BULLETIN UITGEGEVEN DOOR DEN. Nederlandschen Oudheidkundigen Bond. Maart Het Bulletin van den Ned. Oudh. Bond verschijnt op onbepaalde

Transcriptie

1 néé no. dm 3 Jaagang. No. 4. BULLETIN UITGEGEVEN DOOR DEN Ndlandschn Oudhdkundgn Bond. Bschmvouw H Konngn. Maa H Bulln van dn Nd. Oudh. Bond vschjn op onbpaald jdn, n numms va d vl. sz numms vomn n dl. D pjs p dl bdaag f D ldn van dn Bond n d cospondnn onvangn h Bulln kosloos. Ugv: JOHANNES MULLER, AMSTERDAM. Sukkn voo d dac zndn aan: E. W. MOES, van Eghnlaan 17, Amsdam, M. J. C. OVERVOORDE, Planson 43, Ldn, f. Ao PIT, Kzsgach 525, A m s d a m. Offcl Mddlngn. Togdn als ld: H Hsosch Gzlschap 's Gavnhag. Bchn ov Ndlandsch Musa. Rjksmusum Amsdam. s f Voo h Rjksmusum s aangkoch n 5 M. lang pubalk, d vsd sm snjwk h u bgn d ló uw. po zvn plaasn d balk ugschulp n lk uschulpng zjn, o jus

2 afflcons. d ng no da.- p Jo- h n sudj l ó h dzó»zu n I nva nd sno g n 136 s j gzgd, wan wan ng snjwkn gngn n dn loop van jdn n omsandghdn vlon d zwg soldanfguujs gsndn. Wj vsgn pod suk d aandach, daa 6-uwsch bouwfagmnn vj zld/aam zjn. Amsdam gno slchs n nkl z vmmd houn hus u dn jd aanwzg n.l. aan dn Zdjk, gnov d S. Olofs-kapl. In d Kaangang ngaand pod Pns-Hndkkad vlak db Zdjk 6-uwsch snn gvl, h ouds woonhus van d sad vscholn. Ook nwndg zjn nog z nssan dals u dn oosponkljkn bouwjd aanwzg. Bouwwld, 8 Janua,. 7no D Txl kuns n h Ndlandsn Musum (Tolchng.), j Spknd ov n kasufl, doo h Ndlandsch Musum onlangs aangkoch, zd k (n d vog aflvng blz. 94) :»h gon bwjs da d kasufl hf gdnd op d dagn d Bljds." Mn maak mj opmkzaam, da, naa (hans algmn) lugsch gbuk, w d klu s voo d fsn d Bljds. Inddaad w ubk (XVIII) n va h Mssal Romanum. Toch dk ha zaak da s dn voo mjn bwng. D h bdold kasufl n kln paoon van gon op gln gond voon. nm E sond voo nd gs glzn hbbn, da oudsjds f n-romnsch pakjk p o Bljdsdagn gl o gon ol. Inmddls hb k d plaas uggvondn n schjf haa af. In d Zschf fü Chslch Kuns" (XIV, S. 185) gaf Josph Baun S gbd n va lugsch kldng auon : Symbolk d lugschn Fabn", waan dz woodn:»an dn Fsn d Bknn wan vlfach glb (gün) Gwand m Bauch wl man d hl. Bknn wd als vgns noch als mays bhandln woll und daum nn colo mdus, w Innocnz das Gün nnn, fü das ggns hl. En Mnonmssal d vakanschn Bblohk a sh nd m Glb d Bknnfs n sgnum oum absnna Wnn nma ab Gün nd Fsn d Bknnbschöf und Glb an dnjngn d übgn Bknn, bzhungsws umgkh, bauch, so gschah das wohl vozüglch, um d nn nd vo andn u z unschdn, n w Cmonal d

3 D nd. W Ply. n2 8va RC Fbua skm j nh s du 137 Vakana (Rg. 280) sag:»ad dsngundum (confssos non ponfcs) a confssobus ponfcbus." Inusschn bljk dz opmkng nva Baun och n ózóvé- skknd al haa voosld voozchg mjn aanghaald znnj wjzgn n zggn:»d klu nd va kasufl bwjs da h gdnd hf op d dagn, wlk aan gn mys f o Bljdsdagn." Hlg f o bo gwjd zjn,, of msschn, po J- K. Rjksmusum van Oudhdn Ldn. D N 1902,. II A bva h volgnd : bch va Hoogs blangjk zjn d mddlngn, d k onvng van dn h Bjlvld, landbouw-consuln voo Godd n Ovflakk. Bj omzngn van gond n Ouddop vond hj w faa Fanksch pon n w kln gov Gmaansch. Zjn d/ voowpn op zch zlf al blangjk, dooda zoo wng u d sk voo dn dag kwam, h blangjks daabj s zk wl h gdl van n malënkold. voowp bsaa n u nwk nva fjn kopn ngjs, da waaschjnljk m d zjd h lchaam dk. Aan dn z bunkan zjn dz ngjs gdk doo kln vkan plaajs, z fjn bwk, zooda d h Bjlvld loovjs nom. Dz schjnn vguld gws zjn. Naa d ovg voowpn oodln, zou mn mon bslun, da dz malënkold nu d vog-fankschn jd, h Movngsch jdpk, afkomsg was. Voo mj alhans s h ghl nuw n k gzn hbbn. hnn j m n s dgljks n and musa Maushus. s f. Sd d laas opgav val vmldn, da h doo D. Con. Hofsd d Goo n dn loop van h vog jaa n bukln ggvn wnlandschap, gmk A. V. S. lóoj (z Bulln, 3 d jaagang, blz. 13), doo gnomdn h aan h Musum n gschnk ggvn. Voos ga D Bdus n aa h Musum n bukln n schldj doo Jan Sn, voosllnd n dopskms, n n goo sllvn doo. nva A Bjn, da vldn jaa Alkmaa

4 d oo k d Op n snoo kda nb nw. bsloo s h was noongsld n ds op blz. 130 van dzn jaagang bspokn s. W. MARTIN. Maushus. Doo D. Bdus s aan h Maushus n goo sllvn, doo Abaham van Byn gschldd, n bukln ggvn. H s n bj d sllvn-schlds d zvnnd uw z gbukljk voosllng: op n afl chs n schol m vuchn, lnks n goo doos, waaop n wjnglas saa n waagn n flu us. Dz compos s vooal bj Con. d Hm nog al ns gbzgd wkljk smaakvol. Van dzn sn opz ugaand, hf d schld zjn schldj vd gcompond. Op dn voogond lnks schldd hj n glmmnd gpos bandwjnschaalj, n bod nm fschood kab n n ms op, vd n h mddn n sv. Dudljk zn, ho d ms lkns zjn compos vbd hf: s sond h bandwjnschaalj op n and plaas, hgn mh n bvl, zooda j h h vplaas. Mn nka ch hans gno zn, waa h schaalj s gschldd s gws. Ook h sv hf van Byn la vgoo. Howl mn dus bj nauwkug bkjkn d bwjzn voo zch z van bdachzaam n zogvuldg wkn, maak h schldj als ghl op dn sn aanblk jus dn nduk van n wk s u néé suk, dadljk aak ph o panl gz. H z hamonus van klu. Ovhschnd zjn d bung onn: bungon moodooschjnnd achgond, bunood h aflkld, bung schaduwpajn oval. Daagn s al hoogs lchn hlw flxn op h zlvn hch van h ms n h and zlvwk. En usschn d usn h wam ood van d kab lnks n h zach blauw nh va lnj, da ov h sv lg. In n wood, n suk nda bjzond nnmndn nduk maak. H s lnks bndn gmk m h monogam A.V.B. (N. R. C. 26 Fb. gos, II. B.) Dodchs Musum. voosl va d Gmnaad nvado- dch n zjn laas zng om n gdl van h voomalg Gsch nva kankznngn aldaa voo Musum n chn, daa»dodchs Musum" n d Wjnsaa kln wod, vooal nu h blangjk lgaa Schff gplaas mo wodn. D kosn van nchng bdagn /"25.OOO, waavan d Gmn /"lo.ooo baal.

5 h h. nd va 2150, 139 H Sdljk Musum d Laknhal Ldn. Bj d saua van d gop, bhoond o h gschnk van Mv. Douaè E. van Bsyn n h vog Bulln omschvn, s d handknng n va d uggvondn. schld, H My, Musum Boymans. Aangkoch wd n goo posuk doo n dja Baj, gschldd n H zjn zvn msjs, kln n goo, voogsld als d Pnss n gvolg, n ' klns, ongv wjag knd»als Mozs n ' bzn ksj." Daa d msjs knnljk zuss zjn, zoudn zj, volgns ad, d dochs n va D Baj vooslln, maa d s n z waaschjnljk. Volgns d opgavn van Van d Wllgn, hf Jan d Baj d vouwn ghad, lk slchs n kon jd. Maa van Hs, van 21 Oc o 4 Nov. 1869, Magaa d May van 24 Apl 1672 o 10 M 1673 n Vcoa van d Wl, 30 Jan o 30 Apl In lk gval kan d n 1661 gschldd suk gn dochs nva hmzlf vooslln, daa hj s zvn jan la ouwd. H zjn s du kndn n u and gzn. D schldj bhood aan dn h John Hassad, d h zond naa d Wn-Exhbon van d Royal Acadmy of As n Bulngon Hous John Hassad sf n' bgn nh va vog jaa n zjn naglan schldjn, waaond ook dz D Baj, wdn bj Chsu vkoch op 25 Maa 1901, van waa d suk kwam op d vlng bj Fd. Mull & Co. van 26 Novmb, waa aangkoch wd voo h Musum-Boymans voo ƒ. Op dzlfd vlng wd voo ^290, gkoch n faa panlj n m ook n dnk, nd zldzaam vookomnd nus van dn Dodschn schld Hub van Ravsjn, u d wd hlf d 17*' uw. Mvouw M. K. K. Vbug, wduw van dn h L. J. Hussm, ovldn Aadnbug 23 Ocob 1.1., lgad aan Musum n vouwspo, gschldd doo Jacob Gsz. Cuyp n 1639 n manspo, gschldd doo nno gd onbkndn monogamms /*\A n P. HAVERKORN VAN RIJSEWIJK.

