Transfers of securities to RBS plc pursuant to Part VII of the UK Financial Services and Markets Act 2000 RBS plc Part VII Scheme Effective Date

Transcriptie

1 Transfers of securities to RBS plc pursuant to Part VII of the UK Financial Services and Markets Act 2000 On 6 February 2010 ABN AMRO Bank N.V. (registered with the Dutch Chamber of Commerce under number ) changed its name to The Royal Bank of Scotland N.V. ( RBS N.V. ) and on 1 April 2010 ABN AMRO Holding N.V. changed its name to RBS Holdings N.V. On 23 September 2011, RBS N.V. and The Royal Bank of Scotland plc (with its registered office at 36 St Andrew Square, Edinburgh, Scotland) ( RBS plc ) announced that the Court of Session in Scotland had approved and sanctioned the implementation of a banking business transfer scheme whereby eligible business carried on in the United Kingdom by RBS N.V. would be transferred to RBS plc pursuant to Part VII of the UK Financial Services and Markets Act 2000 (the Part VII Scheme ). The Part VII Scheme took effect on 17 October 2011 (the Effective Date ). From the Effective Date, RBS plc became the issuer of those securities originally issued by RBS N.V. which were transferred to RBS plc pursuant to the Part VII Scheme. Under the Part VII Scheme, amendments were made to the terms of the transferring securities and to agreements related to them from the Effective Date in order to give effect to the Part VII Scheme, including (but not limited to) references to RBS N.V. being construed as references to RBS plc. Details of these amendments are set out in the Scheme Document which can be viewed at For details of which securities were transferred to RBS plc pursuant to the Part VII Scheme, investors should refer to or, for securities issued from on or about 21 July 2011, investors should refer to the terms of the issue or offer documents (including term-sheets) (if they indicate that RBS plc was expected to become the issuer of the securities as a result of the Part VII Scheme, then RBS plc has become the issuer, unless the securities have been exercised, redeemed or repurchased and cancelled prior to the implementation of the Part VII Scheme). For further details of the Part VII Scheme generally, investors should refer to The Royal Bank of Scotland plc. Registered in Scotland No Registered Office: 36 St Andrew Square, Edinburgh EH2 2YB. Authorised and regulated by the Financial Services Authority.

2 Turbo s op Grondstoffen Inspelen op grondstofmarkten met Turbo s

3 2 Turbo s op Grondstoffen Een belegging in grondstoffen kan diverse voordelen bieden aan een particuliere belegger. The Royal Bank of Scotland (RBS) heeft een ruim aanbod aan Turbo s op grondstoffen. In deze brochure vindt u uitgebreide informatie hierover. Met nadruk stellen we dat Turbo s beleggingsproducten zijn voor ervaren, actieve beleggers met een zeer hoge risicoacceptatie. Waarom beleggen in grondstoffen? Eén van de redenen voor de toegenomen interesse in grondstoffen is dat beleggers willen profiteren van de koersbewegingen in deze sector. Denk bijvoorbeeld aan de recordprijs van olie in Een andere reden voor de toegenomen belangstelling is dat de prijzen van grondstoffen zich vaak in een andere richting bewegen dan een beleggingscategorie zoals aandelen. Hierdoor wordt een breed gespreide investering in grondstoffen gezien als een goede toevoeging aan een beleggingsportefeuille. Waarom beleggen met Turbo s? Een Turbo is een eenvoudig en transparant product waarmee u met een hefboom kunt beleggen. U kunt een Turbo kopen als u een koersbeweging verwacht van een onderliggende waarde zoals indices, aandelen, beleggingsfondsen, grondstoffen, obligaties of valuta. De Turbo, geïntroduceerd in 2004, speelt versterkt in op deze koersbeweging. Zo kunt u een extra hoog rendement realiseren. Omdat u met Turbo s kunt profiteren van zowel koersstijgingen als dalingen is het een beleggingsproduct dat in goede en slechte tijden bruikbaar is. Als u een stijging van de onderliggende waarde verwacht dan koopt u een Turbo Long. Bij een verwachte daling koopt u een Turbo Short. Lees voor meer informatie over Turbo s de algemene Turbo brochure die u op onze website kunt vinden. Onder grondstoffen verstaan we niet alleen delfstoffen zoals olie en goud, maar ook natuurlijke producten zoals granen, suiker en katoen. Met Turbo s op grondstoffen kunt u eenvoudig met een hefboom inspelen op stijgingen of dalingen van deze vaak zeer beweeglijke markten. Turbo s zijn geschikt voor ervaren, actieve beleggers met een hoge risicoacceptatie. In deze brochure worden per grondstoffencategorie de specifieke kenmerken behandeld die van belang zijn voor de Turbobelegger. We beschrijven kort elke grondstof, de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld, de handelstijden en het ticker-symbool 1. De tijden in de overzichten zijn Nederlandse tijden.

4 Turbo s op Grondstoffen 3 Behalve bij aluminium, koper, nikkel en zink zijn de genoemde handelstijden ook de tijden waarop het stop loss-niveau kan worden bereikt. 1 De ticker is de afkorting die op de beurs gebruikt wordt voor elke onderliggende waarde. Bij futures wordt deze code uitgebreid met een code voor de afloopdatum. Over het algemeen zal de spread (verschil tussen bied- en laatprijs kleiner zijn wanneer de beurs waarop de onderliggende waarde noteert geopend is. Als referentie om te bepalen of het stopp loss-niveau is bereikt, maakt RBS gebruik van Reuters. De keuze van een onderliggende waarde en beurs is over het algemeen gemaakt op basis van liquiditeit. De onderliggende waarden van de Turbo s op Edelmetalen, Industriële metalen en Energie (behalve benzine, deze is genoteerd in dollarcent) zijn genoteerd in Amerikaanse dollar. Bij Turbo s op Landbouwproducten zijn de onderliggende waarden genoteerd in Amerikaanse dollarcent, behalve rijst, cacao en palmolie. Rijst is genoteerd in Amerikaanse dollar, cacao is genoteerd in Britse pond en palmolie in Maleisische ringgit. Vee is genoteerd in Amerikaanse dollarcent. De Turbo s zelf zijn genoteerd in euro. Veranderingen van de wisselkoersen hebben dus invloed op de waarde van uw Turbo. Achter in deze brochure worden de termen spotprijs en futurecontract toegelicht en geven we een kort overzicht van een aantal grondstoffenbeurzen. Hier wordt ook toegelicht welke future wordt gebruikt en de betekenis van het doorrollen van futures. Het huidige aanbod van grondstoffen Turbo s is: Edelmetalen Goud, palladium, platina en zilver Energie Aardgas, benzine en olie Industriële metalen Aluminium, koper, nikkel en zink Landbouw Cacao, katoen, koffie, maïs, rijst, sinaasappelsap, sojabonen, suiker, tarwe en palmolie Vee Magere varkens, runderen

