Gemeente Heusden. Bodembeleidsplan

Transcriptie

1 Gemeente Heusden Bodembeleidsplan

2 INHOUDSOPGAVE blz. SAMENVATTING 1 1. INLEIDING Aanleiding Doel bodembeleidsplan Algemene doelstellingen bodembeleid gemeente Heusden Bodemkwaliteit in de gemeente Heusden 3 2. REGELGEVING EN BELEID INZAKE BODEMBEHEER Inleiding Bodembeleid op rijksniveau Geschiedenis van het bodembeleid Beleidsvernieuwing bodemsanering (BEVER) Landelijk beleid Wettelijk kader ten aanzien van bodem Bodembeleid op provinciaal niveau Bodembeleid op gemeentelijk niveau Bevoegdheidsverdeling gemeente en provincie ACTIVITEITEN EN DOELSTELLINGEN GEMEENTE HEUSDEN Inleiding Gebiedsgericht bodembeleid Bodembescherming Bodemsanering Bouwstoffenbesluit en grondstromen Ruimtelijke wetgeving Bouwen en bodem Grondtransacties Waterbodem ORGANISATIE EN UITVOERING VAN HET BODEMBELEID Inleiding Betrokken beleidsvelden en actoren Interne Procedures Bodemcontracten 30 Doelstelling Geldigheidsduur bodemonderzoeken Geschiktheidverklaringen Kwaliteitsborging bodemonderzoeken Monitoring UITVOERINGSPROGRAMMA 34 LIJST VAN AFKORTINGEN 39 laatste bladzijde 37 Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 28 april 2003

3 Bijlagen aantal bladzijden I Inventarisatie lokale verontreinigingen 1 II Overzicht gemeentelijke bodemtaken 5 III Hoofdlijnen eindrapport BEVER/UPR 1 IV Kaart grondwaterbeschermingsgebied Nieuwkuijk 1 V Kwaliteitscriteria bodeminformatiesysteem 1 VI Saneringsbeleid Van trechter naar zeef 1 VII Samenvatting Werkwijzer Bouwstoffenbesluit 5 VIII Soorten bodemonderzoek en aanleidingen 2 IX Gewijzigde Woningwet en AMvB s 3 X Instructiekaart Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 28 april 2003

4 SAMENVATTING Het is noodzakelijk de bodem te beschermen, te beheren en waar nodig schoon te maken. Door het rijk en de provincie Noord-Brabant zijn regels en beleid gesteld ten aanzien van het behouden en bereiken van een duurzame bodemkwaliteit. De gemeente heeft de taak om beleid en regelgeving van rijk en provincie uit te werken en uit te voeren. In het voorliggende bodembeleidsplan zijn alle regels opgenomen die spelen bij bodemgerelateerde activiteiten binnen de gemeente Heusden. Het doel van dit bodembeleidsplan is tweeledig: - Beschrijven van taken en bevoegdheden die de gemeente op basis van wet- en regelgeving heeft; - Beschrijven van de wijze waarop de gemeente de beleidsruimte binnen deze taken invult. In het bodembeleidsplan zijn een aantal thema s gedefinieerd die een belangrijke rol spelen in het gemeentelijke bodembeleid. Per thema worden de gemeentelijke taken toegelicht, wordt de huidige stand van zaken in Heusden beschreven en worden doelen en daaruit voortvloeiende acties gesteld voor de komende jaren. De doelstellingen en acties vormen de kern van het bodembeleidsplan. De betreffende thema s zijn: - gebiedsgericht bodembeleid; - bodembescherming; - bodemsanering; - Bouwstoffenbesluit en grondstromen; - ruimtelijke wetgeving; - bouwen en bodem; - grondtransacties; - waterbodem. Bij de uitvoering van de bodemtaken zijn verschillende gemeentelijke afdelingen betrokken, zoals milieu, ruimtelijke ordening en bouwen en wonen. De uitvoeringsaspecten en organisatorische aspecten van het bodembeleid worden toegelicht in dit bodembeleidsplan. Het betreft o.a. de interne procedures, de geldigheidsduur van de bodemonderzoeken, kwaliteitsborging en monitoring. Het laatste hoofdstuk van het bodembeleidsplan wordt gevormd door het uitvoeringsprogramma. In het uitvoeringsprogramma zijn de doelstellingen en beleidsvoornemens nogmaals opgesomd en zijn de geformuleerde acties uitgezet in de tijd (jaren 2003, 2004 en 2005). De meeste aangegeven acties kunnen worden uitgevoerd binnen de bestaande budgetten en binnen de bestaande formatie. Voor de overige acties is in het uitvoeringsprogramma de financiële dekking aangegeven. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

5 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding De bodem vormt de basis waarop diverse maatschappelijke activiteiten plaatsvinden. Deze activiteiten stellen eisen aan de kwaliteit van de bodem. Het is noodzakelijk de bodem te beschermen, te beheren en waar nodig schoon te maken. De kwaliteit van de bodem speelt een steeds belangrijker rol bij onder meer bouwplannen, aan- en verkoop van grond, herinrichting van stadsdelen, civieltechnische werken, verlenen van milieuvergunningen en het beheer van waterlopen. Hierbij zijn diverse partijen betrokken. Deze partijen hebben behoefte aan duidelijke regels voor het omgaan met de bodem. Ook de gemeente draagt bij aan behoud en verbetering van de bodemkwaliteit, als bevoegd bestuursorgaan én als private partij. Door het rijk zijn meerdere wetten en regels ten aanzien van het behouden en bereiken van een duurzame bodemkwaliteit vastgesteld. Ook de provincie Noord-Brabant stelt beleid met betrekking tot de bodem. De gemeente heeft de taak om beleid en regelgeving van rijk en provincie uit te werken en uit te voeren. In het voorliggende bodembeleidsplan zijn alle regels opgenomen die spelen bij bodemgerelateerde activiteiten binnen de gemeente Heusden. Hierbij is tevens aangegeven welke taken de gemeente als bevoegd gezag uitvoert, hoe dat binnen de gemeente Heusden wordt uitgevoerd en hoe de gemeente als private partij daarmee omgaat Doel bodembeleidsplan Het doel van dit bodembeleidsplan is tweeledig: - Beschrijven van taken en bevoegdheden die de gemeente op basis van wet- en regelgeving heeft; - Beschrijven van de wijze waarop de gemeente de beleidsruimte binnen deze taken invult. Het bodembeleidsplan is tot stand gekomen middels een open dialoog met de andere gemeentelijke afdelingen en diensten, het college, de raad van de gemeente Heusden, de inwoners van de gemeente Heusden en de bij de kwaliteit van de bodem betrokken maatschappelijke organisaties. Procedureel is voor de vaststelling van het bodembeleidsplan de openbare voorbereidingsprocedure van de Algemene Wet Bestuursrecht (afdeling 3.4) gevolgd. Het bodembeleidsplan is vastgesteld voor de planperiode Naast het bodembeleidsplan wordt een bodemuitvoeringsprogramma vastgesteld, eveneens voor de planperiode In het algemeen heeft een bodembeleidsplan een geldigheidsduur van 5 jaar. In dit geval is gekozen voor een kortere periode, omdat de nog op te stellen bodemkwaliteitskaarten tot nieuwe inzichten voor het bodembeleidsplan kunnen leiden. Bovendien heeft de gemeente Heusden het voornemen om over een paar jaar een milieubeleidsplan op te stellen. Het bodembeleid wordt hierin opgenomen, waardoor dan geen apart bodembeleidsplan meer nodig is Algemene doelstellingen bodembeleid gemeente Heusden De landelijke beleidskaders voor het bodembeleid leveren beleidsdoelstellingen op die ook voor het gemeentelijk bodembeleid van Heusden relevant zijn. Onderstaand wordt beschreven welke doelstellingen voor het bodembeleid van de gemeente Heusden gelden. Meer informatie over de landelijke beleidskaders is te vinden in hoofdstuk 2. De gemeente Heusden onderschrijft de landelijke doelstellingen uit het NMP3: - Vóór 2005 moet een compleet beeld zijn ontstaan van de bodemkwaliteit in Nederland. - Vóór 2023 dienen alle voorkomende gevallen van ernstige bodemverontreiniging te zijn gesaneerd of zodanig beheerd dat een stabiele eindsituatie is ontstaan. De gemeente Heusden zal de gemeentelijke bodemkwaliteit in kaart brengen. Ook zal zij zorgdragen voor goede informatievoorziening aan derden, zowel qua inzicht in de bodemkwaliteit als de eventuele consequenties hiervan (bijvoorbeeld via een geautomatiseerd Bodeminformatiesysteem). Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

