BULLETIN. Nederlandschen Oudheidkundigen Bond. Beschermvrouw H. M. de Koningin. December 1907.

Transcriptie

1 H D. 6 No f. M N BEETS, nd. C Hofd 8 Jaagang. BULLETIN Ndlandchn Oudhdkundgn Bond. Bchmvouw H. M. d Konngn. Dcmb Bulln nva d Nd. Oudh. Bond vchjn p o onbpaald jdn, n numm van één o d vl. Z numm vomn n dl. D pj p dl bdaag ƒ ldn n va d koloo. Bond n d copondnn onvangn h Bulln Ugv: JOHANNES MULLER, Amdam. Sukkn voo d dac zndn aan : M. J. C. OVERVOORDE, Planon 43, Ldn, vooz,. WD MARTIN, Emmaaa, 26 '-Gavnhag,. WD VOGELSANG, Uch o Joh. Vhulaa, 51 Amdam, ca. Offcl Bchn. M ngang van dn ngndn jaagang zal h Bulln n n goo fomaa vchjnn, m goo l n m jk llua, ovnkomg h blu ndva algmn vgadng Kampn n Jul 1.1. M d nuw wod d abonnmnpj o v guldn p jaa vhoogd. D ldn n copondnd ldn nd va Bond bljvn h Bulln op d oud voowaadn onvangn. Doo h buu van dn Bond blon om omk Fbua Amdam n bungwon ldnvgadng u chjvn, waa voolln gdaan zulln wodn o nkl n ngjpnd, doch wnchljk gblkn aunwjzgngn n waa vd ovnkomg d doo d H.H. Havkon n va Rjwjk d Goo gu wnchn. glgnhd zal baan o gdachnwlng ov ng ondwpn van algmn oudhdkundg blang.

2 h To. NH kk. Vd To copondnd ldn van dn Bond zjn doo h buu bnomd d H.H.: Pof. LD Bolk Amdam. A. A. van Rynbach, an bj d Rjkmonumnn-comm, Ogg, D. F Xav. Sm, Rjkachva '-Hognboch, Van Suchn van d Ha, bugm Hal, P. D. d Vo Zkz. H.H. ldn n bj vandng n va fj copondnd ldn wodn dngnd vzoch mo woonplaa ob onju opgav n d ldnlj hvan bch zndn aan dn ca van dn Bond, M. J. C. Ovvod Ldn. Saabgoong j j Voo d monumnncomm wod ƒ 900 m gvaagd om dn achc-knaa h b uwkn zjn opmngn don zjd aan doo n bouwkundg knaa. D ubdën n bhov ndva Bonkk Bolwad, h Gohch Hu Kampn, d Mdmblk, nd on So nh hu Zoudnbalch Uch zjn afgloopn. voozng d d aangvangn n doo d Kam ogan wkn wodn dzlfd bdagn gvaagd al voo 1907 wdn ogaan. Voo d vplaang van h ogl d goo kk /Mfn naa mddnchp n d b on, wlk vplaang gwnch voo h doozch n d kk, n bdag van ƒ4500 noodg. Aan h jk, da n d jan voo d nwndg aua lkn n bdag van /2ooo bovn h gwon ubd gaf, wod un gvaagd hvan ƒ2500 n n bj dagn. H akl o ondhoud nz. n va Rjkmonumnn mo m ƒ15000 wodn vhoogd wgn noodzakljk hllngn van d monumnn, d ond dzn po nog n vookwamn:. H gdl van d voomalg Abdjkk Aduad n allmkwaadg ovbljfl n va onz mddluwch bouwkun da aan d bugljk gmn obhood n aan h Rjk n gndom ovgdagn. 2. H Schoch Couhu (h»lammj") V, n h bgn van 1907 doo Jh. M Su nh aa Rjk n gchnk ggvn, n juwl van gohch bugljk bouwkun u h laa d 5 uw. 3. H gbouw van h kanongch Hoon, waavan d pachg

3 ƒ o d a. D b. H N., H kk jaa 8 5 ghl u hadn opgokkn voogvl n dolan oand vk, doch wlk hllng h Dpamn van Ju waaond h gbouw o gn vjhd vnd zjnn la bngn. Voo nuw ubdën wodn voogdagn: Ton d Dobug. D oand nd vaon, d ond d faa kkon n Gldland bhoo, lch; d van d p hoog gvaaljk. D oal kon d hllng zjn gaamd P / All ld za p mon wodn vnuwd, waavan d kon ƒ zulln bdagn. Daa d gmn daavan d hlf zal 5 bkogn, wod d jaa /7$oo gvaagd. D kon d vd hllng zulln ov vdld kunnn wodn. n Va d daavoo noodg ƒ l d gmn ƒ 2000 p jaa bchkbaa, wjl h Rjk voo h nd bdag zou mon zogn. Raadhu Gaf, n faa aal nva onzn naonaln naancbouw u d hlf 6 d 17 uw, wod, wann n podg vooznng n d aa n va vval wod ovggaan, m loopng bdgd. D gmn kan van d daao bnoodgd ƒ lch 3000 opbngn. Gvaagd wod n jkubd n va /"gooo, waao n mjn van ƒ 3000 wd ugokkn. c. Ton >d. Oldhov" Luwadn. D hllng zal ƒ Kon. D gmn vklaad zch bd o d hllng ov gaan, al h Rjk d hlf d kon bjdaag. Aangvaagd wod du n bdag n va /45oo al mjn n va oaal ubd nva ƒ , vdln ov 3 jan. Voo h Mauhu wod d po»kon van ondhoud nz." m 0ƒ75 vhoogd, ko moo daau bjdn dkon voo vbng bandbluchmddln, hllng n va phoogaphën nz. chldjn, h opplakkn n va Aan h d n Rjkpnnkabn vogn ja gdaan vzok nd va Amdam mh o ponl nda va dcu nh va w kabn m ann u bdn wd bj d bgoong van 1907 lch gdllj k voldaan doo op d aanllng van één nuwn an knn. Than wod /200 gvaagd om nog n wdn an aan kunnn lln. H bdag, bmd voo dn dn van h Rjkmuum^ l gng. D pjzn d bandoffn zjn blangjk ggn; d$ nuw ubouw»duck" za gldljk lan m zch bngn; d kapgodjnn n d noonllngzaln chn dngnd vnuwng nz. En vhoogng van /40oo bljk noodzakljk. D vnlanchng nd va bovnzaln van h Rjkmuum laa, vooal ' zom, vl wnchn. H o vbng daavan aanbngn n va kunmag doo lcc - g dvn vnla zal ƒ 7500 mon kon. Daa ch wgn h n 1907 o and komn van d vbng n ubdng d bandbluchldng voo mnd noodg l za zjn, bhof h akl»kon van ondhoud nz." lch wodn vhoogd ƒm 2645.

4 m n h l nva a pn od nandhoudng nda j dm b 186 n Ond h akl»ugavn n ubdën voo ondnmngn van Wnchap n Kun" wod nuw aangvaagd n ubd n n nva /I5oo voo d ugav van n wk»/ƒ<?/ Bonhu n zjn bwon" doo J. H. Gallc. H lg n d bdolng d ugav, d ongv/6000 zal kon, op onbkompn wjz don plaa hbbn n h wk op lun m afbldngn n va ypch klddachn nz. aan o vogn n ala, bvand knngn n afbldngn van d gondvomn nd onwkklng n va h bonhu n Ndland. N. BEETS. Ukl u h Vooloopg Vlag ov d Saabgoong voo ; Ondhoud n van monumnn. A. 185 vmld, da vchdn ldn m goo waadng pakn van ' Mn bdwllghd om d hllng n nandhoudng onz monumnn bvodn. Boogd wd d noodzakljkhd, da op wod gl, da doo d blanghbbndn ouw d voowaadn wodn naglfd, aan h oknnn n va ubd vbondn n d plaa, n m da n ovga o d wkzaamhdn d aua, vooda d plannn doo dn Mn zjn ondzoch n godgkud uvong zch aan d plannn houd; voo da n bhooljk ozch wod gofnd op h bh van d aan d wkn bd gldn, hgn bljkn mo u d doo blanghbbndn ov lggn knng n vanwoodng. Voo wd nog gwzn op w zakn : In d plaa ach z noodg, da Mn d aandach n va gmn- n kkbun opnuw vg p oh goo gvaa, da monumnn bdg n gvolg n va onvoozchghd n zogloohd d wkldn. Daabj wd gwzn op dn band van h acadmgbouw Gonngn band nd on d cahdaal n' Hogënboch. En chp ozch n ng vlghdmaagln wdn noodzakljk goodld. In d wd plaa wdn wnchljk gach maagln, om zogn da d bugm zch houdn aan d hhaaldljk van Rgngwg n h o gch aanchjvng, jdg knn gvn n va all wkzaamhdn, wlk n aa oud gbouwn aan ugvod wodn. Gvaagd wd, ho h aa m d hllng van dn on n d kk Rhdn. Rjkmonumnn, A. 186 bgn m d vmldng, da aan Jh. M. V. d Su huld wd gbach voo h nuw bljk van zjn wam blangllng n onz oud naonal achcuu, ggvn doo h chnkn aan h

