NBTC AFDELING RESEARCH JANUARI 2008 TOERISME IN PERSPECTIEF ONTWIKKELINGEN MBT TOT INKOMEND EN BINNENLANDS TOERISME NADER BEKEKEN

Transcriptie

1 NBTC AFDELING RESEARCH JANUARI 2008 TOERISME IN PERSPECTIEF 2008 ONTWIKKELINGEN MBT TOT INKOMEND EN BINNENLANDS TOERISME NADER BEKEKEN

2 Toerisme in perspectief 2008 Ontwikkelingen m.b.t. inkomend en binnenlands toerisme nader bekeken INLEIDING In dit rapport wordt een beeld geschetst van actuele trends en ontwikkelingen in het toerisme en de factoren die daarop van invloed zijn. Daarbij wordt eerst kort ingegaan op ontwikkelingen wereldwijd en in Europa; vervolgens zal nader stilgestaan worden bij de positie van Nederland. Naast een terugblik op 2007, wordt tevens vooruit gekeken naar Het accent in het rapport ligt op het inkomend toerisme, maar daarnaast zal ook kort het binnenlands toerisme aan de orde komen. De cijfers m.b.t. het inkomend toerisme (2007) betreffen ramingen; in juni 2008 verschijnt een aangepast rapport waarin definitieve cijfers zijn verwerkt. Wereldwijde groei toerisme 5,7% INTERNATIONAAL TOERISME Wereld: vooral groei in Azië Na een groei van 5,4% in 2006, zal het internationale wereldtoerisme in 2007 naar verwachting wederom een forse groei laten zien, dit keer 5,7%. De World Tourism Organization (UNWTO) geeft aan dat zij verwachten dat er wereldwijd 894 miljoen reizen zijn gemaakt in Europa zal naar verwachting op een iets lagere gemiddelde groei uitkomen (4%), wat gelet op de volwassen reismarkt die Europa is, een relatief hoog groeipercentage is. De grootste groei deed zich wederom voor in Azië. De sterk groeiende economieën in Azië zorgen er voor dat Aziaten in toenemende mate gaan reizen, waarbij vooralsnog vooral de eigen regio in trek is. Grafiek 1: Groei internationale aankomsten naar regio en aantal aankomsten 2007 (% verandering t.a.v. voorgaande jaar) 35% 30% 25% 20% mln 44 mln 27% 23% % 10% 5% 0% 10% 6% 5% 5% 4% 4% 5% 4% 10% 11% 8% 8% 6% 4% 2% 7% 7% 6% 8% 9% 9% 9% Wereld totaal -5% Bron: UNWTO Europa Azië/Pacific Amerika Midden Oosten Afrika TOE RISME IN PE RSPE CTIEF 2008

3 Groei toerisme Noordwest- Europa lager dan in 2006 In Noordwest-Europa is de groei het afgelopen jaar iets afgezwakt. Groeide het internationale toerisme naar Groot-Brittannië in 2006 nog met 7%, in 2007 laat het toerisme een stabilisatie zien. Duitsland profiteerde in 2006 volop van het WK voetbal, waardoor de totale groei in dat jaar op 10% uitkwam. In 2007 is deze groei gedaald tot 1%. De kleinere bestemmingslanden in Noordwestwat achter: voorlopige cijfers voor België laten een Europa bleven eveneens groei zien van +1% en voor Denemarken is sprake van een groei van 2%. Wederom record aantal buitenlandse bezoekers in 2007 Inkomend toerisme Nederland Op basis van de Statistiek Logiesaccommodaties van het CBS, voor de periode januari t/m september 2007, verwacht het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) dat het aantal buitenlandse gasten voor heel 2007 zal uitkomen op zo n 11 miljoen aankomsten. Dit betekent een groei van 3% ten opzichte van Het jaar 2007 heeft hiermee voor het tweede jaar op rij het record aantal bezoekers voor toeristische of zakelijke redenen gebroken. Grafiek 3: Ontwikkeling inkomend toerisme naar Nederland ( ) Bron: CBS, raming NBTC Voor de groei in 2007 kunnen een aantal redenen worden aangevoerd. Het groeiend aantal (low cost-) vliegverbindingen heeft tot extra bezoek geleid, maar ook de aantrekkende economieën in diverse herkomstmarkten, de opkomende reismarkten (Brazilië, Rusland, China en India) en de marketinghet NBTC i.s.m. het toeristisch /promotie-inspanningen van bedrijfsleven. Vrijwel alle herkomstlanden hebben aan de groei over 2007 bijgedragen. Duitsland, de belangrijkste herkomstmarkt qua bezoekers, laat ongeveer een gelijk aantal bezoekers aan 2006 zien. De tegenvallende zomer heeft ervoor gezorgd dat de groei die begin 2007 nog te zien was, is afgekalfd na een sterke zomer in Nederland heeft het hiermee relatief goed gedaan vergeleken met omringende landen. Duitsers hebben in 2007 namelijk meer vakanties in eigen land doorgebracht en minder in het buitenland. Groot-Brittannië ontwikkelde zich licht positief in Deze volwassen reismarkt liet een groei zien van 1% en nadert hiermee de 2 miljoen aankomsten. TOERISME IN PERSPECT RSPECTIEF 2008

