, Thomas Adès, George Benjamin en James MacMillan. pagina 18 Serie Bwo - Serie Bdo 12 of 6 concerten Het groot symfonisch repertoire De symfonische traditie is levendiger dan ooit in de grootste en oudste abonnementenserie van het orkest. Met vooraanstaande dirigenten als Iván Fischer en Herbert Blomstedt en solisten als Janine Jansen en Emanuel Ax. pagina 22 Serie D 8 concerten De Klassiekers Een klassiek menu vol variatie: van Bachs Matthäus-Passion via Mozart en Mahler naar verrassende minder bekende werken. Uitgevoerd onder leiding van grote maestro s en met solisten als Jean-Yves Thibaudet en Radu Lupu. pagina 26 Serie E 8 concerten De Grote Maestro s Acht vooraanstaande dirigenten maken de dienst uit in deze serie. Naast toekomstig chef-dirigent Daniele Gatti zijn dat bijvoorbeeld Herbert Blomstedt, Valery Gergiev, Iván Fischer en Andris Nelsons. pagina 30 Serie F 3 concerten Familieserie Kinderen maken samen met hun (groot)ouders kennis met de wereld van het Koninklijk Concertgebouworkest. Zoek het avontuur in drie aansprekende concerten met leuke interactieve inleidingen. pagina 34 Serie S 3 concerten Essentials Drie concerten op de zaterdagavond. Maak kennis met essentiële symfonische meesterwerken, internationaal doorbrekende solisten en de energieke inleidingen van Thomas Vanderveken. pagina 38 Serie Z 8 of 4 concerten De Matinee Een uitgebalanceerde serie concerten op zondagmiddag. U hoort solisten en maestro s van wereldfaam, en heel veel prachtige muziek van bijvoorbeeld Bach, Brahms, Mahler, Smetana, Fauré, Debussy en Sjostakovitsj. 4 5

4 VERDIEPEN VERBREDEN SAMENSPELEN Geachte muziekliefhebber, De tijd gaat te snel. Gedurende elf seizoenen heeft Mariss Jansons als chef-dirigent het Koninklijk Concertgebouworkest succesvol geleid. Gelukkig zien we hem aan het eind van het seizoen 2015/16 al terug als gastdirigent. Het orkest heeft ondertussen in korte tijd een internationaal zeer gelauwerde opvolger gevonden. Daniele Gatti wordt met ingang van het seizoen 2016/17 chef-dirigent van het Concertgebouworkest. In voorbereiding daarop biedt het orkest u een opwindend seizoen aan waarin verdieping én verbreding samengaan. Verdiepen Geholpen door de meest vooraanstaande dirigenten blijft het Concertgebouworkest samenspel bieden op het allerhoogste niveau. Daniele Gatti leidt twee programma s: voor het eerst de RCO Opening Night met de wereldbefaamde cellist Yo-Yo Ma en later in het seizoen een programma met werken van Wagner, Liszt en Berlioz. Mariss Jansons verwelkomen we terug in de productie van Tsjaikovski s Pique dame bij De Nationale Opera. Er is dit seizoen veel ruimte voor Johann Sebastian Bach. Naast de Matthäus-Passion en drie delen van het Weihnachtsoratorium exploreert het orkest met Daniel Harding en Iván Fischer in vier programma s de relatie tussen Bach en Brahms. Daniel Harding leidt ook de zomertournee. Andris Nelsons zet zijn integrale Sjostakovitsj-reeks voort met de Zesde en Zevende symfonie en in een concertante uitvoering komt bij hem Wagners Lohengrin op de lessenaars. Liefhebbers van actueler repertoire zijn bij het Concertgebouw orkest aan het juiste adres. George Benjamin, John Adams en Thomas Adès behoren tot de belangrijke componisten van onze tijd. Alle drie dirigeren zij zelf hun nieuwste werken. Elders in de programma s treft u een nieuw pianoconcert van James MacMillan aan. Huiscomponisten Detlev Glanert en Richard Rijnvos zijn met vroegere werken vertegenwoordigd. Verbreden Nóg meer mensen laten delen in de vervoering, daar zet het Concertgebouworkest innovatief op in. Een alsmaar diverser publiek wordt bereikt met concertformules als Essentials, de Familieconcerten en het terugkerende AAA Festival, dat hedendaagse muziek in een breed cultureel en maatschappelijk perspectief plaatst. De actuele thema s dit seizoen zijn: Breaking News (de kunstenaar doet verslag), Angst (in het kader van de tentoonstelling Munch: Van Gogh), Fresco s (tekens aan de wand) en pop-art (popartiest ontmoet symfonieorkest). Over pop gesproken: het orkest gaat een vriendschappelijke confrontatie met popmuziek aan in het Koningsnachtconcert en speelt in augustus Stravinsky tijdens s Nederlands grootste popfestival, Lowlands. In dezelfde week treedt het orkest in de open lucht op tijdens Sail Amsterdam. Ook buiten Nederland weet het Concertgebouworkest steeds meer muziekliefhebbers te bereiken. Dit seizoen onderneemt het orkest naast de Europese tournees een concertreis naar Taiwan en Japan. Muziekliefhebbers wereldwijd kunnen het orkest trouwens zelf in huis halen door middel van het unieke videomagazine RCO Editions. Samenspelen Met bijzondere trots presenteren we opnieuw een Artist in Residence: pianist Jean-Yves Thibaudet. Met drie verschillende soloconcerten, kamermuziekprogramma s en een masterclass heeft u ruim de gelegenheid deze veelzijdige en immer overtuigende kunstenaar te leren kennen. Onder de solisten van dit seizoen vindt u verder pianisten Yuja Wang en Radu Lupu, violisten Frank Peter Zimmermann en Nikolaj Znaider en bariton Matthias Goerne. Naast bewezen grootheden zijn er opvallend veel debuten, met name onder de vocalisten. De orkestleden die dit seizoen als solist optreden zijn concertmeester Vesko Eschkenazy en solohoornist Laurens Woudenberg. Gustavo Gimeno komt na zijn overrompelende debuut als gastdirigent in februari 2014 terug met drie programma s in Amsterdam en de concerten in het Verre Oosten. Nieuwe gezichten vóór het orkest zijn Jakub Hru ša, François-Xavier Roth, André de Ridder, Brad Lubman en de wereldbefaamde Franz Welser-Möst. In een wereld waarin snelheid steeds meer de dienst uitmaakt, kunnen de kunsten verstilling, verbondenheid en ruimte voor interessante twijfels schenken. Musici en publiek blijven elkaar dan ook vinden in de verrijkende symfonische traditie. Alle leden van het Koninklijk Concertgebouworkest wensen u graag deelgenoot te maken van dit polyfoon samenspel. Wij hopen u te ontmoeten bij een of meer van onze concerten. Jan Raes, algemeen directeur 6 7

5 DE VOLGENDE CHEF Met ingang van het seizoen 2016/17 is Daniele Gatti chef-dirigent in Amsterdam. Waarom is hij de ideale nieuwe leider voor het Concertgebouworkest? Opvallend rap was de beslissing genomen. Begin oktober 2014 kon de zevende chef-dirigent in de geschiedenis van het orkest worden aangekondigd: met ingang van het seizoen 2016/17 gaat het tijdperk Daniele Gatti van start. Dat de nieuwe chef zo snel gevonden was heeft veel te maken met de sterke band die de energieke dirigent sinds zijn debuut in 2004 met de musici heeft opgebouwd, onder meer tijdens diverse tournees en optredens op grote festivals. Wie Gatti het Concertgebouworkest hoort dirigeren is getuige van een muzikale klik. Ook op het publiek maakt hij grote indruk. Ik herinner me nog het openingsconcert van vorig seizoen met Daniele Gatti, vertelt een concertbezoeker. Een charismatische man; hij dirigeerde zonder partituur. Toen ik hem de hand schudde na het concert moest ik wat aan Heathcliff denken, het romanpersonage uit Wuthering Heights. Een donkere, wat bonkige man die, naast zijn genialiteit ook een zekere natuurkracht, een soort oerkracht, uitstraalt. Maar aan aleen charisma en een goede verstandhouding met de musici heeft een chef-dirigent niet genoeg. Het Concertgebouworkest heeft behoefte aan een leider die risico s durft te nemen, open staat voor vernieuwing en tegelijkertijd een belangrijke bijdrage kan leveren aan de rijke traditie van het orkest. Dat vindt het orkest in Daniele Gatti. Ik zie hoe belangrijk de erfenis is die het Koninklijk Concertgebouworkest met zich meedraagt en koestert Bij mijn eerste kennismaking met het orkest was ik me erg bewust van dit rijke verleden. Ik begon niet over Mahler. Ik nam de tijd om seizoen na seizoen het orkest beter te leren kennen en dichter bij elkaar te komen. Ik vroeg niets, maar wachtte. Zinderende uitvoeringen van Mahlers Vijfde losten in 2010 de belofte in. Daarna volgden de Negende in 2012 en 2013, en de Zesde en de Derde symfonie in het seizoen 2014/15. Ondertussen heeft hij laten zien het orkest met dezelfde combinatie van eruditie en passie te kunnen leiden in werken van Richard Strauss, Alban Berg en actueler repertoire. Dat hij ook een groot operadirigent is regelmatig te gast bij de Salzburger en de Bayreuther Festspiele hebben we in Amsterdam kunnen ervaren met Verdi s Falstaff, in juni 2014 bejubeld door pers en publiek. Daniel Gatti is een communicator. Dat hij graag zonder partituur dirigeert hetgeen zijn grondige voorbereiding typeert - betekent dat hij voortdurend oogcontact met de musici kan hebben. Ook naar het publiek toe heeft Gatti een opvallend open houding. Ik vind het belangrijk om met de mensen die hier en nu in de zaal zitten te praten via de muziek en hen zo ver te brengen dat ze de muziek-uitvoering echt beleven. Dat doel staat ook bij het Concertgebouworkest hoog in het vaandel. In de dialoog met de luisteraars vinden Concertgebouworkest en Daniele Gatti elkaar. 8 9