5 l k no zo d nd ou n d W. M 8 7 Rjk va mkwaadg gbouw h al Schoch Couhu (»H Lammj") V. D mddlng n d Mmo van Tolchng omn d hllng van dn voogvl van h kanongch Hoon, gaf ommgn ldn aanldng o uchn h opchn n va opmkng, l w da aanbngn n va dn hllngn aa nuw gbouw naa h wodn ondchdn gbouw nh modl nh va oud. Naa aanldng van h n nomn d kon van d hllng mk mn, gn d aanmkngn van nkl ldn, op, da, wa d kon ook mogn zjn, h onvanwoodljk zou zjn, n zoo bungwoon faa monumn al h van h Noodkwa oud gbouw nva lan vlon gaan. Gcommd Radn Bj a. 187, Nuw ubdcn voo hllngn, wd bj vchdn ldn bzwaa goppd gn h plan, h da jk d hlf nh va oaal van ƒ d kon van hllng van»d Oldhov" Luwadn zou bjdagn. Zj vondn dn on m oud dan u ak oogpun blangjk, n vondn ' vool bovndn onblljk gnov d gmn Gonngn, n aa gval vl faan on d gwgd. wlk ndjd voo d Mankk n hllng va Rjkbjdag wd And ldn undn h gngvool kachg, omda»d Oldhov" u kunhoch oogpun h blangjk monumn n va. Fland Opnuw wd d aandach gvgd po vchllnd monumnn, waavoo d nd vl jan hulp gvaagd. In h bjzond wdn gnomd: d Ndduch Hvomd kkn Gudnbg, Maach n Vlngn, d Roomch-Kaholk kk Honbok. d on Spang n h aadhu ' Hnbg. Collc-Sx. H Vooloopg Vlag d Vhoogng n wjzgng van hoofduk V d Saabgoong voo h dnjaa lpo7 (uk n. 68 van d zng ) gf ond a. 200 n ovzch d»bdvog gdachnwlng", wlk h collc-sx nd vool o afdlngn d Wj nmn h n zjn ghl ov. aankoop n9 va 3 chldjn u, d Twd Kam hf ngvolg ghad. A H vool o aankoop n3 9va chldjn d ucollc- Sx gaf aanldng o n bdvog gdachnwlng. Sommg ldn haddn d vool m goo ngnomnhd onvangn n bachn huld aan dn mn, d d hm gbodn glgnhd om h bhoud dz kunchan voo on land vzkn, n hf lan voobjgaan, almd n daa Vngng»Rmband", d

6 n h d n Wa d 188 doo n z blangjk gf daao d bhulpzam hand hf gbodn. laa bf vond h gpokn alom wklank; maa bj d huld, nd aa Mn gbach, vklaadn vl ldn zch n zond voobhoud kunnn aanlun. In d plaa wan nkl ldn, d n kondn godkun, da, wjl zoovl pacch bhofn, wlk dn oconomchn oand van on volk kondn vbn, onbvdgd bljvn, omda daavoo gn gld h bchkbaa zjn, han m dan n half mllon zou aankoop nva ng chldjn, n wldugaaf n bhov nva muumbzok. Van vchllnd zjdn wd hgn opgmk, h da noonlln van chldukkn u onz goudn uw kachg d onwkklng wodn uggvn voo nd bvod nd va kunzn n h va Ndlandch volk n vn bjdaag o vdlng van onz hdndaagch chldchool, wlk, ho vdnljk jk oo z d mog zjn. och n and n da wnnn nka doo d ud van d kunjuwln van on omjk vooglach. I l Maa ook ond d ldn, d n h noonlln van kunchan gwchg volkblang zagn, wan vchdn, h d n zond bdnkng achn h aanbod d fgnamn van wjln Jh. Sx van Vomad aanvaadn. Sommgn hunn mndn mon bwn, da, zooal n d Mmo van Tolchng aa gchvn, onz naonal waadghd n olaa, da»h mlkmj" nd va Dlfchn Vm on land vlaa. Moch d al waa zjn voo h gval wj gn and ukkn van dzn m haddn, wlk m dz chldj op n ljn kondn aan, nu Mauhu h koljk»gzch p o Dlf'' hbg, nko m n nzn, waaom onz naonal waadghd md u zo gmod zjn, wann h bunland zch n va»h mlkmj" m maak. Ingndl, h kwam dzn ldn voo, da vng nva onz oud Hollandch chldchool n and dan onmn kan, wann ha wkn ov ghl wld vbd wodn. nl k gval chn nh hu n w vanwoodn, n bdag van ƒ u gvn bvdgng van wa zj moljk and kondn nomn dan naonal jdlhd. Voo dgljk bdag uzo waachjnljk vl m nu voo onz naonal kun kunnn wodn gch dan zal gchdn doo dn aankoop van dz 9 3 chldjn, ov wlk waad d mnngn d kunknn mkljk unloopn. Dz laa ovwgng dd zch ook gldn bj vchdn ldn, d h m d Rgng n hoog ma zoudn bun ndn»h mlkmj" n handn n va d vmdlng kwam valln. Ond d aangbodn chldukkn mogn. zooal d Mmo van Tolchng zg, bhalv d Vm, vchllnd zjn nva Euopch vmaadhd, h wa och n onknnn, da on land van d m, van w d chldjn afkomg zjn, b ukkn bz dan ju dz. Bj dn

7 m, d D n k a d un da nd aa n k j oo z 189 l l aankoop n va d ghl gdl d collc-sx n ko du. mnd mn, moljk van n naonaal blang wodn gpokn. D ldn h aan h wood zoudn daaom gaan hbbn gzn, da d Rgng had gach m faml Sx, d zch n va zjn aandl n d collc wl ondon, o ovnmmng komn ov dn aankoop van»h mlkmj" alln Zj gavn n ovwgng ho alnog d noodg appn don. D vklang nd va Rgng, da waad va koopn ukkn h daavoo bdn bdag v ovf, had aan vchdn ldn n d ovugng gchonkn da h fnancl of, da van h Rjk gvaagd wod, n hoog. Zj zoudn gaan d bknng zn ovlgd, wlk naa dz mnng d Rgng n gondlag lg. D gvaagd om kwam hun z hoog voo n zj mndn aan mon hnnn, n da objcv maaaf voo d waadbpalng van n chlduk, vooal wann h ukkn nva zk vmaadhd gld, n aan gvn; ook, n vooal, bj d waadng van d oud chldkun d mod n kachg faco. H f, da, zooal mn had vnomn, d gnwoodg gnaa»h mlkmj' n aan h Rjk wldn vkoopn, nzj h Rjk vn d ovg ukkn ovnam, bw, mnd mn, n ondudljk, da zch w bwu zjn, da d ovg ukkn, wann zj alln n publk vlng kwamn, vl mnd zoudn opbngn nda wann gljkjd»h mlkmj" ond dn ham kwam. Eng ldn, w d bgpn, da appn m o»h mlkmj" alln bmachgn vuchloo zoudn zjn, vogn of n mogljk zou zjn, da d olln wdn omgkd n da d Vngng»Rmband" d collc voo d doo d gnan gvaagd mo aankoch, ubd n h va Rjk. D vngng zo ukkn n d va wdn ang wd van d hand kunnn zn. D opbng daavan ' j j zou n da hzj n mndng kunnn komn n d va doo h Rjk baln pj, hzj kunnn wodn aangwnd voo dn vnuln aankoop n va and ukkn, wlk voo Rjk muum n wkljk aanwn zoudn zjn. Bj and ldn onmo d dnkbld bjdng. Da d Vngng»Rmband" zch no dgljk anac uzo lnn, achn z z wng waachjnljk. D zou ouwn n noodg zjn, wan, al vkoch mo wodn, zou gn nkl dn zjn, waaom h Rjk d n zlf zou don. Maa vl b dan d bdold chldjn vkoopn achn z h, nd aa and mua n on land n bukln af aan. d gn h laa dnkbld vond j b vool d vl ldn bjval. k Oo ond dgnn, Rgng ovwgnd bzwan haddn, wan ov d bzwan zoudn wlln hnappn, ndn zoowl d ukkn u d han koop gbodn collc, wlk n n h Rjk-

