yebbbhffi) Sii B9 SffiBSEBBIBB^ w nsilföübmr Zec"?sN»!?s(!ss B^ü -^4*t4'>< PERIODIEK VAN «DE STRANDWERKGROEP» its K fk il Gui'do Rappe

Transcriptie

1 nsilöübmr Zec"?sN»!?s(!ss Bü -4*t4'>< its K k il nnses isa t Bredena - Belgium - Tel. 059 / e ïï/wne PERIODIEK VAN «DE STRANDWERKGROEP». s@btaa(l' w l. Gui'do Rappe Cootveld 3 B-9131 Beervelde yebbbhi) a y *. Sii B9 SiBSEBBIBB

2 s T A' v E o a r a (4)' Periodiek van 'de Strandwerkgroep' Verschijnt driemaandelijks december 1982 Voorzitter: F. Kerckho, Frère Orbanstraat 309, 8400 Oostende Sekretaris: R. Vanwalleghem, Frêre Orbanstraat 59, 8400 Oostende Penningmeester: A. Annys, Nieuwpoortsestw 723/20, 84p0 Oogstende Redactie: G. Rappe, Cootveld 3, 9131 Beervelde Contacten: R. Goethaels, Lobelialaan 5, 8400 Oostende Natuurhistorisch Archie: E. Eneman, St.Janstraat 58, 8400 Oostende (i.s.m. F. Kerckho) Leden: S. Beke (Oostende), P. Govaere (St-Kruis) en A. Lams (Oostende) Abonnementsprijs: 180 BF, te storten op rek t.a.v. 'de Strandwerkgroep', p/a A. Annys (zie hoger). Buitenlandse leden storten best op postrek van A. Aïinys.. Artikels voor volgend nummer binnen vóór 28 ebruari 1983! INHOUD iestuursmededelingen 94 Kerckho F., Uit het Natuurhistorisch Archie 95 *J QVanloo E., Haaien in de Noordzee 101 Aktiviteitenkalender 103 Erratum 103.v Jaarvergadering <Tacalvergaderi.ng Jaarvergadering Jaarvergaderi 104 Rappé G: & F. Kerckho,'Eerste'vondst van een tropisch drijï2t zaad, Entada gi-gas, aan de Belgische kust 105 Ahnys A., Onderzoek van gruis verzameld te Reist op %Goethaels R., Verslag van de ekskursie naar Nieuwe Sluis 115 / Van Gompel J., Gegevens betreende aangespoelde Decapoda aan J<) de Oostkust: september 1981-september

3 htöshn rw Ze?c-*te';ïAsw?!l]!; csdenoek -94- l..s..':?ïir Ns.ii? S;i.;;i;itlc Sö,üd;';!s 'ïinses tiisebsïhrósn 69 VAN DE REDACTIE &40'i Örecjans- Beigium - Tei. 059/ Het dreigt een verslavende gewoonte te worden: opnieuw onze welgemeende ekskuses voor deze Strandvlo met vertraging. Onze drukker zette echter de einde jaarseesten onverwacht vroeg in, zodat we voor een gesloten deur stonden. Daarom niet getreurd echter: de Strandvlo zit weer boordevol inormatie over het reilen en zeilen van auna en lora aan onze schijnbaar eentonige kust. Er verschenen zels enkele nieuwe sterren boven onze auteursstal. Uw redactie wenst u het allerbeste voor 1983 en hoopt dat ook uw ster eens mag onkelen in de inhoudstael. Tot op de jaarvergadering! BESTUURSMEDEDELINGEN Lidgeld '82 De crisis slaat toe. Ook de Strandwerkgroep blijt niet gespaard. Daarom ziet het bestuur zich genoodzaakt het lidgeld te verhogen tot 180 r. Hopelijk is dit geen bezwaar om toch te vernieuwen. We durven zels de stoute droom koesteren dat u ook een nieuw lid maakt. Bovendien bestaat voor diegenen die zich een bescheiden mecenasrol willen aanmeten nog altijd de mogelijk een steunabonnement van 400 r. te nemen. Hoe dan ook, wat kwaliteit/prijs verhouding betret, blijt de Strandvlo Vlaanderens Beste Koop. Het Zeepaard Voor diegenen die de Belgische kust wat te eng vinden en hun blik eens over onze noordgrens willen slaan, is er natuurlijk 'het Zeepaard', ons - veel ouder - zusterblad in Nederland. Het verschijnt 5-6 keer per jaar en kost slechts Fl., over te schrijven op Giro van Piet Vos, Munnikenstraat 43, NL-2315 KV Leiden. Boekenstand op de jaa.weï'gadeï'i.ng Als service aan de leden die naar de jaarvergadering komen zal de gespecialiseerde boekhandel 'Univers Soumarin' opnieuw een stand verzorgen. Ledenadmwistratie Mocht het adres op de wikkel van uw Strandvlo onvolledig o onjuist zijn, dan wordt u verzocht ons dit even te melden. Vergeet ook niet te verwittigen bij elke wijziging. Het komt de toezending van uw Strandvlo alleen maar ten goede.

4 "95 UIT HET NATUURHISTORISCH ARCHIEF»l? F. Kerckho Dit verslag kon samengesteld worden dankzij de medewerking * a van volgende strandjutters G. De Laender, E. Vanloo, H. Van den Heuvel, R. Goethaels en S. Beke, C. Janssen, P. Govaere, G. Rappe, J.P..en E. Vanderperren, R. Billiau, A. Lams, Chr. Verscheure met M. Becuwe en L. Maene, R. Vanwalleghem, E. Eneman, R. Duchamps, F. Kerckho. Zij gaven waarnemingen door voor het archie en zorgden er zo voor dat ondergetekende wat te schrijven had en u iets te lezen krijgt. Uit de ontvangen waarnemingen werd een selektie gemaakt cm het geheel niet te overladen. Wat echter geenszins betekent dat niet vermelde gegevens onbelangrijk zouden zijn! Het voorliggende verslag loopt zowat tot eind oktober wat maakt dat er sinds het vorige (zie Strandvlol nr.ü) bijna een jaar ver- Iepen is. En we mogen rustig zeggen dat 1982 in veel opzichten een merkwaardig jaar was. Een jaar waarin een aantal minder al - gemene soorten plots veel algemener werden, en heel wat organismen een massale bloei kenden. Het begon allemaal met een bijzonder gunstig voorjaar met als gevolg een enorme plankton ontwikkeling. Dit in de lente normale verschijnsel was dit jaar zo opmerkelijk dat het zels de kranten haalde. Rond einde mei zag men dan ock in verschillende kranten oto's van rijkelijk schuimende golven onder de titel "Zee bloeit weer". Daarop volgde een ware ketting reaktie. Het was also die r planktonbloei zich voótzette doorheen de voedselketen. En een gunstige zaner deed er nog een schepje bovenop. Gevolg: voor veel organismen een uitzonderlijk jaar. Ook daarvan was één en ander, vooral dan i. v.m. ccmmercieel interessante soorten, terug te vinden in de media. Zo was er in deze nazcmer enorm veel ha - ring en garnaal onder de kust. En 1982 was bovendien een uit" zonderlijk mosseljaar. Bij de bespreking van de verschillende groepen zullen nog verdere voorbeelden gegeven worden. Zoogdieren Mamma l ia Behalve het massale voorkcmen deze zaner van de ons allen wel - bekende Hcmo sapiens al dan niet ver-gezeld van zijn trouwe gezel Canis vulgaris werden er neg verschillende andere zoogdieren aan onze stranden gesignaleerd. Vooreerst de echte zeezocgdieren. Er overwinterde een jong zeehond.1e'(phcca-vituuna) te Blankenbere. Dit is sedert 1950