6 Ook de relevante doelstellingen uit het Kabinetsstandpunt vernieuwing bodemsanering uit 1997 worden door de gemeente Heusden onderschreven: - functiegericht saneren (saneringsmaatregelen afstemmen op het beoogde gebruik van de bodem); - externe integratie en marktdynamiek (waardoor bodemsanering minder sectoraal benaderd wordt en sneller wordt uitgevoerd; bovendien worden marktpartijen gestimuleerd om te investeren in de verbetering van de bodemkwaliteit); - slagvaardige overheid (zodat de bodemsaneringsoperatie efficiënter, minder centralistisch en van een hogere kwaliteit wordt). Daarnaast beoogt de gemeente Heusden de volgende doelstellingen te bereiken met het te voeren bodembeleid: - optimaal beschermen, beheren, verbeteren en benutten van bodem en (grond)water; - creëren van een duidelijk kader voor de afstemming van taken die voortvloeien uit de verschillende gemeentelijke beleids- en taakvelden; - in kaart brengen van de gemeentelijke bodemkwaliteit; - duurzaam bodem- en hergebruiksbeleid; - goede informatievoorziening aan derden, zowel qua inzicht in de bodemkwaliteit als de eventuele consequenties hiervan. In het voorliggende bodembeleidsplan is uitgewerkt hoe de gemeente Heusden deze doelstellingen denkt te bereiken Bodemkwaliteit in de gemeente Heusden De bodemkwaliteit is in de gemeente Heusden nog niet voldoende in beeld. Er is momenteel nog geen volledig historisch onderzoek uitgevoerd voor de gehele gemeente en de verontreinigingsbronnen zijn niet schematisch vastgelegd (op een vlekkenkaart). Ook de diffuse achtergrondgehalten aan verontreinigende stoffen in grond en grondwater zijn niet voldoende in beeld. De gemeente Heusden is momenteel wel voornemens om een geautomatiseerd Bodem Informatie Systeem (BIS) aan te schaffen, waarin alle bodemgegevens kunnen worden opgeslagen en worden ingezien. De gemeente overweegt tevens een vlekkenkaart op te stellen. De gemeente beschikt over een bodemkwaliteitskaart met bodembeheerplan voor het toekomstige bedrijventerrein Het Hoog te Drunen Voor het woningbouwplan Venne west 3 wordt overwogen ook een bodemkwaliteitskaart op te stellen. Ondanks de onvolledige informatie is op basis van historische gegevens en bodemonderzoeken - toch in zijn algemeenheid een aantal kenmerken van de bodemkwaliteit te Heusden te benoemen. In de gemeente Heusden zijn door eeuwenlange menselijke activiteiten in de gemeentekernen diffuse bodemverontreinigingen ontstaan. Kenmerken van diffuse bodemverontreiniging zijn: - de verontreinigingen verspreiden zich over een groot gebied; - er is geen duidelijke kern van verontreiniging aan te wijzen; - er is geen duidelijk verontreinigingspatroon; - er is geen duidelijke verontreinigingsbron. Bron voor de diffuse verontreinigingen vormen de vroegere ambachtelijke/bedrijfsmatige activiteiten die elkaar naar tijd en plaats vaak overlappen. Ook veelvuldige ophogingen en aanvullingen van de bodem met materialen die naar de huidige maatstaven als verontreinigd worden beschouwd, zoals puin en sintels, zijn een bron van diffuse bodemverontreiniging. In de gemeentekernen worden door deze diffuse bronnen vaak licht verhoogde gehalten aan zware metalen en PAK aangetroffen. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

7 In de gehele gemeente, maar met name in Drunen, is in het verleden voor ophoging en aanvulling ook vormzand gebruikt. Dit vormzand was een overblijfsel van het productieproces van scheepsschroeven. Het vormzand is ernstig verontreinigd met zware metalen. Na jaren van studie is gebleken dat de aanwezige zware metalen in het vormzand immobiel zijn en vrijwel niet uitlogen naar de omringende grond en het grondwater. Het aanwezige vormzand in de bodem vormt zodoende geen gevaar voor het milieu. In het geval van vormzand mag -conform het beleid van de provincie Noord-Brabantfunctiegericht gesaneerd worden. In het agrarisch buitengebied van de gemeente kan sprake zijn van diffuse bodemverontreiniging als gevolg van agrarische activiteiten, (over)bemesting en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. In de gemeente Heusden worden in het grondwater vaak verhoogde gehalten aan de zware metalen chroom, zink en plaatselijk arseen aangetroffen. Dergelijke verhogingen komen voor in grote delen van de provincie Noord-Brabant. De oorzaak van de verhogingen is dat de aanwezige humus- en lutumarme zandgronden niet in staat zijn zware metalen te binden aan de bodemmatrix, met als gevolg verrijking van het grondwater met zware metalen. Sanering van deze diffuse verontreiniging is niet zinvol. Indien verhoogde gehalten (>streefwaarden) zijn ontstaan zonder een eenduidige oorzaak, haard en/of bron dan stelt de provincie Noord-Brabant dat de contour van het geval van bodemverontreiniging niet op het niveau van de streefwaarden, maar op het niveau van de verhoogde gehalten (achtergrondgehalten) wordt gelegd. Hierbij dient wel in acht te worden genomen dat het grondwater niet geschikt is voor consumptief gebruik, reiniging of beregening, proces- of koelwater en toepassing in de productiesfeer. Naast diffuse bronnen zijn er in de gemeente puntbronnen aanwezig, die met name lokale verontreiniging van de bodem hebben veroorzaakt. Hierbij moet gedacht worden aan bijvoorbeeld storten van afval, lekkages bij bedrijfsmatige activiteiten, lekkende brandstoftanks, etc. In het bodemsaneringsprogramma van de provincie Noord-Brabant zijn de (mogelijke) gevallen van lokale verontreinigingen opgenomen. De actuele inventarisatielijst is opgenomen in bijlage I. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