4 Belgische markt blijft sterk groeien Een record is er voor het aantal Belgen dat ons land heeft bezocht. Bijna 1,1 miljoen in 2007, een groei van maar liefst 11%. België is hiermee qua aankomsten het derde herkomstland geworden. Het aantal buitenlandse korte vakanties van Belgen is de afgelopen jaren gegroeid en Nederland profiteert hier, dankzij de sterke aanwezigheid van het toeristisch bedrijfsleven en het NBTC, bovengemiddeld van mee. Het aantal Amerikanen dat Nederland heeft bezocht is het afgelopen jaar iets gedaald, maar blijft boven de 1 miljoen-grens. De hypotheekcrisis in Amerika, welke een negatief effect heeft op de economie en de steeds duurder wordende euro liggen hieraan ten grondslag. Spanje laat voor het derde achtereenvolgende jaar forse groeicijfers zien. Deze groei wordt voornamelijk veroorzaakt door het groeiende aantal low cost - verbindingen en de groeiende vakantieparticipatie van de Spanjaarden. Italië en Frankrijk laten, na een sterk Rembrandtjaar in 2006, een gematigde groei zien. Vanuit Scandinavië is een lichte daling te zien van het aantal Denen. Vanuit Zweden en Finland zijn meer gasten naar Nederland gekomen, mede door het opstarten van nieuwe low cost - verbindingen. Het bezoek uit intercontinentale herkomstlanden liet een divers beeld zien. Zoals gemeld ontwikkelde het toerisme uit Amerika zich licht negatief. Azië laat een licht positief beeld zien, waarbij grote verschillen zijn te zien tussen de verschillende herkomstlanden. De opkomende markten in Azië, China en India laten een forse groei zien, terwijl de reeds volwassen Japanse reismarkt is gedaald. Deze daling van Japanners is in heel Europa te zien. Japanners reisden in 2007 meer in de eigen regio, vooral naar China, Korea en Zuid-Oost Azië en minder naar Europa. De verslechterde wisselkoers Euro-Yen speelt hierbij een belangrijke rol. Aanzienlijke groei vanuit BRIC-landen De twee andere BRIC-landen, Rusland en Brazilië, lieten in 2007 eveneens een grote groei zien. Zo kwamen er in 2007 bijna Russen, een groei van 14%. Vanuit Brazilië is het toerisme naar Nederland zelfs met meer dan 50% gegroeid, hetgeen aankomsten betekent. 3/11

5 Tabel 1: Aankomsten van buitenlandse toeristen in Nederland ( ) (x1.000) /- Duitsland % België % Groot % Brittannië Frankrijk % Zwitserland % Italië % Spanje % Denemarken % Zweden % Noorwegen % Finland % Polen % Rusland na na na % Overig Europa % Amerika % - USA % - Canada % - Brazilië % Azië % - Japan % - China nb nb % - India % Australië en % Oceanië Afrika % Totaal % Bron: CBS, raming 2007 NBTC Hotels én verblijfsrecreatieve accommodaties dragen bij aan groei De hotellerie en de verblijfsrecreatieve accommodaties droegen in gelijke mate bij aan de groei van het aantal buitenlandse toeristen (beide + 3%). Voor de hotels betekende e.e.a. een verdere continuering van de groei van de afgelopen jaren. Voor de verblijfsaccommodaties geldt dat de groei voornamelijk in de bungalowparken plaatsvond. 4/11

