Toerisme in perspectief Januari NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Transcriptie

1 Toerisme in perspectief Januari 2017 NBTC Holland Marketing Afdeling Research

2 Inhoudsopgave Inleiding 1. Ontwikkelingen wereldwijd toerisme 2. Ontwikkelingen inkomend toerisme Nederland 3. Analyse benchmark Noordwest-Europa 4. Verwachting wereldwijd toerisme 5. Verwachting inkomend toerisme Nederland 2

3 Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren die daarop van invloed zijn. Daarbij wordt eerst kort ingegaan op ontwikkelingen wereldwijd. Vervolgens wordt nader stilgestaan bij de positie van Nederland. Een benchmarkanalyse geeft inzicht in de ontwikkeling van het inkomend toerisme naar ons land in vergelijking met de ons omringende landen: België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken. Naast een terugblik wordt een verwachting gegeven voor het lopende jaar (2017) en voor De volgende update van deze versie wordt in juli 2017 gepubliceerd op > Cijfers en trends > Algemene cijfers toerisme. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Januari 2017 Alle in dit document vermelde gegevens zijn eigendom van NBTC. Publicatie en inzage aan derden, geheel of gedeeltelijk, is zo nder toestemming van NBTC beslist niet toegestaan. Niets uit deze publicatie mag verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, digital e technieken, internet, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van NBTC Holland Marketing. Alle gegevens worden verstrekt zoals deze bij NBTC bekend waren bij de productie van dit rapport. Hoewel aan de samenstelling van dit rapport de uiterste zorg is besteed, is het toch mogelijk dat bepaalde informatie onvolledig of onjuist is. Voor de inhoud kan door NBTC geen aansprakelijkheid worden aanvaard. Aan de inhoud kunnen ook geen rechten worden ontleend. Wijzigingen voorbehouden. 3

4 1. Ontwikkelingen wereldwijd toerisme 4

5 Ontwikkeling wereldwijd toerisme Wereldwijd is het toerisme in 2015 met 4,4% gegroeid. Het aantal internationale aankomsten is daarmee uitgekomen op bijna 1,2 miljard. In de eerste negen maanden van 2016 kwam het aantal internationale aankomsten uit op 956 miljoen, 34 miljoen meer da n dezelfde periode in 2015 (+4%). Het aantal internationale aankomsten in Europa steeg in 2015 met 5% in vergelijking met Hierbij was er met name groei v oor Midden-/Oost-Europa (+6,4%) en Noord-Europa (+6,3%). In West-Europa, waartoe ook Nederland wordt gerekend door UNWTO, groeide het internationaal toerisme met 3,7%. In januari tot en met september 2016 lag de groei voor Europa wat lager, nameli jk op +2%. Binnen Europa waren er wel duidelijke verschillen tussen de regio s. Zo zorgde de daling van het bezoek aan België en Fr ankrijk voor een daling in internationale aankomsten in West-Europa (-1%). In tegenstelling tot Noord-Europa (+6%) en Centraal en Oost- Europa (+5%) die juist sterke groei lieten zien. Voor het gehele jaar 2016 verwacht UNWTO een groei van het internationaal toerisme van 4%. Voor Europa wordt een groei van 3,5% tot 4,5% voorspeld Aantal internationale aankomsten wereldwijd (x miljoen) Aankomsten (x miljoen) +/ /- 2015/2014 Jan-Sept 2016/2015 Europa ,0% 1,6% Azië, Pacific ,8% 9,3% Amerika ,9% 4,4% Afrika ,3% 8,4% Midden-Oosten ,1% -6,4% totaal ,4% 3,7% Bron: UNWTO 5