6 VROUW MET EEN MISSIE Verhalenvertelster en powervrouw: dat was Sheherazade. Dat is ook violiste Leila Josefowicz, de soliste bij de Europese première van John Adams Scheherazade.2. Leila Josefowicz debuteerde in 2004 bij het Concertgebouworkest met het Vioolconcert van Oliver Knussen, onder diens leiding. In 2011 soleerde ze tijdens het AAA-concert En Route in Concentric Paths van Thomas Adès, eveneens gedirigeerd door de componist zelf. Dit seizoen komt ze voor de derde maal terug met een dirigerende componist: in de Europese première van John Adams Scheherazade.2. De dramatische symfonie voor viool en orkest is opgedragen aan Josefowicz, en geïnspireerd op Sheherazade, de mythische vertelster van Duizend-en-een-nacht. Daarmee is Scheherazade.2 een ode aan twee powervrouwen. De verhalenvertelster Sheherazade werd verhalenvertelster uit noodzaak. Volgens de overlevering besloot sultan Shahriaar, krankzinnig van woede sinds zijn vrouw hem had bedrogen, elke dag een nieuwe bruid te kiezen om die de volgende ochtend te laten doden. Sheherazade bood zich vrijwillig aan - maar niet om te sterven. Zij had een plan. s Nachts begon zij een verhaal te vertellen. De volgende ochtend was het verhaal nog niet ten einde, en de sultan was er zo op gebrand te weten hoe het zou aflopen dat hij Sheherazade onmogelijk kon laten doden. Zij mocht het verhaal de volgende nacht afmaken. Dat deed ze, waarna ze direct aan een ander, nog spannender verhaal begon. Na duizend-en-een cliffhangers was Shahriaar van zijn waanzin genezen. Zo redde Sheherazade niet alleen zichzelf, maar vele vrouwen. Met Scheherazade.2 zet John Adams een nieuwe, nog krachtigere versie van Sheherazade tegenover onderdrukte vrouwen overal ter wereld. De oorspronkelijke Sheherazade moest in zekere zin haar verteltalent gebruiken als list om te ontsnappen aan de gruwelijkheden, aldus Adams. Maar deze Sheherazade slaat terug... Het orkest is een soort masculien aggressief principe, en de viool is de vrouwelijke kracht. Leila Josefowicz is de ideale vertolkster. Omdat zij een geboren verhalenvertelster op de viool is, en omdat zij als groot voorvechtster van hedendaagse muziek al jaren met Adams samenwerkt. Maar ook omdat zij net als Sheherazade op geheel eigen wijze, via haar kunst, de weg voor zichzelf heeft vrijgemaakt. De weg van het wonderkind dat tegen de stroom in haar eigen stem vond. Zoektocht van een wonderkind De vader van Leila Josefowicz onderkende het muzikale talent van zijn dochter al vroeg. Vanaf haar derde jaar kreeg ze een zeer intensieve vioolopleiding volgens de Suzuki-methode. Het was wel leuk, anders zou ik het nooit hebben volgehouden, maar het was ook een soort hersenspoeling, zou ze in 2005 verklaren. Het gezin verhuisde van 10 11

7 Canada naar Los Angeles en al gauw leefde Leila als een kindsterretje in een glamourwereld. Ze speelde virtuoze werken van Paganini en Mozart op gala s in Beverly Hills, ze ontmoette presidenten en megasterren en kwam op tv. Op zestienjarige leeftijd debuteerde Josefowicz in Carnegie Hall. Ze kreeg een platencontract, won prijzen en soleerde bij de meest prestigieuze orkesten wereldwijd. Op haar twintigste werd ze fotomodel voor Chanel. Ze wilden iemand uit de klassieke muziekwereld, ik paste in dat beeld, zegt ze gelaten. Alles overkwam haar. Ze volgde het pad dat voor haar uitgestippeld was. Maar wat wou Josefowicz zelf? Nieuw universum aan ervaringen Met kindsterretjes gaat het vaak mis. Ook Leila Josefowicz maakte een crisis door. Maar ze is een te energieke en gedreven persoonlijkheid om daar lang in te blijven hangen. Tot enkele maanden geleden speelde ik non-stop, vertelde ze in een interview in Na verloop van tijd dacht ik: waarom doe je dit? Waarom zou je jezelf zo beperken dat je geen plezier hebt in wat je doet? Dus richtte ze zich op wat ze het meest zinvol vond: het spelen van nieuwe muziek en het samenwerken met levende componisten. Wat ik het meest opwindend vind aan hedendaagse muziek is dat de tradities en regels die het klassieke componeren beheersten niet meer gelden. Er zijn geen grenzen aan wat je kunt doen. Natuurlijk is het interessant om te zien wat verschillende musici doen met een bekend werk, en ik speel graag standaardrepertoire. Maar het is nog veel interessanter om iets te horen dat net geschreven is, dat net gespeeld begint te worden Het biedt een heel nieuw universum aan ervaringen. Behalve het feit dat veel hedendaagse muziek nog te weinig bekend is de meeste mensen beseffen niet dat veel nieuwe muziek heel lyrisch is - speelt er ook iets anders, een hoger doel. Er is zo veel angst en woede in de wereld, en muziek is een middel om mensen op een spiritueel niveau te brengen. Ik heb echt het gevoel dat ik een bijdrage aan de cultuur kan leveren er moeten nieuwe richtingen ingeslagen worden. Serie AAA donderdag concerten rond actuele thema s Er valt veel te ontdekken in de serie AAA donderdag, een vernieuwende serie van vier concerten rondom de actuele thema s van het AAA Festival. Naast de Europese première van Scheherazade.2 met Leila Josefowicz dirigeert John Adams een ouder werk van hemzelf binnen het thema Breaking News. Het AAA-concert Angst haakt met werken van Dutilleux, Diepenbrock en Turnage aan bij de tentoonstelling Munch: Van Gogh in het Van Gogh Museum. Dat muurschilderingen van alle tijden tot grootse muziek kunnen leiden, laat componist-dirigent Thomas Adès horen in het concert met als thema Fresco s (tekens aan de wand). Christianne Stotijn en Simon Keenlyside zijn de solisten in Adès eigen Totentanz, dat zijn Nederlandse première beleeft. En met pop-art organiseert het Concertgebouworkest een AAA-programma in samenwerking met het Holland Festival en een bijzondere popartiest die later bekend wordt gemaakt. Voorafgaand aan elk concert geeft een prominente deskundige op het podium van de Grote Zaal zijn visie op het thema. Na het concert is er het spannende en gevarieerde Late Night Café, georganiseerd door jongerenvereniging entrée. In gewijzigde vorm maken de vier concerten van de serie AAA donderdag ook deel uit van de Serie A, zie pagina 14. ACTUEEL AVONTUURLIJK AANGRIJPEND 1 hele serie 4 concerten Serie AAAdo aanvang concert uur Voorprogramma uur regulier (één rang) 145 Concertvrienden donderdag 15 oktober Breaking News i.s.m. World Press Photo Voorprogramma door Lieve Joris John Adams, dirigent Leila Josefowicz, viool Adams Tromba Lontana Adams Scheherazade.2 (opdrachtcompositie, Nederlandse première) 2 donderdag 14 januari Angst i.s.m. het Van Gogh Museum in het kader van de tentoonstelling Munch: Van Gogh Voorprogramma door Ramsey Nasr Otto Tausk, dirigent Detlef Roth, bariton Dutilleux Timbres, espace, mouvement Diepenbrock Im grossen Schweigen Turnage Three Screaming Popes * eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 3 donderdag 14 april Fresco's programma met beeldprojectie Voorprogramma door Rob Scholte Thomas Adès, dirigent Christianne Stotijn, mezzosopraan Simon Keenlyside, bariton Adès These Premises are Alarmed * Martinů Les fresques de Piero della Francesca Adès Totentanz (Nederlandse première) 4 donderdag 16 juni 'pop-art' i.s.m. Holland Festival Voorprogramma door Jan Leyers André de Ridder, dirigent popgroep/gastartiest Rondom de concerten AAA Festival Alle concerten in de serie AAA donderdag maken deel uit van het AAA Festival (zie Voorprogramma Voorafgaand aan de concerten vindt een Voorprogramma (Grote Zaal, uur) plaats. Het Voorprogramma is gratis toegankelijk op vertoon van uw concertkaart. Entrée Late Night Café Na afloop van de concerten organiseert jongerenvereniging entrée het Late Night Café (gratis toegankelijk). Programmatoelichting Bij deze concerten ontvangt u het AAA festivalprogramma kosteloos aan de deur. In Preludium staat extra achtergrondinformatie (zie pagina 55). Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen via: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68. i 12 13