8 2. REGELGEVING EN BELEID INZAKE BODEMBEHEER 2.1. Inleiding De gemeente heeft verschillende taken en verplichtingen op het gebied van bodemkwaliteitsbeheer. De taken en verplichtingen komen voort uit wettelijke regels en/of beleidskaders op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. In dit hoofdstuk worden de relevante wettelijke kaders en beleidskaders toegelicht. In een viertal tabellen in bijlage II is een overzicht van de gemeentelijke bodemtaken per taakveld opgenomen. Per taak is een toelichting daarop gegeven alsmede aangegeven op welke wijze de uitvoering van deze taak zijn beslag vindt in documenten (registratie/documentatie). De taken gelden voor de gemeente in de rol van bevoegd gezag en in de rol van initiatiefnemer. Bij deze laatste rol moet gedacht worden aan de gemeente als projectontwikkelaar, inrichtinghouder op grond van de Wet milieubeheer (bijv. gemeentelijke werkplaats of milieustraat), de gemeente als weg- en waterbouwer of als grondverkoper Bodembeleid op rijksniveau Geschiedenis van het bodembeleid In de loop van de jaren tachtig werd duidelijk dat het aantal locaties met bodemverontreiniging veel groter was dan aanvankelijk werd gedacht. Ten tijde (1983) van het inwerkingtreden van de toenmalige Interimwet Bodemsanering (IBS) werd het aantal saneringslocaties te laag ingeschat. Door de onderschatting werd de hoge ambitie van het bodembeleid, het streven naar een multifunctionele bodem, in het begin van de jaren negentig steeds meer als een knelpunt ervaren. Er dreigde maatschappelijke stagnatie op te treden en de voortgang van de bodemsaneringsoperatie stokte. In 1994 werd de saneringsregeling uit de IBS opgenomen in de Wet bodembescherming (Wbb) en verviel de IBS. Het streven naar minder stagnatie in de uitvoering van bodemsaneringen vindt in de nieuwe wet zijn weerslag in het aanspreken van eigenaren en veroorzakers. Financiering van bodemsanering door het rijk wordt steeds meer uitgesloten en is alleen nog maar bedoeld als vangnet voor die gevallen waar geen aansprakelijkheid aan te tonen is. In de nieuwe wet wordt tevens geregeld dat het mogelijk is om op basis van lokatiespecifieke omstandigheden af te wijken van het multifunctionaliteitsuitgangspunt. Na deze ontwikkeling van de wetgeving wordt ook de stap naar integratie gemaakt. Dit vindt zijn weerslag in het Kabinetstandpunt uit 1997 en overige beleidsdocmenten. Een overzicht van de ontwikkeling van het bodembeleid is weergeven in tabel 2.1. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

9 Tabel 2.1. Ontwikkelingstraject regelgeving bodemkwaliteit Fase Typering jaar toelichting 0 Prelude Aanloop tot bodembeheer Voorontwerp van wet inzake de Bodemverontreiniging; Brief inzake coördinatie milieubeleid onderstrepend het belang van bodembescherming. I II III De eerste reactie Primaat sanering bij overheid Naar marktwerking: vervuiler c.q. gebruiker betaalt; vrijwillige bodemsaneringsoperatie. Integratie: Naar functiegericht saneren en overheid als vangnet; bodembeheer geïntegreerd in maatschappelijke processen. (Bron: Leidraad bodembescherming, deel B1, p.29) Ontwerp Wbb (samenloop geval Lekkerkerk); Start Ginjaar-enquete; Interimwet Bodemsanering (IBS) naar Kamer; IBS in werking; Introductie budgetfinanciering / decentralisatie Jaarlijkse verlenging IBS; Vaststelling Wbb zonder saneringsregeling met als ingangsdatum ; Voorstel tot inbouw IBS in Wbb; Opname in Wetboek Strafrecht ( ) dat bodemverontreinigen strafbaar is; Wbb uitgebreid met saneringsregeling; Mededelingsplicht en onderzoeksplicht (NBW); Wbb met bijzondere saneringsregeling, met als ingangsdatum ; Uitbreiding Wbb met waterbodems; 1989 Tienjarenscenario ( gevallen, 50 mld, 25 jaar); Provinciale status 4 grote steden; Start BEVER-traject / IBO-operatie; Kabinetsstandpunt BEVER; Circulaire beoordeling en afstemming; Van Trechter naar Zeef; Besluit Locatiespecifieke omstandigheden (LSO); Oprichting SIKB BEVER/UPR-rapport; Tweede kabinetsstandpunt beleidsvernieuwing bodemsanering; Beleidsvernieuwing bodemsanering (BEVER) De stagnatie werd via deze wetswijziging niet optimaal opgelost en in 1996 startte het proces beleidsvernieuwing bodemsanering (BEVER). In het kader hiervan laat het Ministerie van Financiën een interdepartementaal beleidsonderzoek uitvoeren. Het onderzoek is bedoeld om te beoordelen of sprake was van een verantwoorde besteding van overheidsgelden bij bodemsanering. Daarnaast wordt een tweede onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om op basis van locatiespecifieke omstandigheden af te wijken van het multifunctionaliteitsuitgangspunt. Beide sporen zijn verwoord in het Kabinetsstandpunt vernieuwing bodemsaneringsbeleid (16 juni 1997). Aan het kabinetsstandpunt lagen twee belangrijke inzichten ten grondslag: - bodemsanering kan vanwege de hoge kosten en tijdrovendheid leiden tot stagnatie van maatschappelijke ontwikkelingen. - het milieurendement van de totale saneringsoperatie is in het geding. Met het kabinetsstandpunt zijn drie strategische lijnen uitgezet te weten, functiegericht saneren, marktdynamiek en een slagvaardige overheid (zie ook pararaaf 1.3). Om deze strategische lijnen te optimaliseren zijn in 1998 in het kabinetsstandpunt dertien actiepunten opgenomen. De actiepunten zijn opgepakt en uitgewerkt in het Uitvoeringsprogramma BEVER (BEVER/UPR). Hierin zijn tevens de NMP3-doelstellingen voor bodem meegenomen. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

10 De resultaten van BEVER/UPR zijn eind 2000 beschreven in het eindrapport BEVER/UPR. De hoofdlijnen uit deze rapportage zijn opgenomen in bijlage III Landelijk beleid Het nationale kader voor bodemkwaliteitsbeheer is vastgelegd in de volgende beleidsdocumenten: - Nationaal Milieubeleidsplan 3; - Kabinetsstandpunt vernieuwing bodemsaneringsbeleid 1997; - Kabinetsstandpunt beleidsvernieuwing bodemsanering 2002; - Nota Grond grondig bekeken. Onderstaand worden deze beleidsdocumenten kort toegelicht. Meer informatie over de landelijke beleidsdocumenten is te vinden in de Leidraad Bodembescherming, deel A6. Nationaal Milieubeleidsplan 3 In het Nationaal Milieubeleidsplan 3 (NMP3) zijn de volgende doelstellingen met betrekking tot bodemverontreiniging opgenomen: - De omvang van de bodemverontreinigingproblematiek moet vóór 2005 landsdekkend in beeld gebracht zijn. - Binnen 25 jaar (dus vóór 2023) moeten tenminste de ontoelaatbare risicio s voor mens en milieu gesaneerd zijn en dienen de overige bodemverontreinigingen beheersbaar te zijn. Kabinetsstandpunt vernieuwing bodemsaneringsbeleid 1997 De belangrijkste doelstellingen uit dit kabinetsstandpunt zijn: - functiegericht saneren (saneringsmaatregelen afstemmen op het beoogde gebruik van de bodem); - externe integratie en marktdynamiek (waardoor bodemsanering minder sectoraal benaderd wordt en sneller wordt uitgevoerd; bovendien worden marktpartijen gestimuleerd om te investeren in de verbetering van de bodemkwaliteit); - slagvaardige overheid (zodat de bodemsaneringsoperatie efficiënter, minder centralistisch en van een hogere kwaliteit wordt). Kabinetsstandpunt Beleidsvernieuwing bodemsanering 2002 Dit kabinetsstandpunt geeft een nadere invulling aan de beleidsvernieuwing die in 1997 is aangekondigd. Uitgangspunt in het kabinetsstandpunt is het optimaal beschermen, beheren, verbeteren en benutten van bodem en (grond)water. In onderstaand kader wordt ingegaan op de inhoud van het kabinetsstandpunt. Kabinetsstandpunt Nieuwe saneringsdoelstellingen: het betreft saneringsdoelstellingen voor immobiele verontreinigingen in de bovengrond en voor mobiele verontreinigingen in het grondwater. Ook wordt ingegaan op de rol van bodemgebruikswaarden en de mogelijkheden voor gebiedsgericht afwijken. - Een programmatische aanpak onder provinciale regie: er is een nieuwe verdeling van taken en bevoegdheden met betrekking tot bodembeheer. Het aantal bevoegde overheden is en wordt sterk uitgebreid (met de rechtstreekse gemeenten). Deze toename heeft tot gevolg dat de provincie de regierol op zich neemt. De programmatische aanpak houdt in dat door de bevoegde overheden vijfjaarlijkse programma s worden opgesteld voor bodemsaneringen in hun bevoegdheidsgebied. - Het verdelen van de bodemsaneringsoperatie in segmenten: om de bodemsanering zo goed mogelijk te laten aansluiten bij ruimtelijke plannen worden verschillende segmenten onderscheiden in de bodemsaneringsoperatie. De drie belangrijkste segmenten zijn: het stedelijk gebied, het landelijk gebied en in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen. Iedere bevoegde overheid stelt in principe per segment een programma op. - Een nieuwe taakverdeling tussen de bevoegde overheden: de bevoegde overheden zullen gezamenlijk streven naar het behalen van de NMP3-doelstellingen. De taken en verantwoordelijkheden van de gemeenten die bevoegd gezag Wbb worden zijn gelijk aan de huidige taken van provincies en de vier grote gemeenten. Verder wordt in het nieuwe beleid de decentralisatie versterkt. Ook wordt meer de nadruk gelegd op resultaten, zowel kwalitatief als kwantitatief. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