5 4 Turbo s op Grondstoffen Edelmetalen Turbo s op edelmetalen worden al sinds 2004 verhandeld en genieten een grote populariteit. Voor Turbo s op edelmetalen wordt gebruik gemaakt van spotprijzen. Dit zijn prijzen die refereren aan directe levering van de grondstof. Spotprijzen op edelmetalen worden 24 uur per dag afgegeven in Amerikaanse dollar. Het stop loss-niveau kan hierdoor op elk moment van de dag worden bereikt. Goud Goud is een zacht, natuurlijk materiaal dat miljoenen jaren geleden onder grote druk, diep in de aardkorst, is ontstaan. Hoewel goud voor het eerst werd ontdekt in rivierbeddingen in Azië en Afrika, wordt het vandaag de dag voornamelijk verkregen via ondergrondse mijnwinning. Het winnen van goud is een moeizaam en intensief proces. Op een diepte van zo n meter moet gemiddeld drie ton erts gedolven en verwerkt worden om één ons goud te winnen. Goud is zeldzaam en heeft daarom sinds de 26e eeuw voor Christus als betaalmiddel gediend. Tijdens economische crises en onzekerheid in de geldmarkt is goud een populair toevluchtsoord waardoor de prijs kan stijgen. (bronnen: Informatie over de onderliggende waarde van de goud Turbo USD / oz goud Spot Gold XAU 24 uur (maandag t/m vrijdag) Palladium Palladium is een zacht, zilverwit metaal dat chemisch gezien op platina lijkt: het reageert niet met zuurstof uit de lucht. Palladium behoort, met platina, tot een groep elementen die bekend staat als de platina groep metalen (PGM). Palladium komt voor als vrij metaal in combinatie met platina en andere PGM in Australië, Brazilië, Rusland, Ethiopië en Noord- en Zuid-Amerika. Als poeder is palladium een goede katalysator en ook wordt het gebruikt bij het opwerken van petroleum in raffinaderijen. Sieradenmakers gebruiken palladium als legering voor hun sieraden. (bronnen: USD / oz. palladium 700 Informatie over de onderliggende waarde van de palladium Turbo Spot Palladium XPT 24 uur (maandag t/m vrijdag)

6 Turbo s op Grondstoffen 5 Platina Platina is grijswit van kleur en lijkt erg op witgoud. Het bewerken van platina is arbeidsintensief door de hardheid van het materiaal. Het metaal kan nauwelijks beschadigd raken en krassen zorgen enkel voor een verschuiving van het materiaal en niet voor gewichtsverlies. Dit komt door de, vergeleken met andere witte metalen zoals witgoud en zilver, veel hechtere structuur van de moleculen. Deze eigenschappen maken platina tot één van de duurste en zeldzaamste grondstoffen ter wereld. Bijna 80 procent van alle platina wordt in Zuid-Afrika geproduceerd. Anglo Platinum, dochterbedrijf van Anglo American, is goed voor meer dan een derde van de totale wereldproductie. Zowel platina als palladium worden vooral gebruikt in katalysatoren voor auto s en vrachtwagens. Informatie over de onderliggende waarde van de platina Turbo (bronnen: Spot Platinum XPD 24 uur (maandag t/m vrijdag) USD / oz platina Zilver Zilver is een zacht, natuurlijk materiaal dat voor het eerst werd ontdekt in Spaanse zilvermijnen. Tegenwoordig wordt dit bijzondere edelmetaal vooral gewonnen in mijnen in Canada, de VS, Zuid-Amerika en Australië. In tegenstelling tot goud wordt zilver zelden in zuivere toestand in de natuur gevonden. Slechts 30 procent van alle zilver is afkomstig van primaire zilvermijnen. Het wordt meestal gewonnen in verbinding met niet-edele metalen als lood en koper. Dit mengsel wordt bewerkt om het zuivere zilver te scheiden van de andere metalen. Vroeger was dit een zeer ingewikkeld en moeizaam proces. Zilver was in die tijd dan ook kostbaarder dan goud. Informatie over de onderliggende waarde van de zilver Turbo (bron: Spot Silver XAG 24 uur (maandag t/m vrijdag) USD / oz zilver Energie De prijsdalingen in 2008 bij de grondstoffen waren het meest uitgesproken op de energiemarkten. Dit is niet onlogisch, want ook de voorafgaande hausse was bepaald spectaculair. In de zomer van 2008 koerste de prijs van een vat ruwe olie naar een recordniveau van 147 dollar. Iets meer dan een half jaar later kostte eenzelfde hoeveelheid amper 33 dollar. De onderliggende waarde van Turbo s op energie zijn termijncontracten (futures) genoteerd in Amerikaanse dollar. 5

7 6 Turbo s op Grondstoffen Aardgas Aardgas is een fossiele brandstof. Het ontstaat via hetzelfde proces dat tot de vorming van aardolie leidt. Aardgas wordt als energiebron gebruikt voor koken en verwarming. Tevens wordt het gebruikt als brandstof voor bijvoorbeeld auto s en bussen. Maar er zijn ook andere, niet-energetische toepassingen: zo gebruikt DSM aardgas als grondstof voor de kunstmestfabricage. Daarnaast wordt aardgas gebruikt voor de productie van ammoniak. Sinds de zomer van 2005 is de populariteit van aardgas als bron voor de verwarming van huizen gegroeid. (bronnen: Sinds de ontdekking van aardgas in Nederland schommelt de aardgasprijs flink. We hebben drastische prijsdalingen meegemaakt, maar ook enorme stijgingen gezien (denk aan de eerste en tweede oliecrisis, in 1973 en in 1979). De gasprijs reageert ook sterk op politieke ontwikkelingen. Het prijsconflict in 2006 tussen Rusland en Oekraïne zorgde bijvoorbeeld direct voor een hogere gasprijs. Als gevolg van de economische crisis is met name de industriële vraag naar gas sterk afgenomen. USD / MMBtu. Natural gas Let er wel op dat de Turbo gebaseerd is op de future van het Amerikaanse gas. Deze future wordt verhandeld op een Amerikaanse beurs. De prijs van Europees gas kan sterk afwijken van de Amerikaanse prijs Informatie over de onderliggende waarde van de Natural Gas future Turbo Natural Gas future Beurs (openingstijden): New York Mercantile Exchange (NYMEX) NG Januari t/m December Electronisch uur uur (zondag t/m vrijdag) Vloerhandel uur uur (maandag t/m vrijdag) Aardolie Aardolie is één van de fossiele brandstoffen: olie ontstaat uit afzettingen van plantenresten die in een ver verleden zijn gevormd en daarna langdurig aan hoge druk en warmte zijn blootgesteld (net als aardgas en steenkool). Aardolie wordt op veel plaatsen in de wereld gevonden. De grootste olievelden liggen in het Midden-Oosten. Op sommige plekken is de druk in de oliereserve zo hoog dat de olie vanzelf uit de grond spuit wanneer er een gat is geboord. Op andere plekken moet de aardolie worden opgepompt, soms uit de diepe zee. De economische winbaarheid hangt duidelijk af van deze verschillen. bronnen: BP Statistical Review of World Energy 2008 Het Tupi-veld voor de kust van Brazilië is de grootste olievondst van de voorbije decennia. Het potentieel van Tupi en aangrenzende velden als Carioca en Iara op 7 kilometer diepte in het Santos Basin wordt door specialisten op 50 tot 80 miljard vaten geschat. Ondanks de vele inspanningen om alternatieve energie te promoten, is aardolie nog steeds de belangrijkste energiebron met een aandeel van 35 procent in de wereldwijde energieconsumptie.