5 -96- niet meer gebeurd. Het maakte regelmatig tochtjes langs de kust ien werd dan ook ep verschillende plaatsen gezien. Op 7 maart zwom het bijvoorbeeld in amper 5 uur tijd van Blankenberge tot Oostende. Neg een zeehond werd waargenomen op 27.6 ep het strand van De Panne. En begin september werd een jong zeehondje aangetroen in de haven van Oostende. Dan was er neg het aanspoeleiyöp 27.4 van een levende bruinvis (Phocoena phocoena) te Blankenberge. Het betro een vrouwelijk exemplaar. Opmerkelijk waren voorts enkele meldingen van de muskusrat (Ondatra zibethicus) allemaal van maart. Op 7.3 kwam van dat knaagdier een individu uit zee gezwcmmen te Knckke waar het door een toerist werd doodgeklopt. Een intact exemplaar lag op 8/9.3 in de vloedlijn tussen Oostduinkerke en De Panne. Tenslotte lag er een dood exemplaar ap 26.3 in de vloedlijn te Nieuwpoort. Een bruine rat (Rattus norvegicus) werd op 27.3 zwemmend ep zee waargenanen vanop het Oosterstaketsel te Oostende, Rankpotigen - Cirripedia " De zeepckken kenden een uitzonderlijk rijke zaadval. In de periode maart - april waren praktisch alle geschikte substraten bezet met jonge individuen. Te De Panne bvb. overdekten op 15/16.4 exemplaren van 1-2 mm doorsnede massaal all erhande substraten als stenen, wieren, zeevinger, rcjggenkapsels, enz. O ek de golbrekers rond Oostende waren in die periode helemaal overdekt met jonge zeepckken. Later stierven er echter veel a doordat ze waarschijnlijk te dicht ep elkaar leeden en elkaar in hun groei belemmerden. Het is dan ock niet verwonderlijk dat rond einde mei o.a. te Oostende het aanspoelsel wit zag van de miljoenen zeep okragment en, voornamelijk van de langgerekte hongervorm. Kreeten, krabben, ga malen Decapoda Een goed jaar ook voor de krabben, getuige het ep sanmige momenten massaal aanspoelen van vervellingshuidjes en dekschilden, een bewijs van hun explosieve ontwikkeling. Twee soorten werden dit jaar opvallend meer waargenomen : de noordzeekrab (Cancer pagurus) en het breedpootkrabbetje (Prturanus latipes) Van deze laatste werden in het voorjaar vooral kleinere exemplaren en vervellingen gevonden, vana juli tot september levende volwassen individuen dikwijls gekruid. De gewone strandkrab (Carcinus maenas) was ock merkelijk talrijker dan andere jaren.

6 -97- De gewone zwemkrab echter (Macrcpipus holsatus) was niet merkbaar algemener. Van de luwelen zwemkrab (Macrcpipus puber) lagen een tiental scharen en poten in aanspoelsel tussen Mariakerke en Middelkerke ep '81. De andere waarnemingen van deze soort konen van de Westkust één schild ep 1.1.'82 te De Panne, 12 schild en ( g root -.. ste 76 mm breed en 56 ram lang) en 3 scharen met vleesresten eveneens te De Panne op Dan neg ep 25.3 een schaar (De Panne) en een looppoot (Oostduinkerke)..( i B.'1.;A.A' *". t H * //Ad; / //F/.t.» 'A l Hh - * -J- <.< 4 cm Eriocheir sinensis De twee vondsten van de Chinese wolhandkrab (Enooheir sinensis) zijn zeker het vermelden waard. De eerste betro een levend man - netje dat ep 1.11.'81 gevist werd door een strandvisser te De Panne. De tweede was van een dood en beschadigd exemplaar, even-. eens een mannetje, met carapaxbreedte van 65 mm. Het lag i'n de vloedlijn te Oostende ter hocgte van de Thermen. Slechts één vondst _van de helmkmb (Corystes cassivelanus) nl. van een dood, maar gaa vrouwtje, gevonden in aanspoelsel te Raversijde. Op 23. l.'82 werden te De Panne een zeekreet (Haaan-is gammarus) en een Noorse kreet (Nephrcps norvegicus) gevonden, beide dood. Jammer genoeg zal de.vinder gedacht hebben. Van de laatste soort werden ook nqg scharen en een staart gevonden op 24.3 te Nieuwpoort. Een <p 2H.3 aangespoeld wulkennest te Nieuwpoort leverde

7 -98- een porseleinkrabbetje (Pisidia longicornis) ep. Verschillende waarnemingen van de heremietkreet (Pagurus bemhardus). Op 31.1 vij levende exemplaren tussen Knckke en Hei st, vij dode exemplaren te De Panne ep 8/9.3 twee levende > exemplaren te Oostduinkerke op 28.3 (garnaalkruiers) en één levend te Oostende Opex ep 22.4 (kruier). Te Nieuwpoort waren er op 23.3 veel resten te vinden van de gewone heremletkreet even- als één klein exemplaar, uit z'n schelp gevallen, van een andere soort nl. Dicgenes pugilator. Zoals reeds eerder gezegd, veel garnaal (C rang onc rang on) dit jaar. Een ringsprietgarnaal (Pandalus montagui) zat op 22.1( in het net van een kruier te Oostende Opex. In het vissersdck van Oostende werd ep 27.7 de gewone steurgarnaal (Palaemon elegans) en enkele dagen later, op 29.7 in de havengeul van Oostende, een exemplaar van Palaemon serratus. Uit de Spuikan van Oostende werden op 25.7 enkele kleine exemplaren van de gewone steur-garnaai en van de brakwatersteur'garnaal (Palaemonetes varians) gevist. De laatste soort was er later, ap 5.9 massaal te vinden. Vlckreeten - Amphipoda De hele zaner, vana juni was de sprinkhaanvlckreet (Gammarus locusta) massaal aanwezig, als nooit tevoren in de Öostend se Spuikan. Overdag hielden de dieren zich stil en overdekten ze in dikke pakken alle mogelijke vaste sub-. i, a straten. 's Nachts zwemmen ze rond, in een wri-emelende massa van duizenden / en duizenden individuen. Eén enkele schep leverde meteen een paar honderd exemplaren ep. De dieren verspreidden Gamma ru s locusta zich ock in de haven en de verbinding van de Noord Ede en de zee. OP 22.7 waren bijna uitsluitend vrouwtjes aanwezig. In september nam het aantal dieren toch sterk a. Haustorius arenarius, een vrij grote gravende vld<reet,werd met twee individuen gevonden in keilen ap het strand van de Vosseslag te De Haan. (4.9.'82).*. Pissebedden - I s op cda Weinig waarnemingen van deze groep. Idotea baltica, de gewone zeepissebed was aanwezig ep 4.9 zwemmend in zee ter hoogte -