8 zo u n d h d h g da noo kg p o 190 l muum pan, al dgn, wlk m and n b van dnzlfdn m n da muum hangn n daau du zoudn kunnn wodn gm, n bukln aan and mua wdn ggvn. Op d wjz och zoudn vchdn vzamlngn nd va gnwoodgn aankoop pofj kkn n zou dnngvolg n vl aljk publk van d voobngln onz oud chldkun gnn, wjl vn h Rjkmuum zou wodn onla van n aanal ukkn, wlk daan n wodn vch. In anwood op d bzwan ov dn pj, wd doo ommg ldn opgmk, da d van kunknn d bdongn om volk n hoog achn. Wl doo n nkl bwd, da d makwaad lag zou zjn, doch gljkjd mo wodn knd, da n n opnba vlng h z w mogljk u zo zjn, da gvaagd mo wodn bk f o onnap bovndn aan lk chang; d chajk bdnkn, da voodund n m kunmnnaa zlf ovoffn. En chldj al»h mlkmj" pj hang af van wa n bhood n m onz goo m bd, voo gvn wl. M a a l w pjzn, voo ukkn n va mkba nlhd jgn, hgn zch laa vklan doo d algmn onmnd onwkklng n va d kunzn, n é doo n d onnndn jkdom, n é ndljk doo d omandghd, da voodund chldjn doo d d aljk gwodn mua wodn vwovn, zooda h aanal ukkn, da nog mak kom, mkbaa nkmp. Al gvolg van dz omandghd mnd mn vlg mogn vzkn, da, zlf al zou d han baln om d gnwoodg waad'van d ukkn bovn gaan, bnnn wng jan nmand daaaan m d waad zou onzggn. D aankoop zou daaom kunnn wodn bchouwd al n z old gldblggng, m old omda vjgvghd n dva Vngng»Rmband" n gvolg hf, da l a Rjk g no gn chad uzo hbbn, uzo bljkn wa doo gn dkundg bwd d da aankoopom lƒw hoog wa. H dnkbld, alln h muk van Vm aan koopn, chn dn ldn h aan h wood z wng aanbvlnwaadg, ndn alhan, zooal vwachn chn, d gnan naa ondhandchn vkoop van d uk alln gn oon haddn. H uk zou dan n publk vlng mon wodn aangkoch, voo zoov n mn glgnhd daao n moch wodn afgndn doodn mchn al and lfhbb n daa gnan no zo aannmljk d bo ddn, da n va publk vlng wd afgzn Kwam o h n vlng, dan udzo wnchap, da Ndlandch Saa o d gadngmaknd bhood, vmodljk wl n gvolg hbbn, da d pj nog aanznljk wd opgdvn, daaglan no vlngkon da dn pj zoudn wodn glgd. M naduk kwamn dz ldn kp ooo aannmn n h va gn d mnng, m da vool onz naonal waadghd n uzo zjn

9 ha d n nd jg d za n h nh aa n h du nd va gmod. j Z achn h knknd voo h naonaal gvol, ndn n aa Ndland u zo kunchan, wlk d kunnn wodn vwn, h da zuv om n on va voo h bhoud d volk umakn, mnd ov ghad n da n wllkug vmdlng. Wann n h m doo d Rgng aangvaagd cd vglk m d ommn, doo l ' and landn bd voo dn aankoop van nkl kunwkn, dan chn h och w n wjflachg, h da onvanwoodljk wa da cd n o aan, m u n land gldmddln n gung omandghdn vkn n da d jan h gval wa/' Ndlandch Mua. Ndlandch Muum voo Gchdn n Kun. A a n w n n. a j - Bj u wlbchkkng van Jh. J. H. E. F. d Su kwamn n onz vzamlng ng bldhouwwkn, waavan w n bjzond d aandach langgvold lm aanvulln vdnn. Ik bdol n hoog-lf n alba, voollnd dn hlgn Augunu n znd houdng (85 cm. hoog n 45 cm. bd) n n. ngljk n hoog-lf, ugndn fguu, n lndnhou, van dn aangl Mchaël (hoog 1.24 M.), bd dagknnd u h kwaaal d 6 d uw. pn éé O uzondng n (n. caalogu nva bldhouwwkn) bhoodn d Ndlandch Muum zch b vndnd Duch bldhouwwkn o d Rjnch chool. D kun u d chool hf, n vgljkng alhan m d Zud-Duch chool, chaal. In d aan d Vlaamch chool onlnd dap wod d gbokn ploo ovdvn n nog n bjzond gknak; d koppn hbbn mal pchg, d glaaudukkng vwongn. D wkn u Zud-Duchland daangn voonn wl dzlfd kln gbokn ploon, maa d dap och um n hf m zw, wjl d gzchn n ondng hbbn waan d bd, god budd kkn, bj all Duch gmodljkhd, och n zond dfghd zjn. n Fankn, n Bjn hf n dn jd d nvlod d Ialaanch Rnaanc zch nagnog n lan gvoln ;wa d kunnaa n va d nauu gnov m h wn gkomn, hf j u h zchzlf fn va o gn agnoon gld. H nauu nng bugljk aan. ozo maak hj van d maj d hlghd kndljk onzagwkknd da n o goohd kwam. D w nuw vkgn bldn, n hn lg hun blang voo onz vzamlng, lan on d all gvoln. D Augunu zou, zond dn affn godmodg p zjn n d voljkn zw n va zjn manl blk d wjd opngpalk oogn, Mchaël onln ulund n d aa gbaa n va h opghvn

10 d n jn d b fn h jn h n o d l a j zwaad h chkwkknd van zjn kaak. Al aa d a n m ghl vmd gnov d anaom n va h lchaam, val nd b Mchal d n o handln ynhch amnwkn van all ldman waa nmn, och aan w kun bzudn d Alpn wpn, o n blk wlkn jp ow Fankjk n d va dagn, l vbaad ov d achljkhd van d Duch m n mon wj o d ovugng komn, da zj d h mddn d 5 d uw lch wng vodngn maakn. Inddaad, h chn n w kachg nwkng d Ialaanch kun noodg zjn. Komn wj, na dz w Duch bldhouwwkn bzchgd hbbn, voo n nuw aangkoch bonzn gop aan n u I Ialaauch wkplaa n va d jdn, n da zoud n m dnkn ongv uw vd zjn. Toch h lch n vchl n va n of vjfn jan dnkn. k bdol n a pdu" ggon bonzn gop (hoog 28 cm.), voollnd Pgau, onpngnd u h blod van d vlagn Mdua; d Mdua-fguu dnnd al vouk n al u voo h gnd, opwaa vlgnd o. H bd, chmag modlc, n h bld bngn n o zo phanach gdach hbbn j mj o gbach aan dn paadn-budndn fana Anda Boco (gn. Rcco) al mak van d kunwk dnkn; ng gdln, bjv. dn kop, vond k nd bhandld op n kln lf (allnd paadn) n h Dognpal Vnë. B nad ondzok ch, n h bjzond na h bchouwn van h bknd ubldj n d vzamlng Gog Salng, Londn, kom m ovugng, da Rcco vl mnd n d anaom nh va paad doogdongn n da onz m h mo gw zjn. Rcco' naam n du ka n gnomd wodn. Wj zn, dda ypn d paadn wlk w quaocno aanffn, vjwl all uggaan, hzj op d paadn aan d San Maco Vnë, hzj op h ubld van Macu Aulu, Rom. Donallo voo zjn Gaamlaa, Padua, Voccho voo zjn Collon, Vnë, mngn m gn nauuud bd ypn doon, Bholdo, van alln zk d m ponan paadnknn, kjk nu n naa h n yp dan wd naa h and, Fla n Spando, voo zoov wj na kunnn gaan, ban zch onmddljk op d paadn d San Maco. Maa dgn d, naa zjn knngn oodln, h dp n d knn d anaom n d bwgngn van h paad doodong, wa d onvmod nauuvoch Lonado da Vnc n d ank voobldn wlk m h lf chjnn zjn gw, zjn d goo mamn paadn d Docun nva d Mon Cavallo Rom. Z gdalld knngn naa dz kolon zjn van zjn hand voo on bwaad gblvn, knngn wlk al ud gdnd hbbn voo zjn uandbld van Fancco Sfoza, Mlaan, bld da noo ugvod n waavan h modl vwo wd.

11 j n o aa fn h n va g p dooo h kp n o 193 Wann wj nu nagaan wlk pooyp n on bonzn paad ug vndn, n da komn wj, m ulung d and, oo d paadn van Mon Cavallo n dan val n onmknbaa vband op mkn uchn d pbhandlng op d knngn van Lonado n h bon van h Rjkmuum. En ovwg mn dan nog, da Lonado, zooal u d vl bwaad gblvn chknngn bljk, d zoknd gw ho hj zjn oppngnd o zou kunnn lan un doo n mnchljk fguu, dan bmk mn, da dn mak j van on bon n zlfd gdach voochmd, on h h ljk d vlagn Mdua aanbach al un voo dn Pgau. Ik wl h volk gn ochjvng wagn; waa o duv gn nkl bldhouwwk Lonado a d Vnc bknd, onbk k l zk pun n va aanknoopng, maa, on da bon n zjn omgvng n u n, op zjn mn gnomn, doo hm gïnpd gdach mo onaan zjn, n ka moljk bwjfld wodn. Modlé n bonbhandlng, wlk gno n d vfjnd ad d la 6 d uw vadn, wkn md d gop nd 5 2 jan ndva uw plaan. D wa bf d d mkwaadg aanwnn d afdlng bldhouwwkn. Than d afdlng mubln. Bj h amnlln van dn caalogu d mubln wan ng lmn voo dn dag gkomn. In d plaa wd gach onbknd ypn van oud Hollandch mubln vkjgn. Zoo wdn aangkoch n aflkaj, van kn-, paland- n bbnhou, m w dun, op ondl m glngd poon, u h mddn d y d uw n n knhoun kaj m w duj, baand u gladd panln, gva n nvoudg gpofld ljn m oog, u d hlf d yd uw. Maa bj h opmn n aandachg bchouwn d 8 d uwch Hollandch mubln wa vn opgvalln, da god maak, nz d voo wlovwogn vhoudngn, wlk n on va y d uwch mubl n bhagljk dng haddn gmaak, da d vgljkng m h bunlandch fabkaa kon dooaan, n d 8 d uw z wa gdaald. Daabj kwam, n va da vchllnd zjdn, m hdndaagch mublmakj, on naa bhooljk Fanch modlln n dn jl van Lodwjk XV n Lodwjk XVI gvaagd wa. En n and bach m onz vzamlng n dn nz n nuw ubdng gvn. M bhulp mjn Fanch collga' gluk j m h n kln vzamlng fauul n oln bjn bngn, wlk alhan j d voonaam ypn zn gf. Rjk gndn mubln, zooal d n h Louv o muum d»a décoaf'' Paj noongld zjn. zal mn daaond n vndn. En oval kan n zoo'n voowp p od mak bngn, d jd da zulk zakn, zlf db goo handlan, koop wan, d lang voobj. Maa bundn bgjp mn, dad mubl volk n alln vdnn n va baan n h jk njwk. D bomd cha-longu van Ma