6 2. Ontwikkelingen inkomend toerisme Nederland 6

7 Ontwikkeling inkomend toerisme Nederland Het inkomend toerisme naar Nederland heeft in het afgelopen decennium, afgezien van een dip tijdens de crisisjaren 2008 en 2009, een duidelijke groei doorgemaakt. Het aantal buitenlandse gasten dat in 2016 voor een vakantie of zakelijk motief in Nederland ve rbleef, is naar verwachting met 5% gegroeid ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal gasten is daarmee naar 15,7 miljoen gestege n Bron: CBS * trendbreuk i.v.m. verbeterde registratie ** Prognose NBTC obv SLA jan-sept 2016 Aantal gasten in Nederland (x 1.000) Belangrijke verklaringen voor de groei in 2016: de aantrekkende economieën in Europa en Amerika de zwakkere eurokoers, waardoor het goedkoper is voor inwoners van niet-eurolanden om de vakantie in Nederland door te brengen Nederland blijft profiteren van het groeiende segment stedenreizen op de Europese markt en van de toename van het aantal korte vakanties op de Belgische en Duitse markt terreur(dreiging) in Parijs en Brussel heeft tot aangepast reisgedrag geleid, in het voordeel van Nederland Marketinginitiatieven, zoals het themajaar Jeroen Bosch 500, hebben tot extra internationaal bezoek geleid 7

8 Inkomend toerisme Nederland naar herkomstland (1) In 2016 kwamen er 5% meer bezoekers uit andere Europese landen dan het jaar ervoor, waarmee de groei vergelijkbaar is aan die van het totale inkomend toerisme naar ons land. Met name grote herkomstmarkten als Duitsland en België lieten relatief hoge groeicijfers zien. Een belangrijke verklaring voor de groei uit de buurlanden is dat er al enige tijd sprake is van groei van de korte vakantiemarkt (mede door positieve economische ontwikkelingen in die landen), waar Nederland als buurland bovengemiddeld van profiteert. Het aantal bezoekers uit Rusland daalde met 19%. Door sancties richting de EU (o.a. een verbod op buitenlandse reizen voor bepaalde beroepsgroepen), de sterke waardedaling van de roebel en een dalend inkomen voor veel Russen, zijn de Russen meer in eigen land gebleven. Alle accommodaties gasten (x 1.000) * Bron: Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) CBS, bewerking NBTC * Raming NBTC obv SLA jan-sept 2016 (afgerond op vijfduizendtallen) +/- 16/ 15 Europa % - Duitsland % - België % - Verenigd Koninkrijk % - Frankrijk % - Italië % - Spanje % - Zwitserland % - Zweden % - Denemarken % - Rusland % - Noorwegen % - Overig Europa % Intercontinentaal % Totaal % Afbakening inkomend toerisme Het CBS registreert middels de Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) hoeveel buitenlandse verblijfsgasten Nederland bezoeken. Basis voor deze statistiek vormen buitenlandse bezoekers die minimaal één overnachting doorbrengen in een hotel, op een bungalowpark, op een camping of in een groepsaccommodatie. Vakanties op (eigen) boten, verblijven in tweede woningen, cruises en overnachtingen in nieuwe opkomende vormen (zoals social travelling) worden niet meegenomen in de CBS-berekening. Tevens blijven dagbezoek en bezoeken aan familie, vrienden en kennissen buiten beschouwing. Meer dan een miljoen gasten in Airbnb accommodaties 2016 In de zomer van 2016 verbleven zo n internationale gasten in Airbnb accommodaties in Nederland. Uitgaande van een aandeel van de zomer van 29% tot 32%, resulteert dit in een schatting van het totaal aantal internationale gasten in Airbnb accommodaties in 2016 van zo n 1 tot 1,2 miljoen. Dat zou een verdubbeling betekenen t.o.v. een jaar eerder. 8

9 Inkomend toerisme Nederland naar herkomstland (2) In 2016 is het bezoek van de Verenigde Staten toegenomen met maar liefst 15% tot bijna 1,2 miljoen gasten. Ook in het afgelopen jaar hadden we te maken met een relatief zwakke euro en een aanhoudende aantrekkende economie in de VS. Daarentegen zagen we na jaren van relatief sterke groei een daling in het bezoek vanuit Brazilië (wegens slechte economische situatie) en Azië (o.a. wegens de terreurdreiging in West-Europa (zie toelichting hieronder)). Vanuit India zijn in 2016 nieuwe directe vliegverbindingen met Amsterdam gestart, wat een positief effect heeft gehad op het bezoek vanuit dat land. Alle accommodaties gasten (x 1.000) * +/- 16/ 15 Europa % Amerika % - USA % - Canada % - Brazilië % Azië % - China (incl. Hong Kong) % - India % - Japan % - Indonesië % Gevolgen terreur(dreiging) voor internationale aankomsten Hoewel de afgelopen jaren de grootste groeipercentages zichtbaar waren vanuit de Aziatische markten, zien we in 2016 voor het eerst een daling van het bezoek vanuit Azië van -3%. Dit is een direct gevolg van de recente terreuraanslagen en dreiging in een aantal West-Europese landen. Gasten uit China en Japan zijn risicomijdend, waardoor een deel van de reizigers heeft besloten zijn of haar reisdoel te verplaatsen naar een andere bestemming (bijvoorbeeld naar Amerika ipv Europa). Australië en Oceanië % Afrika % Totaal % Bron: CBS, bewerking NBTC * Raming NBTC obv SLA jan-sept 2016 (afgerond op vijfduizendtallen) 9