8 -99- van de Vosseslag. Verder waarnemingen van de gewone. agaatpissebed (Eurydice pulchra) en de bleke agaatpissebed (E. ainis) Aasgamalen - Mysidacea De buigzame aa sga maal (P_raunus lexuosus) was algemeen op 27.7 in het vissersdck te Oostende. Stekelhuidigen - Echinodermata Tweemaal werden dode exemplaren van de zeeklit (Echinocardium. cordat-.um) gemeld allebei te De Panne. ep 23.1 één exemplaar en op 8/9.3 vier exemplaren. De gewone slangster (Ophiura texturata) werd een aantal maal gevonden. De Panne 1.1 '82 één dood exemplaar, en op 15/16.4 algemeen levende exemplaren in de vloedlijn. Twee levende exemplaren lagen op '81 in aanspoelsel te Mariakerke. Te Ra - versijde ep 17. en 12.6 telkens één levend, evenals te Nieuwpoort ep Nog te Nieuwpoort ep 27.3 twee levende exemplaren uit het net van een paardevisser. De gewone zeeëgel (Psammechinus miliaris) werd vij maal gevonden. Tweemaal te De Panne. cp een dood en op 15/16.4» twee levende exemplaren in de vloedlijn. Te Raversijde een dood exemplaar op 31.5 en twee dode exemplaren zonder stekels in aansp oeisel aan de laagwaterlijn op het strand van de Halve maan te Oostende (25.7). De soort was algemeen te Oostende ter hocgte van de Hydro ep 2.6 in aanspoelsel. Verder werden nog het zeeboontje (Echinocyamus pusillus) en de r gewone zeester (Asterias rubens) regelmatig gemeld. Deze laatste soort was bijvoorbeeld in mei vrij algemeen te vinden in de vloedlijn tussen MarLakerke en Raversijde. Borstelwoimen - Polychaeta De gewone soorten als het oudkammet ie en de schel pk oké rw orm werden vrijwel steeds gevonden echter niet in opmerkelijke aantal - len. De kokers van de perkamentkckerworm (Chaetopten-is variopedatus) waren niet algemeen en slechts éénmaal werd de slijkkckerworm (Sabella pavonina) gevonden. Het betro dan wel een kcker met een levend individu en dit te Nieuwpoort ap Zeker te / vermelden is de vondst van één dode en twee levende zeemuizen (Aphrodite aculeata) ep 15/16.4 langs de laagwaterlijn tussen De Panne en Bray-Dunes.

9 -100- Mosdiertjes Bryozoa Een kolonie van de blaascelpoliep (Vesicularia spinosa) spoelde aan ep n 23.1 tussen De Panne en Bray- Dunes. / Het bladachtig hoornwier (Flustra oliacea) was vrijwel steeds algemeen, de beide vormen van de zeevinger (Alcyonidium) waren minder talrijk en minder algemeen. Vesicularia spinosa Kwallen - Scyphozca Kamkwallen - Ctenq3hora Het zeedruije (PI eu rob rachia pileus) werd neg waargenanen ep '81, en verscheen opnieuw in ebruari 1982 tot juni, in steeds toenemende aantallen. Vooral rond mei was de soort massaai langs heel onze kust. En dan waren er neg de vondsten van het mijterkwalletje (Beroe gracilis), zie Strandvlo 2(3). Deze volgden elkaar weer op in de tijd. De oorkwal (Aurelia aurita) kwam voor vana ongeveer 15.5 tot 20.7 met een hocgtepunt in juni. De kcmpaskwal (Chrysaora hyoscella) werd gemeld van 24.7 tot 15.8, rond deze laatste datum was ze erg algemeen. Van de zeepaddestoel (Rhizostana pulmo) werden neg in november r8l enkele exemplaren waar-gencmen.in 1982 was ze lang niet zo algemeen als vorig jaar. Er was ock geen massale stranding. Vondsten vana eind augustus tot oktober, telkens enkele exemplaren. Haarkwallen werden weinig waargenanen. Te Oostende enkele op 29/30.5 en 5.6 en vrij algemeen op Wel werd één enkel individu van de gele haarkwal (Cyanea capillata) aangespoeld gevonden op 20.7 te Raversijde.. Vervolg met de wieren, vissen en weekdieren in het volgende nummer!

10 -101- HAAIEN IN DE NOORDZEE E. Vanloo Iedereen van de Stra.nwerkc,roep zal wel weten dat er in de Nocrd- ehai eeta-esaeïere?ie?nv shar voorkomen. ïïaar hoeveel nensen weten er dac er in de Noordzee reeds 14 soorten haaien zi.jn waargenonen. Daarvan zijn er wel 3 soorten zeer zeldzaam. ai / Deze zijn: Reuzenhaai Cetor'lz-inus /, t. ta</ Ut mus Zeskieuwige Haai Hsxanchus gï'i-seus Hamerhaai Sphyï'na ygaena Blauwe Haai Pvion'c glauqd. I/' Zwarte Haai Dalatias lioka Groenlandse Haai Somni.osus.'.Ti.arooepha tus Makreelhaai Isuïiis oxyrznohun Kathaai Say tzoï'hi-nus stella.ï'zs Twee soorten ziln er zeldzaai.; deze zijn: 9 J 5 7o.shaai Atopias vulpznus Karlnghaai Larrma nasus en Vier soorten zijn vrij algemeen tot algemeen, deze zim; - 1 Hondshaai SoyUoï'h-i-nus sanï-ou lus Doornhaai Squalus aqanthtas Rw-7e Raai Galeorhinus aateus </ Toonhaai Musteluü mustelus 'm :'.-.. 'a - * -t' te ' *'.'';.;.. ;;, "t Voshaai (Aiopias vulpinus} Buiten de eierkapsels van de Hondshaai kunnen ook, al zij het zeldzaam, dode haaien op het strand aanspoelen, maar wanneer men meer zekerheid wil hebben om haaien waar te neen is er ook de morelijkheid on haaien in vismijnen te zien te krijgen, waar men ze verkoopt. Ik persoonlijk heb reeds vier verschillende haaiesoorten waargeno- rt:;; 70 in de herst; toen vond ik tijdens een stookolietelling (telling van dode vogels met stookolie) een haai van t }.20 meter Ïan~ov

11 -102- het strand te Bredene. Er werden vij oto's van genomen die werden doorgestuurd. Jammer genoeg heb ik nop steeds geen bericht noch mijn oto's terug gekregen. Deze haai was lichtblauw aan de bovenzijde en lichter van kleur aan de onderzijde, de bovenvin had een uitstekende punt zoals bij de Toonhaai. De doodsoorzaak was-vermoedelijk een schroe van een schip, daar heel zijn ene zijde open lag. Het kon een Doornhaai, een Toonhaai, een Ruwe Kaai o een juveniele Blauwe Haai geweest zijn. Mijn tweede waarneming van haaien was tijdens een uitstap van de Strandwerkgroep naar de vismijn te Oostende op datum van 19 juli 1982, toen er niet minder dan drie haaiesoorten werden waargenomen. Het algemeenst was de Doornhaai, in mindere mate de Hondshaai en verder één exemplaar van de Ruwe Haai. Mijn vierde soort was ook in de vismijn te Oostende, en dit op daturn van 7 oktober 1982, toen er één eksemplaar van de zeldzame maar zeer mooie en interessante Voshaai werd gezien. Deze was de vorige dag tijdens een haringvangst gevangen dicht bij de Belgische kust. Deze haai was ruim 2 meter lang, waarvan de helt werd ingenomen door zijn staart (zie iguur)'. Literatuur Anonymus, Spectrum Dierenencyclopedie, 98 (7): Corveleyn, W., Haaien in de Noordzee. VWG Oostende, l (6) : Disney, W., Wonderen der Zee. Walt Disney Productions. Kuckuck, P., Wat vind ik aan het strand? Helmond. Preud'Homme van Reine, W.J., Wat vind ik aan het strand? Th i eme, Zu tphen. Watervliegpleinstraat Bredene {HWï ;? ". s * s; '. * '-& y.» a1*..<»».-,<:'< '.'"'..:-p-.;y-*-''ï:'9's'v- ".s. n a Br 3, 3>r.p -"te ~Y' 't l Hondshaai (Scyliorhinus canicula}