12 D d n jd n p od n V n va Vha dm n n o d noo kd h da nl adva I 9 4 Anon n d vzamlng Camondo, Paj, voon maa hl wng vng. D vdnn mon h ulund gzoch wodn n h onbpljk hamonu amnpl d zach golvnd ljnn. Aan h nd n va d gng nva Lodwjk XI d d bhof gvold d gnghd, h zwa d vomn vlchn. ch poon n va oln n kabnn kjgn n lch -vomg bugng, wlk d kun ond h Rgnchap nog zal accnun. D zng-gl d oln, d poon kjgn zwnkngn, wlk h aankkljk van h mubl mon umakn n waabj, m dan vog, aan n d poonljkn maak nd va mak chn wodn gld. D poonljk lmn kom ond d gng van Lodwjk XV ho lang ho m op dn voogond. Bj zjn conuc maak d mublmak zch ghl vj achconch movn; doo dz, zjn vjhd, gaa hj fljk bovn h achconch u. E n fauul u n va Lodwjk V X pa zch volmaak aa mnchljk vomn, dan ook voo n bpaald mnch gmaak n kjg n zjn j j bukghd, n zjn vhoudng van ug- n amlunng, n h mn of m uaan d pooj n gn kaak da noch vog, noch la oo n n mubl vndn. In zoov zou mn kunnn zggn, da d olnmakkun haa hoogpun bk hf. Wann 'mn m aandach d»bgé", han n h Ndlandch Muum noongld, bchouw, zal mn zch hvan kunnn doodngn. B alln onamnaln nvoud, ball obhd nva pofl pk u da mubl n bungwon vfjnng van zdn, wlk mn zch mo dnkn, om ook h hoog nllcul pl van d jdn, waau nuw okom ond gbon wodn, bgjpn. N mnd vooffljk n zjn gvold vomn n kln fauul, mognl ld-bkldng nva d mublmak Lav, d mo waad ach zjn mubl knn. M vjhd dan n dz Lou XV-mubln kon d kunnaa, al mublmak, zch moljk voolovn. H wa dan ook v- l wachn, da ungn onmddlljk n pod uzo volgn, waan, al uglag, d ch ljn, h achconch mof zch ln gldn, n ó zó w k da al d n paa hondd jaa, nm ka zggn d d gohk, n h gval wa gw. H daabj mkwaadg zn, ho n dnzlfdn kunnaa d omlag plaa gp, ho hj van dn nn jl n dn and kon ovgaan. Van dnzlfdn Lav, dn k bovn nomd (h mj n mn n bknd da md mublmak van dn naam gw zjn) bzn wj ook n lagn fauul, n hoog lgan voobld van Lodwjk XVI-jl, waa d kolon, h akanublad n d lj opang vndn. Bchjvngn zond afbldngn aangkoch zl gvn, zou h d mo n loonn. H zj gzgd, da n vjfal ypn h u jdpk n va Lodwjk X canapé n m achal

13 W. n va F C. G Hoof al D n nop - N. R C., Oc. vband j. fauul n oln u dn jd van Lodwjk XVI d n vj god bgp gvn n dva Fanch zl nd u blojd d 8 uw. To duv d afl nog lch doo w xmplan vgnwoodgd: n kln Lodwjk XV gmaqud dam chjfaflj, m n laadj voo bgng nva pap n nk n voozn va n bwgbaa vuuchmpj, n n. b all obhd n va vng, och z faa half cklvomg pnanafl van mahon- n conhou, afgz m bungwoon fjn gcld, vguld bonzn ljj, n mubl da, howl n gknd, ongwjfld van n alln mak afkpmg PIT. A D Nachwachzaal. Zadag n h Rjk-Muum n bjnkom gw van d zoognaamd kln Nachwach-comm, baand u d hn : Jh. B. Rmdjk, Pof jh.. Jd Sx,. n d Ja Vh,. GH Bn, n. N Ba Dz comm wa gdlgd du goo Nachwach-comm m d bjzond opdach om dn. bouwm nva adv dnn j db nchng nd va zaln nd ubouw. l In Bj d bpkng wd ng ck gvod, n pn od bouw n nog mnd op d vlchng van d chldj, wlk laa d comm al z glaagd bchouwd, maa w gn d gnwoodg nchng d localn. Naa h nmmg oodl d commldn wa d nchng n op d hoog van d waadghd d bmmng. Elk d ldn dong p o zjn bu p o pov vbng aan. hm zulln waachjnljk voolln aan d goo comm wodn vooglgd. D bjnkom wd bjgwoond doo dn h Jo. Th. J. Cuyp, plaavvang n va zjn vad, nd achc d Rjkmuumgbouwn, d. Cuyp. D Bouwwld, 25 Oc Muum Njmgn. gmnaad hf aangnomn h vool nva bugm n whoud om voo h gmn-muum aan koopn (voo ƒ 600, dn gvaagdn pj) d pcl aan d Boaa. Ond d nchng n va d z.g. C a n u k a m n aangkoch voowpn zjn n gchldd houn plafond, choonchouw m jzn plaa, 2 kopn lu, 2 nglbldj n n gchldd choonuk. D voowpn hbbn voo Njmgn n bjzond waad, n alln om d voowpn zlf (wlk dagknn van ), maa ook omda z afkomg zjn u h hu, waan volgn d ovlvng n d bouwbaa ggvn d Z. Pu Canu gbon AII

14 n m ) Voo D no 6 d15 uw. n aa. dv Waal nf. O 196 Monumnn. Aanknngn ov Go n Ovflakk. Bj d ko bchjvng d Zud-Hollandch landn n d Bulln mo k h land Go n Ovflakk vooloopg bun bpkng lan. Aan d daabj ggvn blof om daaaan la nkl bladzjdn wjdn, voldo k han, waabj h m bpk zjn d of mj vjhd gf o n ngzn uvog bpkng, waabj ch op dn voogond aa n lch vn aanon van h blangjk, zond n vd dal dn l ). k nva landj n plan, d la Ovflakk vomdn, zjn dl d vog bwoond gw, doch wdn n d 156 n 16 uw voo god bdjk, zooda k oo d oud monumnn h n vd uggaan da Slch Ouddop n Go, laa Ovflakk vbondn, hbbn oud bvn n mng opzch n d n afwjknd yp. Go al ad aanglgd. H 1065 vmld, vkg adch vóó 1312 n voonn kn oo wod makch n 1339 n wd n 1428 ommuud. D hoofdbbouwng lang d ljk bplan havnkom, m nkl ch hop aanloopnd aaj. H adj, da o 1609 ond d Hollandch dn bchvn wd, wa d n h laa van d 156 uw n vval gaak doo h vzandn van d havn n d m afgdaald o n plalanddop. Snd n Jun van d jaa d Hoofdpoo, d laa hnnng aan h vog adbaan, vjwl onnoodg wggbokn, gug gno lch n d 1895 zoo dljk vmnk kkon van n vog glo. H lfljk Ouddop, da doo zjn pachg omgvng h luood van h land mag hn, mo nog oud zjn dan Go, daa dz laa plaa o 1450 kkljk ond Ouddop od. H ch doo Go ovvlugld n hf noo naa n adyp gfd. H voon n aanlg ghl dn ondom bbouwdn kkbnk m nkl aalgwj hop uloopnd aanbouwn. En ghl and yp voonn d dopn n Ovflakk. Zj zjn djk gbouwd m bd zjdn bbouwd djkaa n ch hop umondnd vj bd Vooaa, nh aa nd waavan d oud dopkk gbouwd. In d goo plaan d kk m lang n d h kkhof doo n loo n dz wd doo n bbouwd gach omgvn, d algmn»d Rng" wod gnaamd. ni Sommldjk la d lokal Bchjvng n va gchdn z Go n Ovflakk, 2d mn: J duk 1896 nh vwk bok van B. Bo u Vvoon, goondl hn