10 Economische waarde inkomend toerisme Nederland 2016 De gemiddelde zakenreiziger besteedt 1.035,- per verblijf De gemiddelde vakantieganger besteedt 599,- per verblijf Zo n aan bestedingen resulteert in één baan in het inkomend toerisme Totale economische waarde 2016 De 15,7 miljoen internationale verblijfsbezoekers in 2016 staan voor een economische waarde van 11,4 miljard, waarvan zo n 10,5 miljard ten goede komt aan de Nederlandse economie. Totaal aantal toeristische banen 2016 De economische waarde van 10,5 miljard leidt tot een directe werkgelegenheid van banen. Bron: Onderzoek Inkomend Toerisme NBTC (2014), bewerking NBTC (2016) Bron: Tourism Satellite Account CBS 10

11 3. Analyse benchmark Noordwest-Europa 11

12 Inkomend toerisme benchmarklanden Marktaandeel binnen Noordwest- Europa 2015 Groeipercentage inkomend toerisme 2016 (meest recent beschikbaar, gasten of overnachtingen) België 7,7% -14% (gasten, jan-aug 2016) De benchmarklanden in Noordwest-Europa: Denemarken Duitsland België Nederland Verenigd Koninkrijk Denemarken 10,2% +2% (overnachtingen, jan-sept 2016) Duitsland 33,4% +3% (gasten, jan-sept 2016) Verenigd Koninkrijk 34,5% +3% (gasten, jan-sept 2016) Nederland 14,3% +5% (gasten, jan-sept 2016) Bron: Tourmis (o.b.v. statistiekbureaus benchmarklanden) Binnen Noordwest-Europa nemen de bestemmingslanden Duitsland en het Verenigd Koninkrijk gezamenlijk meer dan twee derde van het inkomend toerisme voor hun rekening. Het marktaandeel van Nederland lag in 2015 op 14,3%, boven Denemarken (10,2%) en België (7,7%). Eerste cijfers van de ontwikkeling van het inkomend toerisme in 2016 in de verschillende landen laten zien dat Nederland waarschijnlijk aan marktaandeel zal winnen: Nederland heeft het hoogste groeipercentage in Bezoek aan België is in de eerste negen maanden van 2016 juist afgenomen met maar liefst 14%! De grafiek hiernaast laat de geïndexeerde ontwikkeling van het aantal gasten over de jaren zien (2010 = 100). Dit houdt in dat de punten op de lijn steeds vergeleken worden met Het inkomend toerisme van Nederland is in 2015 ten opzichte van 2010 bijvoorbeeld met 38% gestegen en is daarmee het meest gegroeid sinds Dit komt met name door de hoge groeipercentages van Nederland in 2014 en Tot 2013 liet Duitsland nog de sterkste groei zien Ontwikkeling inkomend toerisme naar bestemmingsland (o.b.v. indexcijfers, 2010=100) België Denemarken Duitsland Nederland UK 12