8 A DIRIGERENDE COMPONISTEN Het Koninklijk Concertgebouworkest heeft een naam hoog te houden in het werken met dirigerende componisten. George Benjamin, John Adams en Thomas Adès stappen dit seizoen in de voetsporen van grootheden als Gustav Mahler, Richard Strauss en Pierre Boulez. Verhalende muziek Al vanaf 1986 wordt de muziek van George Benjamin (geboren in 1960) geregeld door het orkest uitgevoerd, vaak onder leiding van de componist zelf. De Brit was de laatste leerling van Olivier Messiaen en wordt geroemd om zijn fijnzinnige gevoel voor klankkleur en zijn transparante schrijfwijze. Zijn beeldende, verhalende composities weten het publiek recht in het hart te treffen. Zoals bijvoorbeeld zijn op donder en bliksem geïnspireerde jeugdwerk Ringed by the Flat Horizon, dat hij in juni 2014 bij het Concertgebouworkest dirigeerde. Voor zijn in 2012 gecomponeerde opera Written on Skin kwamen critici woorden te kort: deze kerft sporen in de ziel, volgens de één, heeft een onvergetelijk intense sensitiviteit volgens de ander, of is simpelweg een opera voor de eeuwigheid, zoals een derde concludeert. De hoofdrol in dit op een middeleeuwse Franse sage gebaseerde werk werd gezongen door de Amerikaanse countertenor Bejun Mehta. Diens soepele stem inspireerde Benjamin tot een in opdracht van het Concertgebouworkest geschreven nieuwe compositie. Dit keer nam Benjamin Andalusische verzen tot uitgangspunt voor een werk met een nieuwsgierig makende bezetting van countertenor, klein vrouwenkoor en orkest. Benjamin plaatst hiernaast onder andere Clocks and Clouds van György Ligeti, een componist wiens magische klankwereld hij al vanaf zijn kindertijd bewondert. Mahleriaans minimalisme Een heel ander muzikaal terrein betreden we met de Amerikaan John Adams (1947). Diens blokachtige, op minimalistische herhalingspatronen gebaseerde Grand Pianola Music werd in 1982 bij het orkest geïntroduceerd door Edo de Waart. Twaalf jaar later leidde Adams zelf het orkest in Harmonielehre, vernoemd naar het gelijknamige muziektheorieboek van Arnold Schönberg. In dit baanbrekende werk verknoopt hij moeiteloos het minimalisme met een mahleriaanse klankwereld. Gaandeweg verlegde Adams de nadruk van harmonie en ritme naar melodie en haakte hij steeds vaker aan bij de actualiteit. Hij toont hierin een sterke betrokkenheid bij zijn vaderland, bijvoorbeeld in opera s als Nixon in China, The Death of Klinghoffer en Dr. Atomic, en het orkestwerk My Father Knew Charles Ives. In 2002 wist hij met het grootschalige The Transmigration of Souls de gevoelens van wanhoop, verdriet en ongeloof over de aanslag op de Twin Towers in het hart te treffen. Veel Amerikanen zien hem inmiddels als een officieuze componist des vaderlands. In 1993 componeerde Adams zijn Eerste vioolconcert, waarin de solist bijna de volle vijfendertig minuten aan het woord is, in wat hij zelf omschreef als een studie in hypermelodie. Dit seizoen presenteert hij zijn nieuwe vioolconcert, Scheherazade.2, de Canadees/Amerikaanse violiste Leila Josefowicz op het lijf geschreven. Meer hierover leest u op pagina Thomas Adès dirigeert het Koninklijk Concertgebouworkest in

9 Stormachtige carrière De Engelse componist Thomas Adès (1971) veroverde als jonge hond stormenderhand de internationale podia. Op zijn achttiende gooide hij hoge ogen met de Chamber Symphony, een hommage aan zulke schijnbaar onverenigbare componisten als Schönberg en Mozart. Vier jaar later roerde hij tijdens een pianorecital het publiek tot tranen met Still Sorrowing, waarin hij een lied van John Dowland binnenstebuiten keert. Een nieuwe Mozart is misschien wat te sterk uitgedrukt, maar in ieder geval is er sinds Benjamin Britten niemand meer geweest zoals hij, schreef een muziekcriticus. Al in 1996 speelde het Concertgebouworkest voor het eerst een werk van hem. In 2011 dirigeerde hij het orkest zelf, in drie eigen werken. Volgens NRC Handelsblad onderstreepte het toen veertigjarige multitalent dat zijn muziek geraffineerd is, maar nooit ingewikkeld klinkt: een meester-dirigent aan de slag met eigen meesterwerken. Dit seizoen leidt hij het orkest in de Nederlandse première van Totentanz voor mezzosopraan en bariton. In deze zetting van een anonieme tekst uit de vijftiende eeuw, wedijvert het leven (de mezzosopraan) met de dood (de bariton); de wereldpremière in 2013 vormde het hoogtepunt van de BBC Proms. Ongetwijfeld zal dit ruim een half uur durende werk met zijn wilde, wervelende dansen, momenten van kristalheldere stilte en een batterij aan slagwerk die klaar staat om je overhoop te steken ook het Nederlandse publiek beroeren. Serie A De levende traditie Benjamin, Adams en Adès stappen in een grote Amsterdamse traditie. Al sinds het prille begin werkt het Concertgebouworkest samen met vooraanstaande componisten die hun eigen werk en dat van anderen dirigeren. Klassieke muziek is immers een springlevende traditie. Dat komt duidelijk naar voren in de serie A, waarin nieuwe werken worden gepresenteerd als onderdeel van een rijke geschiedenis, meestal binnen een thematisch opgezet programma. Zo zet George Benjamin zijn eigen werk naast dat van zijn tijdgenoot Julian Anderson en zijn grote voorgangers György Ligeti en Leoš Janáček, en laat Thomas Adès horen hoe Franz Liszt, Bohuslav Martinů en hijzelf zich lieten inspireren door muurschilderingen. In een concert in samen werking met het Van Gogh Museum rond het thema Angst klinkt muziek van de in 2013 gestorven Fransman Henri Dutilleux en van de laatromanticus Alphons Diepenbrock. Met beide componisten had het Concertgebouworkest een hechte band. Het Derde pianoconcert van James MacMillan, met Jean-Yves Thibaudet als solist, wordt omkranst door Franse werken. Nog breder wordt de muziektraditie opgevat in het concert op 17 juni: het Concertgebouworkest begeeft zich dan op het grensgebied tussen klassieke muziek en pop. Van de zes concerten in deze serie maken er vier deel uit van het AAA Festival. Deze thematische concerten volgen steeds op de iets kortere concerten van de AAA donderdag (zie pagina 10). Dat geldt voor de concerten met John Adams en Thomas Adès, en voor de concerten op 15 januari en 17 juni. Het programma rondom George Benjamin is behalve in de serie A te horen in de serie D. Hetzelfde geldt voor het concert op 4 december. ACTUEEL AVONTUURLIJK AANGRIJPEND 1 hele serie 6 concerten 2 halve series 3 concerten Serie A Serie A1 Serie A 2 aanvang concert uur inleiding uur regulier (één rang) 260 Concertvrienden 240 aanvang concert uur inleiding uur regulier (één rang) 130 Concertvrienden vrijdag 25 september 4 vrijdag 15 januari inleiding door Jacqueline Oskamp George Benjamin, dirigent Bejun Mehta, countertenor Nederlands Kamerkoor Ligeti Clocks and Clouds Benjamin Dream of the Song (opdrachtcompositie, wereldpremière) Anderson Eden (Nederlandse première) Janáček Sinfonietta Angst i.s.m. het Van Gogh Museum in het kader van de tentoonstelling Munch: Van Gogh inleiding door Elmer Schönberger Otto Tausk, dirigent Detlef Roth, bariton Dutilleux Timbres, espace, mouvement Diepenbrock Im grossen Schweigen 2 vrijdag 16 oktober Schurmann delen uit Six Studies of Francis Bacon (Nederlandse première) Breaking News Turnage Three Screaming Popes * i.s.m. World Press Photo inleiding door Thea Derks 5 vrijdag 15 april John Adams, dirigent Leila Josefowicz, viool Adams Tromba Lontana Adams Doctor Atomic Symphony Adams Scheherazade.2 (opdrachtwerk, Nederlandse première) Fresco s programma met beeldprojectie inleiding door Renee Jonker Thomas Adès, dirigent Christianne Stotijn, mezzosopraan Simon Keenlyside, bariton 3 vrijdag 4 december Adès These Premises are Alarmed * Liszt Hunnenschlacht inleiding door Michel Khalifa Alexandre Bloch, dirigent Jean-Yves Thibaudet, piano Martinů Les fresques de Piero della Francesca Adès Totentanz (Nederlandse première) Messiaen Les offrandes oubliées MacMillan Pianoconcert nr. 3, 6 vrijdag 17 juni The Mysteries of Light (Nederlandse première) Ravel Alborada del gracioso Dukas L apprenti sorcier Ravel Rapsodie espagnole pop-art i.s.m. Holland Festival inleiding door Martijn Voorvelt André de Ridder, dirigent popgroep/gastartiest Rondom de concerten AAA Festival Vier van de zes concerten in de serie A maken deel uit van AAA Festival (zie Inleiding A Voorafgaand aan de concerten vindt een inleiding (Koorzaal, uur) plaats. De gratis toegangskaart hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015 bestellen via de Concertgebouwlijn of aan de kassa. Meet the Artists Na afloop van de concerten bent u welkom in de Spiegelzaal voor een ontmoeting met de uitvoerenden. Programmatoelichting Bij de vier AAA Festival concerten ontvangt u het AAA festivalprogramma bij de ingang. In Preludium staat extra achtergrondinformatie (zie pagina 55). Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen via: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68. i eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 16 17

