Decker_Konincxveltc.jpg Deventer KV.JPG

Transcriptie

1 Koningsveld is het oudste en meest belangrijke klooster van Delft. Aan de bouw van dit klooster is oudere middeleeuwse bewoning vooraf gegaan. Onder de middeleeuwse ophogingen komen bovendien bewoningssporen uit de Romeinse Tijd voor. Een korte geschiedenis van het klooster In 1251 had graaf Willem II aan zijn tante Rikarde de toestemming verleend om in zijn hof bij Delft een klooster te stichten. De stichting werd spoedig aangepakt en nog geen jaar later werd het altaar van het klooster Koningsveld, ofwel Campus Regis gewijd. Uit verschillende vermeldingen uit de tweede helft van de 13de eeuw blijkt dat er toen nog volop werd gezocht naar financieringsmogelijkheden voor de bouw van het kloostercomplex. De eerste kloosterlingen zullen dan ook waarschijnlijk in een tijdelijk onderkomen hebben gewoond. In het begin werd het klooster mede bewoond door een aantal monniken die zeer waarschijnlijk afkomstig waren uit het klooster Mariënweerd bij Beesd. Zij behoorden tot de orde van Prémontré (ofwel de Norbertijnen). De taak van deze monniken was waarschijnlijk om de aspirant-koorzusters die vrijwel uitsluitend binnen adellijke families werden gerekruteerd, gedurende de beginfase van het klooster te begeleiden. Alhoewel het Koningsveld een welvarend klooster was, kan het niet als een groot klooster worden beschouwd. Zo werd er in 1377 verordonneerd dat het aantal aanwezige premonstratenserinnen verminderd moest worden tot twintig. In 1459 leefden er nog zeventien, in 1467 vijftien en in 1572 zeventien nonnen op het kloostercomplex. In 1572 werd het klooster in opdracht van de Prins van Oranje in brand gestoken en afgebroken. De Prins die op dat moment in Delft hof hield, vreesde namelijk dat het klooster een uitvalsbasis zou worden voor de Spaanse legers bij de naderende belegering van Delft. Decker_Konincxveltc.jpg Deventer KV.JPG Het archeologisch onderzoek Het allereerste onderzoek naar het klooster Koningsveld, een waarneming in reeds openliggende bouwputten, vond plaats in Hierbij werden verschillende muren van het kloostercomplex aangetroffen. Een klein archeologisch onderzoek in 1988 leverde een graanschuur op. In 2001 werd tijdens twee opgravingscampagnes o.a. een brede gracht aangetroffen die het kloosterterrein heeft omgeven. In het voorjaar van 2003 werd het, i.v.m. de bouw van een appartementencomplex, noodzakelijk dat het grootste deel van het kloostercomplex binnen de eerder aangetroffen grachten vlakdekkend werd opgegraven. De drie laatstgenoemde opgravingscampagnes werden uitgevoerd door het Archeologie Delft e.o. (voormalig Vakteam Archeologie Delft,VAD). De laatste campagne duurde ongeveer drie maanden en leverde een schat aan informatie op omtrent de geschiedenis van het klooster. 1 / 5

2 overzicht werkzaamheden.jpg KV_opgraving01b.jpg KV_opgraving02b.jpg Het muurwerk Het kloostercomplex bestond uit een rechthoekige kloosterhof; een aantal om de kloosterhof aangelegde gebouwen; een kapel; en een bij de kapel behorende toren. In het midden van de kloosterhof lag een grote, ronde waterput door goten verbonden met twee rechthoekige bakken. Aan de noordkant van de hof bevond zich een groot rechthoekig gebouw. Het westelijk deel van dit gebouw is door de aanwezigheid van veel afvalmateriaal in de gracht erachter onmiskenbaar te interpreteren als de keuken. Het oostelijk deel was vermoedelijk de eetzaal (i.e. de refter). Aan de westzijde van het kloosterhof bevond zich een zestal kleine ruimtes. In de meest noordelijk daarvan was de vloer en een afstap in situ aanwezig. Deze ruimte was dieper dan de overige ruimtes en diende mogelijk als voorraadkelder. De overige vijf ruimtes interpreteren we vooralsnog als de cellen van de op het kloostercomplex verblijvende nonnen. Ten zuiden van het kloosterhof lag de kapel die uit meerdere bouwfasen heeft bestaan. In eerste aanleg was de kapel 25 meter lang en had een recht gesloten koor voorzien van kleine steunberen. Deze kleine, westelijke steunberen werden vervolgens afgebroken en vervangen door grotere steunberen. Gedurende een andere bouwfase werd de kapel aan de oostzijde met twaalf meter verlengd. De koorsluiting blijft rechthoekig. De volgende, waargenomen bouwfase bestond uit het vervangen van de rechthoekige koorsluiting door een ronde koorsluiting. In de zuidoostelijke hoek van het kloosterhof, ongeveer ter hoogte van het middenschip, lag een zeer diep gefundeerde, vierkante ruimte. Deze ruimte wordt geïnterpreteerd als de bij de kapel behorende toren. KV_vloer01b.jpg overzicht muren kapel.jpg overzichtje gebouwen.jpg Een grafelijk Hof? Behalve muren werden in het vlak en in de profielen twee elkaar opvolgende, diepe grachten waargenomen. De jongste gracht is tijdens de huidige opgraving alleen aan de noordzijde aangesneden, maar werd tijdens de eerdere opgravingscampagnes al waargenomen. Deze gracht vormde waarschijnlijk de begrenzing van het kloosterterrein. Belangrijk is dat de hierboven genoemde gracht een oudere gracht doorsnijdt die dwars over het kloosterterrein loopt. Deze oudere gracht heeft een rechthoekig verloop en behoort tot de vóór-kloosterlijke fase. Het is denkbaar dat deze gracht de omgrachting vormde van het grafelijk hof dat hier voor 2 / 5