6 n d n D n aa z j. vb d 140 D Oudhdkam Tl. TIEL s h jaa 1902 ngdn n m Odhdkam; d gvsgd s n h hus d Applnbug, jds n bzng van h adlljk gslach Van Bjnhm, da Ochn n gljknamg kasl bza. Daa van h n ' gjz vldn als koopsad blond Tl ns ov s dan n vag hnnng n ng n d lfd uw gslagn munn, n u la jd, u d nvoudg landsad, vnals lds, nauuljk maa wng o ons kwam, moch d vs gwgd hn, da voo h nchn nva zulk n Kam n vl vndn zou zjn. D s ch mgvalln. D Gmn gaf, bnvns n kln subsd, wa hsosch voowpn had, waaond faa m zlvn papgaa m kng nva zlv bslagn bodsavn nva 1604 n' va 1631, n Zandwjksch schusgld, moo kopn koon, n paa knhoun afls, ng glaswk n kln voowpn, bnvns d sukkn van Chassé : dn faan goudn dgn, hm doo zjn Tlsch sadgnoon n 1831 aangbodn, n doo dn gnaal m zjn ddodn bj zjn dood aan zjn gboosad naglan. Nd-Buw gaf d ambsglazn, waa vog d ldn van d ddschap n nog maa ko gldn d ldn van dn djksol u donkn, n vl and blangsllndn bachn wa z haddn. s Al ovbljfsls nd va aljk kasln n dz sk, zn w gslachswapns n hadsn, nmaal bovn voopoo f o hoofddu pjknd, nva Assn Bjn van Voshol, afkomsg van h hus Mn, d Cocq van f Opjnn, afkomsg van h hof van Akl Tl, van Bakll n d Ly, n va 1651, afkomsg n h va hus Kmsn Lndn. Van dz gslachswapns kunnn h n daa nog vl, als sopzkn bjvoobld, h m wapn naa ond gkd, aanwzg zjn. gnaa nh va kasl Zoln nga bjna gav doopvon, n van w and gooc fagmnn, n n d gnaadg f, da op één kasl d doopvonn aanwzg zjn, vndn wj n bvsgng van d ovlvng, da Dk Vjgh, ambman n Nd-Buw n ch van Tl, n 1576 n aanal dopn n zjn omgvng gljk ovhaald, of noop msschn, om zch bj Hvomng n aa slun. and sukkn n u d bwjs nva Waaschjnljk zjn d god mnng naa h doopvonn Roomschn jd on sukgslagn nal s hus nd va Ambman Zoln gbach, d bovndn nog m kkljk gndommn onvangn kan hbbn. Ond hn aan w d Tlsch Oudhdkam n d s plaas vplchng hf, mo gnomd wodn»h vllag blacksmh" u Aals, gmn Lndn, d h G. J. Bnkman, d

7 n j h o Zo va n h H oga fj h Zoongv. ad m no U ds md Musums bdach hf, n h vooal n aanal Romnsch oudhdn nzond, d nabj zjn woonplaas Rsn (Casa] nog vj vl vookomn n doo hm gouw vzamld wodn vschllnd Romnsch munn n nd omk zjn woonsd gvondn n zamn bljf dlgn. ggaad Sdljk Musum Uch. Mn vzok ons md dln da ond d n h vog numm vmld aanwnsn d canapé L. XVI n d gohk achfkas doo d kkvoogdn d Domkk n n gndom maa n bukln nh aa musum zjn afgsaan. Vslagn van Vngngn. Vslag van d Commss van Bsuu van h Povncaal Musum van Oudhdn n Gschdkundg Voowpn n Dnh ov Musum nno g ko n w voo h publk opngsld wodn. Ondwjl bljf d Commss haa aandach wjdn aan d oudhdn n d povnc, d mnd voo noonsllng gschk zjn. wdn sappn gdaan o bgplaas nva ms ngch vgadplaas n h Noghol, wdom n haa vogn osand hslln. En bug, lggnd Smld ond h vn, d afwjkng voon m d bknd Valhbug, zal n dn loop van d jaa ondzoch wodn Bhalv waalf bls n éé lanssps n u d oudn jd, wdn nog ng voowpn u la uwn vwovn. D n zvngs Vslag van d handlngn n dn osand Fsch Gnooschap n va Gschd-, Oudhd-, n Taalkund Luwadn, ov In d angschkkng d voowpn van h Fsch Musum kondn wdom vschllnd vbngn aangbach wodn, waadoo o blangjk afdlng kkljk oudhdn nva vóó d Hvomng b o haa ch kwam, koo dooda dz van ng onblangjk zakn n doubln gzuvd wd.

8 n m ka d D nh nd gp n o nb j d j u h 142 aanwnsn nh afgloopn jaa boffn, doo h sds voogz ondzok van pn, voonamljk d ouds afdlng van h Musum. consvao wdom glgnhd n Bj d bschjvng van mng voowp had d olchng schjvn, d d ljsn van aanwnsn n d Vslag sds o wnschappljk hulpbonnn van goo waad maak. Van d nuw voowpn vdnn zk n afzondljk vmldng n vsd goudn vngng u d I2 d of I3 d uw, n zlvn nklbl u h nd d 6 d - n vooal n vguld zlvn bk h u bgn d / d uw, d doo wjln Jh. M. F. J. J. van Eysnga aan h Musum gschonkn s, bwondn numm bspokn plaawk»ank Ndlandsch Goud- n Zlvwk". Nog wod mldng gmaak n va ksj m achvala, da vdwaald s wa ond h fonds d ugavn nh va Gnooschap, a s n nda gsod zjn, hans z goo doozn vul m sukkn, bjna all van saaschljk!! aad. Wj mnn da dz sukkn zch k oo hans no dwaalwg bvndn n s Po- husgkomn zulln zjn, wann z musum n h vncaal Achf hun nd hbbn gdaan. C u d Monumnn. Is ov Gos n zjn Hoofdkk. Rds gumn jd bkoop s don lus ng bjzond- lch don bl d hdn omn d sad Gos n ha hoofdkk h s zn, vschllnd omsandghdn ch hbbn on voonmn n uvo bngn. - s l Ton wj n h pas vcloopcn jaa n d glgnhd wan, nad m dz laas knns makn, kwam ons plaas n ccula ond oogn, waau blk, da zch n Commss g vomd had m h dol d goo of S. Maa-Magdalnakk Gos saun; hans, un nm pogngn n h wk sl, om h schoons kkljk bouwwk ond Zlands monumnn n zjn oudn lus hslln, n kunswk, da voo vl monumnn n on vadland n bhof ond don, hans achn wj h oognblk gkomn, waaop n bschjvng d kk d ms blangsllng za wkkn kunslvndn lz d bg zal don onsaan, m d ask gbouw d mddluwn van m nabj knns makn.

9 o n d n P P h nd va 143 j s Bj h aadplgn d vschllnd bonnn kgn wj d ovugng, da kk gno vl val md dln, no gda n of n voldond bknd s; op achconsch gbd s d oogs zlfs hl schaal, daa db konkschjvs n dz ma zoo god als ns gvondn wod n all bsaand ggvns bovndn n d vschllnd wkn vl vspd zjn. Wj hbbn n on dol gsld, d bsaand hsosch bjzondhdn m h sulaa onz ondzokngn n sud ghl vwkn; moch onz abd d godkung wgdagn van dn lz van d Bulln, dan zulln wj umschoos voo onz mo bloond zjn, ovugd, da wj n alln m lch hbbn don schjnn op d gschdns van dn bouw n van osand d kk, maa vns naa hm, wn d gschdns d Hollandsch achcuu ha gaa, m dz pnnvuch gn ondns bwzn hbbn. Zlands monumnn zjn aljk. Kunnn Slus, V, Tholn, Bouwshavn n Mddlbug bogn po hunn aadhuzn,sgnomd plaas osch ph o ouds, laasgnomd f op h schoons, kan Zkz omn op zjnn kkon, Aadnbug, Tholn, Bouwshavn, Huls n Gos daangn kunnn paln m hunn kkgbouwn, waavan h schp n h ansp d Aadnbugsch kk als h ouds, d goo kk Gos als d schoons n fjns gdalld bknd saa. Smallgang zg mms ds n zjn Conjk van Zland a g- 7da 53»d-gljk Kk noch n va goo, noch nva»dooluchgh n Zland nauwljks sn s." Doch lan j w alvons ov gaan o d gschdns d kk, ng gln wjdn aan h land Zud-Bvland n h algmn n d sad Gos, waan ons bdhus glgn s, m n f - bjzond. Gos s d ng nog ovgblvn sad n Zud-Bvland; d and h Rms- o Rommswal. In 1530 wd h gdl bwsn lsk, h gdl dus waan Gos lg, doo n goon vlod *gnund" doch wd»gcouv," maa Zud-Bvland n oosn nva lsk, waan d sad Rmswal lag, sm vl dopn -»gnund" gblvn n bsaa dhalv n m. Smallgang gf n vhaal w, gschvn doo nn j won nva Rmswal, waan dz vj uvog d ovsoomng van 14 Janua n 15 Fbua 1551 mddl n vd h bkn n omvalln van d hujsn, zoukn, poon, sadjnjs n d Godshujsn bschjf n dn som van n 12 Janua Daabj maak gno h mldng nd va goon band, d anno 1558 zoo-