10 B PLOTSELING IN DE HEMEL Jean-Yves Thibaudet is al jaren een graag geziene gast bij het Concertgebouworkest. In het seizoen 2015/16 is hij Artist in Residence. Dit is een droom die maar één keer in je leven uitkomt. De geschiedenis die de Franse pianist Jean-Yves Thibaudet heeft met het Concertgebouworkest gaat terug tot 1988; toen trad hij voor het eerst op met het orkest onder leiding van Riccardo Chailly. Sindsdien volgden vele concerten, allemaal prachtige projecten aldus Thibaudet, want: er zijn maar weinig orkesten als dit, met musici die eigenlijk allemaal solisten zijn: hun niveau is spectaculair, en ze zijn zo trots op hun orkest, zo betrokken. De jarenlange samenwerking tussen pianist en orkest wordt dit seizoen bezegeld met een speciale concertserie rond Thibaudet als Artist in Residence. Dit is een droom die maar één keer in je leven uitkomt. Andere klankwereld Mariss Jansons, chef-dirigent tot en met het seizoen 2014/15, is bij de plannen betrokken. Thibaudet koestert dierbare herinneringen aan diens aimabele persoonlijkheid en intense muzikaliteit, die hem altijd weer inspireerden: Hij haalde absoluut het beste in me naar boven. Gelukkig was de meesterpianist tijdens de zomertournee van 2014 nog volop in de gelegenheid om te genieten van een succesvolle samenwerking, tijdens meerdere uitvoeringen van het sprankelende Pianoconcert in G van Maurice Ravel. Als Artist in Residence bij het Concertgebouworkest zal Thibaudet zich op maar liefst drie zeer verschillende pianoconcerten werpen. Het verzoek van de artistieke directie was: één eigentijds concert, één klassiek meesterwerk, en een concert dat tot mijn eigen favorieten behoort. Dat werd het Pianoconcert in F van George Gershwin: dat heb ik vaak uitgevoerd en is een deel van mijn leven geworden. Ik heb het al eens eerder gespeeld met het Concertgebouworkest, tijdens de Kerstmatinee van 2005: ik hoorde het orkest ineens een heel andere klankwereld produceren dan normaal. De musici waren geweldig; veel van hen spelen zelf ook jazz, thuis of in kleine kring, ze kunnen het heel goed. Spirituele kracht Het eigentijdse pianoconcert dat werd uitverkoren, werd door Thibaudet in 2011 in première gebracht in Minneapolis: het Derde pianoconcert van de Schotse componist James MacMillan. Het is een prachtig stuk, en ik heb het na de première al zeker vijfentwintig keer gespeeld. Dat is uitzonderlijk, want jammer genoeg worden nieuwe werken na de première meestal nooit meer uitgevoerd. Maar dit stuk wordt geweldig ontvangen, het is heel goed geschreven voor de piano, uiterst subtiel georkestreerd, en het is ontroerend. Het pianoconcert draagt de ondertitel The Mysteries of Light en is gebaseerd op de structuur van de rozenkrans, het gebedssnoer uit de katholieke traditie. Jean-Yves Thibaudet met het Concertgebouworkest in > 18 19

11 MacMillan heeft een sterke religieuze inspiratie. Hij is een componist die het hart van de luisteraar weet te raken, met volksmelodieën, maar vooral met voelbare spirituele kracht, iets bovenmenselijks, of je nu religieus bent of niet. Die ongelooflijke intensiteit, die enorme spanningsopbouw, en dan weer hele zachte passages: alsof je plotseling in de hemel bent. Haute couture Thibaudet houdt van variatie in zijn repertoire en combineert dus graag de jazzy swing van Gershwin met de mystieke klanken van MacMillan. In Beethovens Vijfde pianoconcert kan hij nog een andere kwaliteit etaleren: zijn vermogen om vederlichte virtuositeit in dienst te stellen van majestueueze grandeur en klassieke helderheid. Thibaudets veelzijdigheid komt verder tot uiting in een masterclass en twee kamermuziekprogramma s in samenwerking met orkestleden. Een daarvan is de RCO Club Night, een informeel optreden, waarbij buiten de geijkte paden wordt getreden qua repertoire en presentatie. Thibaudet zag het in de brainstormfase al voor zich: We zouden andere kunstvormen erbij kunnen betrekken, in Amsterdam bevinden zich immers enkele van de mooiste musea van de wereld, en ik hou ook van films en haute couture Van een modeshow op de trappen van de Grote Zaal zal het echter niet komen, want er wordt bewust voor gekozen om de RCO Club Night buiten de muren van het Concertgebouw te laten plaatsvinden. Zo kruipen we echt uit onze schulp. Serie B De oudste en beroemdste serie Jean-Yves Thibaudet soleert in Beethovens Vijfde pianoconcert in de serie B op 6 en 7 januari. Gershwins Pianoconcert in F voert hij met het orkest uit op 17 en 18 februari, eveneens in de serie B, en op 20 februari in Essen. De serie B is de oudste en beroemdste abonnementenserie van het Koninklijk Concertgebouworkest. Thibaudet is er in het gezelschap van vele andere vooraanstaande musici. Emanuel Ax bijvoorbeeld, die het seizoen afsluit met een ander pianoconcert van Beethoven: het Vierde. En wat te denken van het Eerste vioolconcert van Bartók met Janine Jansen, geleid door Andris Nelsons, of Frank Peter Zimmermann, die zich op het Tweede vioolconcert van Sjostakovitsj stort? En er komt nog veel meer voorbij in de serie B: symfonieën van Haydn, Mendelssohn, Brahms, Dvořák, Bruckner en Sjostakovitsj bijvoorbeeld, maar ook het Requiem van Fauré en het Magnificat van Johann Sebastian Bach. Meer informatie over Bach en Brahms vindt u op pagina 26. Beethovens Vijfde pianoconcert met Jean-Yves Thibaudet onder leiding van Iván Fischer is ook te horen op 10 januari in de serie Z. Onder leiding van Semyon Bychkov voert Thibaudet het werk bovendien uit in de serie E, alvorens op tournee te gaan. Op 3 en 4 december soleert hij in James MacMillans aan hem opgedragen Derde pianoconcert in de series D en A. Met orkestleden zal Thibaudet samenwerken in een extra kamermuziekconcert in de serie Close-up op 6 december, zie pagina 53. Ook zal hij van dichtbij te bewonderen zijn in een masterclass in de Kleine Zaal op 8 januari en in de RCO Club Night op 19 februari. Rondom de Serie B concerten Dineren in de Spiegelzaal Voorafgaand aan de concerten, om uur, kunt u dineren in de Spiegelzaal. Abonnementhouders ontvangen in juli bericht over het bestellen van diners. Inleiding op 9 maart en 7 april Voorafgaand aan deze concerten vindt een inleiding (Spiegelzaal, uur) plaats in het kader van het Bach- Brahms programma. De gratis toegangskaart hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015 bestellen via de Concertgebouwlijn of aan de kassa. Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen kunt via de website: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68. i HET GROOT SYMFONISCH REPERTOIRE 2 hele series 12 concerten Serie Bwo (woensdag) of Bdo (donderdag) aanvang uur serie rang 1+ rang 1 rang 2 rang 3 Bwo Bdo wo 16 / do 17 september Andris Nelsons, dirigent Janine Jansen, viool Bartók Vioolconcert nr. 1 Sjostakovitsj Symfonie nr. 7 2 wo 30 sept / do 1 oktober Stéphane Denève, dirigent Christine Landshamer, sopraan Russell Braun, bariton Groot Omroepkoor Brahms Tragische ouverture Brahms/Glanert Vier Präludien und Ernste Gesänge * Fauré Requiem 3 wo 28 / do 29 oktober Gustavo Gimeno, dirigent Yuja Wang, piano Tsjaikovski Pianoconcert nr. 2 Rimski-Korsakov Sheherazade 4 wo 25 / do 26 november Jakub Hru ša, dirigent Frank Peter Zimmermann, viool Smetana De Moldau uit 'Má vlast' Smetana Šárka uit 'Má vlast' Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 2 Janáček Taras Bulba eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 5 wo 6 / do 7 januari Iván Fischer, dirigent Jean-Yves Thibaudet, piano Beethoven Ouverture Die Geschöpfe des Prometheus Beethoven Pianoconcert nr. 5, Keizerconcert Mozart Maurerische Trauermusik, KV 477 Mozart Symfonie nr. 41, Jupiter, KV wo 20 / do 21 januari Herbert Blomstedt, dirigent Wagner Vorspiel und Liebestod uit 'Tristan und Isolde' Lidholm Poesis * Dvořák Symfonie nr. 9, 'Uit de nieuwe wereld' 7 wo 17 / do 18 februari Andris Nelsons, dirigent Jean-Yves Thibaudet, piano Sjostakovitsj delen uit Suite voor variété-orkest Sjostakovitsj Symfonie nr. 6 Gershwin Pianoconcert in F i 8 wo 9 / do 10 maart Daniel Harding, dirigent Vesko Eschkenazy, viool Bach Vioolconcert in a, BWV 1041 Bach Suite nr. 4 in D, BWV 1069 Brahms Symfonie nr. 3 4 halve series 6 concerten Serie Bwo 1 (woensdag) of Bdo 1 (donderdag) Serie Bwo 2 (woensdag) of Bdo 2 (donderdag) serie rang 1+ rang 1 rang 2 rang 3 Bwo 1 of Bwo ,50 352, Bdo 1 of Bdo wo 6 / do 7 april Iván Fischer, dirigent Anna Lucia Richter, sopraan Rosanne van Sandwijk, sopraan Franco Fagioli, alt Benjamin Hulett, tenor Peter Harvey, bas Nederlands Kamerkoor Bach Magnificat in D, BWV 243 Brahms Symfonie nr wo 20 / do 21 april Franz Welser-Möst, dirigent Laurens Woudenberg, hoorn Mozart Hoornconcert nr. 2, KV 417 Bruckner Symfonie nr wo 11 / do 12 mei Semyon Bychkov, dirigent Kristīne Opolais, sopraan Tsjaikovski Fantasie-ouverture 'Romeo en Julia' Rachmaninoff Zdes' khorosho uit 'Twaalf romances' Tsjaikovski Briefscène uit 'Jevgeni Onjegin' Rachmaninoff Symfonische dansen 12 wo 22 / do 23 juni François-Xavier Roth, dirigent Emanuel Ax, piano Haydn Symfonie nr. 22 * Beethoven Pianoconcert nr. 4 Mendelssohn Symfonie nr. 4, 'Italiaanse' i B 20 21