12 AKTIVITEITENKALENDER zaterdag 19 ebruari 1983: bezoek aan het breedste strand van onze kust: Oostduinkerke, net zijn awisseling van keilen en geulen, zwinnen en rauien,... Aspraak on 9u30 aan de tramhalte Duinnark. Leiding F. Kerckho. zaterdag 19 maart 1983: Om niet elk jaar naar de Boulonnais te trekken, richten we dit jaar onze schreden noordwaarts, naar een cier beste plekjes in Nederland: de Nollepier op Walcheren. De Nollepier is een erg geëxposeerde dijk bij de monding van de Westerschelde. Voor heel wat zuidelijke soorten is het een noordelijke enclave. Ket is vb. één van de weinige plekjes waargeregeld het Siijmvisje Blennius pholis gesignaleerd wordt, endiverse soorten naaktslakken en..., nee, we verklanpen niet alles. Net als vorig jaar willen we chaueurs en transportbehoevenden met mekaar in contact brengen. Verwittig daarom als u wilt rijden_en nog plaats over hebt, dan wel als u mee wilt rijden G. Rappe (tel.: 091/ ), adres op binnenkat. Samenkomst om 8.40 u aan de veerboot te Breskens o om 9.40 u aan denoliepierzel. Voor de laatkomers: de Nollepier ligt -l net buiten (NW) Vlissingen. Je kunt het gemakkelijk herkennen :Se:S :=S p:;> 1 staat het ernog want de wind is er al eens mee weg geweest. Schiet dus niet op de orgelist. Het mogeïsth,;.rl8.;sn s brakke. Nollekreken bemonsteren o gewoon de vloedli-jn aschuimen richting Zoutelande-Westkapelle. ERRATUM Naar aanleiding van het artikel "Zeehonden" in het vorige nummer Ir'STCIin3r1i1>4p e nl Ï eliekes aan en vraagt om een rechtzetting (cr. Strandvlo,2: 81-82): "De sukkelachtige jonge zeehondjes die we in sommige jaren einde augustus op onze kust aantreen zijn geen moederloze jongen uit tweelinggeboorten, maar gewoonweg gespeende jongen, die door * stromingen tot hier agedreven zijn en intussentijd gans onderkomen z Ïjnl"-UÏméubdeze.enheid nog een; op,ij,en:d.t de redactie alle verantwoordelijkheid voor de inhoud van artikels op de schouders van de auteurs schuit. zee-

13 -104- JAARVERGADERING op zaterdag 29 januari 1983 Zoals vorig jaar houdt de Strandwerkgroep eind januari haar jaarvergadering, om de balans op te maken van het tweede werkingsjaar en als extra gelegenheid om de contacten tussen de leden te bevorderen. Daarom werd ook nu weer een boeiend progransaa opgesteld.» l Oh. Ontvangst en koie 10h30: Bezoek aan het zeeaquarium, waar we vorig jaar zo goed ontvangen werden. E. Eneman zal er ons de avonturen brengen van de bewoners van zijn zeewateraquaria gedurende het agelopen jaar. 12h30: Middagmaal. U kunt zel uw lunchpakket meebrengen o een warme maaltijd bestellen (zie lager). 14h : Administratie gedeelte. ledere bestuursunctie brengt verslag uit van haar aktiviteiten gedurende het werkingsjaar '82. De leden kunnen er terecht met hun grieven, wensen o lo betuigingen. 15h 16h.» <. De bi,ologi.e van de Gamaal, spreekbeurt door S. Leevere. Eén van onze algemeenste zeebewoners en dus ook één van de best gekende, zult u denken. Toch zijn wetenschappers het over tal van punten nog altijd oneens - pauze 16h30: Zeesymonie, diareeks door R. Coelus. Een seervolle reeks over schaaldleren, stekelhuidigen, 17h30: Slot * vissen,... De jaarvergadering gaat door op hetzelde adres als vorig jaar, bereikbaar per trein, tram, bus, vliegtuig, autostrade, iets o te voet (u hebt dus geen excuus voor uw awezigheid) : Jeugdherberg 'De Ploate', Langestraat 82, 8400 Oostende. Warme maaltijden dienen vóór 15 januari besteld te worden. Dit kan door storten van 200 r. per maaltijd op rek van de Strandwerkgroep, p/a A. Annys, Nieuwpoortsesteenweg 723/20, 8400 Oostende. U kunt tegelijk uw lidgeld voor '83 storten (zie elders). Zorg er wel voor dat uw mededeling duidelijk is. DENK ERAAN: 29 JANUARI A.S.!

14 -105- EERSTE VCWST VAN EEN TROPISCH DRIJFZAAD, ENTADA GIGAS, AAN DE BELGISCHE KUST. G. Rappe en F. Kerckho Op 23 november l 331, tijdens ".en kleine eendenosp.elinvasie, werd op het strand van Halve ".aan (Oostence) een exen-laar van de -ewone eendenossel Lepas anatiera verzsraeld die voor substraat een plat bruin voorwerp had gekozen. Van dat sub straat werd naderhand vermoed dat het wel eens om het drij zaad Entada ai-ga.s (L.) Fawc. & Rendl. zou kunnen ",aan. Enig speurwerk in de literatuur en het herbarium van de Nationale Plantentuin van België bevestigde dit vermoeden. Entada gigas is een tropische liaan die aan beide zijden van de Atlantische Oceaan (Centraal- en Uest-Arika, Centraal- en Zuid-Anerika en West-Indië) voorkomt. Naargelan;", de auteur worden tot <_...ne -. * - soorten onderscheiden; naar raeestal houdt men de aangespoelde zaden in West-Europa voor genoemde soort. Vermits we ons niet hebben 5e r-o-- waagd aan een revisie van het genus sluiten we ons bij deze mening ( '/ aan. Ze behoort tot de amilie M-imosaoeae nauw -- é" -i verwant met onze Fa.ba.Qeae (erwt, boon;...); de usr c-..c. -a ï <. vruchten zijn enorme peulen, tot l m lang. De zaden zijn rond, nier- o hartvormip (vandaar 5 de Amerikaanse naam 'sea-heart') en volgens Nel" eirs; ''1, " son (1578) c.5 en groot en c.2 cm dik. JL'j ê liggend exemplaar is donker kastanjebruin en et voor eerder niervorair-, (ip. l) 5,?! cii lanp:. c. 3 J u 1.5 J ma breed en 27.2 mm dik. Het hilua o navel, de Fig.l Entada gigas plaats"waar.het..ztad vazat_op de peulis als een kleine indeuking zichtbaar en meet 7.6 mm. Be soort groeit vooral langs rivieren in de dichte resenwouden. De zaden zijn erg goed aangepast aan een waterverspreiding (hydrochorie): tussen de zaadlobben bevindt zich een centrale luchtholte, waardoor ze drivernoeen krij.<5en:.130venalen hebben ze een zeer harde zaadhuid, die zels na een langdurig verblij in zeewater haar ondoordrinbaarheid behoudt. Vemits rivieren naar zee stromen kunnen de zaden inderdaad in zout water terechtkomen. Langs de oostkust van Florida vb. zijn de T.(-I eeharten' (de echte hartvom is er; zeldzaam, zodat xve beter kunnen spreken van'zeenieren') en andere soorten drijzaden en -vrucli J ten bij strandjutters erg gelied als verzairelobject. De soorten met een harde zaadhuid worden zels gepolijst en gebruikt als juwelen. tut