13 Kwalitatieve duiding naar land Nederland profiteert bovengemiddeld van groei uit de andere benchmarklanden Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. Herkomstlanden die in ons geval ook nog eens een aanzienlijk aandeel binnen ons inkomend toerisme hebben. Daarnaast heeft Nederland een sterke toename gezien in het bezoek vanuit Amerika (een voor ons belangrijke herkomstmarkt), terwijl dit in de andere landen min of meer stabiel bleef of in het geval van België sterk afnam. Voor het Verenigd Koninkrijk is voor de eerste drie kwartalen van 2016 enkel een totaalontwikkeling van +3% bekend, er is geen inzicht in herkomstlanden. Duitsland ziet in de eerste negen maanden van 2016 t.o.v. de andere benchmarklanden een bovengemiddelde groei vanuit Nederland, Spanje en Scandinavië. En de daling in aantal bezoekers vanuit Rusland en India is eveneens minder sterk. Er is veel interesse in het Duitse stedentripaanbod en er zijn voldoende (directe) vliegverbindingen naar de grotere Duitse steden. Het is echter nog onzeker wat de gevolgen zijn van de recente aanslag in Berlijn eind Voor bezoek vanuit Nederland geldt dat de groei niet plaatsvond in Berlijn, maar in het Sauerland, de Eiffel en voormalig Oost-Duitsland. Denemarken zag in de eerste negen maanden van 2016 een sterke groei in overnachtingen vanuit België (+27%). Maar ook het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Italië en Spanje waren voor Denemarken groeimarkten. Het feit dat Denemarken gezien wordt als een veilige bestemming heeft in deze tijden met aanslagen in de nabij gelegen landen een positief effect op het bezoek aan Denemarken. België is in 2016 op veel fronten zwaar geraakt door terreur en terreurdreiging. Dit is onder andere zichtbaar in de sterke daling van het inkomend toerisme. Vanuit alle herkomstlanden was er sprake van een daling, waarbij over het algemeen geldt: hoe verder weg, hoe groter het effect. Zo is het inkomend toerisme vanuit Japan in de eerste acht maanden van 2016 met maar liefst 46% afgenomen. Maar ook het bezoek vanuit Italië liet een forse daling zien (-32%), net als China (-27%) en de Verenigde Staten (-26%). 13

14 4. Verwachting wereldwijd toerisme 14

15 Economie & demografie: belangrijkste drivers voor groei internationaal toerisme Economie Er is een sterk verband tussen economische groei, welvaart en persoonlijk inkomen enerzijds en het internationale reisgedrag anderzijds. Een stijgende welvaart maakt reizen bereikbaar voor grote groepen van de wereldbevolking. De toename van het aantal internationale reizen correleert dan ook sterk met de groei van de wereldeconomie. Verschillende internationale bronnen (waaronder het Internationaal Monetair Fonds, OECD en PwC) verwachten dat de wereldeconomie de komende jaren groeit met een gemiddelde van 3-4% per jaar, al zullen er grote verschillen bestaan tussen de continenten/regio s onderling, getuige de afbeelding onderaan deze pagina. Demografie De wereldbevolking blijft de komende decennia groeien, zij het in steeds mindere mate. Op dit moment telt de wereld bijna 7,5 miljard burgers. De Verenigde Naties verwacht dat er in ,5 miljard wereldburgers zijn en in ,7 miljard. Naar continent (en daar binnen naar land) bestaan echter grote verschillen. Tegenover een sterk groeiende bevolking in Azië, Amerika en met name Afrika, staat een lichte daling voor Europa. Een groeiende wereldbevolking in combinatie met een stijgend welvaartspeil is in algemene zin positief voor het inkomend toerisme van ons land. Het aantal potentiële toeristen naar Holland neemt immers toe. Groeiverwachting BNP in 2021 Opkomende markten van de toekomst Na de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China) en MIST-landen (Mexico, Indonesië, Zuid-Korea en Turkije) heeft BMI Research in landen benoemd die de nieuwe opkomende markten moeten worden. Dit zijn: Bangladesh, Egypte, Ethiopië, Indonesië, Kenia, Myanmar, Nigeria, Pakistan, de Filippijnen en Vietnam. Bron: BMI Research, juli 2016 Bron: IMF, World Economic Outlook, October