8 Turbo s op Grondstoffen 7 De twee belangrijkste olies zijn de Brent Crude (ook wel Brent genoemd) en de Light Sweet Crude (ook wel Crude of West Texas Intermediate Crude genoemd). De Brent is voornamelijk afkomstig uit de Noordzee. De Crude is de benchmark voor de ruwe olie in Amerika. Er is een kwaliteitsverschil: de samenstelling van de Crude is zuiverder dan die van de Brent. In principe zou je dus verwachten dat de Crude iets duurder is. Dat blijkt niet altijd zo te zijn. Dit wordt veroorzaakt doordat er soms een grotere vraag naar olie is uit Amerika (en dus naar de Brent) en soms meer uit Europa (en dus naar de Crude). Daarnaast kunnen problemen met de olievelden van Nigeria invloed hebben op de prijs van Brent, omdat de Nigeriaanse olie sterk op de olie uit de Noordzee lijkt. Ook het klimaat kan een flinke invloed hebben op de olieprijzen: zo steeg in 2005 de prijs van de Crude toen orkanen verschillende olieplatforms beschadigden. USD / MMBtu. Brent crude Oil Informatie over de onderliggende waarde van de Brent Crude Oil future Turbo Brent Crude Oil future Intercontinental Exchange (ICE) CO Januari t/m december uur uur (maandag t/m vrijdag) USD / MMBtu Light Sweet Crude Oil Informatie over de onderliggende waarde van de Light Sweet Crude Oil future Turbo Light Sweet Crude Oil future New York Mercantile Exchange (NYMEX) CL Januari t/m december 00:00 uur uur (zondag t/m vrijdag) 30 Benzine Benzine is een mengsel van koolwaterstoffen dat wordt gebruikt als brandstof voor benzinemotoren en als oplos- en schoonmaakmiddel. Benzine is kleurloos. Het bestaat uit een mengsel van koolwaterstoffen met doorgaans 5 tot circa 12 koolstofatomen. Aan benzine die als brandstof gebruikt wordt, worden additieven (ook wel dopes genoemd) toegevoegd om te voorkomen dat de motor gaat kloppen. De klopvastheid wordt uitgedrukt in het octaangetal van de benzine. De prijs van benzine wordt sterk beïnvloed door de prijs van olie, aangezien olie een bestanddeel is van benzine. En zoals reeds bekend is, worden fossiele brandstoffen steeds schaarser. Informatie over de onderliggende waarde van de Benzine Turbo (bron: Wikipedia). Ticker-Symbool: RBOB Gasoline Future NYM-New York Mercantile Exchange XB januari t/m december 00:00uur 23:15uur (zondag t/m vrijdag) USD / MMBtu Gasoline

9 8 Turbo s op Grondstoffen Industriële metalen Industriële metalen worden verhandeld op de London Metal Exchange ( LME ). De handel vindt plaats op de vloer en verloopt geheel elektronisch. Als onderliggende waarden worden de 3-maands futures uit de cyclus maart, juni, september en december gebruikt. Hierbij wordt in principe dat de future na de kortst lopende future gebruikt. In mei wordt bijvoorbeeld de september future gebruikt. In juni wordt deze doorgerold naar de december future. De valutaeenheid is Amerikaanse dollar. Turbo s op industriële metalen hebben als uniek kenmerk dat als referentie voor het stop loss-niveau slechts gekeken wordt naar de koers op één moment van de dag. Dit is de koers die tot stand komt aan het einde van de vloerhandel om 18:00 uur (Nederlandse tijd). Het stop loss-niveau kan dus maar eenmaal per dag worden bereikt, na sluiting van Euronext Amsterdam. (bronnen: London Metal Exchange). Aluminium Aluminium komt niet in pure vorm in de natuur voor. Aluminiumhoudende mineralen zijn verantwoordelijk voor circa 8% van de aardkorst. De aluminiumindustrie gebruikt bij voorkeur het mineraal bauxiet als erts om aluminium uit te winnen. Dit wordt onder andere in Australië en Suriname gewonnen. Aluminium is een zilverwit en buigzaam metaal. Het heeft een dunne en gesloten oxidelaag dat het metaal een doffe glans geeft. Het metaal is nu ruim een eeuw beschikbaar en heeft de wereld sindsdien veroverd. Aluminium is uitgegroeid tot het meest gebruikte metaal ter wereld. Aluminium is licht (slechts één derde van het gewicht van staal of brons) en - als het een kleine hoeveelheid onzuiverheden bevat - sterk, slijtvast en bestendig tegen corrosie. Aluminium is daarmee hét constructiemateriaal bij uitstek voor de vliegtuigen ruimtevaartindustrie. Tevens wordt het gebruikt in verpakkingen, huishoudapparatuur en constructiebouw. USD / MMBtu Aluminium Informatie over de onderliggende waarde van de aluminium future Turbo Aluminium future MAL London Metal Exchange (LME) 24 uur (maandag t/m vrijdag) Maart, juni, september, december 0 Koper Bewijs van archeologen toont aan dat de mens al minstens jaar lang koper gebruikt. Koper is vrij makkelijk te winnen en te bewerken. Mensen ontdekten ruim jaar geleden extractiemethoden voor koper uit ertsen. Het Romeinse Rijk verkreeg koper voor het grootste deel van het eiland Cyprus, waar de naam koper ook vandaan komt. Grote hoeveelheden kopererts zijn gevonden in de Verenigde Staten, Chili, Zambia, Zaïre, Peru en Canada. Koper wordt in grote hoeveelheden door de elektrische industrie gebruikt in de vorm van koperdraad. Alleen zilver heeft een hogere elektrische geleidbaarheid dan koper. (bronnen: www. lenntech.nl, com, London Metal Exchange). Omdat het corrosiebestendig is in lucht, vocht en zeewater wordt koper veel gebruikt om munten te maken. Koper wordt ook gebruikt om watertransportleidingen en juwelen te maken. Koper wordt door sommige analisten ook wel als Doctor Copper omschreven omdat het metaal beter dan wie ook een voorspellende functie heeft wat de conjunctuurevolutie betreft.

10 Turbo s op Grondstoffen 9 Informatie over de onderliggende waarde van de koper future Turbo Copper future MCU London Metal Exchange (LME) 24 uur (maandag t/m vrijdag) Maart, juni, september, december USD / mt Koper 50 Nikkel Nikkel is een hard en corrosiebestendig metaal. Nikkel wordt gebruikt om verschillende soorten munten en batterijen te maken. Nikkel vormt legeringen met andere metalen waardoor de hardheid en corrosiebestendigheid wordt vergroot. Zo vormt nikkel bijvoorbeeld een legering met staal voor de productie van wapenrusting, kluizen en machineonderdelen. En vormt het een legering met koper om pijpleidingen te maken. Ongeveer 30% van alle wereldwijd gedolven nikkel komt uit bronnen in Ontario, Canada. Verder zijn er bronnen te vinden in Rusland, Australië, Cuba en Indonesië. De vraag naar nikkel is sterk afhankelijk van de vraag naar roestvrij staal, die op zijn beurt sterk samenhangt met de ontwikkeling van de economie. Informatie over de onderliggende waarde van de nikkel future Turbo (bronnen: London Metal Exchange). Nickel future MNI London Metal Exchange (LME) 24 uur (maandag t/m vrijdag) Maart, juni, september, december USD / mt Nikkel Zink In de industrie wordt zink veelal gebruikt in legeringen. Het wordt onder andere toegepast als bescherming tegen corrosie door verzinking en voor de productie van messing, zilvernikkel en soldeertin. De toepassing van zink is divers: we vinden het terug in batterijen, maar ook als waterdichte dakbedekking. Zinkoxide wordt door de verfindustrie gebruikt als kleurstof en door farmaceuten als werkzaam bestanddeel van diverse zalven bij eczeem. Het heeft een indrogende, verkoelende en samentrekkende werking. Bij de bewerking van rubber wordt zinkoxide als katalysator gebruikt. Informatie over de onderliggende waarde van de zink future Turbo Zinc future MZN London Metal Exchange (LME) 24 uur (maandag t/m vrijdag) Maart, juni, september, december (bronnen: London Metal Exchange). USD / mt Zink