15 -106- Haar Florida is er," ver van hier. Loe komen dergelijke zaden dan in West-Europa op het strand terecht? Daar zorgt de Golstroom voor. Die belangrijke zeestroom heet zijn oorsprons in het Caraibisch gebied, volgt een eindje de Noordaraerikaanse oostkust steekt dan in noordoostelijke richting de Oceaan over; om als een brede waaier Europa te bespoelen (ig. 2). Kuüten die direct aan iï v 7» -~ % %ï..;- ' '..;;." ;,' * '.-..» > l _--.' <./ :.".; Ui \ * ; " s». '/.'; y-'-. i / t',1' \\ *..;.»,*; S&S ; ';.'-. c l tti t t <* /. l * l. i. <t s * /, / /, \ :M '..* " \, 'h l t 5Tl l en» <. \ ï t \ l h» / t- <± '/ - 3 *.,.y- S.A- < '*» l. <1 Fig. ï. Het verloop van de Golstroom (sterk vereenvoudigd). (naar Leenhouts, 1368) de oceaan liggen, ondervinden de meeste invloed. Zo komt het dat drij zaden (en ander Golstroommateriaal zoals Sarpassumwieren. zeeschildpadden,...) vooral gekend zijn van Frankrijk, Engeland, Ierland en Schotland. In principe kan de Golstroom - wat er nog van over blijt - langs twee wegen de Noordzee bereiken: langs het noorden tussen Schotland en Noorwegen o langs het zuiden door het lange en nauwe Kanaal. Een belangrijke tak van de Gol stroom, de Noord-Atlantische stroom, scheert precies langs Ierland en Schotland Loo!we?,en!.tot -an 6,e 3arentz zee- Een zijtak zakt langs de Schotse oostkust de Noordzee in tot ongeveer halweg om dan oostwaarts om te buigen en lans de Noorse kust weer omhoog te klimmen. De toevoer vanoceanisch water in het Kanaal blijt meestal beperkt tot het westelijk deel. Slechts zelden bereikt ze de zuidelijke Noordzee. Dit verklaart waarom de meeste Nederlandse vondst drijz.de" geb.urde, op de "ddeneiland.n en (deels),.,ro",-,-o weinig Belgische vondsten zijn gedaan. en van

16 -107- Van alle tropische drij zaden in Europa is Entada ci-aas de meest algemene. Ze is gekend van Groenland, Ijsland, Schotland, Ierland, Engeland, Nederland, Deneiaarken, Noorwegen (Gunn S; Dennis, 1976) en zels Noord-Rusland, ten zuiden van Nova Zembla (Tolmatchew ). De zaden zijn hier sinds lang gekend: op het einde van de vorige eeuw was de uitseholde zaadhuid er," in trek als snuidoos en verder ü ü werden de zaden ook gebruikt als hangslot, sleutelhanger en kinderspeelgoed (Stopp, 1955; Nelson, 1978). In Noorwegen spelen ze een rol in de volksgeneeskunde (Vader, 1980) en in West-Ier l and zijn ze bron van bijgeloo (Nelson, op.cit.). Verscheidene keren reeds werden zaden die in Europa aanspoelden, tot kiemen gebracht. Uit ex?e~ rimenten met drijvende lessen weet men dat het gemiddeld 14 maan-.t den duurt on de overtocht l'jest-indië-ierland te maken. Dat zegt genoeg over de sterkte van de zaadhuid. Om een redelijke kans tot kiemen te hebben is het trouwens nodig het zaad open te zagen o toch minstens zwaar te bekrassen om toe te laten dat vochtigheid binnendringt. In tropische omstandigheden gaat de omzetting van organisch materiaal veel sneller, zodat de boutige zaadhuid daar geen probleeis,1 vormt. De vondst van Entada te Oostende kadert in een periode met opmerkelijk veel drijvende voorwerpen op het strand, o.a. diverse soorten eendeziossels en. zakpijpen. Om een aantal redenen zijn we geneigd te geloven dat deze inlux uit het zuiden kwam. Uit verslagen en artikels in 'het Zeepaard' blijkt een gelijkaardig aanspoelsel in die periode op het Nederlandse strand niet gevonden. Van de Braam Bï'ama bï'ama, een oceanische vissoort die vanuit het noorden de Noordzee binnendringt, werd slechts een exemplaar gemeld terwijl najaar 1981 wel een eerste stranding voor ons land bracht van de Gestreepte Dolijn Stenetta coeruleoalba, een zuidelijke soort die tot in de Gol van Biskaje regelmatig voorkomt. In dezelde periode zijn ook Entada-zaden. gevonden aan de Ierse kust (Rohu, 1982; Hurley, 19G2), o.a. van de?uidoostkust waar drijzaden extreem zeldzaam zijn (Nelson, 1978). Ook dit wijst op een toevoer uit het zuiden.w Rond de enige Nederlandse vondst van Entada gz-gas hangen wel enkele vraagtekens. Allereerst spreken de auteurs elkaar tegen omtrent de datum. In het najaar van 197G, november volgens van Benthem Jutting (1977), hal september volgens IIeerebout (1981), spoelden tussen Westkapelle en Domburg (Waleheren) een paar tiental, resp. een dertigtal zaden aan. We maken ons sterk dat beide auteurs het over dezelde gelegenheid hebben. In dat geval zal 'november' wel dich-

17 -108- ter de waarheid benaderen. Reerebout (1981) heet de datum misschien w uit zijn geheugen moeten vissen Leenhouts (in van Benthem Jutting, 1977) betwijelt o een dergelijk hoog aantal zaden op slechts enkele kilometers strand wel een natuurlijke oorsprong heet. "Daarbij korat dat de zaden van Entada alkaloïden, saponinen en een olie soh'iyte bevatten, o.a. een sto die bloeddrukverlagend erkt. Het is nen dus mogelijk dat deze zaden, misschien slechts ï-n geringe hoeveelheden, een rol spelen in de pharmaceutische industrie" (cursie van de auteurs). Dergelijke redeneringen zijn louter speculatie. Praktisch alle zaden bevatten wel iets dat bruikbaar is in de armacie. Dat betekent niet dat ze ook per se zullen gebruikt wordend Zolang niet vaststaat dat de zaden inderdaad verwerkt worden in West-Europa, aoet er minstens evenzeer rekening worden gehouden met een Golstroomorigine. Bovendien was er najaar 1976 eveneens een eendenmosselinvasie én een belangrijke bracieninvasie. Deze laatste was vooral op de Belgische en Zeeuwse kust voelbaar, in tegenstelling tot, wat Nederland betret, andere jaren tijdens dewelke ze veel noordelijker stranden (waddeneilanden, Hollandse kust). Dit wijst in de richting van een watertoevoer uit het noorden. Helaas werd toen op het Vlaamse strand niet uitgekeken naar drij zaden. Gerichte strandjutterij stond hier in '75 nog in de kinderschoenen. En zels het hier beschreven zaad werd eigenlijk in de eerste plaats opgeraapt omdat er een eendenmossel op zat. Zoals reeds eerder gezegd hoeven we ons, door onze geograische ligging, niet wijs te maken dat, nu we ze als dusdanig herkennen, drij zaden vaker op ons strand te vinden zullen zijn. Een totaal van 9 soorten als Ierland (Nelson, 1982) o 15 als op de noordwestelijke Schotse eilanden (Nelson, 1973) zullen we nooit bereiken. Van Nederland liggen 5 soorten voor (Leenhouts, 1958; van Benthem Jutting, 1977: de Boer, 1980 en Vader, 1980). Op de Muouna-bonen na, bestaat omtrent alle twijel o het wel echte drij zaden zijn, d.w.z. o ze werkelijk met de Gol stroom zijn meegekomen van de andere kant van de oceaan. Een ervan, Physostigma oylï-ndï'ospermtim, is vb. slechts van Arika gekend. Er zijn echter geen stromingen langs de Arikaanse kusten die Euroua bereiken. Alleen als het zaad eerst de Noordequatoriale stroming neemt - Thor I-Ieyerdahl en Fons Oerlemans achterna - en dan in de Caraïben overstapt op de Golstroom, kan het de Europese kust bereiken. Helemaal onmogelijk is het niet, maar zekerheid zullen we wel nooit hebben. Als andere kandidaat-drijzaden voor onze kust tippen we vooral op soorten van het geslacht Mucuna, die in de Europese toptien op de tweede plaats komen. Bij dit genus is de naamgeving nog verwar-

