Na de uitslag moest Rob onmiddellijk een Europese bestemming noemen. Razendsnel dacht hij na.

Transcriptie

1 Tekst finale spellingwedstrijd + uitleg probleemwoorden De televisiequiz Stel je voor: je meldt je aan voor een televisiequiz. Tot je verrassing word je uitgenodigd. De vragen beantwoord je zo goed mogelijk. En dan wordt je verteld dat je een vakantiereis hebt gewonnen! Dat overkwam Rob de Groot uit Amsterdam. Na de uitslag moest Rob onmiddellijk een Europese bestemming noemen. Razendsnel dacht hij na. Zou hij Zwitserland kiezen met zijn besneeuwde bergtoppen en ijzige gletsjers? Hij dacht aan steile, beijzelde wandelpaden, diepe ravijnen en duizelingwekkend hoge viaducten. Dan was succes absoluut verzekerd! Maar Griekenland mocht ook. Daar kon hij eeuwenoude tempelruïnes en originele historische vondsten bekijken. En hij kon zich op de moderne Griekse kunst oriënteren door ateliers van kunstenaars te bezoeken. Of liever Italië? Hij zag zich na een diner al sms en op het terras van een chic restaurant. Wat zou het dessert zijn? Misschien wel kokos-, karamel- en vanille-ijs in een kristallen beker De altijd zo enthousiaste quizmaster werd nu ongeduldig. Kom, meneer De Groot, rond uw keuze af! Goed, dan kies ik Zuid-Frankrijk. Nee, wacht, België! Of nee, dan kies ik een mooie, oude stad, niet ver van de zee en de duinen. Ja, ik weet het: Amsterdam!

2 uitleg probleemwoorden in het dictee: woord uitleg volgens de didactische lijn van cat. jaar Spelling in beeld televisiequiz samenstelling (dus aan elkaar) met quiz: met q en z W28 8 je meldt je aan net als in je loopt komt in je meldt t achter de ik-vorm 6 verrassing struikelblok-woord W22 7 word je net als in loop je komt in word je geen t achter de ikvorm 6 beantwoord je net als in loop je komt in beantwoord je geen t achter 6 de ik-vorm Dan wordt je verteld lastig: je staat wel achter de persoonsvorm, maar is geen onderwerp, maar een meewerkend voorwerp. Je kunt je niet vervangen door jij, alleen door jou. Denk aan: Dat wordt gedaan, Dat wordt bereikt, Dat wordt je verteld onmiddellijk struikelblok-woord W22 7 gletsjers lastig woord, komt in de methode niet voor steile ei of ij? bijvoeglijk naamwoord op ~e W1 6 beijzelde In ijzelen zit ijs, daarom een ij. Er is sprake van klinkerbotsing e + ij. Omdat het geen samenstelling is, komt er geen streepje. In een woord als beïnvloeden leidt de klinkerbotsing e + i tot een trema op de i. Maar als de i de eerste letter van een ij is, krijgt hij nooit een trema. ravijnen ei of ij? W2 8 viaducten woorden met ct, zoals product en effect K30 7 absoluut woorden met /t/ = d en /p/ = b W32 8 eeuwenoude samenstelling (dus aan elkaar) met eeuwen; K20 5 eeuwenoude eindigt op ~e omdat het een bijv. naamwoord is (R17/gr. 7) tempelruïnes samenstelling (dus aan elkaar) met ruïnes; botsende R30 8 klinkers: trema historische bijvoeglijke naamwoorden op ~ische K29 8 vondsten vondst: struikelblok-woord (Je hoort de d vaak niet.) W22 7 oriënteren woorden met een lange klinker die als een korte W27 8 klinker klinkt (de eerste o klinkt ondanks de ene r als de /o/ van vol) ateliers atelier: Frans leenwoord W25 8 diner diner: Frans leenwoord W25 8 sms en struikelblok-woord W23 8 chic woorden met /sj/ = ch; een chique jurk met een q, W21 7 maar een chic restaurant zonder q, zonder e, met een c. restaurant restaurant: Frans leenwoord W26 8 dessert dessert: Frans leenwoord W25 8 kokos- kokos met twee k s en twee o s; het streepje na kokos is een weglatingsteken (als in dag- en weekbladen) karamel- karamel met een k; het streepje na karamel is een weglatingsteken (als in dag- en weekbladen) vanille-ijs vanille is een Frans leenwoord; het streepje na vanille is geen weglatingsteken, maar een koppelteken in een samenstelling met klinkerbotsing e/ij Als de