3 de bouw van het klooster mogelijk heeft gestaan. overzicht muren noorddeel.jpg A5718b.jpg De begravingen De opgravingscampagne leverde een kleine 200 primaire begravingen op. Behalve vrouwen (meest nonnen) waren ook veel mannen en zelfs kinderen op het kloosterterrein begraven. Alle graven waren langs de oostwestlijn georiënteerd, met hun voeteinde richting het oosten. Er was enkel sprake van kistbegravingen. Globaal kunnen er ook drie begravinglocaties worden gedefinieerd: (1) op het grafveld, (2) rondom het kloosterhof en (3) in de kapel. - Het grafveld bevond zich ten zuiden van het kloosterhof. Aangezien een aantal graven binnen dit grafveld versneden wordt door de kapelmuren die geassocieerd moeten worden met de tweede bouwfase, moet dit grafveld tot de oudste periode van het kloostercomplex behoren. Opvallend op dit grafveld was een apart gelegen groep van vijf kinderskeletten. - Verreweg de meeste graven (ca.70%) bevonden zich rondom de kloosterhof. Hier is duidelijk sprake van een bijzetting in rijen. Tevens werden er kisten boven elkaar bijgezet. Ook zijn er secundaire bijzettingen in de vorm van ruimingen van eerdere graven aangetroffen, waarbij het geruimd skeletmateriaal aan het voeteinde van de kist, of aldaar op de kist, werd bijgezet. In één geval werd zelfs een kistje aangetroffen met daarin één schedel en aantal pijpbeenderen van meerdere, geruimde skeletten. - In de kapel lagen de meeste graven in het oostelijk deel van het schip van de oudste kapel. Er werden geen graven in het koor aangetroffen. KV_grafveld01b.jpg KV_graf01b.jpg KV_graf03b.jpg KV_graftombe04b.jpg Een beperkt aantal mensen werd bijgezet in een graftombe. Zo werd er één graftombe in de kloostergang ontdekt, direct tegen de noordelijke wand van het schip. Drie graftombes lagen voor de westelijke ingang van de kapel. De kapel zelf omvatte vier graftombes waarvan twee nog volledig intact. In één van de intacte tombes lag een skelet in kist met daaromheen de losse botten van minimaal drie andere individuen. Een DNA-onderzoek zal verder moeten uitwijzen of er sprake is van familiegebonden bijzettingen in deze graftombe. Opvallend was verder dat onder dit graftombe ook nog een oudere tombe bleek te liggen. Deze graftombe was van binnen wit bepleisterd en met zeven rode herkruiste kruizen beschilderd. Het bevatte een aantal elementen van een zwaar vergaan skelet. 3 / 5

4 Een tweetal graven sprong verder in het oog. - Het betrof een individu dat in de kapel in een graftombe was bijgezet en wiens kist versierd was met zes handvatten in de vorm van getordeerde ringen. Uit de morfologische skeletkenmerken viel op te maken dat het hier om een forsgebouwde, lange man ging. - Het tweede in het oog springende graf was de bijzetting van een man die vergezeld werd door twee doorboorde Jacobus-schelpen. Dit is een aanwijzing dat deze man een pelgrimage heeft voltooid naar het Spaanse Santiago de Compostela. KV_graf11b.jpg Opvallende vondsten Het kloosterterrein leverde eigenlijk maar weinig niet-metalen vondsten op. Alleen sporadisch zijn er in het vlak scherven, bouwfragmenten of dierlijke botten aangetroffen. Een bijzonder bouwfragment kwam uit een waterput die in de vulling van noordelijke gracht was gegraven. Het betrof een grote natuurstenen leeuwenkop die als versiering werd gebruikt. In tegenstelling tot de bovenstaande schaarste zijn er op het kloostercomplex vele munten en een aantal opvallende metalen voorwerpen aangetroffen. Een heel bijzondere vondst was een zegelring die, gezien de afbeelding, aan een monnik moet hebben toebehoord. Verreweg de meeste vondsten kwamen uit de gracht aan de noordzijde van het kloosterterrein. Deze gracht leverde dozenvol met aardewerk en dierlijk bot op. Het aardewerk bestond vooral uit keuken- en tafelgerei uit de 13de en 14de eeuw. Bijzonder waren hier de vele verschillende, ingekraste merkjes op het kookgerei. Mogelijk beschikte iedere non over een eigen huishouden en een eigen inventaris. Alhoewel het dierlijk botmateriaal nog nauwelijks is bekeken, valt nu al op dat het vooral uit verschillende vogel- en vissenresten bestaat. Het lijkt er dan ook op dat men in het klooster een luxe dieet volgde. Een constatering die overigens te verwachten was gezien het feit dat de zusters vooral uit de adelstand afkomstig moeten zijn geweest. KV_vondstleeuw01b.jpg D6843b.jpg D7466b.jpg lepeldft01b.jpg KV_vondstmunt02vb.jpg KV_vondstmunt01vb.jpg KV_vondstmunt03vb.jpg KV_vondstzegel01vb.jpg KV_vondstzegel02vb.jpg 4 / 5

5 5 / 5