11 10 Turbo s op Grondstoffen Landbouw Onder de categorie landbouw Turbo s vallen de zogenaamde soft commodities en granen. Alle grondstoffen uit deze categorie worden genoteerd in Amerikaanse dollar cent, behalve rijst, cacao en palmolie. Rijst is genoteerd in Amerikaanse dollar, cacao is genoteerd in Britse ponden en palmolie in Maleisische ringgit. Onder soft commodities vallen: koffie, suiker, cacao, sinaasappelsap, katoen en palmolie. De granen bestaan uit tarwe, maïs, rijst en sojabonen. Klimatologische omstandigheden zijn een zeer belangrijke factor bij de prijsbepaling. Cacao Cacaobonen groeien alleen in de warmste zones van de wereld, rond de evenaar. Naast West-Afrika gelden Zuidoost-Azië en Midden- en Zuid-Amerika als voornaamste producenten. Het productieproces van cacao neemt veel tijd in beslag, ongeveer vijf jaar vanaf het aanplanten tot de eerste oogst. Hierdoor is het evenwicht tussen vraag en aanbod kwetsbaar wat, net als bij koffie, voor grote prijsuitslagen kan zorgen. Dit effect wordt versterkt door de veelal instabiele politieke situatie in grote productielanden, zoals Ivoorkust en Nigeria. De prijsevolutie van cacao is erg volatiel. Schimmelziektes in West-Afrika zijn erg frequent en het gebruik van pesticiden ligt eerder laag. Dit maakt de oogstprognoses weinig betrouwbaar waardoor de eigenlijke productiecijfers de markt kunnen verrassen. (bron: International Cocoa organization: Informatie over de onderliggende waarde van de cacao future Turbo GBP / mt Cacao Cocoa future London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE) QC Maart, mei, juli, september en december 8.30 uur uur (maandag t/m vrijdag) 0 (bron: USD / lb. Katoen Katoen Katoen is een zeer waardevol gewas, omdat slechts 10% van het ruwe gewicht bij de verwerking verloren gaat. Als sporen van was, eiwit en dergelijke worden verwijderd, blijft een natuurlijke polymeer van zuivere cellulose over. Deze cellulose is in moleculair opzicht gerangschikt op een manier die katoen unieke eigenschappen geeft op het gebied van sterkte, duurzaamheid en absorptie. Elke vezel is samengesteld uit twintig tot dertig laagjes cellulose die keurig om elkaar heen gedraaid zijn. Wanneer de katoenbol (zaaddoos) wordt geopend, drogen de vezels tot gedraaide platte lintvormige draden die met elkaar zijn verbonden. Deze vorm is ideaal voor het spinnen tot een fijn garen. Deze garens worden gebruikt om de bekende stof katoen te maken. De belangrijkste gebieden waar katoen verbouwd wordt, zijn: de zuidelijke staten van Noord-Amerika, Peru, Brazilië, Turkije, Egypte, Zuid-Rusland, China en India. China is wereldwijd de grootste verbruiker en de hoeveelheid katoen die het land jaarlijks importeert is dan ook sterk prijsbepalend. Informatie over de onderliggende waarde van de katoen future Turbo Beurs (openingstijden): Cotton future ICE Futures US CT Maart, mei, juli, oktober, december uur uur (maandag t/m vrijdag)

12 Turbo s op Grondstoffen 11 Koffie Koffie is van oorsprong afkomstig uit Afrika en wordt tegenwoordig in zo n 70 tot 80 landen verbouwd op een geschatte totale oppervlakte van 11 miljard hectare. Vier daarvan liggen in Zuid-Amerika, drie in Azië, twee in Afrika en de resterende twee in Midden- en Noord- Amerika. Brazilië en Vietnam zijn de twee voornaamste koffieproducenten. Brazilië produceert voornamelijk de arabica variant terwijl dit in Vietnam robusta is. De afgelopen jaren was het aanbod redelijk stabiel terwijl de vraag eerder toeneemt. Het productieproces van koffie neemt ongeveer vier jaar in beslag. Dit product is dus zeer kwetsbaar voor bijvoorbeeld slechte weersomstandigheden. Daarom is het voor producenten moeilijk om in te spelen op grote veranderingen in vraag en aanbod. Dit kan zorgen voor sterke prijsschommelingen. Informatie over de onderliggende waarde van de koffie future Turbo (bron: International Coffee Organization: Onderliggende waarde: Coffee C future ICE Futures US KC Maart, mei, juli, september en december uur uur (maandag t/m vrijdag) USD / lb Koffie Maïs Maïs is een grasachtig landbouwgewas en afkomstig uit Mexico. De plant is door Columbus meegenomen naar Europa en wordt momenteel overal ter wereld verbouwd. De grootste maïsproducenten zijn Afrika, Azië en Australië. Maïs is na tarwe de meest verbouwde graansoort ter wereld. Tortillachips, cornflakes, maïsgriesmeel en maizena zijn een paar van de vele toepassingen van maïs. Het gewas heeft een zaai-oogst tijd van ongeveer een jaar, waardoor weersomstandigheden een grote invloed op de prijs van maïs kunnen hebben. Informatie over de onderliggende waarde van de maïs future Turbo Beurs (openingstijden): Vloerhandel: Corn future Chicago Board of Trade CBOT C Maart, mei, juli, september en december Electronisch: uur uur (maandag t/m vrijdag) uur uur (zondag t/m vrijdag) (bronnen: diverse publicaties van het Amerikaanse Ministerie van Landbouw en AgWeb: USD / bu. Mais

13 12 Turbo s op Grondstoffen Palmolie Palmolie is een veelzijdige plantaardige olie, die wordt gewonnen uit de vruchten van de oliepalm. Palmolie is eveneens een subsituut voor soja-olie. De olie wordt gebruikt in vele duizenden producten waaronder: margarine, zeep, chips, sauzen, koekjes en als brandstof voor de opwekking van zogeheten groene stroom. Indonesië en Maleisië leveren 89% van de wereldproductie van palmolie. Binnen de Europese Unie is Nederland de belangrijkste importeur van palmolie. Na bewerking wordt ongeveer de helft weer geëxporteerd naar het buitenland. Met name dankzij de hoge olie- en gasprijzen wordt palmolie in toenemende mate ook gebruikt als energiebron. In Nederland is dit echter omstreden omdat de aanleg van nieuwe plantages meestal ten koste gaat van tropisch oerbos. Informatie over de onderliggende waarde van de palmolie future Turbo USD / mt Palmolie Ticker-Symbool: Handelstijden: Palm oil future Malaysian Derivatives Exchange (MDE) KO Januari t/m december uur uur en uur uur maandag t/m vrijdag Rijst Rijst is een graangewas dat het basisvoedsel vormt voor meer dan 3 miljard mensen, bijna de helft van de wereldbevolking. Er bestaan meer dan 50 verschillende soorten rijst die worden gerangschikt volgens de kwaliteit en de mate waarin ze al een verwerkingsproces achter de rug hebben, voordat ze te koop worden aangeboden. De grootste rijstproducenten vinden we terug in Azië, met China en India op kop. Er wordt jaarlijks zo n 600 miljoen ton rijst geproduceerd, maar slechts een klein gedeelde daarvan is voor de export bestemd. De Amerikaanse Food and Agriculture Organisation van de Verenigde Naties schat dit aandeel op ongeveer 30 miljoen ton of zo n 5%. Informatie over de onderliggende waarde van de rijst future Turbo (bron: USD / cwt. 25 Rijst Vloerhandel: US No. 2 Rough Rice future Chicago Board of Trade (CBOT) RR Januari, maart, mei, juli, september, november Electronisch: uur uur (zondag t/m vrijdag) uur uur (maandag t/m vrijdag)

14 Turbo s op Grondstoffen 13 Sinaasappelsap Sinaasappels worden wereldwijd verbouwd in (sub)tropische zones. Maar liefst 90% van de sinaasappelsapproductie komt uit de regio rondom São Paulo (Brazilië) en uit de Amerikaanse staat Florida. De sapproductie neemt vier jaar in beslag en is dus kwetsbaar voor slechte weersomstandigheden in deze regio s (bijvoorbeeld orkanen). Om die reden is het voor producenten moeilijk om in te spelen op grote veranderingen in vraag en aanbod. Dit kan zorgen voor sterke prijsschommelingen. Een belangrijke factor in de prijsvorming van sinaasappelsap is daarnaast de veranderingen in eetpatronen. Zo vormde de opkomst van het Atkins-dieet in de Verenigde Staten (vanaf 2002) een negatieve invloed op de sinaasappelsapprijs. Het Atkins dieet promoot namelijk eiwitten en ontmoedigt het gebruik van koolhydraten, die veel in sinaasappels zitten. Als gevolg van de economische crisis is met name in de VS de consumptie van sinaasappelsap sinds 2008 gedaald. (bron: Informatie over de onderliggende waarde van de sinaasappelsap future Turbo Frozen Concentrated Orange Juice future ICE Futures US JO Januari, maart, mei, juli, september en november uur uur (maandag t/m vrijdag) USD / lb Frozen Conentrated Orange Juice 50 Sojabonen Sojabonen rijpen in de peul tot een harde droge boon. Er zijn ongeveer varianten van de sojaboon, met elk verschillende eigenschappen. Hoewel de meeste sojabonen geel zijn, zijn er ook enkele minder courante variëteiten met een zwarte, bruine of groene kleur. In het Verre Oosten vormt de sojaboon al duizenden jaren het hoofdbestanddeel van het voedselpakket. De sojaboon is zelfs één van de oudste Chinese landbouwgewassen. De toepassing van sojabonen is zeer divers: ze kunnen zo gebruikt worden, of verwerkt worden tot sojamelk, tofu, tempeh en sojasaus. Soja is net als palmolie een basisgrondstof voor de productie van biodiesel. Sojabonen zijn een uitstekende bron van eiwitten (40%) en dieetvezel. De sojaboon overtreft alle andere voedingsmiddelen, zelfs vis en vlees, wat betreft het eiwitgehalte. Daarnaast zijn de eiwitten van de sojaboon ook van zeer goede kwaliteit. De sojaboon bevat de acht essentiële aminozuren. Tot 1995 waren de Verenigde Staten de belangrijkste producent en exporteur van sojabonen. Sinds 1995 breidt het soja-areaal in Zuid-Amerika zich sterk uit. De VS zijn nu nog steeds de belangrijkste sojaproducent, gevolgd door Brazilië en Argentinië. Door onder meer de groeiende bevolking in China stijgt de vraag naar sojaproducten. China is de grootste importeur van soja. Informatie over de onderliggende waarde van de sojabonen future Turbo (bron: USD / bu Sojabonen Vloerhandel: Soybean future Chicago Board of Trade (CBOT) S Januari, maart, mei, juli, november Electronisch: uur uur (maandag t/m vrijdag) uur uur (maandag t/m vrijdag)

15 14 Turbo s op Grondstoffen (bron: USD / lb. Suiker Suiker De voornaamste productielanden voor suiker zijn Brazilië, India, de Europese Unie, China, Thailand en Cuba. Vooral in India en China neemt de consumptie van suiker sterk toe, nu de inwoners van deze landen steeds vaker een westers voedingspatroon volgen. India en China zijn de twee grootste verbruikers van suiker ter wereld met een aandeel van resp. 10 en 15 procent in de totale consumptie. Niettemin ligt het verbruik per capita nog een stuk onder het gemiddelde. Ter vergelijking: een Chinees consumeert nu zeven kilo suiker per jaar, veel minder dan de 25 kilo die een gemiddelde wereldbewoner gebruikt. Suiker heeft naast de bekende functie als zoetstof, in toenemende mate een andere functie; namelijk brandstof. Brazilië heeft hierin een voortrekkersrol. Al in 1974, ten tijde van de eerste oliecrisis, startte daar een programma om ethanol -gewonnen uit suiker- als brandstof voor auto s te gebruiken. Er is momenteel nog steeds een importverbod in de Verenigde Staten voor ethanol uit Brazilië. Dit komt omdat de Amerikanen hun eigen ethanolindustrie, waar de biobrandstof uit maïs wordt vervaardigd, willen beschermen. Informatie over de onderliggende waarde van de suiker future Turbo Sugar No. 11 World future ICE Futures US SB Maart, mei, juli, en oktober uur uur (maandag t/m vrijdag) Tarwe Tarwe behoort tot de belangrijkste gewassen ter wereld en wordt vooral in China, India, Europa, Rusland, Australië en de Verenigde Staten verbouwd. De tarweprijs is tussen 2004 en begin 2008 bijna verviervoudigd als gevolg van een dalend aanbod na enkele mislukte oogsten en een explosieve toename van de vraag. Tarwe is in tegenstelling tot de meeste andere granen vooral voor menselijke consumptie bestemd. Het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) meent dat de wereldwijde consumptie van tarwe in 2009 met ongeveer 5 procent zal toenemen. Tarwe wordt wereldwijd verbouwd zodat een mislukte oogst in één regio niet noodzakelijk een ramp hoeft te zijn. Na het oogstjaar 2007 was de tarwevoorraad geslonken naar een historisch laag niveau. Na een goede oogst in 2008 werden de voorraden opnieuw aangevuld. Algemene bronnen: United States Department of Agriculture - Food and agriculture Informatie over de onderliggende waarde van de tarwe future Turbo USD / bu. Tarwe Vloerhandel: Wheat future Chicago Board of Trade (CBOT) W Maart, mei, juli, september en december Electronisch: uur uur (zondag t/m vrijdag) (maandag t/m vrijdag)