18 -109- render dan bij Entada. Naargelang de % '/ ;<» * bron worden ze M. urensj l", sloanei <**\- k-.*.': :<tiï; o w nigï'ioans genoemd. Feit is dat a \ <'-;" A». ;w >.-'.''.' 3sS?. '*.'. determinatie van de zaden niet gemakke- * ïjis». lijk IS. BUI ili.. VSiKt,' Voortaan is dus iedere strandbezoeker tijdens perioden met opvallend veel drijvend aanspoelsel extra verdacht op ongewone aden en vruchten. Het zaad van Entada gi-gas werd op,e,e~ 'uouna sp. nomen in het herbarium BR van de Nationale Plantentuin te Meise. Met dank aan F. De Raeve en E. Robbrecht (Meise) voor de praktische hulp. Summay A tropical drit seed, i.e. Entada g-igas (L.) Fawc. & Rendl., is recorded or the irst time on the Belgian beach, on 28 November 1981 at Ostend. It propably came through the English Channel, as many organisms o presumed southern origin had washed ashore along the Belgian coast in autumn Literatuur Benthem Jutting, W.S.S. van, Zaden van Entada gigas (L.) Fawcett et Rendle op het strand bij Domburg. Gorteria, 8: Boer, J. de, Een tropisch zaad, Phytetep'nas ma.qï'oqarpa (Falraae), van Ameland. Het Zeepaard, 40 (4): Gunn, C.R. & J.V. Dennis, World Guide to tropical drit seeds and ruits. Demeter Press, New York, 240 blz. Heerebout, G.R., Entada gigas (L.) F. & R. (Leguminosae) aangespoeld bij Westkapelle. Eet Zeepaard, 41 (l): Hurley, J Drit seeds (Entada gigas (L.) Fawc. < Rendl.) in Co Wexord. Ir. Nat. J., 20 (11): 507. Leenhouts, P.VJ., Tropische zaden op de Nederlandse kust teria, 4: Nelson, E.C., Tropical drit ruits and seeds on coasts in the British Isles and western Europe, l. Irish beaches. Watsonia, 12: Nelson, E.C., Tropical drit ruits and seeds - a new Irish species. Ir. Nat. J., 20 (l O): r\ ;or-

19 -l 1.0- Rohu, R.L.C., Entada giaas (L.) F. & R., drit seed, on West Mayo co a s t. Ir. Nat. J., 20 (10); 453. Stopp, X Die Samendrit von Entada. Neue He te zur Morpho- 5 logie, 2: Tolmatchew, T., Ein interessanter Fund von Entada scandens in Nord-Russland. Svensk Bot. Tidskrit, 20: 237. Vader, W., Een tropisch drijzaad van Schiermonnikoog. De Levende Natuur, 82: Cootveld 3 Frére Orbanstraat Beervelde 8400 Oostende Naschrit Na het typen van dit artikel kwan nog interessante aanvullende inormatie aan het licht. (l) In Cornwall (ZW-Engeland) spoelden vij zaden van Entada gigas aan in december In Ierland, vooral op de weinig populaire oost- en zuidoostkust, was 1981 een recordjaar wat tropische zaden betret, met o.a. twee nieuwe soorten. Er werden ook andere organismen waargenomen die wijzen op een toevoer van warm water. Dit bevestigd mooi het hierboven geschetste beeld. Turk, S.M., Inlux o warm-water oceanic drit animals into Bristol and English Channels, summer 1981.(with added note) J. mar. biol. Ass. U.K., 62: (2) Onlangs liet Heerebout (in litt.» ) weten dat hij inderdaad niet zeker is van de datum, omdat hij de zaden niet zel gevonden had en pas in ebruari '77 gekregen. Kij vermoedt wel dat het dezelde vondst/aanspoeling betret als die uit de nota van van Benthem Jutting (1977). De vinder "zei erbij dat ze gedurende een periode van enkele weken gevonden werden" (cit. brie). De invasie van de Braam startte begin november en duurde ook enkele weken! (3) Via ap. J. Deckers (Roeselare) - waarvoor beste dank - konden we vernemen dat uit Entada phaseoloides, een soort die tioor sommige auteurs verenigd wordt met Entada gigas, eserinesalicylaat wordt gehaald als vervalsingsmiddel voor het ysostigninesalicylaat uit Physostigma venenosum ( 'Calabar Bean. Deze sto heet een antagonistische werking van atropine (uit het beruchte 'Belladonna') en wordt vooral in oogdruppels aangewend ter verlaging van de druk en voor het samentrekken van de pupil. O de soorten werkelijk in Europa ingevoerd worden wist de heer Deckers niet te vertellen. De inormatie werd ontleend aan een Amerikaanse bron. k

20 -111- OM5ERZOEK VAN GRUIS VERZAMELD TE HEIST OP '82 A. Annys Wie zich min o meer verdiept in de studie vnn de weekdieren en dit al_ dan niet uit ecologisch dan wel uit verzamelaarsstandpunt doet, komt als vanzel in contact met gruisonderzoek. Gruisonderzoek is enorm boeiend en steeds weer staat men versteld van de hoeveelheid organismen o resten ervan die men tussen de zandkorrels o dood organisch materiaal tevoorschijn haalt. Het door mij onderzochte gruis werd verzameld aan de oostzijde van de nieuwe muur te Helst. a) Van het strand dichtst tegen de dijk. Dit strand werd een paar jaar terug volledig opgespoten met zand, komende dicht van voor de kust. Hierin vinden we vooral ossiele Cerastoderma edute, Spzsula ellipti.qa Spi-sula subtrunoata en Maooma halthi.oa. b) Van de zone tussen opgespoten strand en vloedlijn, die door de bouw van de muur veel meer naar zee opgeschoven is. Hierin vinden we zowel ossiel als recent materiaal. Het recent materiaal verkeert echter in een zeer slechte staat (gebroken, gerold, agesleten). c) Van de vloedlijn. Op was er enorm veel ijn materiaal aangespoeld, waardoor het enthousiasme om het gruis te gaan onderzoeken des te meer steeg. Bij thuiskomst wrd het meegebrachte gruis, in totaal een inhoud van 15 dm eerst in. 5 lage bakjes uitgestrooid en enkele weken gedroogd. Het uitzoeken zel gebeurde onder een sterke lamp met een loep (lox). Vermits het meest interessante materiaal zich hierin bevond, som ik alleen de vondsten op uit deze zone. Wat direkt in het oog sprong waren de enorme hoeveelheden kokers van de schelpkokerworm Lani.oe Qonohi. tega en het goudkammetje Lagis ooreni. Bij het uitzoeken kwamen nog volgende zaken te voorschijn: - accessorische schelpstukken van de witte boormossel Bax'nea oand-ida : 17 ex. - geledingen van armen van slangsterren Qph'iia'oidea. ~ kalkskeletten van het zeeboontje EQhi-nooyconus pusillus : 33 ex.

21 -112- Uit de stam van de weekdieren Mollusoa werden volgende soorten gevonden.. A. MARIENE MOLLUSCA l. Bivalvia Recente soorten Goodallia tvzangutarzs l losse klep Mysella btdentata i ex. Abra alba 3 ex. Spzsula subtï'unsata ex., waaronder l juv. ex. Donax vittatus ex. Petrzoola phol-adiormzs Cerastodeina eduls Mytilus edutis Holocene soorten Myselta bi-dentata Soorten uit het Eemien ex. Arenomua ax'enari.a C' ex. 5 rara 2. Gastropoda Recente soorten Retusa retusa Retusa alba PTziZzne aperta ït'zi-li.ne punotata E'mca'gi.nula punotura Li.ttori.na littorea Holocene soorten 3 ex. + ex. 5 ex., alle gebroken ex. ex. + ex. Retusa alba» Soorten uit het Eemien Epztoni-nm olathx'us + ex. Clatm'us olathï'atulus 13 ex., 2 ex. gaa 11 HEI TvzooZia putla ex. Di-odora graeca ex. óram Patella spec. + ex. Tovnus suboar'i.natus ]5 ex. Bzttium retioulatwn ex.