6 Verwachtingen inkomend toerisme 2008 De afgelopen jaren is het internationaal toerisme naar Nederland flink gegroeid, door gunstige economische omstandigheden en een groeiend aantal low cost - verbindingen. Beide ontwikkelingen staan nu op een omslagpunt. IMF positief over (wereld)economie Een belangrijke factor die het inkomend toerisme op korte termijn beïnvloedt, blijft de ontwikkeling van de economie in voor Nederland relevante herkomstlanden. Recente voorspellingen van het IMF en Global Insight duiden erop dat de groei van de Amerikaanse economie zal afnemen en een dempend effect zal hebben op andere economieën in de wereld. Hoe sterk dit effect zal zijn is echter door de onduidelijkheid van de effecten van de hypotheek- en kredietcrisis in Amerika nog niet in te schatten. De nog altijd relatief gunstige economische ontwikkeling in de meeste herkomstlanden zal het reizen binnen en naar Europa stimuleren. Structureel beddentekort Amsterdamse hotels Naast bovenstaande omgevingsfactoren hebben ontwikkelingen aan de aanbodzijde invloed op de ontwikkeling van het toerisme naar Nederland. Voor 2007 kunnen daarbij de volgende zaken genoemd worden: 1. Het uitgaand toerisme van vooral Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen is groeiende. Deze groeimarkten laten bovengemiddelde groeipercentages zien, echter deze groei vindt allereerst voornamelijk plaats in de eigen regio. De aantallen toeristen uit deze landen naar Nederland groeit gestaag, echter het volume is nog beperkt gedurende Een remmende factor voor de verdere ontwikkeling van het toerisme naar Nederland vormt de beschikbare hotelcapaciteit in Amsterdam. Uit de Hotelbenchmark van Deloitte blijkt dat de bezettingsgraad in de Amsterdamse 3/4/5-sterenhotels op een hoog niveau ligt. Ook de gemiddelde kamerprijs ligt in Amsterdam relatief hoog. De hoge bezettingsgraad, in combinatie met een relatief beperkte uitbreiding van het aantal kamers, leidt ertoe dat de ruimte om te groeien beperkt is (zie onderstaande box). BOX: Krapte op de Amsterdamse hotelmarkt De laatste jaren ontwikkelt het internationaal toerisme naar Amsterdam zich voorspoedig. Volgens cijfers van het CBS bezochten in 2006 zo n 3,9 miljoen buitenlandse toeristen onze hoofdstad. En ook 2007 is voor Amsterdam een goed jaar geweest; met een weliswaar bescheiden groei van 1% ten opzichte van 2006, verbleven circa 3,95 miljoen buitenlandse toeristen in Amsterdam. Voor de komende jaren lijken er eveneens volop kansen te zijn voor Amsterdam. Verwacht mag worden dat het toerisme uit de zogenaamde BRIClanden verder gaat aantrekken. In veel gevallen gaat het hierbij om first-time bezoekers die vooral voor het klassieke Holland en Amsterdam naar Nederland komen. Maar ook vanuit Europese herkomstmarkten mag meer bezoek verwacht worden, gelet op de groeiende populariteit van het stedentoerisme. Helaas houdt de ontwikkeling van het hotelaanbod in Amsterdam geen gelijke tred met bovenstaande vraagontwikkeling. Uit cijfers van de HotelBenchmark 5/11

7 van Deloitte voor Amsterdam blijkt dat de bezettingsgraad de laatste jaren behoorlijk is gestegen en inmiddels over een heel jaar gezien op gemiddeld ruim 80% ligt. Met name in de maanden april t/m november ligt de bezettingsgraad hoog, enkele maanden zelfs boven de 85%. Grafiek4: Bezettingsgraad Amsterdamse hotels naar maand 100 % ,8 86,9 88,7 80,3 82,3 84,2 83,0 86,3 82,6 74,4 65,8 67,5 dec '06 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov Bron: Deloitte Hotelbenchmark Deze hoge bezettingsgraad is op korte termijn positief, op (middel)lange termijn beperkt het echter de groeimogelijkheden en is het gevaar van uit de markt prijzen reëel. In de recent verschenen nota Hotelbeleid geeft de gemeente Amsterdam aan dat tot 2015 minimaal nieuwe hotelkamers nodig zijn om de groeiende vraag te kunnen accommoderen. Om dit te realiseren wil de gemeente een stimuleringsbeleid voeren door onder meer uitbreiding van het aantal locaties en betere communicatie met marktpartijen. Hoewel er de komende jaren waarschijnlijk flink wat kamers bijkomen zal dit op korte termijn niet genoeg zijn om in de groeiende vraag te voorzien. Het beddentekort zal de komende jaren dan ook een structureel karakter blijven houden, wat de groeimogelijkheden voor Amsterdam en Nederland beperkt. 3. De markt van low cost -vliegverkeer binnen Europa blijft groeien. Vooral het stedentoerisme en het zakentoerisme binnen Europa profiteren van deze groei. Voor Nederland geldt dat de vliegtax die per 1 juli 2008 wordt geheven een dempend effect zal hebben op deze groeimarkt. (zie onderstaande box) BOX: Vliegtax op vliegtickets : Groeimarkt stedentoerisme komt onder druk te staan Het kabinet heeft in 2007 besloten dat er een milieuheffing wordt gelegd op het reizen per vliegtuig. Deze belastingmaatregel zal per 1 juli 2008 actief worden en bedraagt 11,25 Euro voor Europese vluchten (tot kilometer) en 45 Euro voor intercontinentale vluchten (> kilometer). Het NBTC ziet het stedentoerisme, voornamelijk naar Amsterdam, nog steeds als een groeimarkt. Met het duurder worden van de vliegtickets bovenop de beperkte hotelcapaciteit en stijgende hotelprijzen in Amsterdam - komt deze 6/11