15 ' h T Oolgnplaa 197 ach n d Rng n»dubbld Rng" gbouwd n h, zoowl nal Mddlhan n Oud Tong, vnwjdg aan d Vooaa bjgbouwd. Zlf n h n 1765 bdjk n 1782 bbouwd Sllndam dz dopvom gvolgd; alln h kln Hkngn hf n afwjknd n yp m bbouwdn djk n haan glgn kk; d aanbouw lang d havn vvang h d Vooaa. Op h gbd d kkljk bouwkun zjn al n onblangjk vmldn d kkn Ouddop, m nog n ufnn koo u 1348, Go m dn oudn on n n fagmn van dn kkbouw u 1453, Mddlhan vóó 1467, Sommldjk , Dkland c. 1483, Oud Tong nd 156 uw, Nuw Tong bgn 6 n Sad aan Hangvl h u bgn d 6 uw n 1898 goondl vband, doch op d oud mun hbouwd. Dn Bomml hf n aadg 8-kan kkj n va 1647 n alln mh o mubla nomn, goondl modn gbouw. D on op h land zjn han all zond p; alln Dkland hf nog n achkan pj bwaad. Van h kloo Mlan zjn n d chool nog n dl van d oud mun n aa wjzn. Ouddop d on nd va kk gchdn. ne dl nh va chp d n 1490 doo Jonk Fan vwo nd ondgng vchllnd wjzngn; alln h ufnn koo blf nog bhoudn van dn oudn bouw van D on da van 1508 n vloo n 1857 zjn p. In dn on, gljk bj d m oud on op h land, n gvangnhok. D oud gwlfchldngn nd kk zjn n 1743 vdwnn. a Van d Goch kk u 1453, d nd n band d oud Sn Cahanakk o paochkk wd vhvn, nd 1708 nog lch n gdl van d mun bwaad gblvn. In n naa glgn gbouw, da han al bgplaa dn do, doch da bljkn d blndacng o d kk bhood, vnd mn n dn Noodmuu n n dn Oomuu zoognaamd Schallöpf aangbach. k Oo h aa d on ghl lo van d kk n wd d n 1490 n gdl van h aan dn on lund chp vwo. D on ( ) wa jk vd m zandnn bogn n nn n pnakl aan d unbn, doch bj n lch gld vbouwng n 1894 wdn dz vngn modwllg vngd. Slch aan h ngjpn van h Rjk h dankn, da alhan d oozjd van dn on voo dgljk vandalnwk wd bpaad. Van d d vóó 1467 gbouwd kk van Mddlhan zjn chp, anp n koo na dn band van 1904 op d oud mun hbouwd. Bj dzn band wd van h mubla lch n lunng van dn pkol, u 1794, n wa kopwk gd. In dn volgn d ovlvng naa dn van Sn Mchalkloo kugwlf. Anwpn gbouwdn on n

16 Oo k n. dii N Kk n aa nd o ph n h u h 198 I Ook d kk Sommldjk, uchn 1464 n 1499 gbouwd, blf n voo band gpaad. Zj n 1632 n 1799 gdlljk afgband, waabj k oo h bknd monumn nva Fanco nva An wd vwo. H n kukk, waavan h koo n hbouwd. En Lod. XV poaal m god lanaanjz Noodzjd bjgbouwd. D gnwoodg on wd n d jan naa dn van Mddlhan gbouwd. Dkland bhld g no vj ongwjzgd kk n on, waavan d laa, bljkn n chp m zjbukn, n opchf, n 1483 wd gbouwd. D hgn aanlund mall koo, da kk hf n glon wod doo n halvn nhok. Dz wjz nva koolung land jb d oud kkn algmn gl. In n d on kugwlf chp aa n und op vd daagnn m fgun n lgn d Noodzjd n Lod. XV poaal aangbouwd. D kk Oud Tong, Pkol n doophk Oolgnplaa. nd d 5 d uw, hf n koo n chp m lch één bd nood zjbuk op gljk hoog m h chp n n h oon ch glon, n aangbouwd zud poaal n va 1742, D on n 1898 opglap, waabj ndm oud ood n mgl bakn hf bjgwk. D u h bgn d 6 d uw dand kk Nuw Tong n 1831 n 1832 nwndg vnuwd; lch één oud balknu m dufvng blf hbj bhoudn. H chp zond zjbukn, m anp nm n koo, da na dn band van 1723 bovn doo n ch plafond afgdk. D kk hf n doopkapl aan d zudzjd, waavan d ogang o d kk han dchgmld n n poaal van 1777 aan d Noodzjd. In dn zudmuu van h koo vnd mn nog n han doo zandnplan gdch pcna. nd I kkpoo afkomg n va h j h d on pod d b wjz n 1904 bjglap. on n nn gwlf. D Lod. XV bun Langndam ond Sommldjk. Oud Tong vmld onmakljk

17 h n m n n k nh md oo va, n h n m ma n nd n nh 199 a. a. c H nvoudg nbukg kkj Sad aan h Hangvl, u h bgn d 6 d uw, wd n d n band n va 1898 opd oud mun hbouwd. " D kkj wjkn wng af van h gwon yp u h nd d I5 d bgn d 6 d uw. n M vnd nkl god zkn, o Oud Tong u 1492 nh bgn d 5 d uw, Nuw Tong u 1529 n la jan u d 6 d uw, Mddlhan van 1532 n Dkland u d jd uw. Van d pkoln wj k op d dn Bomml c. 1647, Oud Tong (2 d hlf 7 d ), Ouddop (nd 7 d ), n dn Oolgnplaa 1700, m jk gndn appanln. D doophkkn, h»un" gnaamd, lvn bhalv Oolgnplaa, wng blangjk op algmn h njwk nvoudg n zond bjzond cach. D m kkj hbbn ng kopwk, m du 7 d uw, koonj vnd mn dn Bomml n Oolgnplaa n Oud Tong (nd 7 d ), Dkland (1776), Sad aan ' Hangvl (8 d ) n Hkngn (1788). k Oo d kaholk kk Sommldjk bz nou d koonj. Van h vd kopwk wj k lch op dn kopn doopbkknhoud Dkland, n va afwjkndn vom, d zoowl voo h doopbkkn al voo h dkl n unl bd. H zlvwk nvoudg; gdad bk vnd mn Ouddop 1657, m ggavd afbldng van kk n on n vmldng van ' l. jaa nd va bouw nd vaon, Sommldjk 1669, Nuw Tong 1674 n 1766, nd Bomml 1705, Hkngn 1711 n Oolgnplaa Egnaadg d voollng van n ggavdn 7 d uwchn bk Go, waaop gla nd n n pjp nd and hand n vouw n m blom. D bk Nuw Tong n Sommldjk zjn dl m jachcèn ggavd, hgn do vmodn da dz bk ooponkljk n pofan bmmng haddn n la doo chnkng aan d kk zjn gkomn. Sommldjk bz zlvn doopbkkn, waaop n 1774 d doop njohann va ggavd doo Manu nva Sapl Gavnhag. Van d oud klokkng vndn wj J. Waghvn Go moo klok u 1518 m 5 god mdallon opchf zjn vo ad»ghgoon Machln n Sn Kahn a". n wllch kln klok Mddlhan, u 1521, m mdallon n wapn van Mchln. H opchf lch gdlljk oncjfn, daa d klok n d onmuu hang nd bunzjd zond bgng n bkn n E and Mchlch kunnaa, P nd va Ghyn. goo d klok Oud Tong m 2 mdallon, u 1574, n vd vndn wj C. Oudogg u Rodam vgnwoodgd doo d klokkn Go (1642), n d Bomml (1647) on nh va aadhu Mddlhan 1677, m h opaljk andchf:»adc udx ququ u qu", Johann Bughuy m n klok Ouddop u 1642, 13

18 oo k n al np,. POon n. d H Wllbodu n n dva m 2OO J. Pay m n zwaa gban klok Nuw Tong u 1657, waaop zjn gkn gplaa, hwlk gvomd wod doo n chldj m n 2 klok gflankd doo d Dkland u 1668 nj. Spch u l J nm Rodam m Mddlhan u Hbj lu zch n aa Pu Ghnu u aan nd 1592 n h aadhu ljk ggon aflchl n va Go, 3vouwnfgun m l n n voollng d Annunca ph o pla. Van dn lu d kaholk kkn vóó d Hvomng zjn on j lch w kaufl bwaad, d volgn d ovlvng nog gdagn zjn doo Pau Adaan, d Adaan Floz paoo wa Go; z zjn han n h bz d kaholk kk Oud Tong, d oud a a dn Hvomng p oh land n d n 1759 al zoodang bknd. Zj zjn ch jong om nog doo dn bomdn Gochn paoo gdagn zjn. jk gboduud gafflkuzn voollngn n va hlgn d oud u omk 1525 óp modn of n d and u omk 1540 op Raadhu Oolgnplaa,, kuzn voonn d pon n va n aua nd 7 zjn n h algmn nog god bwaad. ood fluwl u h bgn d 7 d uw. D z faa d uw, doch Dz kk bz gn no vguld zlvn klk h u bgn d I7 d uw n n zlvn monan u 1772 n d kk Sommldjk gdvn zlvn monan m bldj va n Bonfacu u h 3 d kwa d I7 d uw. Ond d bugljk opnba gbouwn valln vmldn d aadhuzn Oolgnplaa, Mddlhan n Nuw Tong n d gahuzn Sommldjk n Ouddop, waabj zch aanlu d Doln Sommldjk. H ljk aadhu Oolgnplaa da van Bovn n ondbouw m bod n waagpoo vhf zch d hoofdag nm 3 2 vn, waauchn d du gplaa. D ch koonlj, waaach h chun oploopnd dak, wod n h mddn ov J / 3 d bd doobokn