10 g n m h da na l m nd cdun, 144 dang gwod hf,, da bjnas h vd pa van d Zoukn n Zohujsn m al gn da nn was, s vban. Op 15 Fbua 1561 wd Rmswal wdom doo wavlodn gsd, zooda d ms nuw gmaak wakno ' o vlon gngn. D sad s dhalv bnnn h jdsvloop van 12 jan zs maln doo ovsoomngn n éénmaal doo band vnld n vwos. In 1564 zond zj n qus aan d Hoogmognd San, waaop d van Rmswal -»nh kgn,»da zj ha zlv oudn hlpn, alsoo zj bs kondn." Sd 1574 s d sad Rmswalc ghl onmanld, daa zj nauwcnood dn omvang van n amljk dop had ovghoudn. In 1631 had zj vnwl nog n baljuw n bugms, doch n 1634 wd op las van d Hoogmognd San van Zland,»na anslag van bljn, h sfhus, nd v koopng van sa-»snn, nd ands, nd, om n n woo alls sggn, d fuva s ghoudn. Van dn ghln bol van ds j (s soo»blo]'nd sad wdn suv gmak, ngng pondn goon»vlans, nd d schllngn; wlk ond d bjpf-»n, zj7 vdl gwodn. Soo da ook ds sad nsolvn s ^gsovn." D ovgblvn sad Gos onln volgns Boxhon haa naam aan n scho, waaop zch jds vl ganzn ndzn. Smallgang sva n mnng, da, aangzn Gos nd Oud- Dnsch n -Nddusch aal n gansch wlg, vuchba aad bkn, dz sad, n n zoodang landouwc glgn, haa naam daaaan koo onlnd hf. Andn bngn n hnnng, da achs uw n h on nog wng bvolk Zud-Bvland n v soomd, d d *Gosaha' ghn wd. Aan dn soom was n Vlla of ndzng gbouwd. Sond d bnamng Gosaha n vband oud»gf>s" (soom), nda laa h zch d vklan, vog schjvn n ko» Goss", zooals nkl maln vookom. Dz bjvogng van h woodj»" vsk ons n d mnng, d wj gaan voo n b lan van, maa hans voo ons h ms aannmljk s, da d naam Gos, voohn msal» Gos", afgld mo wodn van» Gosaha" n dhalv bkn»glgcn aan d v d Gosaha'\ In 1300 s wa Gos ds n dop, nh bz n va vsk slo naa wlks zud-ooszjd la S. d Maa-Magdalnakck gbouwd wd. Omsks h jaa 1350, ond d gng van Wllm van

11 n n Gos noch fdz j ha opn n vooan 145 s Bn, dn mn wl dn dolln Gaaf nom, vkg Gos vl hljk chn n pvlgën n wd van lvld m n m bmmd. D konkschjv Johan Rjgsbg vog haan nog o, da h m walln, poon n vsn omslon wd, doch Smallgang nom d ^onwaachg"', daa d s ond Vouw Jacoba* s gschd. In 1406 nog n dop gnomd, vkg Gos spodg daana sadschn, doch wa on gno n doo walln ngslon. In 1417 vkjg Gos van Jacoba van Bn n vj jaama k, d aanvng»op dn achsn dag h van ons Lv Vouwn Assump n d ach dagn dm." Dz mak, waa voonamljk handwk, gsodn, gvfd gmngd laknn wdn aangvod n vhandld, was wlda n d duks bzoch. In hzlfd jaa vgun Vomv Jacoba nva Bn»dn»van d o o lggnd om all ongmak»voo "komn ha sad mogn vsn." Smallgang nm dz ookond n zjn wk op n vog aan o, da d pvlg wd ^ggvn n dn Hag upn n f n wnchsn dach n Novmb, n ja ons H n, dujsn»v hond nd svnhn. End had n ood zgl uhangnd»m dubbln s." In 1417 wd Gos dus m walln n vsn omgvn. Afgaand op d pach n goo d kk, d dsjds n aanbouw was, komn wj o dé gvolgkkng, da d plaas n onbdudnd mo gws zjn. Imms, wa d sad n z wlvand, o gn schoon okoms voo zch, nzo um noo n d bouw n o zo goo n faa kk hbbn aangdufd. Na dz nldng omn nd oospong, h onsaan nd onwkklng d sad, kunnn wj ovgaan o ons hoofddol, nl. d bschjvng n gschdns van d S. Maa-Magdalnakk van Gos, nog hdn n dag h onovoffn monumn van sad l l a povnc; d lz za zch ch mngmaal m gssngn mon vdn slln, daa d konkschjvs onz wgghd maa dkwjls luslln. gschdns d Zoo zg Pccad daaomn (Bjzondhdn du sad Gos, 1865), da m h bvmd, da Smallgang, Gossnaa nva omn d gboo, ozo kag sm gschdns zjn gboosad. zjn mddlngn j Mog mn d ook al oschjvn aan zjn onpajdghd, d sad, naa wlk ozo h goo vplchngn had, h md voo zjn wk zoo jkljk bloond, moch wl op cn m uvog bschjvng aanspaak makn. Smallgang, h gdocod g-

12 o d h aadhus n va al s H s 7va nd n fj? h ga wa Bjna nm. Sd d ha D sj gh no m g pd nom - oo h 146 ngsld '), nam d aak op zch, om h wk zjn voogangs aan vulln n vbn. M dan w ook had hj ogang vzamlng d ookondn, on g n no goon gal po aanwzg. E ns m nda zjn voogangs : d hhalng van h bknd, h afschf van nkl kun n..... n vl m. Inddaad, onz sad wssld wng blangjks n voo d goo opoffng, d zj zch goos. H sdljk bsuu had ngknd voo 21 xmplan, waaschjnljk voo d d bsuuds één. D.ugv gws vhugd zch ov dz vjgvghd, d vang n d kosbaahd van h wk bjna vkwsnd kon gnomd wodn, maa d am sad ok aan h kos nd ; haa schaks baald, d xmplan gngn n bjzond bblohkn ov, (h g ma h n vzwgn wodn) ndn onlangs nd gnwoodg bsuuds gn xmplaa n gschnk dg - ha gvn, dan wa n onz Gmn-bblohk d plaas, voo dz konk bsmd, ldg gblvn. och husch l god magsaa van h jaa 1679 n bdold. Maa hj kon ook n voozn, da saakundg bongn n la jdn nvlod zoudn hbbn pd no nhoud nh va achf Ho hoog d ngnomnhd - van h bsuu nm d abd nva dszlfs mdld was, ng ka nogzaam hu bljkn, da h vn blfd als dankbaa dn schjv n mva nso hondd guldn olgd, mo koopn. daavoo n chn Ialaanschcn Malvsj In n nalzng n hzlfd wk zg Pccad, da dn opgmk wodn, da Smallgang n wd dl bwk hf, waan vmodljk m bjzondhdn vookwamn. Volgns l a»d Ru" s dz sud doo onachzaamhd a n ds schjvs dood loo ggaan, ofschoon h wk ds goondls volood was. Smallgang gf dan ook zoo wng blangjks omn d kk, da wj zjn konjk gus van onz schjfafl kunnn vwjdn non s bpaln mon d o schaasch mddlngn d wng and schjvs. onmogljk m ng zkhd n d jd d schng vas slln, daa ds nd 14 uw h oosljk dl d 1) In d «Nhalnna", jaabokj voo Zuwsch gschdns n ln, Mddlbug 1849 vndn jp ow bladz. 3 hand va Wnd h volgnd: Smallgang wd gbon Gos, zoo h mj vookom usschn d jan 1620 n 1625, gng n 1638 naa d Hoogschool Uch n 1647 wa daa. Hj schjn noo o ng opnba bkkng bvodd zjn, zlfs s gn spoo j da h mm d pakjk s al advokaa hf ugofnd. Msschn sj wa h n ns zoodang gpomovd, wan h vdn opmkng, j da h zjn vad nom «doco n d bd gn n zch zlv nvoudg bl «chsgld".