8 groeimarkt onder druk te staan. Deze markt is voor een groot deel gebaseerd op het aanbod van low cost carriers. Deze carriers zijn gebaat bij scherpe prijzen en weinig administratieve handelingen. Diverse low cost carriers hebben reeds aangegeven hun vluchten op Nederland te verminderen of te stoppen. Op Schiphol zijn dan ook voor minder slots aangevraagd door luchtvaartmaatschappijen. Dit is een daling van het vliegverkeer van 2%. Schiphol geeft hierbij aan dat de prijsvechters vooral de oorzaak zijn van deze daling. De daling van het aantal slots is een typisch Nederlands fenomeen, en heeft onder meer te maken met de vliegtax. In omringende landen groeit het aantal vluchten gestaag door. De invoering van de vliegtax zal naar verwachting leiden tot een daling van 8-10% passagiers in Nederland tot 2011 (bron: Significance en CPB). Het NBTC heeft berekend dat het tot en met buitenlandse toeristen misloopt door de heffing. Dit kost de toeristische sector in Nederland 265 miljoen Euro. De impact zal het grootst zijn voor het bezoek vanuit Groot- Brittannië, Italië en Spanje, aangezien deze bezoekers het meest gebruik maken van low cost carriers om Nederland te bezoeken. De afname van het aantal buitenlandse toeristen dat Nederland bezoekt zal vooral volgen uit de afname van het aantal vluchten en minder door de keuze van de consument om niet te gaan door de extra kosten van de vliegtax. De laatste twee genoemde ontwikkelingen, hogere hotelprijzen en hogere prijzen voor vliegtickets zorgen ervoor dat Amsterdam en dus Nederland een duurder imago krijgen, hetgeen een impact heeft voor langere tijd. 7/11

9 Verwachting 2008: lichte groei Tegen de achtergrond van de hiervoor genoemde omstandigheden/ ontwikkelingen wordt de volgende vraagontwikkeling verwacht voor de herkomstmarkten waar het NBTC actief is. Tabel 2: Verwachtingen inkomend toerisme in 2008 naar herkomstgebied Land van herkomst +/- t.o.v Verwachting 2008 (x 1.000) Duitsland + 1,5% België + 3% Groot-Brittannië + 0% Frankrijk + 3% 637 Italië + 1% 400 Spanje + 3% 442 Scandinavië + 3% 438 Polen + 6% 88 Rusland + 10% 108 Overig Europa + 10% 920 Verenigde Staten + 0% Canada + 0% 120 Brazilië + 10% 66 Japan + 0% 121 China + 5% 129 India + 12% 47 Overig wereld + 0% 670 Totaal + 2% Bron: NBTC Lichte groei belangrijkste herkomstmarkt De groei vanuit de Europese herkomstmarkten wordt vooral gedragen door betere draaiende economieën en een aantal groeiende uitgaande reismarkten: Voor de Duitse markt wordt een lichte groei verwacht (+1,5%). Doordat het economisch weer wat beter gaat en het consumentenvertrouwen stijgt zal de Duitse vakantiemarkt naar verwachting verder aantrekken, met name ook wat betreft korte vakanties. De feestdagen en vakanties in het voorjaar vallen dit jaar iets minder gunstig en dit zal een licht dempend effect hebben op het bezoek vanuit Duitsland. Ook vanuit België wordt wederom groei verwacht (+3%). België ontwikkelt zich de laatste jaren als een ware groeimarkt voor het toerisme naar Nederland. Naar verwachting zal Nederland ook in 2008 meer dan gemiddeld kunnen profiteren van de groeiende markt voor korte vakanties bij onze zuiderburen. Voor de Britse markt mag rekening worden gehouden met een stabilisatie. De economie in de UK neigt naar een recessie en de wisselkoers Euro-Pond is tevens verslechterd. Beide ontwikkelingen hebben effect op zowel het toeristische als zakelijke verkeer naar het buitenland. Daarnaast stijgt de interesse in intercontinentale reizen vooral tussen de UK en de US. De markt voor low cost binnen Europa lijkt verzadigd, waarbij Nederland met de vliegtax geen goed uitgangspunt heeft. 8/11