19 d m n d m h ooponkljk h p oh H d d2 n aa np oh n d n k dh m n nh 2Of doo n naanc apgvl m dubbl gzwnk zandnn ollaag n vngn m oppyamd, nz. D hokljnn n d va baknn hoofdgvl zjn doo blokkn zandn gmakd n h ghl doo 18 faa ank n 5 vchllnd dn vd. D zjgvl hbbn appn n bhldn nog dl d oud kukozjnn. Bovn d waagpoo n n m jdv gplaa. H bod luwj wd n 1896 vnuwd n doo h vhoogn nd va djk d ondgvl wa vdukkng gkomn. Ovgn d gvl nog vj god bwaad n m bkkljk wng kon zoud dz wd nd oudn oand zjn hlln. D nvoudg doch ljk gvl vdn d n voll. Van h mubla wj k op n paa god oud bankn n oln n aadg kopwk. N mnd blangjk h aadhu Mddlhan, n 1639 gbouwd naa h onwp nva An n' va Gavan, nd bkndn Ldchn fabkm, d daa o.a. d Laknhal n d Makk onwp. Op zandnn onduk m bod n doogang vhf zch d vdpng van bakn m vlakk zandnblokkn n d hokljnn. D du n d goo vn (aan lk zjd n) zjn doo n dhokg fonon afglon n d ghl gvl wod bovn d koonlj doo n goo dhokg fonon bkoond, waan n caouch m wapn. po hokn Jua, Chaa n mddn n d va w pjnappl pd o opn onj m fonon pjkn d Pudna n h maklaa bldn n va chun oploopnd k da mddn n m achkan kopldak, pvomg bkonng n onwp, waavan j w goo fonon wapn- naa d vd m chldj. aadhu bwaad knng, h wa d punn opgnomn guland 8m vd wndwjz. n I h n poduc gvn aadhu la vgoo doo h aanbouwn nva w aanbouwn n n nwndg gmodnd. Waachjnljk ook on bod gwjzgd n on h lanaan gplaa. Raua ook h z gwnch n gmakkljk uvobaa, daa all ggvn nog aanwzg zjn. D oand van h onj ch podg hl. In h aadhu vnd ng no m ng oud oln n bankn, n muukaj, n god Manuk van S. d Vlg n n zlvn zglmpl u hlf d 6 d uw. H aadhu Nuw Tong alln mkwaadg doo h goo Juabld, u 1776, n dn gvl n doo n kaj m folugn n dn codo. In Go wodn ph o aadhu gno nkl blangjk voowpn bwaad. Mn vnd n z moo gndn zlvn zglmpl u h bgn d I5 d uw, n mpl nd I7 d, n zlvn gaa van chuj bgn 6 d goon kowach hoon, d bun

20 g nno on m n T no g m n 2O2 Go gvondn wd n volgn ovlvng zoud afkomg zjn n va h doo d Noomannn n 837 vwo Wlam. D hoon, d vl ovnkom voon m dn n h Muum Gonngn bwaadn onwachhoon, chjn mj ch op v na n op zoo'n bdwaadgn ouddom mogn aanpaak makn. In Sommldjk bva h aadhu nog n paa oud oln n n ka u Ond d chngn val alln wjzn pd o gahuzn Ouddop n Sommldjk. Da Ouddop, u blangjk, daa h nog d oud nchng bwaad, goo vk m chouw aan dn achwand w jn bddn nd aa lang zjdn n plap bj dn ngang. Sommldjk h nwndg goondl gwjzgd, doch d god gpopoond faa bd apgvl, u 1604, vj ongchondn bwaad. D gvl doo codonbandn, ogn n n caouch nchf vd n wod nog vlvndgd doo d oud lukj. D op wg n d gvl, n achaa van h Onwp voo h aadhu Mddlhan. dop, voon all pon van onvoldond ondhoud. Ook h wa n jdg ngjpn z gwnch om vd vval gn gaan. Van d oud doln bwaad Sommldjk, m zwa hadnn vng m wapn u 1768 n ng bnnnwk. Dz doln nog al ocë n lvn n bz n goo vaandl u 1766, n vguld zlvn gaa u d 6 d uw m n chldj u 1652 m d w gku haakbun n h dv»vv la bu" n n pachgn kn, waaop wj aan h lo van d akl nog vn

21 n mln m d n ju no d. a p nh o va 203 uvog hopn ug komn. ni Mddlhan wod d lank apgvlj nd aa Vooaa 222, u 1660, doo n om bkoond. Of d nog n vband aa m n chuj blk mj n; bj d ngznn zlf wa hvan n bknd. Voo w bhandlng d bughuzn ovgaan, jg no z gwzn pd o oud vchbank Hkngn, waachjnljk d u j d uw, nvoudg houn afdak p o v hadnn kolommn, d ngnaand hhaald vnuwngn gno vjwl h oud yp bhoudn hf. D bchouwng oud bughuzn lv wng blangjk. H zjn m lag ap- n ugvl,waabj upngnd opplaj vd ank ng afwlng^ gvn. Enkl maln vnd mn ook bj gvlj n gl bakn ng vng doo voo d aangbach hokljnn, bandn n ggn ood n gbukn (o Ukland n Mddlhan) of n h mlwk zlf fgun n ood n (Oud Tong A 199). Dz Raadhu Mddlhan, j vng kom na gnog ulund voo b kln gvl du hlf d 7 d uw. Huzn nva vóó h nd d 6 d uw vnd nm lch vgnwoodgd doo n hbg aan d Havn n. 6 Go, volgn ovlvng h gboohu van Pau Adaan, waavan d gvl gmodnd n d mobnn, kndbalkj n laa-gohch vd lulukkn op d hlf d 6 d uw wjzn. En oppaal aan d Havn aldaa, gohch nwk, da nva Bj d la gvl h gbuk van ank vj goo, doch

22 n d j b w l : n m. 533 ng j no b 2O4 bjzond faa ank zjn zldzaam. Hbj val wjzn op d jk ank n h aadhu Oolgnplaa (1619), moo ank Ouddop (A 8), Sommldjk (n. 170 n 171), Mddlhan, Go (n. 4 6 u 1613) Dkland, waa vooal d n n. ) faa kuank h u nd d 6 d uw n d boogank u h bgn d j uw n n j vmldn valln. Ank m jaaalln zjn lgo n zlf o u zjn voobldn hvan n aa wjzn. Mkwaadg ch d vooal n Ouddop gvolgd plaang d jaaank op vchllnd hoogn n n bodj b Oolgnplaa aangbach ank m d naln van d ch van d hov. D ook n and vchplaan vookomnd jz voo h vl d dogn d nn vnd m djk Mddlhan. kln vchhuj nd aa Ond d wng gvlnn vdnn d aandach n moo nj m lëf n n unmuu Ouddop A 11 u h nd d 6 d uw, chpj u 1598, han bwaad ph o aadhu Sommldjk, w nn m mlaa- n mmmangdchap u 1683 n 1701, b d n aldaa, n n u h bgn d 7 d uw m n lam bovn n wolf n h opchf: D h va ' go bovn ' qua. Oolgnplaa. 45 A Hbj chfn Dkland n: n lun zch n aa n 249: w nj - m op»w ga God bljf 1617."»' voo mngh n go bwa da y n and wl n van Anno 1611." Van d nu wj k nog op w god gndn bddn u d hlf d 7 uw n Sommldjk, n nvoudgn chouw n n bdd u 1678 Sad aan h Hangvl A 107 n n god gndn balknu Dkland n. 15. Al gnaadg ypn valln nog vmldn n opgvlj u d 7 d uw m waavomg gmld opbkonng Dkland n. 36. w y mch naa lkand ogwnd gvl aan d Vooaa n. 18 n 2 2 aldaa, waavan d gvl ov d halv bd bovn d gondvdpng doo n ch koonlj wod afglon, wjl d ov d and hlf n o nn ollaag n zandnn ugvl opgokkn m gbogn fonon, k ba volun (8 d uw, n a) ovhok

23 d n. HdN aa kk d h u d2 gn no pl kd n va d, m d 2O5 gmld op op n apgvl u 1613 Go n. 46 n h ng voobld op d land van n gvl van h Dodch yp m gpofld ogn n bandn u c Sommldjk Vooaa n. 17, la n o éé hu vngd n m gvl nva Van d gvl m n d bd ov d aa upngnd bovn- j. I vdpng vnd m voobld Dkland. k Oo h han vdwnn ondu Mddlhan, u 1622, voond d yp. Rjk bunvbljvn zjn op h land vgf zokn. Slch hkpon n va Boom vl b Dkland (c 1675) vdwnn bun afkomg Lod. X V hkpon.aan d R. K. kk Sommldjk Nuw Tong hnnn naa vog wld. Oud hovn zjn gno gnog p oh land, doch lch nkl kunnn op n bjzond vmldng aanpaak makn. Ik nom h d bodj B 199 ond Oolgnplaa u 1648 m jk ank, n B 202 aldaa h u mddn d 7 d uw. n bodjgvl m mjnogn n vlchngn u 1651 ond Nuw Tong, Akklvn bj Dkland hlf d 7 d uw n vooal d bodj 5A16 ond Ouddop u 1659, n god yp m vn m lukj, gpjp du n moon godn ng n aa d klng. D god gpopoond gvl, m chun afloopnd dak, apj n dn op al bkonng, n vlakk oogvldn, vd m d ank, vchllnd aafank n4 jaaank. Ook nwndg h oud yp nog god bwaad. D goo movn, d n dn blojd d mkap vl wlvaa bachn, bgnnn han vdwjnn. k wj n lo daaom gp no o d oud ovn ond Sad aan h Hangvl n ond Ouddop, al vgnwoodg van n bjna vdwnn yp. l ) H blangjk h wa land p o kungbd bz kaufl Oud Tong, d ngkaag ndva chuj Sommldjk. En nad bchouwng van d blangjk uk lu han d ovzch. D kaag wod gvomd doo w goo n w kln mall gbogn plan, d ondlng doo chalmn vbondn zjn n waavan d oud lung nd aa vomn d voo- f o zjn bovn n voozjd han onbk. D bozjd, d ond m kln d ach- f o w goo plan plan ugzjd. D jk gdvn gkuld andn vd np o vguld n vng aangbach huchn lggnd vld n n wl op d goo (voo) ukkn van w maal w doo n kood vbondn afgwnd gohch B' n 3 voln n op d kln (ach) ukkn lch néé l nva dz n3voln. B' O vooplan huchn g no aangbach n chldj nm wapn nva mal champlvé n aan d lung hang n uvomg vouwljk wapnchld. E zjn nog w gmaak. ) Rd n 1436 wod Dkland van h vbouwn van mkap gwag