11 - Een nieuwe financieringsconstructie: de financieringsconstructie sluit aan bij de programmatische aanpak: de bevoegde overheden krijgen gelden toegezegd voor een periode van vijf jaar. Ook nieuw in de financiering is dat de bodemsaneringsmiddelen worden verdeeld over de verschillende segmenten. Bovendien zijn de Wbb-gelden opgenomen in het ISV-budget. - Verbetering van de bodemsaneringsoperatie. De verbetering is voornamelijk gericht op de kwaliteit van de uitvoering van de bodemsaneringsoperaties. In de bodemsaneringsketen is een groot risico op fouten en fraude. Om deze risico s in te perken is inmiddels een groot pakket aan maatregelen ontworpen om de kwaliteit van de bodemsanering te waarborgen. Nieuwe instrumenten voor kwaliteitsborging zijn nog in ontwikkeling. Grond grondig bekeken, verantwoord omgaan met schone en verontreinigde grond De nota Grond grondig bekeken (augustus 1999) geeft het nieuwe beleidskader voor het omgaan met schone, licht en ernstig verontreinigde grond. Het doel van de nota grond grondig bekeken is te streven naar een duurzaam bodem- en hergebruiksbeleid. Deze doelstelling wordt door de gemeente Heusden onderschreven. De nota gaat in op het hergebruik van grond als bodem, hergebuik van grond als bouwstof in werken, beoordeling en sturing van ernstig verontreinigde grond, reinigingscriteria voor verontreinigde grond en het storten van verontreinigde grond. Ook komen de taken en verantwoordelijkheden van overheden en marktpartijen, alsmede controle en handhaving aan bod Wettelijk kader ten aanzien van bodem Wet bodembescherming De Wet bodembescherming stelt regels ter bescherming van zowel de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem als haar fysieke eigenschappen. De Wet bodembescherming geeft een juridisch kader om verontreiniging van de bodem tegen te gaan (zorgplicht) en bestaande bodemverontreinigingen op te ruimen. Voorts geeft de Wet bodembescherming de mogelijkheid om middels Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB s) voorzieningen te treffen om de bodem te beschermen. In het kader van het gemeentelijk bodembeleid is een aantal AMvB's relevant, waaronder het Bouwstoffenbesluit, het Besluit Opslaan in Ondergrondse Tanks (BOOT) en het Lozingenbesluit bodembescherming. Hieronder worden deze AMvB s kort beschreven. Bouwstoffenbesluit De gemeente is vanaf juli 1999 bevoegd gezag in het kader van het Bouwstoffenbesluit. Op basis van het Bouwstoffenbesluit heeft de gemeente de taak om toe te zien op een milieuhygiënische verantwoord (her)gebruik van steenachtige bouwmaterialen, waaronder grond 1. Het Bouwstoffenbesluit biedt een kader om grond van een vastgestelde milieuhygiënische kwaliteit te kunnen hergebruiken in wegen, waterbouwkundige werken en grondwerken. Daarmee kan bijvoorbeeld het winnen van zand worden teruggebracht. De Ministeriële Vrijstellingsregeling Grondverzet is een regeling op grond van het Bouwstoffenbesluit. Hiermee bestaat de mogelijkheid om grond onder voorwaarden te kunnen hergebruiken als bodem. Om gebruik te kunnen maken van de Ministeriele Vrijstellingsregeling Grondverzet dient een gemeente een bodemkwaliteitskaart met een bijbehorend bodembeheerplan vast te stellen, waarin het gemeentelijk zonebeleid is vastgelegd. Een middel ter optimalisatie van hergebruik van grond is een grondbank. Gebruik kan worden gemaakt van een regionale grondbank. Een gemeente kan ook kiezen voor het ontwikkelen van een gemeentelijk gronddepot, danwel gebruik te maken van faciliteiten van een marktpartij. Hiermee kan vraag en aanbod van grond zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd. Voor meer informatie over het Bouwstoffenbesluit zie de Leidraad Bodembescherming, deel A3.8. Voor meer informatie over grondbanken zie deel B XII van de Leidraad. 1 Grond houdt in: klei, zand, zavel, löss etc. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

12 Besluit opslaan in ondergrondse tanks Ondergrondse opslagtanks zijn een bron van mogelijke bodemverontreiniging. Daarom zijn in het Besluit Opslaan in Ondergrondse Tanks (BOOT) landelijk geldende regels opgenomen. De gemeente is verplicht de regels toe te passen en op de naleving ervan toe te zien. Gemeenten zorgen voor een programmatische aanpak en de registratie van gegevens ten behoeve van BOOT en het Lozingenbesluit bodembescherming, gerelateerd aan het inrichtingenbestand Wet milieubeheer. Ook handhaving van de naleving van het BOOT is zeer essentieel. Deel A3.5 van de Leidraad Bodembescherming gaat verder in op BOOT. Lozingenbesluit bodembescherming Afvalwater is een bron van bodemverontreiniging indien het ongezuiverd in de bodem wordt geloosd. Het Lozingenbesluit bodembescherming zorgt voor een kader om bodemaantasting te voorkomen van lozingen in de bodem (huishoudelijk afvalwater, koelwater en bedrijfsafvalwater). Het Lozingenbesluit heeft een relatie met het gemeentelijk rioleringsplan, daarin wordt het al dan niet op het riool aansluiten van percelen in het buitengebied geregeld. Burgemeester en wethouders van de gemeente waar de lozing in de bodem plaatsvindt zijn in principe bevoegd gezag voor de toepassing van het Lozingenbesluit. In artikel 3 van het Lozingenbesluit worden hierop enkele uitzonderingen gemaakt, zoals een lozing binnen een provinciale of rijksinrichting, een lozing op een diepte van meer dan 10 meter (deep-well lozing). Een nadere toelichting op het Lozingenbesluit bodembescherming is te vinden in de Leidraad Bodembescherming, deel A3.4. Wet milieubeheer Naast de Wet bodembescherming kan ook de Wet milieubeheer (Wm) van toepassing zijn bij de bescherming van de bodem. De Wet milieubeheer kent eveneens een zorgplichtbeginsel. Daarnaast kunnen op grond van de Wet milieubeheer aan de vergunning of bij AMvB voorschriften worden verbonden ter bescherming van de bodem. In het kader van een goede handhaving van de milieuvergunning en de AMvB-bepalingen ten aanzien van bodemkwaliteitsbeheer, is voor een aantal inrichtingen onderzoek nodig naar de nulsituatie. Dan is ook een herhalings- en/of eindsituatieonderzoek noodzakelijk. Woningwet De Woningwet bepaalt dat de gemeente in haar bouwverordening regels moet opnemen ter voorkoming van het bouwen op verontreinigde grond in relatie tot eventueel te verwachten risico s voor de gezondheid van de gebruikers. Bij de ontwikkeling van bouwplannen moet rekening worden gehouden met de functie-eisen in relatie tot de aanwezige bodemkwaliteit. Bij aanvragen om een bouwvergunning dient de aanvrager daarom in een aantal gevallen een bodemonderzoek te overleggen. De invulling van de bodemonderzoeksplicht en het beoordelingskader is in de bouwverordening ingevuld. Wet op de Ruimtelijke Ordening De gemeente dient voor haar grondgebied bestemmingsplannen op te stellen. Eveneens dient zij deze bestemmingsplannen aan te passen indien de bestemmingen niet meer overeenkomen met het beoogde gebruik. Ten behoeve van de bestemmingswijzigingen dient inzicht verkregen te worden in de kwaliteit van de bodem (artikel 9 Besluit Ruimtelijke Ordening). In de meeste gevallen zal een historisch onderzoek of verkennend bodemonderzoek moeten worden uitgevoerd. Wet op de Openluchtrecreatie De Wet op de Openluchtrecreatie (Wor) heeft consequenties voor bodemkwaliteit in volkstuinen. Op basis van de Wor moet bij de aanleg van nieuwe volkstuinen een bodemtoets worden gedaan. Wet openbaarheid van bestuur Op basis van de Wet openbaarheid van Bestuur (WOB) is de gemeente verplicht om te zorgen voor informatie en communicatie in het kader van bodemkwaliteitsbeheer. Het is aan te bevelen binnen de gemeente één bodeminformatiepunt (bodemloket) in te richten om de verschillende informatiestromen Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