22 -113- Hï-ni-a pygmaea 3 ex. Hinia retzoulata var. mam-ilata 3 ex. Hi.ni,a inoï'assata ex. Cytzohna Qylindraoea l ex. r. ibbula o'ineva.ï'-ia <J 3 juv. ex. Calli.ostoma a'izyphiman svn'ite ex. Oenopota tnx'rzouta 3 ex. Trophonopsis tvunoatus 2 ex. Turboella parva -interï'upta ex. Van Euspiï'a spec. juv. (vermoedelijk pohana) werden 2 ex. gevonden waarvan niet kon uitgemaakt worden o ze recent waren o tot het Eemien behoorden. Pliocene soorten Laouna patudula Eocene soorten Haustator solanderz B. BRAKWATERMOLLUSCA Peringia uzvae Hvdï'obi-a ventrosa t/ Hydpobia negleota Alle akomstig uit het Holoceen. C. ZOETWATERMOLLUSCA Holocene soorten ex. 6 ex. 3 ex. 8 ex. Bzthznia tentaoulata ex. Physa ontznalis l j uv. ex. Segmentina nitida l j uv. ex. * Valvata pisqinatis 2 JUV. ex. Valvata spec. juv. (ev. pï.se-i.nali-s) 4 ex. Pisidium spec. 5 en een hal ex. Gy paulus aoromcus l j uv. ex. Anisus, Gyraulus, Planorbis spec. juv. indet. 8 ex. Eocene soorten Omataxis dis.junota D. LANDMOLLUSCA SuoQ'inea oblonga Pupi,lla c. musooï'zan ex. ex. 13 ex. (incl. juv.) ex.

23 -114- Valtoni,a pulqhella 3 ex. * JUV. Alle uit Holocene azettingen. Met dank aan Dumoulin E. voor de hulp van verscheidene ossie- Ie soorten. LITERATUUR Dumoulin E., Iets meer over Eemienossielen. De Strandvlo, l (3): a Geys J.F. & R. Marquet, Veldatlas van de. Cenozoïsche ossielen van België. Deel l: Eet Neogeen. Uitgave Belgische Palaeontologische Vereniging. van Regteren Altena C.O., Bijdrage tot de kennis van de ossiele, subossiele en recente molluska, ie op de Nederlandse stranden aanspoelen en hun verspreiding. Van Syn & Zonen, Rotterdam. 218 pp. van Regteren Altena C.O., A. Bloklander & L.P. Pouderoyen, De ossiele schelpen van de Nederlandse stranden en zeegaten. Gastropoden. Uitg. Ned. tlalac. Vereniging. 55 pp. Nieuwpoortse steenweg 723/ Oostende.

24 r VERSLAG VAN DE EXKURSIE NMR NIEUWE SLUIS R. Goethaels vroege aan- Zaterdag november. Nadat we eerst in het Hollandse (Vlaamse!, red.) wijde landschap verdwaald waren, arriveerden we nog stipt om 9 uur aan de kerk te Groede. Enkele hele kamers stonden er reeds te kleumen van de kou. Toen de groep volledig was vertrokken we met 16 man naar rlieuwe Sluis. Daar aangekomen naakte iemand de opmerking: "patella's en littorina's? meer zul je hier niet vinden''. Inderdaad, het strand en de.".ot- brekers zagen er niet veelbelovend uit. Maar... 9 toch Eerst bezochten we golbreker l (zie schets). Daarop waren vnl. wieren te vinden, die er een mooie zonatie vormden. Iers mos Chondvus Qr-ispus, een typisch roodwier, bij ons nagenoeg niet voorkomend, groeide er algemeen. Verder Hoorntjeswier Ceramium rubïwn en C. deslongohconpsi.i., Darmwier Enteromoï'pha, 3orstelwier Chaetomorpha, Rotswier Cladophora, Donker Euizenwier Polysiphonia mgï'escens en het bruinwier gezaagde zeeeik FUQUS i l p ll"j t"u- / i_jl 3 l» bblaaswier met stompe alikruik w w.-wierenzonatie (vnl. wieren) hoodzakelijk zeepokken A \ N v n<tzinpknt rlitdnoownoe m-lla, geen koraal maar een hydroïdpoliep. Tussen de wieren zat zeepissebedden Idotea. Een aangespoelde grote steen vertoonde verschillende boorgaten. Na wat peuteren kon uit één ervan een leeg maar vrij vers exemplaar van de Rotsboorder Hi-atetta gauiqana te- Isiznga slvróujer?e exemplaar??ja h Ï I'akotktedenobÏmne soort sterk achteruitgegaan. Mogelijke oorzaken zijn misschien de toenemendevervuiling en vooral de aanslibbing waar de Purperslak absoluut niet schijnt tegen te kunnen. Vervolgens bezochten we golbreker 2. Hierop veel minder vieren o en

25 -116- maar vooral zeepokken. Tussen de losse stenen van deze golbreker was het aanslibbingsproces erg duidelijk, met op veel plaatsen een ain o meer dikke laag ijn slib. Dit wordt wel pclydora-slib genoemd, naar de kleine bor- stelwom Polydora czhata die uit zulk slib zijn kokertj. ' t< t.1, *'/ ;.. S'i. t.-*-'. < t ; l h ''I l i-<'/ < Ü V'..','.' opbouwt. Polydora was dan ook algemeen. Deze golbreker leverde enkele leuke verrassingen op. Vooral onder de e.t l.'. < c S!.<.» c t * t / / '.ï, /<:-.» / yv t l» l w "Li- t*ï a$ we vonden om te beginnen de Rosse Sterslak Onchidorïs bï- '-..X' 't. m - ri s' lametlata, een naaktslak die vooral van zeepokken leet.. T <. mü l!. René Vanwalleghem, die enkele exemplaren meenam met wat?s S t <.» 'i; r> 5i[ï zeepokken, kon dit mooi waarnemen in zijn Noordzee-aqual* -iyï» 7 rium. De dieren zetten daar ook hun typische witte legselbanden a. Zeer algemeen was ook het ïïichelimnannetje Pyanogonujn Uttoï'ale, een zeespin die. leet van zeeanemonen. Van de zeeanemonen vonden we verschillende soorten: de Paardeanemoonana, Slibanemoonaa Ïtes, de MueL';tetnS! mmua-.aop-!ks.het C-ol.reke.anoontje bige zeerups Harmothoë imbricata maar heet '.: 1t Dza3nme_oinQta. Onder de stenen voorts"talrijke krabben: jonge Strandkrabben Cavoinus mae- nas, enkele Noordzeekrabben Canoer pagurus, veel Porceleinkrabbetjes IForoeltana tongioorïlis'??ast enkele Harige Porceleinkrabbetjes PorceUana platychetes. Verder borstelwornen * o polychaetenalsde Geschubde Zeerups Lepidonotus squamatus (linksboven), die aigemeen was. Deze zeerups lijkt erg op de Gladschub- > ', t.'/i ;.'>' t *, t. "t a < l,» * 't?? t >,*! t.t. ïs 'J*' \/'. r'>-'..*: ' t * "..'.I..'.*... * iix v <» m 4 < t l <» -sl m <*.';.'..1 > '..y. *, *F l "-:.'i-5t[ '.< 't *»:.' echter 12 paar rugschilden, de Gladschubbige 15 paar. Een merkwaardige worm waarvan we re- '. l.*.*/ t '."-. Ïïi.» gelraatig exemplaren aantroen in het slib onn *. < ï' t >"* > /-. :i der de stenen was Amphï-trzte gohnstoni, met ' * '.t'. > I" ṭ \ li. opvallende rode kieuwen en lange tentakel s. (ob.p.ia t 1 o '; u» We zaen ook mooie kolonies van de aosdier- t».*. -ëi A '.t' tjes Anguinella palmata Slangcelpoliep (hier- Sï'ï. t r ;» ' naast) en Bioe'i'Lari,etla oi.uata Eaarcelpoliep '? <'*'- ;.*7jt. ~: A (ab. volgende blz.) De eerste soort heet - * donkere boomvormig vertakte Irclonies, de andere vormt iets kleinere witte kolonies. 5enmaal vonden v;e een Botervisje Pholis r gunatuis t