24 d m va n n4 n h m n m al bchop ph o 2OÓ chldj m d ggavd wapn van Zland n van Sommldjk op vooukkn bvgd n la zjn h gno d ggavd chldj aanghangn mwapn, d waachjnljk nva vog dkn afkomg zjn. Aan d bnnnzjd n d va kn zjn nkl kun nglagn, waaond oncjfd kunnn wodn ll n wapn nva Mchln ond n Bougondch koon. Waachjnljk d kn du Mchln vvaadgd. H wk wj op h bgn d 6 d uw, n jdp on Mchln d goud- n zlvmdkun Halkn van d chuj Sommldjk. haa hoogn blo d- ha b k. En nad bpalng wod mogljk doo - db udng d oud gëmalld wapnchldj, waabj n g oo h val h da z gcomplcd wapn n h. n 4. kwa ghl ovnkom m h Phlp nva n va Bou- wapn da gondë, Uch, gvod hf - g kwald m h Uchch bchoppljk ku. H wapn waamd d chldj gkwald wod gvomd doo ng - vndld chld, waavan gvlugld pun ounoolan n2 3 n klmmnd chch luw. D kn du u dn jd da bz d wa hljkhd nh Bougogn'. Na nd gumn jd n h glach d van Bol' zjn gw, kwam Sommldjk doo h huwljk n va Adan n va Bol Anna n va Bougondë, baaaddoch nva hog Phlp nh vóóovljdn van Adan aan d Bougogn'. Doo Adan' wduw kwam d hljkhd aan han ba,aadbod Phlp n na dn dood

25 aa n oo kn n n da zjn baaadnf Kal nva baaad n va 2O/ Bougondë, zoon nva hog Phlp. Dz Kal wod h Boudwjn nva n 1528 hljkhd blf daana nd Bougondë, al h n va Sommldjk vmld. D glach, oda zj n 1611 wd vkoch aan Fanco van An, om n 1825 ov gaan n aa Davd n va Wl. n Va d Bougogn' u n kom al chnk wl n d plaa n aanmkng d bknd baaad van hog Phlp van Bougondë, J. Phlp van Bougondë, h van Blaon, d n 1464 wd gbon, n 1498 o admaal wd bnomd n n 1517 o bchop n va Uch wd gkozn. j wa H dd nva Halkcn n va d chuj Sommldjk. a j l h guldn vl n ovld n Hj wa h van Sommldjk n wod h n 1511 al zoodang vmld. Wj zagn d h da wapn ovnkom m da hwlk doo Phlp n va Bougondë wd gvod jl nh va wk zch n gn d owjzng vz. Wj kunnn hdoo dn jd bpkn o 1507, h laa jaa waan Anna van Bougondë wod vmld, 1524 h fjaa n va Phlp. Zlf h n waachjnljk da kn u am, daa wj n d jan Phlp nog n al h vmld vndn n n n 1517, daa h and w zjn wapn al bchop van Uch zoud gvod hbbn. Hoogwaachjnljk d kn du dan 1511 a D bd and wapn gvn j m gn nad lch. Voo haldc,

26 n Op h H nd 208 d hov nad lch mochn kunnn vpdn, vwj k hbj gvogd afbldngn. naa d Voo w wa d kn bmd? D gnwoodg ocë opvolg van d oud chuj n van d n 1515 gch djkkam, zooda d kn van bd zoud kunnn afammn. H ch al z onwaachjnljk, da d gchnk aan n nog nauwljk baand djkkam zoud zjn vd, mnd daa naa d aljk chukagn on gn dgljk ukkn van djk bknd zjn. Vl waachjnljk d gf van dn admaal aan d manhaf chuj, d d lang vóó d opchng d djkkam (1515) bond n ook on nog n lvn wa bljkn d bpalng n h pvlg van d kam u 1515, waabj d ldn d kam wdn vjgld van chuljk dnn 1 ). D kn nog vj god bwaad, al haan n d zoovl zog bd al d blangjk uk vdn. Than hf d Povncal Zud-Hollandch Achologch Comm h buu n dva Doln op h blang van d kunwk gwzn, zooda wj mogn vouwn da d buu, da ch och n zjn bz, all maagln zal nmn om vd bchadgng vookomn. J.. C OVERVOORDE. Muuchldngn n d N. H. kk Noodbok. Bj h aanbngn van n houn aam bvgng van n godjn, h da koo d Nd. Hv. kk Noodbok nh va ovg gdl mo aflun, zjn gn h gwlf pon van muuchldngn ondk, baand u kln opngdongn onamnn. Hn kkvoogdn ddn h wk akn, mo la n nauwkug ondzok n lln. D ondzok hf plaa ghad n. gld doo dkundg aanwjzng, wdn bnnn ng un blangjk chldjn blooglgd. Aan d noodzjd van h ng koogwlf (h gwlf d kooaflung vdwnn) wd n choon n god bwaad vouwnfguu, vmd muzknumn (n oo n va mandoln) bplnd, voochjn gbach n daanaa n hlgn-fguu, gkld n n jk gwaad n m dn bchopmj op h hoofd. gnov glgn gwlfchld vchnn duvl nd vom n va mon n dakn, n d hunn mach zjnd zlj n d wd pl pldn m vom n va kln naak fgun. gvondn n va bkn, wan h kalklaag mng mkwaadg voollng aanwzg nka bwj, da ond d ondon d kalk po and gwlvn n loonnd wk u zo zjn. zjn, zooda h ) Dz kam gng n 1632 n, waana d bzngn ovgngn op d chuj.

27 D. nva m Rolduc, D g no jl nw d m. njva PM d nd 3 aa nem o 209 l Hn kkvoogdn, d gn v gvoln voo paapch voollngn, zjn voonmn h ghl gwlf ondzokn, n mo h voochjn gbach opnuw ov wn, maa om h bhoudn, zooda on land wd n voobld jk za zjn nva vog kkpolychom. n ondzoch gwlfchldngn nd kk Zudbok zulln hoogwaachjnljk zjn ugvod doo dnzlfdn poon, d chldngn Noodbok hf vvaadgd. A. M. D S. Vcokk Xann n d kk n pypa van Rolduc. In»Eng opmkngn ov d mddluwch boknlj d Abdj Rolduc" (u d Handlngn van h 56 Ndlandch Phlologncong Amdam, n 43 Apl 1907) do D Gl, d dz mkwaadg lj n h nd d XII 6 of h bgn d XIII 6 uw plaa, n lo n mddlng wlk voo d gchdn onz mddluwch bouwkun van blang zou kunnn zjn. In d boknlj n.l. wod al chnk van ng bjblbokn n»mag Bolphu Xancn" gnomd wjl bovndn gpokn wod van n»umma mag Bolph''. In gljkjdg Xann ookondn kom n mag Bholdu ) voo al bouw van h wljk dl, d. on n facad, van S. Vco. Gl waag udn gng, da Xannch bouwm ngn jd Rolduc zou hbbn vofd n, na daa n kk n cypa modlln voo Xann hbbn gvondn, al bwj nva dankbaahd d bokn zou hbbn gchonkn. Op d aan D. P. J. H. Cuypé d kk n cypa van Rolduc aud gdan vaag, f o ovnkom uchn d w bouwwkn baa, kwam h volgnd bvgnd anwood.»h bzok naa Xann hf m nduk ggvn, da Rolduc vwanchap baa, wann nn zch n d ooponkljkn oand d Rolducch kk voo dn g bng. Ik vnd dn aanlg vjwl ovnmmnd vnzoo d hoofdndlng n h gondplan d on (dp nda bd); Xann zjn d wzjd m 3 acaun, d Noodn Zudzjd m /\ acaun. Ook d opang van ond half cklvomg nn n d zwa onmun wj op gljkn oopong. Volgn Wolff zoudn d on nh Wfon n 1213 o afnjdng zjn volood gwodn; n Rolduc hf mn ook d ghl Xll uw l) In n noo gf chjv al plaan waa ov n waachjnljk zlfdn Mag Boldu vndn : Konkn va Mnko. p 79! Bnm d un Moon, D Ezdöc Köln m Mlal. p 565, D u l d o f 1892; Joh.. I Ponanu, H. Glca lv XI (Hadvc 1639) pag. 109.