13 op elkaar af te stemmen. In de meeste gevallen zal de milieuafdeling van een gemeente deze taak toegewezen krijgen. De taken van het bodemloket kunnen zijn: - voorlichtingsfunctie voor gemeentelijke afdelingen, burgers en bedrijven; - beheren Bodem Informatie Systeem (BIS); - registratie bodemonderzoeks- en saneringsgegevens; - registratie verdachte locaties; - registratie grondstromen in het kader van het Bouwstoffenbesluit; - registratie nazorg bodemsanerings- en hergebruiklocaties; - referentiekader bij preventie; - sturing grondstromen. Het is mogelijk dat enkele van bovengenoemde taken in de toekomst verschuiven naar het Informatiecentrum van de gemeente Heusden. Burgerlijk Wetboek In het Burgerlijk Wetboek zijn regels opgenomen inzake het contractenrecht. Deze regels zijn eveneens van toepassing op mogelijke bodemverontreiniging van percelen. Verkoper en koper hebben in deze een informatieplicht inzake het melden van gebreken, het kennisgeven van de aanwezigheid van bodemverontreiniging dan wel de aanwezigheid van bodemverontreinigde objecten in de bodem (tanks e.d.). Tevens dient men informatie te verschaffen over aanwezige onderzoeksrapporten. Resterende wetten Bovenstaand zijn een aantal wetten en uitvoeringsbesluiten beschreven, die belangrijke gevolgen hebben voor gemeentelijke taken en verplichtingen met betrekking tot bodemkwaliteit. Naast bovengenoemde wetten heeft de gemeente ook nog bodemtaken en verplichtingen op basis van de volgende wetten: - Wetboek van strafrecht; - Wet op de economische delicten; - Deltawet grote rivieren; - Bestrijdingsmiddelenwet; - Grondwaterwet; - Wet belastingen op milieugrondslag; - Experimentenwet Stad- en Milieu; - Wet stedelijke vernieuwing; In deel A1.3 van de Leidraad Bodembescherming worden alle overige wetten nader toegelicht Bodembeleid op provinciaal niveau Beleidsnota Bodembeheer in de Provincie Noord-Brabant In het kader van de saneringsparagraaf van de Wet bodembescherming is de provincie Noord-Brabant bevoegd gezag. Het beleid van de provincie op het gebied van bodem is vastgelegd in de 2000 uitgebrachte beleidsnota Bodembeheer in de Provincie Noord-Brabant Het gaat hierin onder andere om de volgende thema s: - functiegericht saneren; - bodemkwaliteitskaarten en landsdekkend beeld; - subsidies bodembeheer; - asbest in de bodem. Programma bodemsanering 2001 Land en waterbodemsanering De provincie Noord-Brabant heeft ten gevolge van het nieuwe landelijke bodemsaneringsbeleid haar bodembeleid geactualiseerd. Dit beleid is weergegeven in hoofdstuk 3 van het Programma Bodemsanering 2001 Land en waterbodemsanering. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

14 Provinciale Milieuverordening In de Provinciale Milieuverordening (PMV) staan verschillende regels waaraan de gemeente zich moet houden. De PMV bevat ten minste regels ter bescherming van de kwaliteit van het grondwater met het oog op waterwinning. De provincie Noord-Brabant heeft een gedeelte van de gemeente Heusden aangewezen tot freatisch grondwaterbeschermingsgebied (Nieuwkuijk), voor kaart zie bijlage IV. Ter plaatse van dit beschermingsgebied gelden strengere eisen ten aanzien van de bodemkwaliteit. De te stellen eisen aan bodemonderzoeken en saneringsplannen zijn tevens vastgelegd in de provinciale milieuverordening. Ook staat er een procedure in met betrekking tot het transport van grond. Platform Bodembeheer Brabant In de provincie is het Platform Bodembeheer Brabant actief. Het platform richt zich op het bevorderen van samenwerking tussen betrokken overheden zoals provincie, gemeenten, waterschappen en regionale milieusamenwerkingsverbanden. Door het platform worden beleidsmatige en uitvoeringstechnische werkdocumenten opgesteld, waarin oplossingen worden geboden voor knelpunten met betrekking tot bodembeheer. Deze documenten kunnen gemeentelijk worden geïmplementeerd, waardoor meer eenheid in regionaal beleid en regelgeving wordt bereikt Bodembeleid op gemeentelijk niveau Gemeentelijk milieubeleidsplan In een gemeentelijk milieubeleidsplan (GMP) wordt het milieubeleid van de gemeente bepaald. In principe moeten alle verschillende milieuonderwerpen behandeld worden in het gemeentelijke milieubeleid, waaronder bodem. De gemeente Heusden heeft geen GMP, maar stelt een apart bodembeleidsplan op. Het bodembeleidsplan biedt het kader voor de uitvoering van gemeentelijke bodemtaken. Op grond van de Wet milieubeheer is elke gemeente verplicht om jaarlijks een milieuprogramma vast te stellen met daarin een programma van de uit te voeren taken en bijbehorende financiële gevolgen. Bij vaststelling van het milieuprogramma wordt rekening gehouden met de kaders die in het milieubeleidsplan, danwel bodembeleidsplan worden gesteld. De geplande werkzaamheden op het gebied van bodembeheer staan weergegeven in het jaarlijkse milieuprogramma. In het milieuprogramma 2003 zijn de volgende acties gesteld met betrekking tot bodem: - vaststellen bodembeleidsplan en beginnen met de uitvoering ervan; - aanschaffen en vullen BIS; - meer aandacht voor toezicht en handhaving Bouwstoffenbesluit; - terugdringen ongezuiverde afvalwaterlozingen; - haalbaarheidsstudie afkoppeling hemelwater; - uitvoering baggerplan De gemeente Heusden is projectgemeente in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV). De gemeente kan dus ISV-budget toegekend krijgen van de provincie. Hierbij kunnen ook ISV-bodemgelden worden uitgekeerd voor losse projecten waar de aanpak van een ernstige bodemverontreiniging en ruimtelijke ontwikkeling (bijvoorbeeld de bouw van een nieuw winkelcentrum in een dorpskern) samenvallen. Tot op heden zijn er nog geen ISV-projecten geweest in Heusden. Onderzoek en sanering die niet samenvallen met ruimtelijke ontwikkeling blijven plaatsvinden via het jaarlijkse programma bodemsanering in het kader van de Wbb. Bouwverordening Elke gemeente stelt een gemeentelijke Bouwverordening vast. Veel gemeenten gebruiken de Modelbouwverordening van de VNG als voorbeeld. In de Bouwverordening is opgenomen dat bij de aanvraag van een bouwvergunning in principe een bodemonderzoeksrapport conform NEN 5740 moet worden ingediend. De taak van de gemeente in deze is dat bouwen op verontreinigde grond wordt tegen gegaan. Dit betekent dat de ingediende bouwaanvraag en het ingediende onderzoeksrapport worden getoetst door de gemeente. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