12 OP D ZEVENMIJLSLAARZEN NAAR DE BOK Eine Kometenkarriere, zo noemen ze het in Duitsland. In het Spaans een carrera fulgurante. Het sprookjesachtige fenomeen van een jonge kunstenaar die met zevenmijlslaarzen op wereldfaam af loopt. Gustavo Gimeno is er zo één. Leren vliegen Gustavo Gimeno groeide op in een muzikaal gezin in Spanjes derde stad Valencia. Met acht jaar begon hij te trommelen. Als kind luisterde hij gefascineerd naar een lp waar zijn vader ook naar luisterde: het laatste deel uit Mahlers Eerste symfonie door het Concertgebouworkest onder Haitink. Op zijn zeventiende trok hij naar Amsterdam om slagwerk te gaan studeren. Na zijn studie werd hij als soloslagwerker bij het Concertgebouworkest aangenomen. Ondertussen studeerde hij orkestdirectie. Daar had ik als slagwerker - met minder noten dan een eerste violist of soloblazer - de tijd voor: s ochtends repetitie, s middags directieles, s avonds concerten met de grootste dirigenten op aarde. Altijd nam ik op het podium behalve mijn eigen partij ook partituren mee van de symfonieën die we speelden. Zo keek ik mee hoe topdirigenten werkten. Een leerschool die hem geen windeieren legde. De introverte, charismatische musicus mocht in de leer bij Mariss Jansons, Bernard Haitink, Valery Gergiev en werd de laatste assistent van Claudio Abbado, met wie hij een innige band had tot aan diens dood. Abbado nam hem onder zijn vleugels mee naar zijn orkesten, het Orchestra Mozart, het Mahler Chamber Orchestra en het Luzern Festivalorkest, en leerde hem vliegen. Ook bij Claudio Abbado s allerlaatste concert in augustus 2013 op het Lucerne Festival was Gustavo Gimeno aan zijn zijde. Spannende week In februari 2014 viel Gimeno, die inmiddels zijn functie van soloslagwerker had opgezegd, in voor zijn wereldberoemde chef Mariss Jansons. Hij dirigeerde het Koninklijk Concertgebouworkest en oogstte stormachtig succes bij pers en publiek. Na die spectaculaire start stonden de orkestmanagers, impresario s en agenten in de rij bij de antichambre. Zijn leven stond op zijn kop. In één klap was hij een veelgevraagd dirigent. Gimeno werd uitgenodigd om de toen zieke Lorin Maazel te vervangen bij de Münchner Philharmoniker, tijdens een tournee door Europa met sopraan Anja Harteros. Eine echte Entdeckung!, schreef de Abendzeitung München. Al tijdens die tournee met de Münchner werd hij teruggevraagd. Hij dirigeerde in één jaar tijd orkesten in Zweden, Zwitserland, Denemarken, Duitsland, Australië, Japan en Engeland. En bij het Orchestre Philharmonique du 22 23

13 Luxembourg, dat op zoek was naar een opvolger voor zijn scheidend chef-dirigent Emanuel Krivine. Een spannende Serie D Afwisselend repertoire DE KLASSIEKERS D week, herinnert Gimeno zich. Ik wist dat ze in Luxemburg Amsterdam mag er trots op zijn dat Gustavo Gimeno er 1 hele serie 8 concerten op zoek waren, en voelde hoe nauwlettend ze naar me zijn zegetocht als dirigent is begonnen. Hier studeerde Serie D keken. Eén project was genoeg om het orkest voor zich hij aan het conservatorium en werd hij hoofdvakdocent; aanvang uur te winnen en vanaf september 2015 is Gimeno de nieuwe chef van het Luxemburgse orkest. Dit orkest is een mooi instrument, met een uitstekende zaal en directie. En er is ruimte voor avontuur. Achter hen ligt een rijke traditie hier assisteerde hij Mariss Jansons, hier maakte hij zijn droomdebuut bij het Concertgebouworkest. Het is dan ook heel verheugend dat we hem dit seizoen opnieuw mogen begroeten. Met drie concertprogramma s en een rang 1+ rang 1 rang 2 rang 3 regulier Concertvrienden van Russisch, Frans en klassiek repertoire; voor ons lig- Oost-Azië-tournee nog wel. 1 zaterdag 26 september 5 vrijdag 12 februari Rondom de concerten gen Mahler, Strauss, opera en nieuwe muziek. Een goed moment om samen te groeien. Gimeno kijkt al uit naar de In de serie D is hij op 6 mei te horen met Beethovens George Benjamin, dirigent Bejun Mehta, countertenor Manfred Honeck, dirigent Matthias Goerne, bariton Inleiding op 23 oktober i serie concerten waarmee hij start in Luxemburg: symbo- Eerste pianoconcert met als solist Radu Lupu, de Eerste Nederlands Kamerkoor Beethoven Symfonie nr. 7 Voorafgaand aan dit concert vindt een lisch genoeg allemaal eerste symfonieën - de eerstelingen symfonie van Schumann en Union Square Dance van huis- Ligeti Clocks and Clouds Mahler Liederen uit 'Des Knaben inleiding (Spiegelzaal, uur) plaats van Beethoven, Schumann, Brahms, Haydn, Sjostakovitsj, componist Richard Rijnvos. Het is een concert dat het Benjamin Dream of the Song Wunderhorn' in het kader van het Bach-Brahms Bruckner en Mahler. afwisselende repertoire van de serie D kenmerkt. (opdrachtcompositie, wereldpremière) programma. De gratis toegangskaart Met op de programma s werk van bijvoorbeeld Bach en Anderson Eden (Nederlandse première) 6 donderdag 25 februari hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015 Nee zeggen Ravel naast Mozart, Brahms, Mahler en de broers Johann en Josef Strauss. Ook componisten van nu komen aan bod: Janáček Sinfonietta Franz Welser-Möst, dirigent Alice Coote, mezzosopraan bestellen via de Concertgebouwlijn of aan de kassa. Naast zijn chef-dirigentschap in Luxemburg zal Gimeno George Benjamin dirigeert de wereldpremière van eigen 2 vrijdag 23 oktober i Schubert Symfonie nr. 3 jaarlijks twaalf gastdirecties doen. Zo staan er optredens werk naast muziek van twintigste-eeuwse voorbeelden Daniel Harding, dirigent Mahler Lieder eines fahrenden Gesellen Bestellen, rangen en plattegrond gepland met het Pittsburgh Symphony Orchestra en The als Janáček en Ligeti, en Artist in Residence Jean-Yves Judith van Wanroij, sopraan J. Strauss jr. Leichtes Blut Eenvoudig en snel bestellen via: Cleveland Orchestra - een van de Amerikaanse Big Five. Thibaudet soleert in James MacMillans Derde pianoconcert, Nederlands Kamerkoor J. Strauss jr. Kuss-Walzer Vanzelfsprekend keert Gimeno terug bij het Koninklijk dat wordt gecombineerd met werk van Dukas, Ravel en Bach Cantate 'Nach dir, Herr, verlanget Josef Strauss Die Libelle * Telefoon , ma-vr, Concertgebouworkest, onder meer met een tournee van Messiaen. mich', BWV 150 Josef Strauss Friedenspalmen * uur of via het bestelformulier. twee weken door Japan en Taiwan. Daarnaast is hij te Bach Motet 'Jesu meine Freude', BWV 227 J. Strauss jr. Czárdás uit Ritter Pásmán Rangen en plattegrond, zie pagina 68. gast bij het hr-sinfonieorchester in Frankfurt en orkesten Gustavo Gimeno dirigeert het concertprogramma Brahms Symfonie nr. 4 in Toulouse, Tokyo, Berlijn, Dresden en Nieuw-Zeeland. met Beethoven, Rijnvos en Schumann niet alleen 7 vrijdag 22 april Ook dirigeert hij in maart 2015 zijn eerste opera: Norma van in de serie D, maar op 8 mei ook in de serie Z 3 donderdag 3 december Franz Welser-Möst, dirigent Bellini, bij het operahuis van zijn geboortestad Valencia. (zie pagina 38). In oktober is hij in de serie B Alexandre Bloch, dirigent Laurens Woudenberg, hoorn Pas een jaar fulltime dirigent, en dan al opera? Eén keer is (zie pagina 18) te horen met werk van Tsjaikovski Jean-Yves Thibaudet, piano Mozart Hoornconcert nr. 2, KV 417 de eerste keer, dat geldt voor alles in het leven. Iedere diri- en Rimski-Korsakov. En in de serie E (pagina 26) Messiaen Les offrandes oubliées Bruckner Symfonie nr. 7 gent slaat één keer zijn eerste opera. De mijne is Norma. combineert Gimeno de Zesde symfonie van MacMillan Pianoconcert nr. 3, Beethoven met die van Tsjaikovski. 'The Mysteries of Light' (Nederlandse 8 vrijdag 6 mei Voorlopig dirigeert hij niet meer dan 25 weken per sei- première) Gustavo Gimeno, dirigent zoen. Ik doe een opera, een Mahler, een Tsjaikovski, een In november gaat het orkest met hem op tournee naar Ravel Alborada del gracioso Radu Lupu, piano Schumann. Over vier jaar misschien vier per jaar, nu nog Oost-Azië. Pianiste Yuja Wang voor de derde maal te gast Dukas L'apprenti sorcier Beethoven Pianoconcert nr. 1 niet. Ik doe alleen wat bij mij past. En ik heb al een hele- bij het Concertgebouworkest reist mee. Ravel Rapsodie espagnole Rijnvos Union Square Dance * boel keren nee mogen zeggen! Schumann Symfonie nr. 1 4 donderdag 28 januari Semyon Bychkov, dirigent Kirill Gerstein, piano Rachmaninoff Pianoconcert nr. 2 R. Strauss Ein Heldenleben eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 24 25

14 LEVEN MET HET VERLEDEN Bach en Brahms, Barok en Romantiek: zij lijken ver van elkaar verwijderd. Maar is dat wel zo? De muziek van Bach loopt als een rode draad door het werk van Brahms. Het Concertgebouworkest brengt de twee componisten dichter bij elkaar. Johannes Brahms een conservatief componist? Dat was hij in elk geval in de ogen van zijn tijdgenoten. Wat bezielde een eenentwintigjarige voor piano een gavotte, een sarabande en een gigue te componeren, dansvormen die tot en met de achttiende eeuw in de paleizen van koningen en landgraven klonken? Alsof Berlioz inmiddels geen Symphonie fantastique, Liszt geen symfonische gedichten en Wagner geen opzienbarende opera s had gecomponeerd. Zij hadden de muziek literair gemaakt. Boekwinkeltjes Brahms had een diepgeworteld historisch besef. Zo sterk dat hij er van overtuigd was een traditie te moeten voortzetten. Van jongs af aan nam hij geen halve maatregelen. Alle eigenaars van de talrijke boekwinkeltjes die de joodse wijk van Hamburg telde kenden hem. De jonge componist sleepte geregeld stapels oude uitgaven mee, soms ook manuscripten, van muziek die in die tijd niet of nauwelijks werd uitgevoerd. Want hoe ging het tot halverwege de negentiende eeuw? Verreweg de meeste muziek die gespeeld werd was van recente datum. Men kende wel de grote namen uit een ver verleden als Lassus, Palestrina en Schütz, maar dat hun werk nog iets te betekenen had voor de muziekliefhebber kwam bij vrijwel niemand op. Al voor zijn eerste verhuizing, in 1856 naar Bonn, bezit Brahms een respectabel muziekarchief. Later in Wenen, met de hele muziekliteratuur onder handbereik, gaat een wereld voor hem open. Als dirigent van diverse koren heeft hij er meteen profijt van. Hij leidt uitvoeringen van werken van Schütz, Giovanni Gabrieli, Praetorius en ook Johann Sebastian Bach, van wie hij enkele cantates en het Weihnachtsoratorium dirigeert. Aan de cantate 150 Nach dir, Herr, verlanget mich zou Brahms tientallen jaren later een thema ontlenen dat het fundament zou worden onder het grandioze laatste deel van zijn Vierde symfonie. Ereplaats Ook wanneer hij geen noot op papier had gezet, had Brahms een ereplaats verdiend in de muziekgeschiedenis. Talrijke composities die destijds in incomplete of gebrekkige staat circuleerden heeft hij voor uitvoering geschikt gemaakt. Hij werkte mee aan uitgaven van de composities van Bach, maar ook van Palestrina, François Couperin, Schubert, Chopin en natuurlijk zijn dierbare vriend Robert Schumann. Bibliotheek van het Koninklijk Concertgebouworkest > 26 27

15 Brahms leefde niet ín maar mét het verleden. In zijn werk is veel van de muziekgeschiedenis samengevat, maar ook getransformeerd, om met de Brahms-biograaf Malcolm MacDonald te spreken. Bach was zijn grote voorbeeld en wellicht ook, naast Beethoven, de componist die hem het sterkst heeft beïnvloed. De geleerde polyfonie van de Thomascantor werd geïntegreerd in Brahms muzikale taal, bijvoorbeeld in Ein deutsches Requiem. In de laatste tien jaar van zijn leven ontstonden nog koraalvoorspelen voor orgel en motetten voor koor. Het zijn werken waarmee hij in de buurt kwam van zijn gelovige collega Anton Bruckner, de enige belangrijke componist van zijn tijd die een vergelijkbare synthese van historisch en eigentijds wist te realiseren. Uitzonderlijke persoonlijkheid Brahms, hoewel geen kerkganger, was van jongs af aan vertrouwd met de Noord-Duitse protestantse cultuur, hij kende de Bijbel en de koraalmelodieën. Hij laafde zich dan ook aan componisten als Schütz, Praetorius, en natuurlijk Bach. Vol ontzag keek Brahms op naar deze gelovige van beroep voor wie cantates componeren dagelijks werk was. Respect voor het origineel stond bij Brahms voorop. Het zou niet in hem zijn opgekomen om zoals Mahler delen uit Bachs vier Orkestsuites te gaan bewerken in een poging deze muziek onderdeel te maken van de symfonische concertpraktijk. Met zijn streven naar historische correctheid en stilistische zuiverheid was Brahms een uitzonderlijke persoonlijkheid in de bloeitijd van de Romantiek, met haar uitbundige virtuozendom en haar exuberante transcripties. Anderzijds wees veel in zijn muziek naar de toekomst, zoals Arnold Schönberg dat later duidelijk onder woorden heeft gebracht. Paradoxaal genoeg had dat alles te maken met Brahms respect voor het verleden, en voor Bach in het bijzonder. Serie E grote maestro s Bach en Brahms worden bij elkaar gebracht in vier boeiende concerten: twee met Iván Fischer en twee met Daniel Harding. Daarvan maken er twee deel uit van de serie E. Met zes andere vooraanstaande dirigenten staan Fischer en Harding centraal in deze abonnementenserie. Onder hen ook toekomstig chef-dirigent Daniele Gatti; hij leidt meeslepende programmamuziek van drie visionaire componisten uit de negentiende eeuw: Wagner, Liszt en Berlioz. In serie E hoort u ook hoe Andris Nelsons het Vioolconcert van Britten combineert met werken van Ravel en hoe Gustavo Gimeno twee beroemde zesde symfonieën tegenover elkaar zet: de Pastorale van Beethoven en de Pathétique van Tsjaikovski. Valery Gergiev dirigeert naast de Zesde symfonie van Prokofjev het Vioolconcert van Beethoven met Nikolai Znaider als solist. De Oostenrijker Franz Welser-Möst maakt zijn debuut bij het Koninklijk Concertgebouworkest met een geheel Weens programma. Het Bach-Brahms-programma van 11 maart wordt ook op 9 en 10 maart uitgevoerd in serie B (zie pagina 21). Andere concerten rondom Bach en Brahms maken deel uit van de series B, D en Z (zie pagina 21, 25 en 41). DE GROTE MAESTRO S 1 hele serie 8 concerten Serie E aanvang uur rang 1+ rang 1 rang 2 rang vrijdag 9 oktober Iván Fischer, dirigent Hanno Müller-Brachmann, bariton Bach Suite nr. 2 in b, BWV 1067 Bach Cantate Ich habe genung, BWV 82 Brahms Symfonie nr. 2 2 vrijdag 30 oktober Gustavo Gimeno, dirigent Beethoven Symfonie nr. 6, Pastorale Tsjaikovski Symfonie nr. 6, Pathétique 3 vrijdag 11 december Andris Nelsons, dirigent Baiba Skride, viool Britten Vioolconcert Ravel Le tombeau de Couperin Ravel Daphnis et Chloé, suite nr. 2 4 vrijdag 29 januari Semyon Bychkov, dirigent Jean-Yves Thibaudet, piano Beethoven Pianoconcert nr. 5, Keizerconcert R. Strauss Ein Heldenleben i 5 vrijdag 26 februari Franz Welser-Möst, dirigent Alice Coote, mezzosopraan Schubert Symfonie nr. 3 Mahler Lieder eines fahrenden Gesellen J. Strauss jr. Leichtes Blut J. Strauss jr. Kuss-Walzer Josef Strauss Die Libelle * Josef Strauss Friedenspalmen * Strauss jr. Czárdás uit Ritter Pásmán 6 vrijdag 11 maart Daniel Harding, dirigent Vesko Eschkenazy, viool Bach Vioolconcert in a, BWV 1041 Bach Suite nr. 4 in D, BWV 1069 Brahms Symfonie nr. 3 7 vrijdag 1 april Daniele Gatti, dirigent Wagner Ouverture Tannhäuser Liszt Orpheus Berlioz Symphonie fantastique 8 vrijdag 20 mei Valery Gergiev, dirigent Nikolaj Znaider, viool Beethoven Vioolconcert Prokofjev Symfonie nr. 6 Rondom de concerten Dineren in de Spiegelzaal Voorafgaand aan de concerten, om uur, kunt u dineren in de Spiegelzaal. Abonnementhouders ontvangen in juli bericht over het bestellen van diners. Inleiding op 23 oktober Voorafgaand aan dit concert vindt een inleiding (Spiegelzaal, uur) plaats in het kader van het Bach-Brahms programma. De gratis toegangskaart hiervoor kunt u vanaf 1 juni 2015 bestellen via de Concertgebouwlijn of aan de kassa. Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen via: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68. i eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 28 29

16 OP AVONTUUR F MET DE KINDEREN Als u dit seizoen kiest voor een Familieabonnement, gaat u met de (klein)kinderen op avontuur. Naar de landschappen en eeuwenoude verhalen van Midden-Europa, naar de megasterren van het klassieke Wenen... en even naar New York. Het Familieabonnement is een serie van drie concerten, waarin ouders en grootouders hun (klein)kinderen kunnen laten kennismaken met de wereld van het Koninklijk Concertgebouworkest. U krijgt met de kinderen zitplaatsen op de podia achter het orkest, zodat u de musici en de dirigent goed kunt zien. Wie in het seizoen 2015/16 een Familieabonnement heeft, bezoekt met het Concertgebouworkest allerlei verschillende uithoeken van de klassieke muziek. De composities vertellen de meest uiteenlopende verhalen. Dan weer vredig, dan weer wild, soms wreed en soms dromerig, maar stuk voor stuk vol mooie melodieën. Goed en kwaad Op zondag 29 november bezoeken we Tsjechië, of beter, het oude Bohemen. Natuurlijk met een Tsjechische dirigent: Jakub Hru ša, die het Concertgebouworkest voor het eerst leidt. We horen hoe het Boheemse landschap aan ons voorbijtrekt in Smetana s beroemde symfonische gedicht De Moldau, en vervolgens hoe daar de heldhaftige strijdster Šárka volgens een eeuwenoude legende in opstand kwam tegen de mannelijke overheersing. Met Sjostakovitsj trekken we verder naar het oosten. Frank Peter Zimmermann is de solist in het Tweede vioolconcert van de Russische componist, een duister en persoonlijk werk waarin een felle strijd tussen goed en kwaad woedt. Zo n strijd wordt ook uitgevochten in Taras Bulba van Leoš Janáček, opnieuw een Tsjech. Het is veelkleurige muziek gebaseerd op Gogols gelijknamige boek over een heldhaftige kozakkenstrijder waarbij filmbeelden overbodig zijn. Weense megasterren Vanuit Tsjechië een paar uur naar het zuiden en je zit in Wenen: hét centrum van de muziek in de achttiende eeuw en nog lang daarna. Hier woonden en werkten Haydn, Mozart en Beethoven, de megasterren van toen. Die status zie je terug in de bijnamen van sommige werken. Mozarts laatste symfonie kreeg de goddelijke naam Jupiter-symfonie. Nog geen jaar na Mozarts dood in 1791 vestigde Beethoven zich in Wenen, waarna hij steeds meer als Mozarts opvolger werd beschouwd. Toen hij in 1809 liet weten wel eens ergens anders heen te willen beloofde een aantal rijke heren hem een salaris. Beethoven bleef, en droeg zijn Vijfde pianoconcert op aan een van de geldschieters. Vanwege zijn heldhaftige thema s werd het later Keizerconcert gedoopt. Onze gids in Wenen is dirigent Iván Fischer

17 Lentesymfonie Het derde concert wordt gedirigeerd door Gustavo Gimeno. Hij was tot voor kort soloslagwerker in het Concertgebouworkest, maar ontwikkelde zich ondertussen razendsnel tot een succesvol dirigent. Zeker toen hij in februari 2014 inviel voor zijn chef-dirigent Mariss Jansons, en de wereld liet horen wat hij kon. Met Gimeno keren we eerst terug naar Beethoven, die zijn Eerste pianoconcert vooral schreef om er als solist in Wenen indruk mee te maken. Bij ons soleert de Roemeen Radu Lupu, een van de grootste Beethoven-pianisten. Al veertig jaar speelt hij graag met het Concertgebouworkest. Dat is bijzonder, want Lupu treedt niet vaak op en kiest de orkesten waarmee hij soleert met zorg. Beethoven klinkt nog duidelijk door in Robert Schumanns Eerste symfonie, waarmee de serie zonnig afsluit. Schumann schreef het tijdens de eerste gelukkige huwelijksjaren met zijn geliefde Clara. Na een moeilijke periode waarin Schumann strijd moest leveren met de vader van Clara, die fel tegen het huwelijk was, brak eindelijk de zon door. Niet voor niets heet Schumanns Eerste ook wel de Lentesymfonie. Ook steken we even over naar New York aan de hand van het opzwepende Union Square Dance van huiscomponist Richard Rijnvos. Voorafgaand aan de concerten is er een inleiding voor de kinderen. Een uur voor aanvang van het concert worden zij ontvangen in een van de foyers van Het Concertgebouw. Daar krijgen ze achtergrondinformatie over de muziek die tijdens het concert wordt gespeeld. Ook vertellen de musici iets over hun instrument en is er ruimte om vragen te stellen. Als (groot)ouder of begeleider bent u natuurlijk ook van harte welkom bij deze inleidingen. Kaarten en informatie over de inleidingen krijgt u toegestuurd. FAMILIESERIE 1 hele serie 3 concerten Serie F aanvang concert uur, inleiding uur kinderen 8 t/m 16 jaar 30 inclusief lidmaatschap jongerenvereniging entrée begeleider zondag 29 november 3 zondag 8 mei Jakub Hru ša, dirigent Frank Peter Zimmermann, viool Smetana De Moldau uit Má vlast Smetana Šárka uit Má vlast Sjostakovitsj Vioolconcert nr. 2 Gustavo Gimeno, dirigent Radu Lupu, piano Beethoven Pianoconcert nr. 1 Rijnvos Union Square Dance * Schumann Symfonie nr. 1 Janáček Taras Bulba 2 zondag 10 januari Iván Fischer, dirigent Jean-Yves Thibaudet, piano Beethoven Ouverture Die Geschöpfe des Prometheus Beethoven Pianoconcert nr. 5, Keizerconcert Mozart Maurerische Trauermusik, KV 477 Mozart Symfonie nr. 41, Jupiter, KV 551 F Rondom de concerten Inleiding Voorafgaand aan de concerten wordt een inleiding georganiseerd, speciaal voor de kinderen in de Familieserie. Uiteraard zijn (groot)ouders ook welkom. Abonnementhouders van de Familieserie ontvangen nader bericht over deze inleidingen. Begeleider en kind De Familieserie is alleen verkrijgbaar in begeleider-kindcombinatie. Minimaal één begeleider per twee kinderen. Inclusief lidmaatschap De kinderen krijgen bij hun abonnement een seizoen lang het lidmaatschap van jongerenvereniging entrée cadeau. Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen via: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina 68. eerste uitvoering door het w Koninklijk Concertgebouworkest 32 33