28 d n 9n 0 2 Spmb D zandnn, da l ). ku on 2IO gwk om d kk bouwn, wjl d on noo volood wdn. D vchllnd afmngn d mun aan on Wbouw loonn Rolduc dudljk, n m da z laa n va h voonmn d w on op bouwn afggaan. H ll van half cklvomg nn bouwn Rolduc n h anp ogpa voo h plaan van alan. D poflng Xann hf ook ovnkom m Rolduc. vn zoo d vomng d voovn." N. B- Zal-Bomml. Hu na Maan nva Roum. H opknappn nd vaoodjkn gvl, na h afbkn van h blndnd pand, gchd. Ondk wd bj d aam, ukomnd n d vbouwngn n vnvl wjkn. mh O aan néé kam gljkvlo, waachjnljk aangbach Egnaadg bd ggn n gwlf nd va kam n doonjdn, mo gg n and chng ggvn wodn. En kln bakovn, d voo dn dag kwam, wd dchgmld; vnzoo wd n dchgmld ughak opnng, o vbndng van d bd huzn, gopnd n n vband dchgmld. D gdlljk gdch amn op d vdpng wdn gopnd, jln n dopl vnuwd n d jzn avn wd aangbach. waljn zjn vnuwd, d onbknd ank bjgmaak. Dlf. D. W. v. D. Ach Tag fü Dnkmalpflg" Mannhm. Ond d aljk gop van 273 dlnm aan dz bjnkom, d Mannhm ghoudn wd, wan lch w Holland. Toch vdnn dz bjnkomn oo land n goo blangllng, al wa h lch om m bknd wodn m h vl wa n Duchland op h gbd van d zog voo h bhoud van monumnn wod vch n h bchamnd vl wa bj on n opzch gno val don. H of j m vooal ho d blangllng n Duchland doogdongn n o goon kng nva bouwkundgn, w mdwkng pd o gbd nzo ova ovwgnd blang achn Bj n vgljkng m d d vog n d Bulln doo mj bpokn bjnkom Duldop bljk, da h vld van wkzaamhd zch allng hf ugbd. Waa vog d dk monumnnzog, d bchjvng n bchmng, h luwnaandl had n d bpkngn, vomd dz han n onddl, n omda d vmndd, maa omda hov n blangllng hvoo gvomd, zooda commun opno ) M gnogn wj k op h van vl blangllng gugnd akl van dn achc Jan Suy n h Ocobnumm van Van Onn Tjd.

29 h n o n d d dw j h doo n j ka z ln va fno p va j db 211 algmn h blang hvan wod knd n ook algmn van ovhdwg n h blang hvan wod gwaak. Than h m h nog mnd algmn gvold blang van h bhoud van n pand omgvng bj d monumnn o zch zlf mnd kunjk, doch ypch gnaadg bouwwjzn, n d gn cach pod omgvng dukkn, dgljk blangn, waavoo gno gvochn mo wodn, d bpkng op dn voogond dngn. Hdoo nad d Dnkmalpflg Hmachuz nh lo d bjnkom wd daa koo glvd doo dn fmaaljd, waa naa d Dnkmalpflg bodljk d ldn van gljkjd vgadnd vngng voo Hmachuz naa afl zan. Ond d bhandld ondwpn valln h, naa aa nd Mannhm n aan h na d vgadng bzokn Wmpfn gwjd bpkngn, d navolgnd punn nomn. D bknd bugm Suckmann. aan wn Hldhm zoovl dankn hf voo h bhoud van zjn kunchan, bhandld d nuw Puch w. H gvaa, da nuw bouwwkn d omgvng van h monumn bdvn, al vn g al d bchadgng van h monumn zlf n n d opzch gf d nuw w n kachg wapn o bhoud n afw. Zj ch ch ko waa d gnaa wl afbkn; d n vhndn daa and d kw nva chadvgodng naa von zoudn komn, doch al d gnaa wl mdwkn bd d glgnhd mo doo jk f o gmn gmo komn n d* xa kon vbondn aan h bhoud van dn oudn bouw. Mn kan dan ook chn, da d gnaa zlf zch ng opoffng goo om chndng van zjn ad vookomn. Doo dn Land baua Rho u Mbug wd n z blangjk voodach ghoudn ov h bhoud van moo adgzchn n vband m d chn van h modn vk. Hj w op ho ovdvn om d chn zjn, wann mn d vgljk bj d vhoudngn n dukk vkcna, waa d bpk bd gn bzwaa oplv, n op d voo oud gbouwn onaand gvan bj valln n va ovdvn nuw ooljnn. Toch nka h dkwjl m bhoud van h blangjk aan d blljk chn wodn voldaan, gljk a voobldn u Bul, Fbug, Nünbg, Münchn nz. aanoond. ln Ta va onnoodg»opumngn" n»opknappngn'' wdn hbj aan n pg kk ondwopn, waabj ook mng pon o land opabaa voobld. D achk Pob u Züch fn ga ovzch nd va Dnkmalpflg n Zwland, wlk ovzch ch voo da dol wl wa ooklug wa gld. H klnk och wl wa gnaadg al wj m ophf hoon pkn ov d ubd doo d gng voo b bhoud van monumnn j vlnd, wann w zn da éa zlf p jaa lch 0a fank bdaag. Toch k oo hbj wd god navolgng, m nam d bj h vlnn van ubd haan vbondn voowaad, da d

30 D. Suckmann, m D Op n d laan l awa j nd m k nd n h aa 212. J gnaa k oo la n nd aa bouw g ma wjzgn zond godkung van n d ubdgv. D bchjvng van monumnn n Zwland d bgonnn n zjn d 3 dln hvan vchnn, waabj mn zch d aak ch w gmakkljk hf gmaak doo n vd gaan dan d 6 d uw. En nan voodach hld D Bnckmann, dcu n va h Muum Hambug, ov aua van voowpn van kunnjvhd, ook n vband m d nvnaa. Hj w op d gvan bj aua doo n dkundgn, waadoo zoo dkwjl blangjk ggvn ov dn ooponkljkn oand n va daaom d aua j b bambn d mua. j B bchldng nz. vlon gaan. n dkundg ulung zn opgdagn n daa wld lk aua bpk n m zch o h hoognoodg n mak mn vn n uvog pookol op van dn oudn oand n van wa bj d aua wd ondk. Voo n ghl and gbd vogn Pof. J. M u Bunwjk n D. Sübbn u Bljn d aandach doo n blangjk bjdag ov d onwkklng van d plagondn d dn. To d 2 d uw onwkkld zch m ovallg h plan du dopaggloma, doch m d 2 d hlf d 2 d uw komn d volgn n vagld plan doo d landhn gch dn. Aan d hand n va goo aanal plagondn oond pk d vjf hoofdypn, d hbj zjn n aa ooponkljk plan wjzn k d Oo n dl d adho n h daaom gwnch om bj d vd adubdngn zoovl mogljk aan pan bj h hoch gwodn. volgnd bjnkom ln za 1908 adchon ozo jk Lübck wodn ghoudn. Wj hopn da dan m landgnoon doo dlnmng bljk van blangllug zulln gvn. J. C. OVERVOORDE. D nuw Puch w. Dnkmalpflgag Mannhm wd uvog - b pokn d onlang n Pun ugvaadgd w gn d onng van plaan n choon landchappn. Doo d wlwllndhd van dn bugm u Hldhm, d k d w ozond, b glgn- hd d lz nh va Bulln n knn bngn m dz, koo voo d monumnnzog z blangjk, bpalngn: (N ). Gz ggn d Vunalung van Ochafn und landchaflch hvoagndn Gggndn. Vom 15 Jul W Wlhlm, von Go Gnadn Köng von Puzn, vodnn, Zummung d bdn Hau d Landag d Monach, wa folg:

31 d d vo n Rklamchldn, D un m d d fü o n d vo nd 213 I. baupolzlch Gnhmgung zu Aufühung n vo Baun d un baulchn Andungn zu vagn, wnn daduch Sazn od Plaz Ochaf od da Obld göblch vunal wdn wüdn. Duch Oau kann fü bmm Sazn dun Plaz nvo gchch- lch od künlch Bduung vogchbn wdn, daz d baupolzlch Gnhmgung zu Aufühung n vo Baun d un baulchn Andungn zu vagn, wnn daduch d Egna d O od Saznbld bnachg wdn wüd. Fn n ka duch Oau vogchbn wdn, daz d baupolzlch Gnhmgung zu Aufühung baulch Andungn an nzlnn Bauwkn von gchchlch od künlch Bduung und zu Aufühung von Baun und baulchn Andungn n d Umgbung olch Bauwk zu vagn. wnn h Egna od d Enduck. n d hvoufn, duch d Bauaufühung bnachg wdn wüd. Wnn d Baunwuf m d Gpg d Bauaufühung nach m d Umgbung d Baull m wnlchn npchn wüd und d Kon d ozdm auf Gund d Oau gfodn Andungn n knm La fallndn Kon O- angmnn Vhln z Bauaufühung hn wüdn, au abzuhn. Bauhn zu Anwndung d S 3- Duch Oau kann vogchbn wdn, daz d Anbngung Schaukn, Aufchnfn d un Abbldungn d Gnhmgung d Baupolzbhöd bdaf. D Gnhmgung un dn glchn Voauzungn u z und 2d Gnhmgung uz Bauaufühungn u z vagn, un dnn nach n d vagn. 4- Duch Oau könnn Bbauung bmm Flachn w Landhauvl, Bado, Pachazn bond, üb da on baupolzlch zulag Maz hnaughnd Anfodungn gll wdn. S 5- und 4 D Bchluzfaung üb da Oau ha Palln 2d n Anhöung Sachvndg voauzughn. 6. Sofn n dm auf Gund d 2 lann Oau kn andn Bmmungn goffn wdn, nd vo Elung od Vagung d Gnhmgung Sachvandg und d Gmndvoand zu hon. Wll