15 Gemeentelijk rioleringsplan Het huidige rioleringsplan van de gemeente Heusden loopt tot In 2003 zal een actualisatie van het plan plaatsvinden. Voor enkele rioleringsgebieden werden en worden nieuwe rioolberekeningen uitgevoerd om te bezien of alle voorzieningen nog wel dienen te worden uitgevoerd. De afgelopen jaren heeft de gemeente uitvoering gegeven aan de voorbereiding en realisering van de projecten genoemd in het gemeentelijk rioleringsplan. Alle overstorten zijn, in overleg met het waterschap, voorzien van een overstortteller zodat maandelijks kan worden gerapporteerd. Ook is een aantal gevaarlijke overstorten reeds voorzien van de benodigde voorzieningen Bevoegdheidsverdeling gemeente en provincie De bevoegdheden voor bodemkwaliteitsbeheer zijn verdeeld over de drie overheidsniveaus. De recente ontwikkelingen op bodemgebied laten een duidelijke taak- en bevoegdhedenoverdracht naar lagere overheden zien. Daarnaast kunnen met de provincie in de toekomst eventueel afspraken worden gemaakt over verdere overdracht van taken en bevoegdheden. In onderstaande tabel staan de taak- en bevoegdheidsverdeling van provincie en gemeente bij bodemverontreiniging weergegeven. Tabel 2.2. Bevoegdheidsverdeling bij bodemverontreiniging Lokale, bestaande gevallen van bodemverontreiniging - Niet ernstig 1) X Gemeente als bevoegd gezag - Ernstig 2) X Nieuwe gevallen van bodemverontreiniging 3) Binnen inrichting: - Gemeentelijke Wm-vergunning X - Provinciale Wm-vergunning 4) X Buiten inrichting 5) : - In bodem- of grondwaterbeschermingsgebied X - Niet in beschermingsgebied X Ongewoon voorval Binnen inrichting: - Gemeentelijke Wm-vergunning X - Provinciale Wm-vergunning X provincie en B5- gemeenten als bevoegd gezag Buiten inrichting X Diffuse bodemverontreiniging - Gebiedseigen grond krachtens uitzondering Bsb X - Verhoogde achtergrondwaarden bij Wbb-sanering X Hergebruik grond - In werken cf. Bouwstoffenbesluit (Bsb) X - Grondstromenbeleid / zonering (Ministeriële vrijstellingsregeling grondverzet) X 1. Als het gaat om meer dan 50 m 3 niet ernstige verontreiniging is niet de gemeente, maar de provincie bevoegd gezag. 2. > 25 m 3 grond of 100 m 3 bodemvolume waarin het grondwater boven de interventiewaarde is verontreinigd); indien niet aan het volumecriterium wordt voldaan is geen sprake van geval van ernstige bodemverontreiniging; de gemeente is dan bevoegd gezag. 3. ontstaan/veroorzaakt na 1 januari Naast de typering nieuwe gevallen kent de Wet Bodembescherming ook het ongewone voorval. Dit is een bijzondere gebeurtenis waarbij verontreiniging of aantasting van de bodem is opgetreden. 4. De inrichtingen die vallen onder de bevoegdheid van de minister van VROM zijn hier buiten beschouwing gelaten. 5. De gemeente is het eerste aanspreekpunt bij de aanpak van nieuwe bodemverontreiniging buiten inrichtingen. De gemeente neemt hierbij de formele besluiten aangaande instemming met de voorgenomen sanering van deze gevallen. Hierbij is wel afstemming vereist met de provincie. De provincie kan aanvullende eisen stellen. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

16 3. ACTIVITEITEN EN DOELSTELLINGEN GEMEENTE HEUSDEN 3.1. Inleiding Vanuit het beleid en de regelgeving inzake bodem (zie hoofdstuk 2) is een aantal thema s gedefinieerd die een belangrijke rol spelen in het gemeentelijke bodembeleid. In dit hoofdstuk worden de thema s beschreven. Hierbij worden per thema de gemeentelijke taken toegelicht, wordt de huidige stand van zaken in Heusden beschreven en worden doelen en daaruit voortvloeiende acties gesteld voor de komende jaren. De betreffende thema s zijn: - gebiedsgericht bodembeleid; - bodembescherming; - bodemsanering; - Bouwstoffenbesluit en grondstromen; - ruimtelijke wetgeving; - bouwen en bodem; - grondtransacties; - waterbodem Gebiedsgericht bodembeleid Beschrijving taken Van een gemeente wordt verwacht dat zij in de ruimtelijke planvorming vroegtijdig rekening houdt met de bodemkwaliteit. Uitgangspunt is dat functies zoveel mogelijk plaatsvinden op een plek waar de bodemkwaliteit geschikt is voor het beoogde gebruik. Dit wordt gebiedsgericht bodembeleid genoemd. Bovendien is elke gemeente op basis van de doelstellingen uit het NMP3 verplicht om de gemeentelijke bodemkwaliteit in beeld te brengen. In het kader van het landsdekkend beeld zal de inventarisatie van de bodemkwaliteit in de bebouwde kom uiterlijk in 2005 gereed moeten zijn. Om gebiedsgericht bodembeleid mogelijk te maken is inzicht nodig in de bodemkwaliteit van de gemeente. Een geautomatiseerd BIS maakt een snellere en eenvoudigere toegang tot bodemkwalteitsgegevens mogelijk en de stap naar een bodemkwaliteitskaart klein en relatief goedkoop. Gebruiksfuncties bodeminformatiesysteem Het BIS kan de volgende gebruiksdoelstellingen dienen: - digitaal archiveren van gegevens (bodemonderzoeks- en saneringsgegevens, registratie grondstromen, historische gegevens, ondergrondse tanks, etc.); - berekenen achtergrondwaarden; - maken van overzichten ((on)verdachte locaties, onderzochte en gesaneerde locaties, (ernstige) gevallen van bodemverontreiniging, urgentie van saneringen, gebiedseigen bodemkwaliteit); - maken van visuele overzichten op bodemkwaliteitskaarten; - het maken van bodemgebruikkaarten Een BIS vormt daarmee een solide basis voor: - de planning van eigen activiteiten; - loketfunctie (informatieverstrekking intern en extern); - het vervaardigen van bodemkwaliteitskaarten; - ruimtelijke planvorming; - inventarisaties voor ondersteuning van integrale beleidsontwikkelingen; - voortgangsbewaking gemeentelijke bodemkwaliteit. Indien een bodemkwaliteitskaart (BKK) met een bijbehorend bodembeheerplan (BBP) is vastgesteld kan gebruik worden gemaakt van de Ministeriële Vrijstellingsregeling Grondverzet. Deze vrijstellingsregeling is gericht op het hergebruik van diffuus verontreinigde grond als bodem. Grond hoeft dan niet altijd in werken worden toegepast en er zal minder snel een grondoverschot ontstaan, waardoor hoge afvoerkosten naar bijv. een grondbank kunnen worden voorkomen. Een BKK is een Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