13 op d d E. B Swalu naa nd. H Maa-Magdalna mh pd o nd H 147 j s. kk aanwzg was. Vooopsllnd d mm ag onwkklng n sad n d langzam vmdng ha hulpbonnn, lnd vl ampn n moljkhdn, waamd Gos wosln hf ghad, lg h voo d hand, da zulk n kolossaal gbouw n po ns n ko wodn gsch. n M schjn ch nva sond af n h aa plan hbbn ghad, o gnwoodg schaal n chn, n langzamhand m d voloong zjn vooggaan. B ha schng dwa kk aa Maa-Magdalna ogwjd n wd nva jd o jd m ng voochn bgfgd. Rds dn 22 n Jul 1407 schonk Hog Albch ng pvlgs aan d Lv Vouw Kapl n dz sad, wlk voohn d sadsbdags bzn haddn. Dn 23 n Jul 1410 bloofd Jacobus Rdd, Bsschop van Hbon, n zjn hodanghd van Vcas van dn Uchschn Bsschop, goo aflan aan dgnn, d dz kk op zk jdn zoudn bzokn n aan haa s lgan. En h wod ons dudljk, da ook hdoo d voloong n zs bvodd wd, daa n d 8 n Jul 1423 d ngwjd wd. kk plchg doo nd Vcas Pccad schjf vd, da on nh aa wsljk nd n on mo gsaan hbbn, waavan ch ngns ngl afbldng gvondn wod. H gbouw was aan da gdl wl n zoo goo als hans, maa och zk m dan goo gnog voo dn omvang d gmn. U zjn nalzng komn wj wn, da Bsschop Mahas op dn 8 sn Jun 1423 dn on m h achs gdl d kk aan dn Almachgn God, j Godband Maa hf ogwjd, waau h conclud, da h achs gdl nd va gbouw, d.. h wsljk dl, bnvns d on, d on- s maals aanwzg was, h laas gbouwd, m m gond, omda d dl sds d nuw kk hf ghn, n gnsllng m h vog gbouwd oosljk gdl, da sds als d oud kk bknd hf gsaan. (D Gosch kk, Bladz Zuwsch Volksalmanak van 1844) gf ongv n gljk lzng, sl m van d Aa dn daum d nwjdng op 18 Jun 1423 n gnsllng m Pccad, d 18 Jul of 8 Jun 1423 vmld. Bd schjvs smmn ovn, da d kk wd ogwjd aan dn Almachgn God, d Godband mod Maa.n aan d H. Maa-Magdalna, wjl Pccad van mnng s, da slchs h achs ogwjd. gdl d kk aan dz d psonn wd D laas-kom s on ch wjflachg voo; mms kkn wdn mmaln aan w of m Hlgn gljk ogwjd,

14 h na h schp n da naa nd s nd s. aod sva n h d 14$ d Hlg vkg nda doogaans zjn gn hoofdkapl, doch nmm hoodn j w aan n gwagn n va Hlg wd opgdagn. gdl n kk, da j l Bj d bschjvng van h plan komn wj hop ug n zulln n da achn d nad naa oonn. D bouwan d kk bgn d I5 uw, daangn, alhowl n va dagknnd, voon d bouwvomn van h nd d I5 of bgn d 6 uw. M ho wng nauwgzhd sommg schjvs mngmaal wk gaan, oon on schjv nd va»tgnwoodgn Saa van Zland", d mld, da m dn aanbouw d kk n laas d $ uw n aanvang wd gmaak, wjl z ko 1505 volood was. En daabj gplaas noo lud gw no»oud Noulnbok m 1449 bgnnnd". Wj slln ons d schng n dn bouw d kk volgnd wjz voo : Op h nd d I4 uw wd bslon n goo kk bouwn; daa d sdn, vooal dsjds, po lkand najvg wan n ondlng md n o vooang sdn, mos dz kk van dn aad zjn, da zj al ha zuskkn n pach n goo zou ovvlugln. D plaas wd aangdud, ds was mn o ovnsmmng gkomn aan w d kk zou wodn ogwjd. Zooals ch mmaln bj blangjk bouwwkn plaas vnd, s h voo dn bouw bnoodgd kapaal n ghl aanwzg f gws, o bsondn and oozakn, nd d bouwms dwongn, h wk bj gdln voloon. Rgl s, da m h koo h s wod aangvangn, omda gdl n da ds d dnsn kunnn vch wodn, ondwjl m dn vdn bouw wod vooggaan. Nog hdn n dag kom h vaak voo, da op dz wjz kkn o sand komn; dnkn wj slchs aan d H. Wllboduskk nd aa Amsl Vondlskk, bdn Amsdam, j s wlk ook n gdln, m h koo aanvangnd, gbouwd zjn; hnnn wj ons slchs h koo d nuw R. K. Kahdaal Haalm, hwlk nog sds op zjn vd aangnznd dln wach. Zooals w bovn zdn, wd h du koo d Gossch Kk h s aangvangn, hgn bljk u ons sumé d vschllnd schjvs. Bovndn wkljkhd z dudljk waa nmn bj n aandachg bschouwng n va d koo- nd anspmuu plaas, waa dz bjnkomn. Imms, wan koo n ansp gljk gbouwd, dan zoudn d snvogn wapas nnloopn; nu ch h gnovg-

15 d va n aa nd d h Ho d H j sa n kon s oo 149 s sld h h gval s, s d voo dn vakman n dudljk bwjs, da bd dln op afzondljk jdsppn gbouwd zjn. Na d voloong- nva h koo wd d wszjd jdljk doo nn muu afgslon, jus plaas, waa d gnwoodg muu d wandlkk n pkkk van lkand schd; hov la gno ng bjzondhdn. In h koo nko on du ds dns gdaan wodn, wjl ogang doo n jdljk opnng gschdd. In h bgn d 15'' uw was h koo dhalv volood n kon m dn bouw d anspn n bgn gmaak wodn. D vklaa ons h f, da n 1407 ds ng voochn kondn vlnd wodn aan d Lv Vouw Kapl n d Gossch kk, ngnsaand dz laas nog n ghl volood was. Als dd n laas gdl kwam h schp nd on naa d bu. Wj spkn h nauuljk van h oosponkljk schp, da doo h vuu s vnld, daa j w bovn ds zdn, da d dagkn; bovndn wod d dudljk, omda j w spkn van n schp m nn on, wjl dz aan h gnwoodg schp onbk. schp m dn on hbbn ugzn onbknd, daa gn nkl knng van vóó dn band, noch ng ggvns n d achvn ons lch homn vschaffn. 1 ).' Wj wn ch, da h schp vjf bukn hf ghad m nood- n zudzjd n j kaplln. D jus bd kan wodn afgld, daa aan d wszjd anspn d lng n va h spon d zjbukmun gno oosponkljk schp s n zchbaa zjn. D bpaln, doch d mo blangjk goo gws zjn dan h gnwoodg, n mnsns vn faa, wa ook Smallgang n zjn Konk mog bwn. schjf n.l.:»fs k oo vsn n m goo Kk, dwlk»m dn j a 1618 afgband, n n dn j a 1621 ghl wdom»o goo kosn d nwoondn (als hbbnd gkos n of w»n wng dus n pondn Vlams) u d gmn bus vl goo»n hljk ofgbouw s." Bj E. B. Swalu vndn wj d laas woodn van Smallgang, n.l. da" zj vl goo n hljk hbouwd s, ug; ook 1) nd I vzamlng»zlanda Illusaa" nh va Zuwsch Gnooschap d Wnschappn Mddlbug zjn ng plagondn d Sad Gos van vóó Mogljk s op n dz plannn d kk zoodang aanggvn, da daaop h aanal avés van vband gdl n d bhulp d sand n va d bsaand opmngn d on gaan. nd I oal lng d gval um zo kk, vóó nd band, zjn bpaln.

16 n 0. M 6 lang s h al n h Pccad s d dl n ozo mnng ogdaan, da h goo wa hudg. pmv wsljk - g Doch bj nad bschouwng consan wj, da Smallgang van ovdjvng n val vj pln, daa hj h do vookomn, alsof d gansch kk vbandd ;h lg voo d hand, da bd schjvs, afgaand op dz laas znsnd van bovnsaand caa, n d vondsllng vkn, da h pmv Plagond, 2. Aanbouw nva Blndnd 8 gbouwn. 3. Conssokam Aanbouw nva Poaal.. Poaal. n 5. Sovnhus. 12. Cachskam Opn plaas. 13. Opn plaas Oosponkljk mun (hans vdwnn). schp kln afmngn mo ghad hbbn dan h gnwoodg, hgn oaal onaannmljk s. Lan wj hans aanvangn m n m mnuus bschjvng d kk. Zj lg goënd, hf n bsaa u mddlschp mddn gondplan n d kusvom, n daaop saand nood- n zudansp van 48 M. lng. D