3 smaak niet vanille maar citroen was geweest, dan had er dus een streepje minder gestaan: kokos-, karamel- en citroenijs. kristallen stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden op ~en R22 7 enthousiaste woorden met th; bijvoeglijk naamwoord op ~e W13 7 quizmaster woorden met q W28 8 rond uw keuze af gebiedende wijs van een werkwoord op ~den. Vergelijken met lopen: loop naar de maan zonder t, dus ook rond uw keuze af, zonder t. Zuid-Frankrijk aardrijkskundige namen R33 8

4 andere woorden: woord tweede ronde bacteriën: goed onderzeeër: goed financiëel: fout babytje: fout radiootje: goed uitleg volgens de didactische lijn van Spelling in beeld klemtoon van het enkelvoud bacterie valt niet op ie, daarom geen extra e. Wel een trema op de laatste e om uitspraakverwarring te voorkomen. De ee van zee blijft altijd staan in alle afleidingen: zeeën. zo ook: onderzeeër woorden op ~iaal, ~ieel: je hoort de klank /j/ die je niet schrijft. Het woord financiële krijgt wel een trema, financieel niet. De juiste spelling is: baby tje. De a van cola wordt verlengd om verwarring bij de uitspraak te voorkomen: niet colatje, maar: colaatje. Een tweede y achter baby kan niet, want je schrijft nooit twee y s achter elkaar. (Waarschijnlijk) om te voorkomen dat je de y als /i/ uitspreekt (zoals in gymmen) wordt na de y een apostrof geplaatst. radio krijgt een extra o. In radiotje klinkt hij in beginsel als de o van vol, bij radiootje is geen verwarring mogelijk. cat. R22 7 R22 7 K33 8 R1 7 R1 7 ideetje achter idee komt gewoon ~tje: ideetje. R1 7 enquête: goed Frans leenwoord met ^ W25 8 crêpepapier: goed Frans leenwoord met ^ W25 8 crêche: fout Frans leenwoord, niet met ^, maar met `: crèche W25 8 picknick: goed Engels leenwoord goocheltruck: foot samenstelling van goochelen (W9, gr. 5) en truc; W12 7 een truck is een vrachtwagen. snackbar: goed Engels leenwoord W29 8 derde ronde gemeneriken woorden met een onbeklemtoonde i: geen twee k s: R23 7 gedeletet perziken, slimmeriken, gemeneriken Engelse werkwoorden volgen t kofschip. De ik-vorm van een Engels werkwoord is gelijk aan de ik-vorm in de Engelse taal, ook als die op een e eindigt die in het Engels niet wordt uitgesproken. In de hij-vorm komt daar gewoon een t achter. En ~te of ~de in de vt komt achter die ik-vorm op ~e. Dat levert in het Nederlands rare werkwoordvormen op: daten: tt: ik date, hij datet; vt: ik datete; volt.dw: ik heb gedatet; saven: tt: ik save, hij savet; vt: ik savede; volt.dw: ik heb gesaved; een gesavede foto; Zo ook: deleten: tt: ik delete, hij deletet; vt: ik deletete; volt.dw: ik heb gedeletet; een gedeletete foto schminken struikelblok-woord W22 8 gegrild Als het werkwoord in het Engels op een dubbele medeklinker eindigt, eindigt de ik-vorm in het Nederlands op een enkele medeklinker: grillen tt: ik gril, hij grilt; vt: ik grilde; ik heb gegrild; jaar

5 de gegrilde worstjes vierde ronde bokkensprong samenstelling van bok en sprong R25 8 rechtszaak samenstelling van recht en zaak met een tussen-s, R24 8 (net als in rechtsorde en rechtsbijstand) olie-industrie samenstelling met klinkerbotsing e + i: koppelteken R31 8 ruggengraat samenstelling van rug en graat (rug is hier letterlijk R25 8 gebruikt, in tegenstelling tot in ruggespraak, dat je daarom zonder n schrijft.) extra ronde electriciteit: fout struikelblok-woord: het stukje elektr schrijf je met k W22 7 houdt je slank Bewegen is hier het onderwerp. Je kunt je vervangen door jou, maar niet door jij. Sport houdt je fit, bewegen houdt je slank. plattegrond samenstelling van een bijvoeglijk naamwoord + R27 8 zelfstandig naamwoord, net als verrekijker kangoeroe struikelblok-woord: met twee keer oe W23 8 continu Je schrijft alleen continue als je die eind-e hoort. Dus: een continue stroom, maar: hij is continu bezig. bedrijfsjournalist samenstelling van recht en zaak met een tussen-s, R27 8 (net als in bedrijfsleider en bedrijfsauto) kruitdamp kruit (met de betekenis: springstof) schrijf je met een t Laad de batterij op gebiedende wijs van een werkwoord op ~den. Vergelijken met lopen: Loop naar de maan zonder t, dus ook Laad de batterij op, zonder t. gala-uniform samenstelling met klinkerbotsing a + u: koppelteken R31 8