17 kaart waarop de actuele bodemkwaliteit van verschillende deelgebieden is weer gegeven. In het bodembeheerplan is omschreven hoe wordt omgegaan met ingrepen in de bodem in relatie tot de vastgestelde bodemkwaliteit. Bodemkwaliteitskaarten en bodembeheerplannen Een bodemkwaliteitskaart is een ruimtelijke rangschikking van informatie over de fysische en chemische samenstelling van de bodem. De bodemkwaliteitskaart geeft inzicht in de bestaande bodemkwaliteit en de inspanning die moet worden verricht om naar een gewenste bodemkwaliteit te komen. Het gebruik van een BKK kan een duidelijke meerwaarde hebben vanwege onder meer de mogelijkheid om in een aantal gevallen kostbaar bodemonderzoek te laten vervallen op basis van kennis van lokale achtergrondwaarden. De kaarten vormen bovendien de basis voor de Vrijstellingsregeling grondverzet en het vaststellen van gebiedseigen bodemkwaliteit. In de Vrijstellingsregeling grondverzet wordt een bodembeheerplan (BBP) beschouwd als onderdeel van een bodemkwaliteitskaart. Het bodembeheerplan beschrijft de spelregels voor het hergebruik van grond als bodem binnen het aangewezen gebied. De gemeente stelt de bodemkwaliteitskaart, inclusief bodembeheerplan vast. Een BKK en BBP moeten eens in de vijf jaar worden geactualiseerd. Huidige situatie De gemeente Heusden beschikt nog niet over een geautomatiseerd BIS, maar zal deze binnenkort aanschaffen. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van een bijdrageregeling van de provincie Noord- Brabant. In 2003 wordt het BIS gevuld met de aanwezige bodemgegevens. Vanaf dan zullen ook alle nieuwe bodemonderzoeken worden ingevoerd in het BIS. Een bruikbaar BIS staat of valt met welke gegevens er wel en niet in worden ingevoerd. Hierover zal op korte termijn duidelijkheid komen. De provincie is momenteel bezig met het opstellen van een BKK voor het buitenstedelijk gebied. Voor het toekomstige bedrijventerrein Het Hoog is een bodemkwaliteitskaart met bodembeheerplan vastgesteld. Voor nieuwe projecten zoals Parallelstructuur of Venne West 3 zullen mogelijk ook bodemkwaliteitskaarten worden opgesteld. De kwaliteit van de bermgronden is in de bodemkwaliteitskaart van de provincie (voor de buitenstedelijke wegen) en voor de binnenstedelijke wegen niet vastgelegd. Bermen moeten echter regelmatig worden aangevuld met grond. Zonder gebruikmaking van de Ministeriële Vrijstellingsregeling Grondverzet (MVG) moet Heusden dit momenteel doen met schone grond. Dit terwijl bermen zelf vaak niet schoon zijn. Mogelijk loont het om, afhankelijk van de hoeveelheid grondverzet, een bodemkwaliteitskaart te maken voor de bermen. Doelstellingen - Inzichtelijk maken bodemkwaliteit voor Acties - Aanschaffen en operationeel maken van het bodeminformatiesysteem. - Opstellen leidraad voor het vullen van het BIS, gebaseerd op de kwaliteitscriteria van het SIKB en de handleiding daarvoor van de provincie (zie bijlage IV). - Opstellen van bodemkwaliteitskaarten en bodembeheerplannen om de bodemkwaliteit binnen de bebouwde kom volledig in beeld te krijgen. - Onderzoek laten doen naar de meerwaarde van een BKK voor bermgrond Bodembescherming Beschrijving taken Sinds de jaren tachtig is duidelijk geworden dat aandacht nodig is voor bescherming van de bodem. Preventie van bodemverontreiniging is een voor de hand liggende vorm van bodembescherming. Onder preventie wordt verstaan het geheel van maatregelen en voorzieningen die getroffen worden om het ontstaan van bodemverontreiniging te voorkomen of te beperken. Om invulling te geven aan preventie is zowel in de Wet bodembescherming als in de Wet milieubeheer een zorgplichtbeginsel opgenomen. De zorgplicht houdt in dat iedereen die een activiteit verricht die bodem- c.q. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

18 milieuverontreiniging kan veroorzaken verplicht is maatregelen te nemen om deze verontreiniging te voorkomen. Om bodemverontreiniging te voorkomen is het een taak voor gemeenten en andere overheden om bedrijven en huishoudens te stimuleren om emissies naar lucht, bodem en water te beperken. De gemeente kan in de vergunning voorschrijven dat een bedrijf bodembeschermende maatregelen moet treffen. Dit is ook gedaan in de AMvB s. Hiervoor zijn diverse richtlijnen opgesteld (o.a. CPR s en NRB). Nederlandse Richtlijn Bodembescherming Bedrijfsmatige activiteiten (NRB) De NRB is een handleiding om te komen tot de optimale keuze van bodembeschermende voorzieningen en maatregelen. Deze optimale keuze is gebaseerd op de stand der wetenschap en techniek. De NRB is van toepassing op potentieel bodembedreigende activiteiten in inrichtingen. De aanleiding voor het opstellen van de NRB was het feit dat de regels voor bodembescherming in de Wm, de Wet bodembescherming en de hieraan verbonden voorschriften veel ruimte bieden voor interpretatieverschillen. In de praktijk bleek dat de verschillende vergunningverleners uiteenlopende voorschriften opnamen en dat de informatie met betrekking tot bodembeschermende maatregelen niet overzichtelijk en eenduidig was. In veel AMvB s is inmiddels voorgeschreven dat bodembeschermende voorzieningen moeten voldoen aan de NRB. Om na te gaan of voorzieningen nodig zijn wordt een stappenplan doorlopen: - Bedrijfsanalyse/risicobeoordeling en kwalificeren van huidige voorzieningen en maatregelen - Vaststellen of maatregelen of voorzieningen noodzakelijk zijn - opstellen van een programma van eisen - maken van ontwerpvarianten - maken van een keuze en deze toetsen aan regelgeving en uitgangspunten - maken van een definitief ontwerp en bestek - aanbesteding van het werk Voor handhaving van de bodemvoorschriften is onderzoek nodig naar de nulsituatie. In dat geval is ook een herhalings- en/of eindsituatie-onderzoek noodzakelijk. Door de bodemkwaliteit bij nul- en eindsituatieonderzoek te vergelijken kan worden geconcludeerd of en (eventueel) welke bodemverontreiniging is opgetreden door het in bedrijf zijn van de betreffende inrichting. Bij het verlenen van een milieuvergunning in een milieubeschermingsgebied (aangewezen in de PMV) moeten aanvullende voorschriften in de vergunning worden opgenomen. Voor enkele bodembedreigende activiteiten zijn landelijke regels opgesteld (in AMvB s op grond van artikel 8.44 van de Wet milieubeheer). Deze regels gelden naast een vergunning of een artikel 8.40 AMvB en de gemeente heeft hierbij uitvoerende taken: - Lozingenbesluit bodembescherming: stelt regels aan lozingen in de bodem. - Besluit opslaan in ondergrondse tanks (BOOT): stelt regels aan het opslaan van vloeistoffen in ondergrondse tanks. - Infiltratiebesluit bodembescherming: stelt regels aan de infiltratie van oppervlaktewater in de bodem. - Stortbesluit bodembescherming: stelt eisen aan afvalstortplaatsen. - Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming: stelt eisen aan de samenstelling en uitloging van secundaire bouwstoffen die op of in de bodem worden toegepast (zie ook thema Bouwstoffenbesluit). - Besluit gebruik dierlijke meststoffen en Besluit overig organische meststoffen: stellen eisen aan de toepassing van respectievelijk meststoffen, zwarte grond, zuiveringsslib en compost. Huidige situatie Milieuvergunningen In milieuvergunningen voor bedrijven in de gemeente Heusden worden voorschriften opgenomen ter voorkoming van bodemverontreiniging. Voorbeelden hiervan zijn voorschriften ter vastlegging van de Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