17 d aa nd h. n H H D buns D nh 4M. 2 lang nh aa mddlschp avés, n2 6M. bd.; ua. n s, j j s. j. s j bd van h mddlschp s 8,50 M., d van h ansp wsn nh va ansp glgn mddlschp 8,20 M nwndg 25 M. lang, bsaa u 5 avés n hf aan wszjdn w zjbukn; d gnzn zjn 4,50 M. d buns 2,80 M. bd. D gdl (dand van ) s dus vjfbukg; voll bnnnwksch bd bdaag 25,75. Zooals w ds hbbn boogd, was d dl d kk jds ugvod op n goo bd, n.l. 36,50 M. H hf on 5 bukn gld m nood- n zudzjd n kaplln. Elk kapl wa 3,30 M bd b 4,60 M lang. H 48 M. lang nod- n zudansp schd h koo van h schp. koo hf n gljk ndlng wa hoofd- n zjbukn aangaa al h schp; h hf 5 doch d vjfd db s m kooafslung bd n da ovg n 4,25 M. d and avés. 6,25, M. gn zjbuk n ka n s al zoodang bschouwd wodn, daa dz om d w avés doo n muu wod afgslon, waadoo glgnhd o h wd vkgn. plaasn n va alaa l a, Was op lk afschdng d avés n muu n dn zjbuk aangbach, dan had mn kaplln vkgn, zooals mn d aanf nd hoofdkkn Zuphn, Hadwjk, Huls dz ch mdo w avés vookom, hbbn dz umn of kaplln, naa nzm nomn wl, dzlfd bd doch d dubbl lng. Zj zjn nu 2,60 M. bd bj n lng van 8,o--8,6o n M. wodn doo w kusgwlvn n haa schdndn gaaboog gdk. H aanbngn van kaplln n dz bdudnd kk s z bgjpljk, daa d sad wlvand was, n vl gldn ld, d d n d paochkk hunn woonplaas hun gn kaplln n alan bzan, ogwjd aan hun paoonhlg. afslung va koo - g schd p o n gnaadg, ns on vadland n m n bunland hoogs zldn vookomnd wjz. Om d aan oonn vgunn mn ons n ko afwjkng van onz bschjvng. Wj vndn w.. w. n Ndland n ook n h bunland md kkn m gljk koondlng, n. 1. hoofdbuk, zjbukn n kaplln zooals nd kk Gos, doch oval, waa wj dz ndlng aanffn, bjv. aan d S. Janskk 's-hognbosch, d Domkk Uch, d S. Walbugskk Zuphn, d Bovnkk Kampn, d Svnskk Njmgn, d O. L.

18 d d n Bouwshavn, nd. H Maagd, D sn aa d zudzjd, va nh snh va 152. j j Vouwkk Dodch, d kkn Oosho, Bouwshavn, Huls, Hadwjk, n slaa nh m wk»gschch d Achcu n D vo Wlhlm Lübk" opn, nda vnd n m dz gondplanvomn b nalln, oval dan, waa w dz ndlng vndn, wod d kooafslung op d volgnd wjz o sand gbach. H mddlschp wod doo n halvn vlhok afgslon, d zjbuk loop om dn halvn vlhok ond, omslu hm, vom n kooomgang, msal m n gljk aanal hokn, dkwjls ook m md. Op d bunwandn van dn kooomgang zjn kaplln aangbach, soms vjsaand als n d kkn Ooscho doch msal aanngslon; soms zjn d kaplln chhokvomg zooals n d kkn Kampn, Zuphn, Hadwjk n Ooscho, doch msal hbbn jd nz vlhokvom zooals n d kkn 's Hcognbosch, Uch, Huls, Njmgn, Dodch n Bouwshavn. H goo aanal voobldn van kkn m n dgljk afslung n h aa oosn sh bs bwjs, da dz man nva afslun d ms gbukljk s bj blangjk kkgbouwn. Wl-. nu, h plan d Gossch kk wjk ghl nva d sysm af H wod h mddlschp doo vjf zjdn van n nhok afgslon; d zjbuk vbnd zch m d kapl, zoowl aan d nood- al zooda n aa wszjdn ongv dzlfd bd vkgn wod al mddlschp, waadoo d glgnhd onsaa, m n o noodn n zudn nva kooafslung nh va bngn. mddlschp n dgljk afslung n aa kk vkjg daadoo d vn goo. 8M bd absdn, waavan d mddlschp nauuljk hoog. s Waaschjnljk zjn dz vn goo kooafslungn aangbach m h dol aldaa d hoofdalan aan bngn, ogwjd aa. dh Maa-Magdalna nd Almachgn God, aan w, d kk was ogwjd. Bj gbk van nn bn gond, waaom h koo m d gljk absdn wd afgslon, bljvn wj onz hypohs als ms waaschjnljk handhavn. Vaag mn ons nu, aan wlk sysm van afslung wj d vooku gvn, dan mon wj volmondg bknnn, da d doo ons s gnomd, ouwns ook d ms gvolgd mhod, ons h ms olach. Imms n kooafslung, waadoo h mddlschp doo nn kooomgang wod omslon, s oozaak da d afslungsmuu nh va koo po kolommn kom usn, zooda vschllnd m of mnd schoon achconsch dln doo d opnngn kunnn gzn wodn; n wann daanbovn nog n kaplln-

19 s D 153 j kans aanwzg s, zal hdoo h schoon pspcf van h ghl n wng vhoogd wodn. alls sb n kooafslung, zooals h Gos gvolgd s, n aanwzg, daa d afslungsmun d ndmun zjn. Voln js on w m o d s vmld wjz naf - va slun aangokkn, k oo omda n aa d bunzjdn doo h D Kk ^/dn van h Zud-Oosn. aanbngn n va schaagbogn m splng nka vkgn wodn, wj mogn nochhans dz wjz van afslun n als mnd glukkg gslaagd bschouwn. Wj vndn z ng n haa soo n d moljkhd daadoo gnaadg opglos; doo d n d afslungshokn aanwzg bbn, doo d dp vnss n doo d daaond aangbach nssn voldond splng n afwsslng vkgn.

20 da du s n D gwlvn n h k n da aa d oo 154 s Aan d bunzjd ch d glgnhd bnomn, mo shaagbogn aan bngn; d oplossng s ch van dn aad, j da z voo vl afslungn m don. shaagbogn n bhof ond Aan d zudzjd van h koo, gn d ooszjd van h zudansp s d conssokam, d oosponkljk sacsj. D confon zjn daa aan d bnnnzjd gplaas, hunn assn lggn ongv n h mddn usschn d anspconfon; zj zjn doo bogn m lkand vbondn. Doo nu gwlfbbn makn van d consso-confon naa d gnov lggnd ansp-confon wodn lkns dhokg vldn vkgn, d doo n gwlf, usnd op d bbn, zjn afgdk. Aan dzlfd zjd nh va koo, gnznd ndaa conssokam, vnd mn n ngang m poaal n n sovnhus, bd doo kusgwlvn, po bbn usnd, gdk. Om d bschjvng van h plan voloon, dn nog vmld wodn, da zch aan d ooszjd van h nood- n zudansp, w apons bvndn, ldnd naa d dakn van koo, ansp n mddlschp, noodn zudmuu van h schp, gnznd aan dn wsgvl n dzn vns flanknd, w apons aanwzg zjn, d ogang vschaffn o d dakn d zjbukn. Ejds was h mddlschp n h ansp voozn van n zjbukn n kusgwlvn jk sgwlf; d kaplln wan m afgdk. Thans vnd mn d sgwlf nog n h kusvlak van h schp n ansp mddlschp n oosn daavan; d kusgwlvn zjn g no h ansp. aanwzg n h wan jn d b ugvod, doch jn d b band n n n wd hsld. gdl n oosn nva oosponkljkn bouw oval 1618 zjn j z gdlljk ngso D kk kan n haa lng n ovzn wodn, dooda n oosn n h va ansp n muu s aangbach, d oozaak, s ha schoon vhoudngn n o haa ch komn. js Z doo dzn muu n w dln gspls, waavan h oosljk gwlfd, h wsljk dl op één vak na ongwlfd s. In h oosljk dl wod d dns waagnomn, waaom d hans d pkkk gnomd wod, h wsljk lg onbnu h udn wandlkk. Onbnu s ch n h wood,maa d buns zjbukn doo schon zjn afgschdn n voo bgng n va maaal n bandspu gbuk wodn. D kk hf d goo, dubbl ngangn voo h publk,

21 E n vd Op d D n9m n. 1. n n h nood- n n n h zudansp, wjl d dd n dn wsgvl s glgn. ngang voo pacul gbuk lg naas d conssokam. Makn wj hans n wandlng doo h kkgbouw, dan zn wj, da bj dn bouw h algmn gbukljk sysm gvolgd s. zoognaamd Wandlkk. Vj slank kolommn, nva bazmnn n kapln voozn, mddl- waaop jk gpofld spaabogn usn, schdn h schp nd va zjbukn. assn d kolommn n bovn d kapln zjn n dn muu van bazmnn n 3 / 4 cklvomg kolonnccn aangbach, voozn kapln, waaop hoog. vabovn