26 r dat zich onder een steen weggestopt had. Op de stenen groeiden hier en daar Broodsponzen Halzohondï'za pan-ioea en de Gorgelpijppoliep Tubularza ïax'ynx. Een andere soort met grovere huisjes TubuÏaria indïvï-sa vonden we aangespoeld. Van de schelpen vonden we naast lege huisjes van de Purperslak, veel Muiltjes Cï'epidula oïnioata, voornamelijk losse exemplaren onder de stenen. Tussen de byssusdraden van de Mossels Mytilus edulis zaten enkele juveniele Tapijtschelpen Veneïïupzs pullastï'a. En t lomm natuurlijk waren er de Alikruiken. We vonden drie soorten: de Gewone L'ittoï'ina tzttorea, de Ruwe L. saxatï-lï.s, voornamelijk in spleten hoog op de dijk, en de Stompe Alikruik L. obtusata. Deze laatste vooral in het baaitje (3 op de schets), tussen blaaswier FUQUS Vesioulosus. Maar Schaalhorens Patella Vulgata bleven onvindbaar, alhoewel de persoon die beweerde dat ze er wel zaten ons allemaal op een rij liet lopen om zo de dijk a te zoeken. Niettemin vonden we in Nieuwe Sluis toch een aantal organismen die bij ons zelden o nooit te vinden zijn. 's Middags verkenden wij dan de brakke kreken in die buurt. M. Espeel die deze middag de leiding op zich ging nemen was er niet. Hij was druk bezig vader te worden. Hierbij geven wij hem onze gelukwensen. Aan ons eerste monsterpunt, een rustige gracht vonden we een wriemelende massa aasgarnalen Neomysis integer. Bij de tweede scopplaats vonden wij tussen het riet waterkevers en waterwantsen en de Brakwatersteurgarnaal ~Palaemonetes vai'ï.ans. Wij ontdekten er ook het Jenkins Brakwaterhorentje Potamopyrgus jenki.nsi en de Bronslak Physa ontinahs en enkele andere slakkesoorten. In de laatste plas leeden heel wat Opgezwollen Wadslakjes Hydx'obia stagnoïwn tussen de begroeiing. / - Deze uitstap naar Zeeuws-Vlaanderen was dus erg interessant. Lobelialaan Oostende

27 -118- GEGEVENS BETREFFEDE AANGESPOELDE DECAPCDA AAN DE OOSTKUST SEPTEMBER SEPTEMBER J. Van Gcmpel De laatste jaren werden een aantal gegevens gepubliceerd over Decapoda aan de Belgische kust, o.a. door Rappe (1976, 1981) en Desender (1981). Deze publikaties spitsten zich enerzijds vooral toe op "speciale"soorten als Fluwelen Zwemkrab en Breedpootkrab, anderzijds bleken er vooral betreende de Oostkust ontstellend weinig gegevens voorhanden te zijn. Om hier enige klaarheid te brengen besloten we eind 1981 een onderzoekje te beginnen betreende het voorkomen van Decapoda aan de Oostkust: van september 1981 tot september 1982 werden daartoe tussen Zeebrugge en De Haan regelmatig, d.w.z, minstens ongeveer om de 14 dagen, op korte trajekten telkens alle krabben verzameld van zowel vloedlijn als laagwaterlijn. De gegevens slaan dus enkel op aangespoelde Decapoda en bijv. niet op door vissers aangevoerde exemplaren uit de kustwateren. Tweemaal hadden we het geluk onmiddelijk na een zware storm te kunnen tellen, nl, na de N-stonn begin december en begin maart. Na dergelijke stormen worden ook massa's materiaal uit dieper water op het strand geworpen. Het trajekt tussen Zeebrugge en De Haan omvat tevens enkele plaatsen waar traditioneel veel materiaal aanspoelt, nl. ten W van de oude muur te Zeebrugge, ten W van de staketsels te Blankenberge en ten W van de Rotonde te Wenduine. Het tellen van voornamelijk deze plaatsen leverde een hoog gemiddelde van 35 krabben per kilometer op. In totaal werd 29 keer geteld en werden 2481 krabben verzameld, behorend tot 8 soorten (tabel l.). Bespreking van de soorten Strandkrab Care'l-nus maenas Talrijkste soort en de enige die het hele jaar aanwezig is. 's Winters verplaatsen ze zich grotendeels naar dieper water, wat blijkt uit de lage aantallen in de wintermaanden. Na de hevige stormen begin december en begin maart zijn er nochtans nog duidelijke aantalspieken, veroorzaakt door de aanvoer van zxemplaren uit het diepere water. Pas vana mei stijgen de aantallen, opvallend in die maand was het groot aantal zeer jonge exemplaren.

28 T~ «? <0 t T w -g 00 co 3 g <» <B 01 m10 's Eu s o r~~ * a.< ü El * PO + > co h t a m!0 w ë r~a m s co N CO 3 T~.Q co M sa a M PO CO M < M *T w ia w y W DATUM PLAATS w &, h-i & &< C*3 ;, -+ -> w. ta n a ui co M "Cj E W +i Bi 9> U.t5 ü o _1 s E, t co.-1 o wö w ëjs M Ü u Pu m C Z G bs ü gs ic K Wenduine 1.5 km Zeebrugge l km Bl'ge-Wend. 1.5 km Bl'ge-Wend. 2 km Bl'ge-Wend. 3 km Zeebrugge l.5 km Wend.-De Haan 2 km Bl'ge-Wend. 4 km BI'ge-Zeebrugge 3 an Bl'ge-Wend. 3 km Zeebrugge l.5 km Wenduine 2 km Bl'ge-Wend. 4 km Zeebrugge 2 km Bl'ge-Zeebrugge 5 km Zeebrugge 2 ton Zeebrugge l km Zeebrugge 2 km BI'ge-Zeebrugge 5 km BI'ge-Zeebrugge 2 km Wend.-De Haan 4 km o BI'ge-Zeebrugge 2 km Wend.-De Haan 4 km BI'ge-Zeebr.2.5 km BI'ge-Wenduine 2 km Zeebrugge 1 km Blankenberge.5 km Zeebrugge 2 km ] BI'ge-Zeebrugge 3 km TOTAAL Tabel l. Tellingen van aangespoelde Decapoda van sept.'sl tot sept.'82 tussen Zeebrugge en De Haan. Gewone Zwemkrab Ma.Oï'o'pi.pus hotsci.tus Talrijkste soort na de Zwemkrab. Behalve ragmentarische gegevens uit ekskursieverslagen, zijn er de laatste jaren geen gegevens o- ver het voorkomen aan onze kust gepubliceerd. Het verloop van de aantallen is bij deze soort nochtans zeer interessant: net als de Strandkrab trekt ze zich 's winters terug naar dieper water, maar dit in nog veel sterkere mate dan de strandkra' Dit blijkt uit de waarnemingen: de Zwemkrab is talrijk van mei tot in november, daar-