19 nulsituatie, voorschriften voor herhalings- en/of beëindigingonderzoeken en de eis tot sanering van een bodemverontreiniging die door het bedrijf is veroorzaakt. In de oude vergunningen is niet altijd een voorschrift opgenomen over eindsituatie-onderzoeken. Bovendien gebeurt in de praktijk te weinig met de handhaving van de noodzakelijke uitvoering van de eindsituatie-onderzoeken. Bij het voorschrijven van bodembeschermende voorzieningen (o.a. vloeistofdichte vloeren) wordt de NRB toegepast. Hierbij wordt ad hoc gekeken wat nodig is. Er is behoefte aan eenduidig beleid ten aanzien van het voorschrijven van bodembeschermende voorzieningen in het kader van de NRB. Hierbij kan het stappenplan uit bovenstaand tekstkader worden gehanteerd. Milieuzonering In de bestemmingsplannen van de gemeente Heusden zijn algemene regels opgenomen ten aanzien van de bescherming van de bodem via (milieu)zonering. Per zone kunnen regels worden gesteld ten aanzien van de bebouwingsmogelijkheden en kunnen beperkingen worden opgenomen voor de vestiging van bepaalde (bodembedreigende) activiteiten. Tevens kunnen gebruiksbeperkingen worden opgelegd ten aanzien van bepaalde functies en/of handelingen. Ondergrondse tanks In Heusden zijn geen ondergrondse tanks bij particulieren meer in gebruik, wel bij bedrijven. Deze in gebruik zijnde tanks lopen mee in het jaarlijkse controleprogramma voor inrichtingen. Hierbij wordt ook structureel op de financiële zekerheidsstelling gecontroleerd. Daarnaast zijn nog veel tanks die niet meer in gebruik zijn. Hiervan is het overgrote deel gesaneerd met een Actie Tankslag. Een aantal van deze tanks zijn voor het van kracht worden van BOOT geleegd en gereinigd. De gemeente Heusden heeft ervoor gekozen geen nadere saneringseisen te stellen ten aanzien van reeds met zand gevulde ondergrondse olietanks. Lozingenbesluit Om te voldoen aan het Lozingenbesluit bodembescherming is in het gemeentelijk rioleringsplan aangegeven hoe de gemeente Heusden de ongezuiverde afvalwaterlozingen zal opheffen. Dit gebeurt via aanleg van riolering of aanleg van een IBA-systeem (Individuele Behandeling van Afvalwater). In Heusden liggen 38 panden in het buitengebied die voorzien moeten worden van een IBA. De gemeente en het waterschap nemen gezamenlijk de regie in handen voor het realiseren van de IBA-systemen. Het uitgangspunt is te streven naar het aanleggen van IBA-systemen van klasse 2 vanwege het hogere milieurendement ten opzichte van een IBA-klasse 1. De gemeente stelt hiertoe geld ter beschikking. Afkoppeling De gemeente Heusden wil indien mogelijk het verhard oppervlak afkoppelen naar de bodem. Afkoppelen draagt bij aan een duurzaam watersysteem en er wordt voldaan aan de trits vasthoudenbergen-afvoeren. Afkoppelen brengt echter ook risico s met zich mee. Door verontreinigde verharde oppervlakken (zoals drukke wegen en parkeerplaatsen) af te koppelen kan verontreiniging optreden van bodem en/of grondwater. Met goede voorzieningen en goed gebruik van de verharde oppervlakken (bijv. geen auto s wassen op straat, honden uit de goot) kunnen de risico s worden beperkt. Om verantwoord om te gaan met afkoppelen volgt de gemeente Heusden het beleid van het waterschap De Maaskant (Nota Verantwoord Afkoppelen). Mestopslag particulieren Er is beleid voor mestopslag afkomstig van paarden voor particulieren. Bij hobbyboeren is opslag van vaste mest buiten de stalruimte geen uitzondering. Dit gebeurt vaak zonder, of zonder afdoende voorzorgsmaatregelen ter bescherming van de bodem. Het Nederlands Forensisch Instituut heeft aangetoond dat bij iedere opslag van mest (of het nu gaat om pluimvee-, koeien-, varkens- of paardenmest) op de onbeschermde bodem, sprake is van een puntbronbelasting waarbij verontreiniging van de onderliggende bodem optreedt. Het beleid is als volgt: Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei

20 Voor een meest praktische vorm van opslag, uitgaande van een maximum opslag van 10m 3 mest, is aangesloten bij het Handboek voor de rundveehouderij 2. Bij een stapelhoogte van 1 tot 1,5 meter, is een wandhoogte nodig van circa 1 meter. Een mestplaat moet minimaal aan drie zijden zijn voorzien van een keerwand. Aan één zijde moet de mestplaat zijn voorzien van een opstaand randje om te voorkomen dat mestvocht van de mestplaat kan vloeien. Daarnaast kan worden gekozen voor een onderkeldering van de mestplaat. Gezien de stapelhoogte en de maximale hoeveelheid mag het oppervlak van de mestplaat maximaal 7m 2 bedragen. Bij een stapelhoogte van 1 tot 1,5 meter zal voor een paardenboxenstal circa 1m 2 mestplaat per paard per 14 dagen nodig zijn. Uitgaande van het houden van 2 paarden is deze opslagruimte voldoende voor de opslag van paardenmest van 7 weken. Met andere woorden; wanneer op een locatie 2 paarden worden gehouden, zal eens per zeven weken de mest moeten worden afgevoerd. Dit lijkt ruim voldoende om enerzijds te voorkomen dat ongewenste overlast ontstaat en anderzijds voldoende opslagcapaciteit voor de paardenhouder te waarborgen. Voor mest van andere diersoorten is geen beleid opgesteld. Dit komt in verhouding weinig voor en dient van geval tot geval te worden beoordeeld. Onkruidbestrijding Het streven van de gemeente Heusden is erop gericht om het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen op termijn tot nul te reduceren. Daarom is in 2001 gestart met de omvorming van arbeidsintensieve naar arbeidsextensieve groenvakken. Door deze maatregelen wordt gewerkt aan een structurele terugdringing van onkruidbestrijdingsmiddelen zonder dat daarmee het huidige onderhoudsniveau van alle plantsoenen geweld wordt aangedaan. Op basis van het groenstructuurplan zijn deze omvormingen in 2002 voortgezet. Alternatieve onkruidbestrijding is op wegen en plantsoenen in de daartoe aangewezen gebieden in Heusden, Oudheusden, Vlijmen en Drunen uitgevoerd zonder gebruikmaking van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. De gemeenteraad heeft inmiddels besloten de proefgebieden te blijven beheren op de wijze zoals het nu gebeurt en op termijn te komen tot chemievrij beheer van de totale gemeente. Er is geen beleid voor gladheidbestrijding Het wordt wel wenselijk geacht om de huidige wijze van gladheidbestrijding te toetsen aan de invloed ervan op de bodem en indien noodzakelijk de mogelijkheden te inventariseren de bodembelasting te verminderen. Calamiteiten In het rampenplan van de gemeente Heusden is een onderdeel bodem opgenomen. Doel hiervan is om bodemverontreiniging bij calamiteiten (bijvoorbeeld ongelukken met vrachtwagens met verontreinigende lading of benzine en olie) te voorkomen dan wel tot een minimum te beperken. Hiertoe is ook een instructiekaart opgesteld hoe te handelen bij dergelijke calamiteiten en/of rampen. De instructiekaart (28.3 van het rampenplan) is opgenomen in bijlage X. Doelstellingen - Bevorderen van preventie van bodemverontreiniging. Beleidsvoornemens - Hanteren NRB-stappenplan bij het voorschrijven van bodembeschermende voorzieningen in vergunningen. - Vaststellen en voorzetten beleid mestopslag particulieren. - Hanteren instructiekaart 28.3 bij calamiteiten en ongevallen waarbij bodemverontreiniging dreigt of plaatsvindt. 2 Handboek voor de rundveehouderij / samengesteld door Informatie en Kennis Centrum Veehouderij, Afdeling Rundvee-, Schapen-, en Paardenhouderij; 6 e herziene druk: februari 1993, Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, blz 594. Gemeente Heusden Bodembeleidsplan d.d. 7 mei