22 va ka n all da 10cM. voouspngnd D D ow j o oval np 7M. o1 hoog g nh aa d 156 dn kckvlo d gwlfbbn aanvangn. H slu d kkum op 23 M. hoog af. jk sgwlf Tusschn d kolonnn zjn s du vakkn onsaan, p od. 12 M hoog n balkon n jk gpofld n van n acng voozn vns bvan.. s f In h mddlschp n n h ansp zjn zamn 36 zulk vakkn, waavan slchs néé ghl volood s Vóó lk balkon s nl. d balusad wgglan (d aanvangssukkn zjn ch aanwzg) n vnns d acng nd ond- o llpsboog, v/lk h balkon dk, achwg gblvn. D vd av aan d noodzjd n h koo s ch volood; dz s alln daaom afgwk, om dn jdgnoon don zn, ho lusjk d kk nwndg zou ugzn hbbn, wa n d gdachn n bouwms d uvo lggn. mddln vschaf, zjn gnal j Bovndn lvn no koo n ansp onbknd bun-balusadn h bwjs, da gldgbk nd b bouw hf voogzn, of da oozakn van andn aad dn bouwms d handn gbondn hbbn. In d kooafslung ch s wl d balusad, doch n d acng ond d bogn ugvod. v kolommn, wlk n vband saan dm mun, d d kaplln van lkand schdn, zjn aanglgd voo achhokg pjls ; '/ 2 M. bovn dn vlo hf mn d plan lan van n s h wk m ond kolommn vvolgd. In d wandlkk onbkn, zooals j w ds zdn, péé no ; j z gwlvn lds zn dw houn kap. D mun van d mddlschp zjn zoo god n hamon, zjn zoo één n sjl m d mun van h mddlschp n h koo, wj, zulks n b*wsn, zoudn wjfln n aa hbouw n Om h koogdl uwndg nauwkug kunnn opnmn, s mn vplch n n op d pacul woonhuzn doo dngn, daa d kooafslungn a n 1578 ghl ombouwd zjn. Wj vndn n d muuvakkn jk gpofld dchgmsld vnss, pd o hokn daavan zwa confon m jk spsboogvomg gdk nssn, waanaas kln pnakls. confon onwkkln zch fosch n ovhoksch pnakls, d op d hokn vbndngn mosn vomn usschn d waaschjnljk noo ugvod balusadn. Aan d zjkaplln van h koo zjn gn confon, doch plass. Dz zjn vsd m nssn, wlk gflankd wodn doo pnakls, all n, kug n fjn ugvod, hoofdzakljk p o bknd, daa d

23 d da h H D No gs p o H n g oo ' s n d d aa 157 nssn ondp bljkn, om bldn bvan n dhalv onlogsch zjn. D plass hbbn gn and vsng; op d afdkkng gpojcd balus- vang z gnaadg d adn ondlng mos vbndn. pnakl aan, d d kaplln nh aa koo nd kooafslungn (d nh va mddlschp slchs halvwg) zjn opgokkn n baksn m n um opassng van bandn n blokkn van nauusn, hgn dm schoon gpofld n va acngn voozn vnss n aangnamn nduk wgbng. dz wjz ugvod h bndngdl d ansp-zjmun, d nood- n zudmuu van h n wsn van h ansp glgn gdl n d ghl wsgvl. ovg, wa s vlak wk aangaa, vvaadgd n kln fomaa wn sn, wjl d van pofln voozn dln u goo blokkn bsaan. Z gnaadg n lgan zjn d zch alln aan h koo bvndnd schaagbogn Waa lds d dakn usschn d sunbn d schaagbogn zjn gplaas, dwjz da d goo om dn vo van dn s sunb lg, s h daangn h hoogs pun van h dak gn nd sunb aangbach. D wk oosponkljk; mms waljs, d vookom n d sunb, wlk kh da voo nwang bhod, nka hvan gugns aflggn.'h hf nm m dz consuc knng ghoudn, zooda d sunb n d schaagboog zch sag bovn kh da vhffn. En ongv gljk consuc z mn aan d aanglgd, doch noo ugvod sunbn n schaagbogn d S. Pancasof Hooglandsch Kk Ldn. Ghl ands vnwl s d osand aan d goo kk Dodch, waa oosponkljk n and consuc aanwzg was, doch waa doo onkund bj vandng d dakn aan d oos- n zudzjd van h koo n osand gschapn s, ovnkomnd m dn Gos. Aangzn ch d sunbn hop n bknd wan, gng d slankhd vlon n vkg n m onoogljkn osand, d schuwnd mo vandng op. Aan d Gossch kk s alls fjn gpofld, d man zjn all zoo jus bknd, da d us slankhd vkgn wod zond aan d sabl ko don. ms vallnd gvl nh va noodcanscp; d sukj achcuu s zoo nvoudg n vns zoo jk, ozo lgan n vns ozo slank n hamonsch nva ljnn, zjn wga n ghl Zland n vnd n slchs wng

24 o D p1 7M. o bovn 158 s. monumnn nva Ndland hmd n vgljkng kunnn dn. gvl cca 0M1 bd n hf p o kn hok w confon; d d voozjdn zjn o d saa doo gpofld nssn jk bhandld dan d zjconfon; zj onwkkln zch vd wldg n ovhoksch n vlakk pnakls n hoog nva M Gvl nh va nood-ansp. Tusschn d confon sn goo, jk gpofld, achdlg spsboogvns, hwlk n va n schoon acng s voozn. T vskng s n h mddn n waljs aangbach, usnd op spsboogjs, waadoo h vns n d hoog n wën s gdld. D dubbl ansp-ngangn wodn doo n gdl van d vnspofl llpsvomg ovoogd, wjl zch usschn d

25 h m n d H z jm d j, son af 0cM. na fd va n n 159 ngangn gn dn mddlpos n baldakjn bvnd m vosuk, waaop jds n hlgnbld gplaas was. gansch vnspofl vom bovn d ngangn n ond vns n spsboog, waavan pdo zch ombug kusblom ndg; doo zjn voospong vom hj als h wa n poaal. Vj hangnd acngn aan dn boog n vj acngn - n ozvom gplaas bovn d ngangn, 1 achmuu, vlnn h gvomd poaal nn goon jkdom. Bovn d poaal n ond h vns zjn nh vlngd d vnsposn snn sjln, d doo bogn ondlng vbondn zjn. Dooda dz sjln n bogn, u goo blokkn vvaadgd, g hl vj saan n d achgond u kln snn s samngsld, wod d schoonhd van h ghl n wng vhoogd. Op 24 M. hoog f mn n balusad aan, waaach zch d opgvl bvnd, d u kunsg gpofld nssn b- saa, m acngn n ljsn doosndn n m kolonn n pnakls vbondn ; op 34 M. s d op m n kus bkoond. j s s s? Bhalv d jkdom van h ghl daag nog h afwsslnd fomaa d w snn h zjn o bj, mh o schldachg nh va ghl glod b zn. Aan d wszjd van d noodansp zjn nog d, aan d ooszjd s nog één confo aanwzg, d vn jk bwk zjn dal noodgvl. H zudansp bd n on vl nvoudg nduk. Waaom och, vagn w jus d noodfon o zo jk bwk, waabj vglkn h zudansp slchs sfmodljk bdld Mogljk hf n m h don m n symbolsch bkns, wllch ook s jus dz gvl jk bhandld, omda hj aan d duks sadszjd glgn s, zooda hj h ms zou wodn opgmk D gvl, waavan wj hans spkn, hf z vl ovnkoms m d ansp-gvls d Hooglandsch Kk Ldn. Laasgnomd kk hf ch zjbukn naas d n bjzondhd, d Svnskk Njmgn nd anspn, S. Pskk Ldn (d zjbukn aan d ooszjd d anspn zjn h wl aanglgd, doch n n uvo gbach) gmn hf, n waavan ons n Ndland gn and voobld bknd. s Dooda zjbukn d ansp-gvls d Hooglandsch Kk flankn, wod h fon bd van afmngn. wj d Doch bschouwn wj d fagad afzondljk nood-ansp Gos. gvl nh va n vgljkn

26 Wa Oo kd. n1aa j s on b nd m k n d oo o aa k doo 6o zn jn? w da In plaas nva hokons gmaak, dd hokconfon, zooals Gos, zjn fagad vn hoog flankn. Ldn Naas n do spsboog n h va goo vns Ldn zjn acngn n h muuwk aangbach, d h vns n chhokg aanzn gvn ; bovndn ms h waljs po boogjs usnd, zooda h n d_ hoog n n wën gdld s. Ovgns zjn d bd gvls volkomn gljk aan lkand. Daa d Hooglandsch Kk Ldn volgns Fans n va Ms ds n 131? wd ngwjd, n lk gval oud s dan d Gossch Kk, saa h vas, da bouwms d Gossch Kk bj zjn onwpn dz kk n slchs voo oogn hf ghad, maa zlfs schsn n knngn van dn anspgvl mo gmaak hbbn, alvons hj h plan van dn noodanspgvl vassld En ondzok, doo ons ngsld, baam dz mnng n voll. s Wj vndn n bd kkn, po na, hzlfd goo jk pofl voo n d vns. H mms ondnkbaa, da goo n ng- wkkld, bjna dnk pofl n aa zoud hbbn kunnn opassn, zond da spl kwam. vns o En hf d Gossch bouwms h gkopd, dan mo zjn haan wodn ogvogd, j da h vl v- daadoo zjnn gvl faa hf ugvod nda Ldn zjn d ngangn ondboogvomg afgdk, bd hf, n dn Ldn. T n kln afwjkng ngang n voo h w vschllnd kkn hbj plagaa nh s j d poaalboog hf dcnzlfdn vom, waadoo usschn d ngangn n dn poaalboog wng um s ovgblvn, om n schoon acng naa bngn. T Gos hf d achc d bzwaa u dn wg gumd doo zjn ngangn llpsvomg oogn, wjl d poaalboog spsboogvomg s ghoudn, waadoo hj d glgnhd hf vkgn, n schoon ozcvomg acng bovn d ngangn plaasn. Is Ldn d M. lang mddlpos van h goo vns slch n plomp gpofld, Gos daangn s dz slank n fjn n va vomn. opgvl d Gossch kk jk bhandld. palm da Bj vgljkng kom d bouwms n h va nood-ansp Gos; zjn naam haddn wj gaag ggvn, doch s ons hlaas onbknd. H wsljk gdl d kk, h gdl dus, da zooals w bds mddldn, nva 1619 o 1621 gbouwd wd, s nvoudg bhandld.

