Klankzuivere werkwoorden vervoegen Methode voor beelddenkers Juf Kitty 2016

Transcriptie

1 Klankzuivere werkwoorden vervoegen Methode voor beelddenkers Juf Kitty 2016 Inleiding Waarom klopt het niet als je werdt schrijft? Is het kookte of kookde? Als je onvoldoende Nederlands spreekt als tweede taal leerling en/of als je beelddenker bent, kan het moeilijk zijn om de werkwoordspelling juist te gebruiken. Het woordenboek kan een goede hulp zijn bij het juist schrijven van niet-klankvaste werkwoorden. Voor klankvaste werkwoorden bestaan er regeltjes. Beelddenkers hebben baat bij het zien van de overeenkomsten en kunnen hulp gebruiken bij de verschillen. Daarom deze kaartjes. Hoe helpen deze kaartjes beelddenkers? Je kunt het overzicht laten zien. Je kunt de overeenkomsten laten zien: de stam is steeds de basis waar van alles aan vastgemaakt wordt. Je kunt de opbouw laten zien: eerst grijs + geel, dan oranje, dan rood, dan blauw, en dan groen. Je kunt met kleur laten zien dat 't ex-kofschip alleen te maken heeft met klankvaste werkwoorden in de verleden tijd. Laat kinderen foto's maken van de verschillende stappen indien nodig. Of hang posters erover op, zodat ze door de stappen aan te raken en tegelijkertijd te verwoorden ze het eigen kunnen maken. Of maak mini posters/foto's beschikbaar in een map, zodat leerlingen zelf initiatief kunnen nemen om terug te kijken. Maak de kaartjes beschikbaar voor de leerlingen om zelf nogmaals de instructie te doorlopen als ze dat nodig hebben. Hoe kun je het inzetten voor de beelddenker: Algemeen: 1. Eerst de kaartjes laten sorteren op kleur. Zelf leg je de lange repen er boven. De leerlingen sorteren de kaartjes op kleur er onder. 2. Je kunt ervoor kiezen om eerst het geheel aan te bieden op een poster formaat of foto. 3. Daarna hang je de lange repen horizontaal naast elkaar op je magneetbord. (of in je hangmappen) 4. Je begint links en leest van links naar rechts. Zo bouw je ook de instructie uit. 5. Bij de begeleide inoefening, laat je de leerling de laatste 4 letters benoemen. Dan weet je dat ze het juiste woordbeeld hebben opgeslagen en kun je het controleren voor je het opschrijft. Of je werkt met wisbordjes. Een leerling doet stap voor stap hardop met de juf en de anderen schrijven de 2e persoon op (jij/hij/zij). Je kijkt meteen of de leerlingen het goed hebben geschreven op hun wisbordje en gaat stapjes terug als nodig tot iedereen het juist heeft, voordat je een volgend werkwoord pakt. 6. Evt kun je de beelddenker vragen het woord van achter naar voren te spellen of het aantal letters voor je te tellen. Dan kunnen zij ook zichzelf makkelijker corrigeren.

2 Ter voorbereiding: Print de kaartjes uit op cardstock Maak of gebruik bestaande magneetjes (of een hangmap met kaartjes- zie foto's) Zorg voor potloden en papier of wis-bordjes en bordstiften Schrijf werkwoorden op kaartjes, zie punt 10 verleden tijd. Zorg dat die woorden niet beginnen met ge-, be-, ver-, her-, mis- of ont-. Maak ook kaartjes met knipwoorden (Coenen, 2015) (dit zijn scheidbare werkwoorden) en knip ze letterlijk door tijdens je instructie. Maak ook kaartjes met moeilijkere woorden, zoals lange klanken in een 5 letterwoord (de stam kok van koken klopt dan niet). Of woorden met een trema, of waar de stam eindigt op een d of t. Wat gebeurt er dan in de tegenwoordige tijd? De leerling moet dan ook andere achtergrondinformatie opnieuw activeren Ken je methodes, vanaf wanneer is het nodig bepaalde tijden te leren m.b.t. spelling Desgewenst laat je de hele groep bij de tegenwoordige tijd zitten en ga je daarna met groep 6 en verder naar de volgende stap.