10 Frankrijk zal naar verwachting groeien met ongeveer 3%. Dit jaar zijn er geen grote culturele trekkers voor Fransen in Nederland. Vanaf 2009 als de HSL zal gaan rijden tussen Parijs en Nederland mag met een structurele groei rekening worden gehouden. Nieuwe (vlieg-)verbindingen vanuit Noorwegen en Zweden zullen vanuit Scandinavië zorgen voor groei (+3%). Daarnaast blijft de Finse reismarkt ook in 2008 groeien. De laatste jaren liet het bezoek vanuit Spanje een forse groei zien. Dit jaar zal deze groei worden afgezwakt (3%). Het bezoek vanuit Spanje is voor een groot deel afhankelijk van de low cost - markt, iets wat negatief zal worden beïnvloed door de vliegtax. Voor Italië geldt eveneens dat de vliegtax een negatieve impuls zal hebben op het bezoek aan Nederland, gezien het feit dat veel Italianen gebruik maken van de low cost carriers om naar Nederland af te reizen. Daarnaast is het economische en politieke klimaat niet zeer gunstig in Italië. Het uitgaand toerisme vanuit Italië is nog wel steeds groeiende, waardoor een lichte groei wordt verwacht van 1%. De sterk groeiende economieën in Oost-Europa zorgen ervoor dat er meer gereisd wordt. Voor de twee belangrijkste reismarkten Polen en Rusland wordt een groei verwacht van 6% resp. 10%. Intercontinentaal is een wisselend beeld te zien. Voor de Verenigde Staten en Canada wordt een stabilisatie verwacht. De Amerikaanse economie kwakkelt door, niet alleen door de hypotheekcrisis, maar tevens door de wisselkoers Dollar-Euro. Daarnaast geven Amerikaanse touroperators aan moeilijk kamers te kunnen krijgen in Amsterdam, vergeleken met andere grote Europese steden. Voor de Aziatische herkomstmarkten is het beeld meer divers. Voor Japan wordt een stabilisatie verwacht met als redenen: het ontbreken van een groot evenement en de dure euro. In China zwakt de groei licht af ten opzichte van 2007 (8%). De ADS status van de USA en de uitbreiding van de Sjengen landen, waardoor meer landen in Europa makkelijker bereikbaar worden voor Chinezen, liggen hieraan ten grondslag. Daarnaast wordt verwacht dat Chinezen meer in eigen land blijven voor de Olympische Spelen. Voor India wordt een groei in lijn met voorgaande jaren verwacht (12%). Conclusie: ervan uitgaande dat er geen grote calamiteiten plaatsvinden, verwacht het NBTC dat het inkomend toerisme in 2008 zal groeien met zo n 2%. De meeste landen waar het NBTC actief is zullen bijdragen aan de groei. De groei van de wereldeconomie en meer bezoek vanuit de snelgroeiende Aziatische en Oost-Europese herkomstmarkten kunnen als belangrijke groeifactoren worden gezien. 9/11