27 o d va n h no g 3 d13 D jh b nd 4 4 vdlg vschllnd D zjbukn zjn gbouwd van bak- n bgsn, wjl d mun nh va nddlschp nva wn sn vvaadgd zjn. n Aa d gdl zjn schaagbogn, noch balusadn aangbach. D "wsgvl, d h schp n d zjbukn afslu, hf vschllnd lchgvnd vnss, waaond n goo achdlg aanwzg. s D confon zjn nva wn sn, h ovg s u bak- n bgsn opgokkn. D wsngang bljf n dn an d anspngangn, doch s bdudnd nvoudg. D kk bz 79 vnss, d als volg vdld zjn: In d kooafslungn f mn n ééndlg aan; van d 13 wdlg bvndn zch 5 n h bovngdl van d mddls kooafslung, wjl 4 zudkaplln d pkkk aanwzg zjn ddlg vnss zjn n 4 gal, vnss n d nood- n4 waavan nnd 2 wsgvl n 2 n dn nood- n zudmuu van h schp; zj gnzn aan dn wsgvl. D 44 vdlg zjn vspd ov d ghl ugskhd kk, hoofdzakljk ov d schp, n bovn n h schp n ansp, nood- n wjl 4 zudzjd d vjfdlg vnss uslund aangbach zjn nd n h koo. zjbukn bd av f Bovndn bvndn zch n d anspn n n dn wsgvl achdlg. Van dz vnss zjn d 11 koovnss doo dn aanbouw van huzn nh aa oosn d kk ghl o gdlljk dchgmsld. En wdlg vns n n d zudkaplln ondgng hzlfd lo bouwn d conssokam. En and vdlg, n h wsn van h zudansp aanwzg, hf zjn acng vlon. All ovg vnss hbbn gno hunn oosponkljk jk acngn n sn bhoudn, wjl bjna all amn hunn snn posn n houn sjln hbbn zn vandn. Vl dz vnsacngn voonn hzlfd paoon; zoo hbbn o. a. d 3 achdlg vnss gljk, d 4 vjfdlg w vschllnd ach vschllnd movn. D 4 ddlg vnss hbbn dzlfd acng, wjl wdlg d 6n n ééndlg 2 movn bzn, zooda um 20 vaën van knng n d acngn vndn zjn. D vschdnhd n uvong oon ons dudljk, bhalv d pach n dn jkdom d kk, dn goon jkdom van dën n d bkwaamhd d bouwmss, wjl j z Gohschn sjl nzjn lschool dnn naa ka alln, d nd bjzondhdn wlln bsudn. vns

28 Zkz h D gschvn nouln 1 62 Wj sppn h nogmaals aan, da h schp n 1618 vbandd n doo n nuw wd vvangn. In h sdljk achf Gos bvnd zch n gs, da als l daag: -frgjs d nd acan ghoudn nd ggs»bj d Scassn d Sad Gos nopnd dn njuwn opbouw >van d vband kck sand bnnn d Sad Gos bgnnnd *na dn 16 Spmbs n ' la ons Hn gs gf vl nuws omn nd hbouw d kk n wd s on wlwllnd doo Bugms n Whouds jdljk ogzondn; wj hbbn hu umschoos gpu n w, wa gvn nd va gschdns nd va voo onz lzs nva wdopbouw dagn blang gach nka wodn. Op dn n n Spmb 1618, zjnd n Dnsdag, bgng d Schalydck (ldkk) Hans Hncx Sz. d onvoozchghd n h mddaguu zjn vuu, hwlk hj noodg had voo h soldn d goo, onbhd lan saan, waadoo gn één uu ds namddags n band ubak, d h gansch dak m dn on bnnn dn jd van 3 un vd Dz band bpaald zch uslund o d kk, zooda gn nkl bug schad ld. Glukkg s wa h wnd zud-oos. wd sl nd Wng dagn von nog haddn hvg somn gwod n, wa on d band ugbokn, d jv d bugj, d m gbkkg bluschmddln wondn dd, om kk n omgvng voo d vnlnd kach nh va alvnd vuu vjwan, zou n hbbn kunnn ban ; h kosbaa monumn wa ddloos n poo d vlammn gwodn Thans ch wd slchs h dak n h wsljk dl m dn on n ooknd punn vandd. Ho mng kk n la jd was doo dzlfd oozaak n gljk lo bschon. Wj kunnn n nalan n gp don u d aljk voobldn. Zoo vbandd nd nach n6o p7 va Ocob 1832 doo onvoozchghd ns loodgs d faa,s. Lvns-Monskk pn ;od 3 C ' U Augusus 1838 ondgng d Goo Kk Hoon doo odon ns loodgs hzlfd lo. In 1895 volgd d Kk Schagn, op 5 Ocob 1898 d Kk Sad a/h Hangvl n n 1901 wd d kk Mons n poo van ok- vnlnd clmn jl ;b a looz loodg d ug hoofdol. dz bdhuzn vvuld d D ldkk Hans Hncx, n bug d sad Gos, mo n zoo hl jong m gws zjn; wj lzn n.l. da hj 40 jan

29 n d H s al h 103 gldn n d maandn Spmb n Oob van h jaa 1578 dgnn was, d dzlfd kk hf hlpn vnln, on d opnba Exc van d Rlg vandd. f... " Na n d band dga ovhd nd kkmss las, mh o pun don opumn n h lood n h jz n voodl d kk op bgn, vd da h koo, alwaa d gwlvn nog aanwzg wan, m houdln uzo wodn blgd bhodng van h gwlf. Dsjds wan M. Davd Vnssus n Wllm Msz Dywgn Bugmss, Conls Anhonsz. Osswad, Adan Huyssn, Anhon d W, Jacob Boon, Conls Mann, Hyonmus Gywa, M Gad Comom, MHyonmus Smalgang, Doco n d Mdcjn, n Johan d Jong, Schpnn; wjl Kkmss wan Jan Clasz Back, Adan Huyssn, Doco Hyonmus Smallgang n Conls Fansz Evsdyck. D kkmss wdn doo d Magsan gmachgd, om naa Anwpn zn n aldaa ng bkwam fabyck m s op zokn, ldn d d wk zoudn komn bzchgn n d m d kkmss vd zoudn baadslagn omn n hbouw n d kosn daavan. gvolg hvan was, da Conls Fansz Evsdyck naa Anwpn gng, aldaa m ng psonn spak, d bzg wan aan n d bouw d Jzuïnkk, n kk d doo nd Pa Jzuï, F Agullon, wd ugvod usschn djan naa d plannn nva Rubns. Naa aanldng n va dz bspkng vschn nd 3 Dc Gos M. Macus Anonus, mmman, n M. Jan d Moljn, snhouw, d, na h wk bzchgd hbbn, vokkn n bloofdn m n bsk n bgoong zulln ugkn. Na h vk dz hn kwam n zk M. Pauwls j Rjck, wonnd Rans bun L, nd kkmss zjn dnsn aanbdn; h maak n god bsk n m pla fom (plagond) n bood aan h wk m dn on ghl volgns zjn plannn, m h ln dak, d spjks n h kln jzwk u von voo d somma van één n dg duznd guldn. Dz hbouw l za naa h oodl d kkmss p no bschdn vo onwopn zjn gws, afgaand pdo godgkud onwpn, d m n da dmaal zoovl hbbn gkos. Gnomd Pauwls d voo zjn bmongn nm h Rjck kg vjf fs z o wd mdgdld, da la sukkn gouds wk n h opnbaa zou wodn aanbsd, mn hm voo aanbvoln hld.