18 DE EERSTE KEER S In het seizoen 2014/15 gaf het Concertgebouworkest de aftrap voor de nieuwe concertformule Essentials, de meesterwerken die je gehoord moet hebben. Het was een schot in de roos. Dit seizoen weer drie spannende concerten. Op 11 oktober 2014 ging Essentials van start. Een nieuwe reeks van drie concerten per seizoen, vooral gericht op muziekliefhebbers die nog niet eerder of niet vaak hun weg naar het Concertgebouworkest vonden. Met de compacte concerten rondom een of meer essentiële symfonische meesterwerken hoopt het orkest vooral nieuwe liefhebbers van klassieke muziek aan te spreken. De concerten vinden plaats op zaterdagavonden en hebben een latere aanvangstijd dan gebruikelijk, speciaal voor wie een avond uit graag bekroond ziet met een concert van het Koninklijk Concertgebouworkest. Naast het hoofdwerk op het programma heeft Essentials als vaste elementen een informatieve maar informele inleiding (een TOM Talk ) door de Vlaamse presentator Thomas Vanderveken, en een werk waarmee het orkest een internationaal aanstormende jonge solist bij het publiek introduceert. Vuurproef Je kunt zoiets allemaal bedenken, maar werkt het ook in de praktijk? Het eerste Essentials-concert was de vuurproef. Al voor aanvang van het concert werd duidelijk dat de opzet geslaagd was: de Grote Zaal zat vol en het publiek < Thomas Vanderveken tijdens zijn TOM Talk bij het eerste concert van de serie Essentials in seizoen 2014/15. was opvallend jong en gemêleerd. Ruim de helft van de bezoekers was onder de veertig. En meer dan een derde bezocht voor het eerst het Koninklijk Concertgebouworkest. De TOM Talk werd met groot enthousiasme begroet, en het concert onder leiding van Andris Nelsons resulteerde in een langdurige staande ovatie met veel gejuich. Een groot deel van het publiek bleef nog lang napraten. De door Next en jongerenvereniging entrée georganiseerde afterparty werkte als een magneet. Niets meer aan doen De reacties van het publiek waren overwegend enthousiast. Niets meer aan doen. Geweldige avond gehad! vond een bezoeker. Ik heb het erg naar mijn zin gehad, tijdens en na het concert, reageerde een ander. Er was veel waardering voor de nieuwe opzet. Prima formule. Jullie zijn goed bezig om een jonger en met klassieke muziek onbekender publiek aan te trekken! Ook de TOM Talk werd gewaardeerd. Uiterst interessante inleiding door Vanderveken, waardoor wellicht nog meer first-timers geboeid worden door het repertoire van aanstormend talent en ijzersterke klassiekers. Super coole presentatie! Sommigen gaven aan dat het succes van de eerste avond hen deed overhalen om toch ook naar de tweede en derde te gaan. Ik vond het een sensatie om het wereldberoemde Concertgebouworkest te zien en horen spelen

19 Meesterwerken Natuurlijk gaat het Concertgebouworkest in het seizoen 2015/16 door met Essentials. Het eerste van de drie concerten, op 28 november, wordt gedirigeerd door de jonge Tsjechische dirigent Jakub Hru ša. Hij leidt voor het eerst het Koninklijk Concertgebouworkest. Op de lessenaar staat muziek van zijn landgenoot Bedřich Smetana, namelijk twee symfonische gedichten De Moldau en Šárka uit de cyclus Má vlast (Mijn vaderland). Muziek die zo onweerstaanbaar is dat ze een enorme populariteit heeft verworven. Bereid u voor op een feest van herkenning. Het tweede Essentials-concert vindt plaats op 13 februari. De Oostenrijker Manfred Honeck leidt het orkest in Beethovens opzwepende Zevende symfonie, die in de negentiende eeuw heel wat wenkbrauwen deed fronsen maar al snel een van de meest geliefde symfonieën van Beethoven werd. Pure negentiende-eeuwse popmuziek, volgens de Hongaarse dirigent Iván Fischer. En laat die nou net de muzikale leiding hebben over het laatste concert in de Essentials-reeks, op 9 april. Bij hem staat de Eerste symfonie van Johannes Brahms op het programma. Het is de symfonie waarmee Brahms eindelijk de schaduw van de reus Beethoven van zich afschudde. Dat ging niet van een leien dakje: al met al heeft Brahms er ruim twintig jaar over gedaan om het werk te voltooien, maar met het resultaat zette hij zichzelf overtuigend op de kaart als de nieuwe grote symfonicus. Wie de jonge solisten zijn die het orkest in Essentials aan het publiek voorstelt, en welke werken zij zullen spelen, wordt steeds een maand voor het betreffende concert bekendgemaakt. ESSENTIALS 1 hele serie 3 concerten Serie S aanvang uur rang 1+ rang 1, 2 en zaterdag 28 november Jakub Hru ša, dirigent soloconcert, jong talent: verrassing Smetana De Moldau uit Má vlast Smetana Šárka uit Má vlast 2 zaterdag 13 februari Manfred Honeck, dirigent soloconcert, jong talent: verrassing Beethoven Symfonie nr. 7 3 zaterdag 9 april Iván Fischer, dirigent soloconcert, jong talent: verrassing Brahms Symfonie nr. 1 S Rondom de concerten TOM Talk De energieke Vlaamse presentator Thomas Vanderveken geeft tijdens het concert een inleiding op het programma. Bestellen, rangen en plattegrond Eenvoudig en snel bestellen via: Telefoon , ma-vr, uur of via het bestelformulier. Rangen en plattegrond, zie pagina

20 HET HART Z VAN MAHLERS LIEDERENSCHAT Bariton Matthias Goerne wordt alom geroemd als een van de grootste liedzangers ter wereld. Naar zijn vertolking van Mahlers beroemde liederen uit Des Knaben Wunderhorn met het Concertgebouworkest zullen velen reikhalzend uitkijken. Tot de kern Hoeveel grote operarollen hij ook zingt in beroemde operatheaters, het Lied, en vooral het Duitse Lied, zal altijd zijn grote liefde blijven. Geen wonder, met inspirerende leermeesters en illustere specialisten op dit gebied als Elisabeth Schwarzkopf en Dietrich Fischer-Dieskau. Van Dieskau leerde ik om snel tot de kern van een lied te komen en in korte tijd alles onder controle te krijgen: de sfeer, maar ook de communicatie met het publiek. Over techniek werd niet gesproken, het ging meer om concentratie, betrokkenheid en het omzeilen van muzikale valkuilen. Zingend kind Geboren in Weimar, speelde dat leven zich aanvankelijk af in Dresden, waar zijn vader dramaturg en later theaterdirecteur was. Het contact met theater en muziek was voor mij heel natuurlijk, zegt hij. Een zingend kind, dat al heel jong wist dat hij ooit van zingen zijn beroep zou maken. Hij begon zijn carrière in het kinderkoor van de opera en weet nog dat hij die opera in het begin maar vreemd vond. Zo onnatuurlijk. Ik heb me altijd afgevraagd: wat doen die mensen daar toch? Waarom stellen ze zich zo aan? Met Elisabeth Schwarzkopf werkte ik veel meer aan de technische aspecten van het zingen, vooral aan het vinden van mijn eigen timbre. Bij haar ontwikkelde ik ook het gevoel voor de typisch Duitse liedcultuur. Maar hoe belangrijk die lessen ook waren, de beste leerschool blijft toch mijn eigen leven. Zijn eerste solo-optreden herinnert hij zich nog goed. Het was op de lagere school, waar de muziekleraar hem vroeg Schuberts Heidenröslein voor te zingen. Daar sta je dan, als elfjarige voor een klas kinderen die klaar zitten om je uit te lachen. Maar ik was nog niet begonnen of tot mijn verbazing werd het muisstil. Na afloop zei de leraar dat ik een bijzonder mooie stem had. Toch heeft hij het succes niet cadeau gekregen. Zijn eerste zangleraar, Hans-Joachim Beyer in Leipzig, gaf hem elke week zeven tot tien uur les, en Matthias was een ijverige 38 39