3 De tegenwoordige tijd: (vanaf groep 4) Eerst leg je uit wat de stam van een woord is en hoe je dat maakt: het hele werkwoord is... om de stam te maken, haal je de -en weg. Leg het gele kaartje erop en draai het dan om, zodat je de en niet meer ziet. Volg de spellingregels, heb je genoeg klinkers? Of heb je teveel medeklinkers?- Pas dan aan in spreken en op het wisbordje/white board. Dan bouw je de tegenwoordige tijd. Je zet alles op met de stam kaartjes & de juiste kaartjes erachter. Ook geef je aan over hoeveel personen het gaat (foto 1: 1 poppetje dat naar zichzelf wijst idee van Trijntje de Wit, 1 poppetje met een pijl ervoor, 2 poppetjes hand in hand) Geef instructie met een woord met zwart geschreven op een kaartje. Bij de begeleide inoefening gebruiken de leerlingen wisbordjes of potlood en papier. Daarna oefenen ze zelfstandig een paar woorden en kijkt de leerkracht het meteen na. Werkwijze om zowel enkelvoud als meervoud in de tegenwoordige tijd te oefenen: 1. Voor de instructie: een werkwoord eindigend op een medeklinker & -en anders dan -ten of -den. 2. Voor de begeleide inoefening (met de wis-bordjes): eerst een tweelettergrepig werkwoord eindigend op een medeklinker & -en anders dan -ten of -den. Dan een tweelettergrepig werkwoord eindigend op -den. Dan een tweelettergrepig werkwoord eindigend op -ten. Dan een werkwoord met een trema er in, zoals kopieren Dan en knipwerkwoord. Indien nodig, van elke categorie nog 1-2 woordjes oefenen. 3. Laat de leerlingen van elke bovenstaande categorie 2 werkwoorden kiezen uit hun methode voor de zelfstandige oefeningen. De verleden tijd: (vanaf groep 5-6, afhankelijk van je methode) 1. Eerst praat je over het verschil tussen de klankzuivere en niet-klankzuivere werkwoorden. 2. Dan geef je enkele voorbeelden en laat je zien hoe je de verleden tijd daarvan kunt opzoeken. Laat zien welke hulpmiddelen er zijn. (woordenboek, telefoon apps) 3. Je geeft een aantal werkwoorden (4-6) op het bord die wel klankzuiver zijn. Je laat de handgeschreven kaartjes zien die je tevoren gemaakt hebt. Je vertelt dat je die gaat

4 vervoegen met hen nadat je het 't ex-kofschip aan ze uit hebt gelegd. 4. Je legt het 't ex-kofschip uit. Ch staat voor ch & c. (het makkelijkst is om dit met werkwoorden op kaartjes te laten zien. 5. De woorden die hier niet aan voldoen, worden rechts onder de nee op het bord gehangen. De +de kaart hang je onder de nee en boven de werkwoorden. De stam kaart hang je links ervan. 6. Je plakt de en kaart over de woorden en plakt er +de achter 7. De woorden die hier wel aan voldoen, worden rechts onder de ja op het bord gehangen. De +te kaart hang je onder de ja en boven de werkwoorden. De stam kaart hang je links ervan. 8. Je plakt de en kaart over de woorden en plakt er +te achter 9. Neem de woorden samen door. 10. Vervolg met de begeleide inoefening (door jou gekozen werkwoorden) en het zelfstandig oefenen (met woorden uit hun methode) zoals bij de tegenwoordige tijd. 11. Ter controle en om zeker te weten dat de leerling het snapt, maak je gebruik van punt 5 en 6 in de algemene instructie van blz 1. De voltooide tijd: (vanaf groep 6, afhankelijk van je methode): 1. Wijs een woord dat je gebruikt hebt voor de instructie of begeleide instructie bij de verleden tijd aan en kopieer het naar het veld onder de kaart De voltooide tijd 2. Plak ge+ ervoor en +d of +t er achter. 3. Vraag naar een woord wat +d of +t nodig heeft (een andere uitgang dan je bij 2 deed). 4. Vraag de leerlingen nu zelfstandig het voltooid deelwoord van de andere 2-4 woorden op te schrijven die bij de verleden tijd gebruikt werden. Geef de leerling beurten om het voor te lezen. 5. Ter controle en om zeker te weten dat de leerling het snapt, maak je gebruik van punt 5 en 6 in de algemene instructie van blz 1. Bespreek de volgende regel: (mbv werkwoord kaartjes, bijvoorbeeld: gebeuren- daar komt geen ge meer voor!): Géén ge+ als het werkwoord begint met: ge-, be-, ver-, her-, mis- of ont-

5 Bijvoeglijk naamwoord gemaakt van een voltooid deelwoord: 1. gebruik een voltooid deelwoord van je uitleg van de voltooide tijd. 2. Voeg een -e er achter. Vervang het kaartje +d met de e erachter door: +de 3. Doe hetzelfde bij het woord wat eindigt in een +t in de voltooide tijd. De speciale gevallen: Engelse leenwoorden-> altijd + de in de verleden tijd +dt altijd tegenwoordige tijd nooit -tt in de tegenwoordige tijd, alleen -tte of -tten in de verleden tijd. nooit -dd in de tegenwoordige tijd, alleen -dde of -dden in de verleden tijd. Werkwoorden met een -v- in het meervoud ( 't ex-kofschip) krijgen -f in het enkelvoud +fde Werkwoorden met een -z- in het meervoud ( 't ex-kofschip) krijgen -s in het enkelvoud +sde Leenwoorden uit een andere taal even opzoeken Literatuurlijst Coenen, J. (2015). De Bovenkamer. Rotterdam, Nederland; Bazalt. De Wit, T. (2011).