30 du sn " 8d Janua, E Op H Op n d sn Janua 1619 kwam d mmman. M Macus Anonus n va u Anwpn ug, m zch bngnd. P M Smds, mslaa, bdn bkwam mss n hun vak; zj bachn bskkn n modlln van nn on md n wldn d wk dnovnkomsg aannmn n uvon. Bugmss n Schpnn ln d kkmss m bd hn vd ondhandln n vondn god, da Conls Fansz Evsdjck m Danckac, dn mmman, m h gnomd bsk naa Mddlbug zoudn gaan, om aldaa ng bkwam mss aadplgn. Zj gngn dan ook daahn n kwamn wlda ug m d mddlng, da h bsk na n kln vandng was godgkud Zvn dagn a nd ovkoms d wd ond ldng n va d Anwpsch bouwmss, Bugms voonaams ngz- baadslaagd pd o mddln, wlk aangwnd mosn wodn, Vnssus n vgadng blgd, waabj d nn d sad Gos ugnoodgd wan; nm bjnkoms omn d s om h wk no god nd bngn. wd bslon mo voo n zk aanal jan, ng mposn (blasngn) hffn p o wjnn, bn n huzn, wjl vd wd godgvondn gn publk aanbsdng houdn, doch naa dz bouwldn h wk gunnn. dnzclfdn daum wd daana n ac opgmaak, waan Bugmss n Schpnn, aangzn d kk ghl uzo vvalln, al hn n wd voozn, nd acvn dns zjnd kkmss, n.l. Jan Clasz Back, Bugms dz sad, Adan Svn Hujsn, Doco Hyonmus Smallgang n Conls Fansz Evsdjck machgdn, om m Maco Anono, mmman, Jan ds Moljns, snhouw, P Smd n Ncolas Vl, mslaas, alln bugs n nwons d sad Anwpn, d ond- j handlngn omn nd hbouw d voozgd kk vd voo zn. Ook kgn zj machgng o aankoop van jz, lood, sn, hou, kop n all and maaln, bnoodgd voo h ondnmn wk. Dz ac, ondknd doo Con. Bun, had n zgl van gon was daaaan bvsgd. In h gs vndn w vvolgns d afschfn d vschllnd bskkn n wlln dz ns vluchg dooloopn. bsk n d va mmman laa n aa uvoghd nauwkughd ns wnschn ov. n f All houman wodn nauwkug aanggvn, k oo waa d houvbndngn m pn n ga, m vbogn andn, m nznkngn, m lasschn m o wauwnsn (zwaluwsaan) mon gschdn.

31 ma gj h da h n d n h nd D j n d p nd nva nda s d Al h knhou zal Babansch of Vlaamsch hou zjn, maa, ndn d aannm h zwa hou n u Baban kan bkkn, Wzlsch hou lvn, doch nda mo kl suk hou n paa dum zwaad wzn, waamd h Wzlsch hou n ach sond. Bhalv voo d kwal jh b ghl, ka Babanach fo houn on mo d bwjs glvd wod, Vlaamsch aan- nm zogn vóó d nuw dun n h hoog koo, d waaschjnljk doo dn band vnld wdn, ook dn hj zogn voo d dun n d poon d d kkgvls. Al dz dun mon nva wagnscho zjn n sljk gmaak wodn naa.sn nh va wk. Nog vschllnd vplchngn usn pd n o mmman. Zoo mos h houn on d klokkn nh splwk van dn sadhuson ovbngn, hj was vplch d fomln voo d mslaas lvn, d buggn makn pdo mobnn n d kk n nn bak of sol mmn, om d kk kunnn wn. En al d wk 'mos gmaak wodn n gnog nva hn, d doo d kkmss zoudn wodn aangwzn mh o wk po nmn. M. Macus Anhons, fabcm. Tmmman oanwpn, mna mmwk naa volgns zjn ngdnd bsk, voo d somma van zvnn duznd n vjfhondd guldn, o vg goon Vlaamsch h suk ;d ondknng nh va bsk dha plaas n h bg nd va goudn Luw, n8 d Janua 1619, nwa s gknd doo all daao vplch psonn. Daana volg nh gs h afschf n va bf, gch aan Mjn Hn d Gcommd Radn Admahj godonn n Zland, wod mo sdnd o Mddlbuch, vjsllng nva bnoodgd voo n d wod gscha. bf s wa blasng jn d b bouw d kk, p d o waan gvaagd nvo d maaln, um 100,000 guldn ondknd doo Vnssus, n Ja Clasz n B. d W. Wj vndn nog bj vmld, da hun vzok s ogsaan, doch da dg zal wodn ogzn, da usschn d maaln gn and godn vbogn wodn aangvod. s Al vndn j2 w 1 Fbua daum s s s Op dn 7 n Fbua, dus ongv n maand na d ondknng nh va s bsk, hf n dzlfd hbg d ondknng plaas n h va bsk d snhouws mslaas Bhalv doo d vplch psonn zjn dz gno ondknd doo Mjpu al gug n Honymus Guwad al Noas. U h bsk nd va snhouw zn wj, h da ghl

32 d n m E zjn H No g D d j nd b mva nd s - g 166 wsljk dl s vnuwd. Hj mo nl. lvn 12 plan m hunn bazmnn n kapln, zooals d n h kuswk vookomn. hans 6 1 plan j;w zulln ch la zn, da h bsk bknd sp4 owa bouw h vkg. avés, doch da aanvang nva dl 5 avés plan gwjzgd wd nh wsljk j f. D aannm mo zogn voo al d bogn op d kolommn dzlfd pofln, zooals gno z aanwzg zjn, n vns voo d aanvangssukkn d gwlvn, om la van daau kunnn wlvn. plan o kolommn zoudn zwaad nl 3 von kd wodn. Op lk kapl zal gplaas wodn n half plaakn m bazmn, kapl nh bgn d gwlfbbn, o suk af h gwlf kunnn aanvangn zooals nh aa and (oud) wk. In dn wsgvl s hj vplch n goo vns makn, gljk aan d d oud gvls. D mddlpos usschn d bd ngangn van h zudansp schjn doo dn band gbasn zjn, hj mo nl. n blauw Cocynsch sn vnuwd wodn. bsk gf nauwkug aan, waa vnss m posn n hanassn (acngn) aangbach mon wodn., wjl. s alln d bunzjd van wn sn bhof zjn. vschllnd ondgschk zakn wodn nd bsk bhandld, d hoofdzaak ch onbk; ngns snl aanggvn, wlk snsoo d snhouw n Ja Moljn vplch bukn. Hj nm h wk n aa voo d n wng duznd vjf hondd Kaolus guldns, o vg goon Vlaamsch h suk, baln n vschllnd mjnn. In condën n h bsk, waaop aanbsd h mslwk voo dn opbouw d vband kk Gos vndn wj, da aannms d fundngn mon aanvangn po dzlfd dp als d fundamnn d oud kk. Zj mogn daao d oud snn gbukn voo zoov zj dnsg kunnn zjn. Vschllnd man voo ha vsnjdngn zjn opggvn. Daa ngns ov n paal- of and houfundng gspokn wod, zn wj hu da d kk op vasn gond s aanglgd. D mslaas mon h wk zoodang aanlggn, da glgn jd zal kunnn gwlfd wodn. Mn hf dus wl d bdolng ghad d vog of laa zulln uvon, doch noo s mn daao ovggaan. H voozgd wk mo ugvod wodn n godn Hollandschn IJsslschn ondsn, bhalv h bunwk usschn

33 d n n m n d da d n aa H D D j. : a. oda mva n2 9 pondn nva nd j po f s wa 16; d spcklagn (bandn van nauusn), wan d zal u oodn Ldschn sn bsaan. Dodsch kalk n bgzand of Savl zjn d bsanddln, waau d kalkmol mos bsaan, n d vhoudng zal zjn: vjf zakkn kalk m één ka zand. Mn was l of w ovugd n va d ljkhd d aannms, o voodund god ozch, om vookomn da d zakkn succssvljk kln, dka daangn allngskns goo wd. sn, ud zo Indn d dc d aannms n zogdn voo god nwang nva lan don po hunn kosn. mslwk wd voo d somma n va wng duznd zs hondd guldns, o vg goon Vlaamsch h suk, aangnomn, doo P Smd n Ncolas Vl, ms mslaas Anwpn. In all dz bskkn s n akl nglasch, bhlznd, da d wkldn vj zulln zjn van dn accjns op d bn, wlk zj gdund h wk zulln dnkn, ngaand op dn Jul nh va jaa Ton d kkmss zoov gvodd wan, da wlda bouw nko wodn bgonnn, wan z bdach h vband gdl vooaf p o umn. H sloopn wd aanbsd n d gdln, n.l. d nood-, d zud- n d wszjd m dn on. Ond d voowaadn, waaop dz aanbsdng plaas had, a vndn w afbaak mo gschdn p o zoodang wjz, da d sn zoo mn mogljk bschadgd wod. sn mo n m bunwaas lan valln n daa, waa gwlvn zjn, s mn vplch, dusdang maagln nmn, bazmnn n zkn bhoudn bljvn. D aannm s vplch d fundamnn voo zjn gdl u bkn, po gavn nd snn, n schoongmaak zjn, op pun nh wjzn plaas ph o kkhof p o sapln; h doo mh aangnomn gdl lh jzamon vwjdn. Al h lood of jzwk, da hj moch vndn, dn hj bj d kk- s mss bngn, opda h bj h and kunn bwaad wodn. D aannms mon dc nh aa wk gaan, zooda alls n d volgnd wk afgbokn n opggavn; voo h schoonmakn d snn hbbn j dz daaopvolgnd 4 1dagn. voo- d n nakom, vbu n bo n2 0va schllngn dl d kk. Hj, d n D afbaak van d noodzjd hf Jan d Smd aangnomn voo 22 pondn Vlaamsch. afbaak n d va wsgvl on gschdd doo nja Jansz Capavn n Lnd Jacobsz Wads voo d aangnomn so 01 schllngn "Vlaamsch. 12