11 Aantal binnenlandse vakanties daalde licht in 2007 BINNENLANDS TOERISME Binnenlandse vakanties 2007 Uit cijfers van het ContinuVakantieOnderzoek blijkt dat in 2007 in totaal zo n 17,6 miljoen vakanties door Nederlanders in eigen land zijn doorgebracht. Ten opzichte van 2006 betekent dit een daling van vakanties (-1%). De daling kwam in z n geheel voor rekening van een lager aantal kampeervakanties en vakanties op vaste standplaatsen (bijvoorbeeld verblijven in eigen stacaravan of boot). De natte zomer van 2007 kan hier als belangrijkste verklaring worden gezien. In hotels en bungalowparken werden wel meer vakanties doorgebracht (respectievelijk +8% en +5%). De Noordzeebadplaatsen en de Veluwe en Veluwerand zijn evenals andere jaren het meest bezocht, maar lieten beiden wel een daling zien (respectievelijk -3% en -6%). Ook op de Groningse, Friese en Drentse zandgronden zijn minder vakanties doorgebracht. De toeristische regio s in Brabant en Limburg werden beduidend vaker bezocht evenals de Waddeneilanden. Duitsland meest bezochte buitenlandse bestemming Het aantal buitenlandse vakanties groeide het afgelopen jaar met naar 17,6 miljoen (+5%). Voor het eerst sinds vele jaren voert Duitsland de top tien van buitenlandse vakantiebestemmingen aan. Duitsland passeert hiermee Frankrijk dat het aantal vakanties licht zag dalen (-3%). Het verbeterde imago in combinatie met en gunstige prijs/kwaliteitsverhouding kunnen als belangrijke verklaringen worden gezien voor de groeiende interesse in Duitsland. België dat op de derde plaats staat zag het aantal Nederlandse toeristen met 9% groeien. Vrijwel alle Middellandse Zeelanden lieten behoorlijke groeicijfers zien: Spanje (+5%), Italië (+8%), Griekenland (+14%). Turkije herstelde zich enigszins van de scherpe daling in 2006, het aantal vakanties steg licht (+1%). Na jaren van forse groei stabiliseerde het aantal vakanties buiten Europa. Grafiek 5: Ontwikkeling binnen- en buitenlandse vakanties binnenland buitenland (x mln.) ,8 18,7 16,4 18,1 17,1 18,0 17,1 17,3 17,8 16,8 17,6 17, Bron: CVO TOE RISME IN PE RSPE CTIEF 2008

12 Vakantiemarkt groeit komende jaren gemiddeld met 1,5% per jaar De toekomst van de Nederlandse vakantiemarkt Door NBTC-NIPO Research is in 2007 een toekomstvisie ontwikkeld voor de Nederlandse vakantiemarkt tot en met Belangrijkste conclusie is dat de vakantiemarkt de komende jaren verder zal doorgroeien. Tot en met 2015 wordt een gemiddelde jaarlijkse groei verwacht van zo n 1,5%. Het aantal binnen- en buitenlandse vakanties zou daarmee in 2015 uitkomen op 39,5 miljoen vakanties. De verwachte groei zal zich vooral uiten in meer korte vakanties. Belangrijke drivers achter de groei van de vakantiemarkt zijn a) het grote belang dat Nederlanders hechten aan vakanties, b) de relatief positieve economische lange termijn vooruitzichten en c) een groeiend aantal senioren met tijd, geld en de bereidheid om dit aan vakanties te besteden. Korte hotelvakanties belangrijk groeisegment De verwachting is dat in lijn met de ontwikkeling van de afgelopen jaren de buitenlandse vakanties wat sterker zullen groeien dan de binnenlandse vakanties. De binnenlandse vakantiemarkt is sterk afhankelijk van kampeer - en bungalowvakanties. Voor kampeervakanties wordt de komende jaren een lichte daling verwacht (-1%) en voor bungalowvakanties en lichte plus (+0,5%). De groei op de binnenlandse vakantiemarkt zal vooral moeten komen van meer korte hotelvakanties. Dit laatste segment zal naar verwachting met 4% per jaar groeien. Binnenlandse vakantiemarkt stabiel in 2008 Verwachting binnenlands toerisme 2008 Ziet de toekomst er voor de binnenlandse vakantiemarkt op (middel)lange termijn licht positief uit; voor 2008 zijn de verwachtingen voor de binnenlandse vakantiemarkt minder goed. Allereerst zullen de minder gunstige economische omstandigheden (denk aan na-ijleffecten van de Amerikaanse hypotheekcrisis en de verwachte lichte daling van de koopkracht) er toe leiden dat consumentenbestedingen onder druk komen te staan. Daarnaast vinden in 2008 twee grote sportevenementen plaats (EK Voetbal in Zwitserland/ Oostenrijk en de Olympische Spelen in Peking). Ervaringscijfers wijzen uit dat dergelijke evenementen leiden tot uitgesteld boekingsgedrag en een lichte dip in het aantal vakanties in de maanden dat dergelijke evenementen plaats vinden. Verwacht mag daarom worden dat het aantal binnenlandse vakanties zal stabiliseren. 11/11