16 Overige trends & ontwikkelingen Geopolitiek Internationaal toerisme is gebaat bij rust, vrede en stabiliteit. De situatie in de wereld is echter alles behalve rustig. Gr ote geopolitieke veranderingen voltrekken zich, die op hun beurt conflicten, onrust en onzekerheid met zich meebrengen. De wereld zal er de ko mende jaren niet rustiger of veiliger op worden. Ervaring leert echter dat calamiteiten veelal slechts tot een tijdelijk terugval v an het internationaal toerisme leiden. Het internationaal reizen kent een grote veerkracht: de wil om internationaal te reizen is gr oot! Zijn er in een deel van de wereld problemen, dan wordt het gebied gemeden en het reisdoel verlegd. Wel zien we de laatste tijd dat Europese steden steeds vaker doelwit zijn van aanslagen. Ook in ons land wordt de terreurdreiging momenteel substantieel genoemd, wat in het afgelopen jaar al heeft geleid tot een daling in het bezoek vanuit China en Japan. Hieronder een aantal belangrijke geopolitieke ontwikkelingen: Terrorisme/ (dreiging van) aanslagen / onrusten in het Midden-oosten Verschuiving van wereldmacht van West naar Oost Klimaatverandering/ voedselzekerheid/ waterschaarste De internationale strijd om grondstoffen (met Afrika als middelpunt) Vluchtelingenstr omen vanuit Noord-Afrika en het Midden- Oosten 16

17 Verwachting wereldwijd In 2011 heeft de UNWTO een nieuwe langetermijnverwachting voor het internationaal toerisme tot 2030 naar buiten gebracht. De belangrijkste conclusie uit de studie Tourism Towards 2030 is dat er de komende decennia nog altijd forse groeikansen voor het wereldwijde toerisme zijn. De UNWTO verwacht een groei van gemiddeld 3,3% per jaar. Dat is weliswaar iets gematigder vergelek en met de afgelopen decennia (voor de periode was sprake van 3,9% groei), maar het betekent niettemin een verdubbeling van de internationale aankomsten in 2030 ten opzichte van Bij realisatie van de verwachte 3,3% zouden er in 2030 zo n 1,8 miljard internationale aankomsten plaatsvinden. De verwachting van de UNWTO is dat met name het aantal internationale aankomsten in Azië de komende jaren flink toeneemt. De nog altijd sterk groeiende economieën in Azië zorgen ervoor dat een groeiende groep inwoners het zich kan veroorloven om internationaal te reizen. Daarbij worden vaak eerst de landen in de eigen regio bezocht. Europa blijft het meest bezochte continent, maar ziet haar marktaandeel door lagere groeicijfers geleidelijk teruglopen. 800 Prognose wereldwijd toerisme t/m 2030 (aantal aankomsten x miljoen) Gemiddelde jaarlijkse groeiverwachting bestemmingsgebieden ( ) Europa +2,3% Azië, Pacific +4,9% Amerika +2,6% Afrika +5,0% Midden-Oosten +4,6% Africa Americas Asia and the Pacific Europe Middle East Bron: UNWTO, Tourism Towards

18 Verwachting Europa Het aantal internationale aankomsten in Europa bedroeg in 2012 in totaal zo'n 500 miljoen. De UNWTO verwacht dat dit aantal met de helft zal toenemen naar bijna 750 miljoen internationale aankomsten in Dat komt neer op 13 miljoen extra aankomsten per jaar oftewel een gemiddelde jaarlijkse groei van 2,3%. Ook het inkomend toerisme naar West-Europa groeit de komende jaren. In de periode 2010 tot 2020 ligt deze groei wat hoger (2,3% per jaar) dan in de periode van (1,4% per jaar). Binnen Europa zullen Zuid-Europa en Centraal- en Oost-Europa de hoogste groeipercentages laten zien. Gemiddelde groeiverwachting voor Europa (naar regio, ) Noord-Europa 1 +2,2% +1,4% West-Europa 2 +2,3% +1,4% Centraal- en Oost-Europa +3,7% +2,5% Zuid-Europa +2,6% +1,9% Totaal +2,7% +1,8% Bron: UNWTO 1 Denemarken, Zweden, Noorwegen, Finland, IJsland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland 2 Frankrijk, Duitsland, België, Nederland, Luxemburg, Zwitserland, Oostenrijk, Liechtenstein en Monaco 18