16 Turbo s op Grondstoffen 15 Vee De vleesconsumptie is de afgelopen decennia fors gestegen en alles wijst erop dat deze trend zich de komende jaren nog sterker zal doorzetten. Uit cijfers van de Food and Agriculture Organisation ( FAO ) van de Verenigde Naties uit 2006 blijkt dat het wereldwijde vleesverbruik tussen 1965 en 2005 ongeveer verdrievoudigde, terwijl de wereldbevolking over dezelfde periode verdubbelde. Algemene bronnen: Food Outlook december 2006 van de Food and Agriculture Organisation (FAO), de website en Bloomberg. FAO verwacht dat de wereldbevolking tussen nu en het jaar 2020 met 1 miljard mensen zal toenemen. Het grootste deel van deze toename zal plaatsvinden in de opkomende landen en juist daar is de groei van de voedselconsumptie het grootst. Naast de bevolkingsgroei is ook de stijging van de levensstandaard een aanleiding voor de verwachte hogere vleesconsumptie in de toekomst. Aan de aanbodzijde leiden elementen zoals de plattelandsvlucht en toenemende verstedelijking tot een verschraling van de beschikbare landbouwgrond. Magere varkens Lean hogs, ofwel magere varkens zijn varkens die, zodra ze een bepaald gewicht hebben bereikt, naar de markt worden gebracht. Nadat het varken is geslacht wordt ruwweg 20% van het vlees gebruikt voor de productie van ham, 17% eindigt als karbonade en 15% wordt gebruikt voor bacon. In de Verenigde Staten besteedt de gemiddelde Amerikaan ruwweg 20% van zijn voedseluitgaven aan vlees. Magere Varkens futures worden uitgedrukt in dollarcent per pond (of USc/lbs) en worden verhandeld op de Chicago Mercantile Exchange. Informatie over de onderliggende waarde van de magere varkens Turbo Ticker-Symbool: Lean Hogs future CME Chicago Mercantile Exchange LH januari t/m december Vanaf maandag vrijdag uur, behalve s avonds van uur USD / lb Lean Hogs 30 Runderen Met Live Cattle worden runderen bedoeld die slachtrijp zijn. Live Cattle wordt uitgedrukt in dollarcent per pond (of USc/lbs). Een belangrijke kanttekening is dat het hier om vlees uit de Verenigde Staten gaat. Dit onderscheid kan in bepaalde gevallen van belang zijn. Zo weigeren heel wat Aziatische landen (o.a. Zuid-Korea en Japan) regelmatig Amerikaans vlees te importeren, omdat het niet aan de daar toepasselijke kwaliteitsvereisten voldoet. Sommige landen stellen daarnaast ook eisen aan de voeding van de dieren zelf. Zo zijn in China sommige toevoegingen voor veevoer verboden die in de Verenigde Staten wel gebruikt worden. Runden varkensvlees wordt uiteraard ook elders ter wereld verhandeld, maar dan volgens andere contractspecificaties. Informatie over de onderliggende waarde van de runderen future Turbo Ticker-Symbool: Live Cattle future CME Chicago Mercantile Exchange LC Januari t/m december Vanaf maandag vrijdag uur, behalve s avonds van uur USD / lb. Live Cattle

17 16 Turbo s op Grondstoffen TOELICHTING Future prijs Bij beleggen in grondstoffen is het vaak niet wenselijk om fysiek in bezit te komen van de desbetreffende grondstof. Hieraan zijn namelijk kosten (o.a. opslagkosten) verbonden. Om deze situatie te voorkomen, is de onderliggende waarde bij sommige Turbo s op grondstoffen een future in plaats van de daadwerkelijke grondstof (uitzondering zijn edelmetalen). Wanneer de onderliggende waarde een future is, wordt de waarde van de Turbo bepaald op basis van de waarde van de future. Een future is een afspraak tussen twee partijen om in de toekomst een onderliggende waarde, in dit geval een grondstof, uit te wisselen voor een afgesproken prijs. Met andere woorden het moment van levering wordt naar de toekomst verschoven. Om uiteindelijk de fysieke levering van de onderliggende waarde te voorkomen, wordt de future vlak voor de expiratie van het contract doorgerold naar een future met een langere looptijd (zie paragraaf doorrollen futures). Op kunt u bij elke Turbo op grondstoffen onder productkenmerken vinden welke future op dit moment als onderliggende waarde wordt gebruikt. Het stop loss-niveau van deze Turbo s kan worden bereikt als de onderliggende waarde wordt verhandeld. Deze tijden kunnen afwijken van de handelstijden voor Turbo s van 9:05 uur tot 17:30 uur Nederlandse tijd. Het is dus mogelijk dat een Turbo buiten de handelsuren van Euronext Amsterdam het stop loss-niveau bereikt. Voor aluminium, koper, zink en nikkel geldt dat het stop loss-niveau slechts eenmaal per dag kan worden bereikt. De referentie hierbij is de laatste koers die tot stand komt als de vloerhandel van de LME (Londen Metal Exchange) eindigt. RBS gebruikt Reuters om te bepalen of het stop loss-niveau is bereikt. Spotprijs De spotprijs is de prijs voor directe levering van een grondstof. De spotprijs wordt beïnvloed door vraag en aanbod uit de markt. Alle Turbo s op edelmetalen zijn gebaseerd op de spotprijs. De Turbo op goud is bijvoorbeeld gekoppeld aan de spotprijs van het edelmetaal goud. Spotprijzen van edelmetalen worden 24 uur per dag afgegeven. Turbo s waarvan de onderliggende referentie een spotprijs is kunnen ook 24 uur per dag het stop loss-niveau bereiken. De handelstijden van deze Turbo s zijn echter zoals bij alle Turbo s van 9:05 uur tot 17:30 uur (Nederlandse tijd). Het is dus mogelijk dat een Turbo buiten de handelsuren van Euronext Amsterdam het stop loss-niveau bereikt. RBS gebruikt koersdata van Reuters om te bepalen of het stop loss-niveau is bereikt. Doorrollen van de onderliggende future Turbo s hebben geen vaste looptijd, futures wel. Om deze reden worden de onderliggende futures van Turbo s op grondstoffen voor de afloopdatum van de onderliggende future doorgerold naar een future met een langere looptijd. Doorrollen wil zeggen dat de korter lopende future wordt verkocht en een langer lopende future wordt gekocht. Bij Turbo s op grondstoffen wordt in principe de meest liquide future als onderliggende waarde gebruikt. Bij Turbo s op energie en landbouw is dit meestal de dichtstbijzijnde future. Uitzondering is palmolie, waarbij de derde future uit de cyclus januari t/m december gebruikt wordt. Met andere woorden op bijvoorbeeld 1 januari wordt niet de januari, maar de maart future gebruikt. Minimaal tien handelsdagen voor de laatste handelsdag of de First Notice Date van de onderliggende future wordt er doorgerold naar de eerstvolgende future. De First Notice Date is de eerste dag waarop de koper van een future verplicht kan worden om de onderliggende waarde te kopen. Een uitzondering zijn de Turbo s op de Brent Crude Oil future. Voor deze Turbo s geldt dat wordt doorgerold binnen de laatste tien handelsdagen van de onderliggende future. RBS zal op basis van liquiditeit een geschikte dag kiezen om door te rollen. Bij Turbo s op industriële metalen is de onderliggende waarde in principe niet de dichtstbijzijnde, maar de tweede future uit de cyclus maart, juni, september en december. Op de derde woensdag in de maand waarop de dichtstbijzijnde future afloopt, wordt doorgerold. In mei is de onderliggende future dus de september future. Op de derde woensdag van juni wordt deze vervolgens doorgerold naar de december future.

18 Turbo s op Grondstoffen 17 Het is mogelijk dat er tijdens het doorrollen prijsverschillen tussen de futures van verschillende looptijd optreden. De prijs van de langer lopende future kan afhankelijk van marktverwachtingen lager of hoger zijn dan van de korter lopende future. Als de prijs van de langer lopende future lager is noemen we de futuresmarkt in backwardation. Is de prijs van de langer lopende future hoger, dan noemen we de futuresmarkt in contango. Meer informatie vindt u op markets.rbs.nl/futures. Hier wordt ook uitgelegd wat de invloed is van de futurecurve op de waarde van de Turbo. Over het algemeen heeft een contango situatie een negatieve invloed op de waarde van Turbo s Long, en een positieve invloed op de waarde van Turbo s Short. Backwardation is in principe gunstig voor de waarde van Turbo s Long en ongunstig voor de waarde van Turbo s Short. Na het doorrollen worden zowel het financieringsniveau als het stop loss-niveau aangepast. Op deze manier heeft het doorrollen geen invloed op de theoretische waarde van de Turbo. Een voorbeeld hiervan vindt u hieronder. Voorbeeld doorrollen: de Brent Crude Oil future Turbo Long EUR/USD Wisselkoers: 1,55 Actuele koersen van de onderliggende futures Koers van het aflopende (korter lopende) contract USD 75,30 Koers van het contract met de volgende afloopdatum: USD 75,60 Gegevens Turbo Long voor het doorrollen Financieringsniveau: USD 60,00 Stop-loss niveau: USD 62,40 Waarde van de Turbo: EUR 9,874 Koersverschil tussen beide contracten: 75,30-75,60 = - USD 0,30 Deze USD 0,30 wordt bij het financieringsniveau opgeteld, zodat het doorrollen geen invloed heeft op de waarde van de Turbo. Gegevens Turbo Long na het doorrollen Financieringsniveau: USD 60,30 Stop-loss niveau: USD 62,72 Waarde van de Turbo: EUR 9,875 4 De waarde van de Turbo Long wordt als volgt berekend: Stap 1: verschil tussen de koers en het financieringsniveau USD 75,30 - USD 60,00 = USD 15,30 Stap 2: Deel door de wisselkoers USD 15,30 / 1,55 = EUR 9,87 5 De waarde van de nieuwe Turbo wordt als volgt berekend: Stap 1: verschil tussen de koers en het financieringsniveau USD 75,60 - USD 60,30 = USD 15,30 Stap 2: Deel door de wisselkoers USD 15,30 / 1,55= EUR 9,87 Let op: wanneer, zoals in dit voorbeeld, de koers van de langer lopende future hoger ligt dan de koers van de korter lopende future, kan het lijken alsof de onderliggende waarde is gestegen terwijl de waarde van de Turbo gelijk is gebleven. De waarde van de future is echter niet gestegen; de onderliggende waarde is een andere future geworden met een andere prijs. Het financieringsniveau is aangepast, waardoor de waarde van de Turbo niet verandert op het moment van doorrollen. Behalve het financieringsniveau wordt ook het stop loss-niveau aangepast. Voor elke onderliggende waarde geldt dat een bepaald percentage van het financieringsniveau het stop loss-niveau bepaalt. Voor de Brent Crude Oil future is dat bijvoorbeeld 4%. In dit voorbeeld wordt het nieuwe stop loss-niveau dus USD 60,30 + 4% = USD 62,72. Risico s Door de hefboom is een belegging in Turbo s risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe dichter het stop loss-niveau bij de koers van de onderliggende waarde zal liggen, waardoor het risico groter is dat het stop loss-niveau bereikt wordt. Als de koers van de onderliggende waarde het stop loss-niveau raakt of overschrijdt, dan wordt de Turbo automatisch beëindigd en de restwaarde aan u terugbetaald. U kunt in deze gevallen uw gehele belegging verliezen. Als de onderliggende waarde in buitenlandse valuta is genoteerd, zal de koers van de Turbo worden beïnvloed door wisselkoerseffecten. Het stop loss-niveau kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. RBS streeft ernaar om tijdens beursuren van Euronext Amsterdam bied- en laatprijzen af te geven voor alle Turbo s. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijs afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo is uitverkocht of wanneer in korte tijd een groot aantal orders geplaatst wordt. Bij storingen in het handelssysteem van RBS, Euronext Amsterdam of de beurs waar de onderliggende waarde wordt verhandeld kan het voorkomen dat de handel in Turbo s tijdens beursuren moet worden stilgelegd. Dit omdat in een dergelijke situatie een goede verwerking van alle orders in het handelssysteem niet meer kan worden gerealiseerd. RBS is in zo n geval niet aansprakelijk voor eventuele hierdoor opgelopen schade. Turbo s waarvan de onderliggende waarde niet wordt verhandeld op Euronext Amsterdam kunnen ook hun stop lossniveau bereiken buiten de beursuren van deze beurs. RBS zal geen bied-en laatprijzen afgeven buiten de beursuren van Euronext Amsterdam.Lees voor aankoop van Turbo s de algemene Turbobrochure, het basisprospectus, bijbehorende supplementen en de toepasselijke definitieve voorwaarden waarin de risico s en voorwaarden staan beschreven. U kunt deze documenten vinden op de website

19 18 Turbo s op Grondstoffen Samenvatting kenmerken Grondstoffen Turbo s Turbo s Long en Turbo s Short Onderliggende waarde Beurs Ticker- Handelstijden onder- Contractmaanden 8 Ratio 9 symbool 6 liggende waarde 7 Brent Crude Oil future Turbo Brent Crude Oil future (USD) ICE CO A jan.-dec. 1 Light Sweet Crude Oil future Turbo Light Sweet Crude Oil future (USD) NYMEX CL B jan.-dec. 1 Natural Gas future Turbo Natural Gas future (USD) NYMEX NG C jan.-dec Benzine Turbo RBOB Gasoline Future (USD) NYMEX XB N jan.-dec. 0,1 Aluminium future Turbo Aluminium future (USD) LME MAL D mrt., juni, sep., dec. 100 Koper future Turbo Copper future (USD) LME MCU D mrt., juni, sep., dec. 100 Nikkel future Turbo Nickel future (USD) LME MNI D mrt., juni, sep., dec Zink future Turbo Zinc future (USD) LME MZN D mrt., juni, sep., dec. 100 Goud Turbo Spot Gold (USD) Electr. handel XAU E - 10 Palladium Turbo Spot Palladium (USD) Electr. handel XPD E - 10 Platina Turbo Spot Platinum (USD) Electr. handel XPT E Zilver Turbo Spot Silver (USD) Electr. handel XAG E - 1 Cacao future Turbo Cocoa future (GBP) LIFFE QC F mrt., mei, juli, sep., dec. 100 Katoen futureturbo Cotton future (USD cent) NYBOT CT G mrt., mei, juli, okt., dec. 0,1 Koffie future Turbo Coffee C future (USD cent) ICE KC H mrt., mei, juli, sep., dec. 0,1 Maïs future Turbo Corn future (USD cent) CBOT C I mrt., mei, juli, sep., dec. 0,1 Palmolie future Turbo Palm oil future (MYR) 11 MDE KO L jan.-dec. 10 Rijst future Turbo Rice No. 2 Rough Rice F. (USD) CBOT RR I jan., mrt., juli, sep., nov. 1 Sinaasappelsap future Turbo Frozen Concentrated Orange NYBOT JO J jan., mrt., mei, juli, 0,1 Juice future (USD cent) sep., nov. Sojabonen future Turbo Soybean future (USD cent) CBOT S I jan., mrt., mei, juli, nov. 0,1 Suiker future Turbo Sugar No. 11 World F. (USD cent) NYBOT SB K mrt., mei, juli, okt. 0,01 Tarwe future Turbo Wheat future (USD cent) CBOT W I mrt., mei, juli, sep., dec. 0,1 Magere varkens future Turbo Lean hogs future (USD cent) CME LH M jan.-dec. 10 Runderen future Turbo Live cattle future (USD cent) CME LC M jan.-dec De ticker is de afkorting die op de beurs gebruikt wordt voor elke onderliggende waarde. Bij futures wordt deze code uitgebreid met een code voor de afloopdatum. Om te bepalen of het stop loss-niveau wordt bereikt, kijkt RBS naar de desbetreffende Reuters pagina. 7 Nederlandse handelstijden onderliggende waarden A (maandag t/m vrijdag) B Electronische handel: uur (maandag t/m vrijdag) Vloerhandel: (maandag t/m vrijdag) C Electronische handel: uur (zondag t/m vrijdag) Vloerhandel: uur (maandag t/m vrijdag) D 24 uur per dag (maandag t/m vrijdag). Tot uur vindt er zowel vloerhandel als elektronische handel plaats, daarna alleen elektronische handel. Als referentie van het stop loss-niveau wordt uitsluitend gekeken naar de koers die tot stand is gekomen aan het einde van de vloerhandel om uur. Let op; het stop loss-niveau kan dus maar op 1 moment van de dag bereikt worden. E 24 uur per dag (maandag t/m vrijdag) - Het stop loss-niveau kan ook 24 uur per dag worden bereikt. F (maandag t/m vrijdag) G (maandag t/m vrijdag) H (maandag t/m vrijdag) I Electronische handel: (maandag t/m vrijdag) Vloerhandel: (maandag t/m vrijdag) J (maandag t/m vrijdag) K (maandag t/m vrijdag) L en (maandag t/m vrijdag - zomertijd) en (maandag t/m vrijdag - wintertijd) M Vanaf maandag uur tot en met vrijdag uur, behalve s avonds van uur tot uur N (zondag t/m vrijdag) Dit zijn de Nederlandse tijden. Let op de tijdelijke verschillen bij de aanpassing bij zomer- en wintertijd en eventuele veranderingen van beurstijden. Deze handelstijden gelden alleen voor de onderliggende waarden. Turbo s zelf kunnen alleen verhandeld worden tussen 9.05 uur tot uur. Turbo s kunnen dus het stop loss-niveau bereiken buiten de handelstijden van Euronext Amsterdam. 8 Wanneer de onderliggende future wordt doorgerold wordt ook het stop loss- en financieringsniveau aangepast. Daarnaast kan eens per maand op de vaste stop loss reset datum het stop loss-niveau aangepast worden ten opzichte van het financieringsniveau op dat moment. Dit gebeurt voor Brent Crude Oil future Turbo s op de 8e en voor alle andere grondstoffen Turbo s op de 15e. 9 Er zijn ook Turbo s waarvan de koers van de onderliggende waarde heel groot (zoals de Dow Jones Index) of klein (zoals de euro/dollar wisselkoers) is. Daarom hebben deze Turbo s een ratio. Zo heeft een Aluminium future Turbo bijvoorbeeld een ratio van 100. Dit betekent dat wanneer u één Aluminium future Turbo koopt, u in één honderdste van de Aluminium future investeert. 10 De tot en met 27 juni 2006 uitgegeven Natural Gas future Turbo s short hebben een ratio van 0,1. 11 MYR = Maleisische ringgit.

20 Turbo s op Grondstoffen 19 Overzicht grondstofbeurzen Er zijn wereldwijd veel beurzen waar grondstoffen worden verhandeld. In dit overzicht beperken we ons tot de meest relevante voor Turbo s op grondstoffen. De Chicago Board of Trade (CBOT, werd al in 1848 opgericht en is hiermee de oudste grondstoffenbeurs ter wereld. Op CBOT worden voornamelijk landbouwgrondstoffen verhandeld, met name maïs, soja (meel en olie), tarwe, haver, rijst en oliehoudende zaden. De CBOT kent nog een open outcry systeem, maar daarnaast is er ook een elektronisch handelsplatform (de e-cbot). De CBOT fuseerde in 2007 met de Chicago Mercantile Exchange (CME), nadat de aandeelhouders eerder een overnamebod van de InterContinental Exchange (ICE) hadden verworpen. Beide beurzen maken nu deel uit van de CME Group en gebruiken hetzelfde technologisch platform voor het verhandelen van grondstoffencontracten. De Intercontinental Exchange (ICE, is een elektronische energiebeurs die wereldwijd actief is. Op deze beurs worden olie, geraffineerde producten, gas, energie en emissies verhandeld. Sinds begin 2007 maakt de New York Board of Trade (NYBOT), waar landbouwgrondstoffen worden verhandeld, deel uit van de InterContinental Exchange. De ICE in zijn huidige vorm bestaat sinds 2000 en was oorspronkelijk een handelsplatform voor energie. De afgelopen jaren groeide ICE uit tot één van de belangrijkste grondstoffenbeurzen na overnames van onder meer de International Petroleum Exchange en NYBOT. De London International Financial Futures Exchange (LIFFE, is een handelsplaats voor suiker, koffie, cacao, tarwe en maïs. Deze bestaat sinds 1982 en maakt onderdeel uit van Euronext. Op de LIFFE worden derivaten verhandeld zoals futures en opties. Op de London Metal Exchange (LME, handelen partijen zowel elektronisch als op de vloer. De LME opende in 1571 als de Royal Exchange waar metaalhandelaren elkaar ontmoetten. In 1877 werd de naam veranderd in LME. De New York Board of Trade (NYBOT, is de plaats waar agrarische grondstoffen worden verhandeld: cacao, suiker, katoen, koffie en bevroren vruchtensap. De NYBOT telt twee divisies, de New York Cotton Exchange (NYCE, en de Coffee, Sugar and Cocoa Exchange (CSCE, Sinds begin 2007 maakt de NYBOT, waar landbouwgrondstoffen worden verhandeld, deel uit van de InterContinental Exchange. De New York Mercantile Exchange (NYMEX, die al in 1872 van start ging, was oorspronkelijk de handelsplaats voor brood en kaas. Tegenwoordig is de NYMEX de grootste energiebeurs ter wereld waar ruwe olie, gas en allerlei afgeleide producten worden verhandeld. De NYMEX kent ook een metalendivisie, de COMEX (Commercial Exchange), waar zowel industriële metalen als edelmetalen worden verhandeld. Aandeelhouders van de New York Mercantile Exchange gingen in maart 2008 in op een overnamebod van de CME Group waardoor de NYMEX nu ook deel uitmaakt van de grote CME familie. De Malaysia Derivatives Exchange (MDE) is onderdeel van de Bursa Malaysia (www. bursamalaysia.com). Een ander onderdeel van de Bursa Malaysia is de Kuala Lumpur Options and Financial Futures Exchange. De handel op de MDE is volledig elektronisch. Het meest verhandelde contract op de MDE is de in Maleisische ringgit genoteerde Palmolie future. Kosten Bij het aan- en verkopen van een Turbo betaalt u de reguliere transactieprovisie en de mogelijke kosten voor het aanhouden van een effectenrekening van uw eigen bank en/of broker. In de koers van een Turbo worden dagelijks de financieringskosten verwerkt. Deze aanpassing gebeurt voor opening van Euronext Amsterdam. Dit betekent dat actieve beleggers die gedurende de dag dezelfde Turbo kopen en verkopen, geen financieringskosten betalen. De financieringskosten variëren met de rente in de markt. Bij niet Europese onderliggende waarden kan de rente lager zijn (zoals bijvoorbeeld in Japan) of hoger (zoals bijvoorbeeld Brazilië). Door de karakteristieken van futures zijn de financieringskosten van zowel Turbo s Long als Turbo s Short op futures 2,0%. Op worden de financieringskosten of -opbrengsten per Turbo aangegeven. Bij het aan- en verkopen dient u ook rekening te houden met de verschillen tussen bied- en laatprijzen (zie ook de paragraaf De markt in Turbo s in de algemene Turbobrochure). Tot slot kunnen over een belegging in Turbo s ook belastingen verschuldigd zijn die niet via RBS geïnd worden. De fiscale behandeling daarvan is afhankelijk van de hoogte van uw belegging in Turbo s, uw overige beleggingen en uw persoonlijke situatie. Raadpleeg hiervoor de belastingdienst of uw belastingadviseur.