19 Ontwikkelingen van invloed op inkomend toerisme Nederland 2017 Politieke keuzes van de Amerikaanse regering onder bewind van Trump Herstel van de Europese en Amerikaans economieën Naderende Brexit van Verenigd Koninkrijk uit Europese Unie Russische boycot van EU landen n.a.v. onrusten in Ukraine en het Midden-Oosten Terreur/ (kans op) aanslagen, Japanners zijn risicomijdend Zwakkere Eurokoers maakt reizen naar Eurolanden goedkoper Invoering biometrie Schengenvisum per oktober 2015, Chinezen kiezen (eerder) voor bestemmingen buiten Europa Onbekend effect op inkomend toerisme naar Nederland Positief effect op inkomend toerisme naar Nederland Negatief effect op inkomend toerisme naar Nederland 19

20 5. Verwachting inkomend toerisme Nederland 20

21 Beïnvloedingsfactoren inkomend toerisme Nederland 2017 Factoren met een positief/stimulerend effect op het inkomend toerisme Factoren met een negatief/remmend effect op het inkomend toerisme Europese en (vooral) Amerikaanse economie trekken aan relatief zwakkere eurokoers maakt het voor inwoners van niet-eurolanden goedkoper om de vakantie in eurolanden te spenderen themajaar Mondriaan to Dutch Design 2017 internationale instabiliteit (geopolitieke spanningen, terreuraanslagen/- dreiging), die steeds dichterbij komen (aanslagen in Parijs, Brussel en Berlijn) bezettingsgraad hotels in Amsterdam neemt verder toe (beperkte ruimte om te groeien, stijgende kamerprijzen) minder presterende economieën van twee van de BRIC-landen: Brazilië en Rusland exacte gevolgen van de Brexit zijn nog steeds onzeker 21

22 Verwachting inkomend toerisme Nederland 2017 en 2020 Alle accommodaties Gasten Gasten (x 1.000) (x 1.000) 2016* Prognose /- 17/ 16 Prognose 2020** Europa % Duitsland % België % Verenigd Koninkrijk % Frankrijk % Italië % Spanje % Zwitserland % Zweden % Denemarken % Rusland % Noorwegen % Overig Europa % Amerika % USA % Canada % Brazilië % 95 Azië % China (incl. Hong Kong) % India % Japan % Indonesië % 70 Australië en Oceanië % 215 Afrika % 145 Totaal % Bron: CBS, bewerking NBTC * Raming NBTC o.b.v. SLA jan-sept 2016 (afgerond op vijfduizendtallen) ** Raming 2020 o.b.v. raming Verwachting 2017 Voor 2017 verwacht NBTC een groei van het inkomend toerisme van 3% voor Nederland. Het aantal buitenlandse verblijfstoeristen zal daarmee uitkomen op zo n 16,2 miljoen; een nieuw recordjaar. De buurlanden zullen in absolute aantallen in 2017 verantwoordelijk zijn voor de meeste groei. Ruim de helft van de verwachte groei van toeristen komt uit Duitsland en België. Verder zal de rest van het Europese continent (m.u.v. Rusland) een lichte groei laten zien dit jaar. Zo ook Noord-Amerika, waar vanuit de Verenigde Staten 5% meer bezoek wordt verwacht. Al is het nog onzeker wat de gevolgen van het nieuwe beleid van president Trump zullen zijn op het uitgaand reisgedrag van de Amerikanen. Na een jaar van daling, verwacht NBTC voor bezoek vanuit het Aziatische continent weer een stijging in Bezoek vanuit Japan zal naar verwachting stabiliseren Verwachting 2020 Op basis van de verwachte groeipercentages uit ons Toekomstperspectief geven we hiernaast ook een verwachting voor (Let op: deze wijkt qua aantallen af van de aantallen zoals opgenomen in ons Toekomstperspectief rapport, maar is wel gebaseerd op dezelfde groeipercentages.) Op basis van de laatste cijfers verwacht NBTC bijna 17 miljoen internationale gasten te ontvangen in ons land in 2020, een gemiddelde jaarlijkse groei van zo n 2% tot Een update van deze verwachting volgt in juli. De prognose 2020 kent twee keer per jaar een update: in januari met als uitgangspunt de prognose van het jaar ervoor en in juli met als uitgangspunt de prognose voor het lopende jaar Zie voor meer informatie ons Toekomstperspectief Destinatie Holland 2025 via: