WHITE PAPER. De mobiele evolutie op de werkvloer: van 2G naar 5G. Wat iedere IT-manager moet weten over de ontwikkelingen in mobiele communicatie

Transcriptie

1 WHITE PAPER De mobiele evolutie op de werkvloer: van 2G naar 5G Wat iedere IT-manager moet weten over de ontwikkelingen in mobiele communicatie

2 2 De mobiele evolutie op de werkvloer: van 2G naar 5G Wat iedere IT-manager moet weten over de ontwikkelingen in mobiele communicatie In 1994 met de introductie van GSM (2G) dachten de ontwikkelaars daarvan dat het mobiele netwerk voltooid was en niet beter kon, maar toch kwam er al snel een opvolger: 3G. En inmiddels wordt het 4G-netwerk uitgerold. Blijft het bij deze vierde generatie? Nee: er wordt nu al hard gewerkt aan de ontwikkeling van 5G. Wat staat ons de komende jaren te wachten? In deze whitepaper nemen we u mee op een reis. Eerst gaan we terug in de tijd: hoe heeft mobiele netwerktechnologie zich ontwikkeld? Hoe zijn we van 2G naar 4G gekomen en welke invloed heeft deze technologie-evolutie gehad op de werkvloer? 4G wordt de nieuwe standaard: hoe werkt deze technologie en welke voordelen brengt het met zich mee? Tot slot nemen we een kijkje in de toekomst: Welke ontwikkelingen zijn er de komende jaren te verwachten? Waar gaat de mobiele communicatie naartoe? Mobiele technologie ontwikkelt zich razendsnel. Anno 2015 heeft 80% van de Nederlanders een smartphone. Onder jongeren (13 tot 19 jaar) is dit percentage zelfs 96%(*1). Op de werkvloer is de smartphone ook niet meer weg te denken. Hetzelfde geldt voor tablets: in juni 2015 heeft 65% van de Nederlanders (boven de 13 jaar) een tablet en dit percentage stijgt nog steeds. Ook het gebruik van mobiel internet stijgt explosief. Uit de Telecommonitor van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat het dataverbruik in Q1 van 2015 bijna is verdubbeld ten opzichte van dezelfde periode in 2014(*2). Inhoudsopgave - Van 2G naar 4G 3 - LTE: de nieuwe standaard 6 - Mobiele technologie de komende 5 И 10 jaar 10

3 3 Hoofdstuk1 Van 2G naar 4G De eerste mobiele telefoon verscheen in de jaren tachtig op de markt. Om hiermee mobiel te kunnen bellen moest je constant met een zware accu rondlopen. En: er kon alleen gebeld worden over het analoge telefoonnetwerk, want er was nog geen mobiele spraakdienst. Dit was de eerste generatie van het mobiele netwerk; ook wel ATF (Autotelefonie) genoemd. Dit netwerk wordt nu ook wel 1G (eerste generatie) genoemd, maar toentertijd bestond deze term nog niet. Men wist toen immers nog niet dat er meer generaties zouden volgen. We zijn in slechts 20 jaar van 2G naar 3G en 4G gegaan. Wat is 2G? Het GSM-netwerk werd in 1994 in Nederland geïntroduceerd. GSM was de tweede generatie van het mobiele netwerk, vandaar dat dit ook 2G genoemd wordt. Het GSM-netwerk is primair ontwikkeld voor spraakdiensten (het voeren van gesprekken) en daarnaast voor het versturen van tekstberichtjes; de welbekende sms jes. Om het GSM-netwerk goed te kunnen laten functioneren, moesten er veel meer zendmasten gebouwd worden. Het landschap werd ingericht naar hoe we het nu kennen: met veel zendmasten langs de snelwegen en op daken van gebouwen in steden. Een positief gevolg hiervan was dat de vermogens van de toestellen niet meer zo hoog hoefden te zijn: door de vele zendmasten hoefde de mobiele telefoon minder hard te werken om een zendmast te bereiken. De batterijen konden hierdoor kleiner gemaakt worden en dus werd de mobiele telefoon compacter en gebruiksvriendelijker. Het werd mogelijk om overal met een goede kwaliteit van het GSM-netwerk gebruik te maken. Hoe zit het met dekking en capaciteit? Hoeveel zendmasten zijn er nodig om ervoor te zorgen dat iedereen altijd en overal kan bellen en internetten? Om een kwalitatief goed netwerk te bouwen zijn dekking en capaciteit van belang. Dekking: Een mobiel netwerk bestaat uit (elkaar overlappende) cellen, met in iedere cel een zendmast. Alle zendmasten samen bepalen de dekking van een mobiel netwerk. Hoe groot het bereik van een zendmast is, hangt af van de frequentie van het radiosignaal. Algemeen geldt dat een lage frequentie een groter bereik heeft, of het signaal dringt beter door in gebouwen. Een hogere frequentie daarentegen heeft een kleiner bereik, of een hogere capaciteit, maar dringt minder goed door in gebouwen. Capaciteit: Hoeveel capaciteit nodig is in een dekkingsgebied wordt bepaald door de drukte van het telefoon- en dataverkeer of het aantal gebruikers dat tegelijkertijd gebruik maakt van het mobiele netwerk op die locatie. Met andere woorden: er moet vooraf ingeschat worden hoe intensief het gebruik van spraakdiensten zal zijn en hoeveel dataverkeer er op diverse locaties zal plaatsvinden. Eind jaren 90: het ontstaan van 2,5G Hoewel het GSM-netwerk aanvankelijk bedoeld was voor spraakdiensten, werd er ook naar oplossingen gezocht om datagebruik over dit netwerk mogelijk te maken. Eind jaren negentig werd daarom GPRS (General Packet Radio Service) geïntroduceerd. Met GPRS werd mobiele informatieoverdracht mogelijk. De snelheden voor dataoverdracht lagen nog wel heel laag. Door toepassing van de zogenaamde EDGEtechnologie werden deze snelheden iets hoger. EDGE wordt ook wel 2,75G genoemd. Impact van 2G op de werkvloer Zowel privо als op de werkvloer zorgde 2G voor een enorme verandering: 2G maakte mobiele telefonie mogelijk. Hierdoor waren werknemers niet meer gebonden aan de vaste telefoons op kantoor. Toch werd de vaste telefoon nog niet ingeruild; mobiele telefonie had zijn nut nog niet volledig aangetoond en was in verhouding veel duurder.

4 4 Wat betekende 2G voor de werkvloer? Medewerkers werden overal bereikbaar. Medewerkers werden ook buiten kantoortijden bereikbaar. Wat veranderde er met de komst van 3G? Rond 2001 zijn de bestaande operators, naast de bestaande 2G-technologie, de 3G-technologie gaan toevoegen. 3G (de derde generatie, ook wel UMTS genoemd) is ontwikkeld om naast het gebruik van de bestaande spraakdiensten, ook video-gesprekken te kunnen voeren en internettoegang te kunnen bieden. Men dacht destijds dat het voeren van video-gesprekken een grote hype zou worden. Dit bleek niet het geval: het voeren van video-gesprekken via het mobiele netwerk werd nooit het grote succes dat men vooraf had verwacht. Daarnaast werd verwacht dat zowel de consument als het bedrijfsleven internettoegang op mobiele telefoons met open armen zou ontvangen. Niets bleek minder waar: de eerste 5 à 6 jaar na de introductie van 3G (dus tot ongeveer 2005), bleef het dataverbruik via mobiele telefoons relatief laag. Het omslagpunt kwam pas toen de smartphones op de markt kwamen. Smartphones hadden grotere schermen, met kleurendisplays, waardoor het browsen op internet veel makkelijker en duidelijker werd. De smartphone creëerde een compleet nieuwe mobiele gebruikerservaring en werd immens populair. Bedrijven als Google en Apple stelden hun platform open voor applicaties van derde partijen. De komst van de Google Play en de App Store zorgde ervoor dat ontwikkeling van applicaties in een stroomversnelling kwam. Impact van 3G op de werkvloer 3G-technologie heeft voor een grote omslag gezorgd in het bedrijfsleven. Met 2G was het wel al mogelijk om s via een mobiele telefoon te versturen, maar met de komst van 3G, gingen de datasnelheden flink omhoog en al snel nam het mobiele dataverbruik toe. Echt mobiel werken werd mogelijk: werknemers werden een stuk flexibeler. Ze hadden realtime toegang tot hun volledige en agenda op hun smartphone en konden uitgebreide berichten inclusief bijlagen versturen en ontvangen. Bestanden konden onderweg gedownload worden en video-conferenties via mobiele telefoons werden mogelijk. In de loop der jaren werd 3G steeds beter en sneller. De eerste innovatie was HSPA (High-Speed Downlink Packet Access), ook 3,5G genoemd; de downloadsnelheden werden door deze upgrade tot 10 keer sneller. Vervolgens kwam HSUPA (High-Speed Uplink Packet Access), ook wel 3,75G genoemd. HSUPA maakte flink hogere uploadsnelheden mogelijk. Al deze verbeteringen zorgden ervoor dat bedrijven steeds meer en steeds uitgebreidere zakelijke applicaties gingen gebruike Wat betekende de komst van 3G voor het bedrijfsleven? Mobiel internet werd gemeengoed. Mobiel werken werd mogelijk: volledige en realtime toegang tot , agenda en vele andere bedrijfsapplicaties. Unified Communications applicaties werden ook mobiel mogelijk: een verregaande vorm van integratie van de office applicaties met presence-informatie, video-conferencing en chat. De telefoon werd in feite een computer in de broekzak (met agenda, , messaging, documenten).

5 5 Hoofdstuk 2 LTE: de nieuwe standaard LTE of 4G is de opvolger van 3G. LTE is de afkorting van Long Term Evolution. Een term die 12 jaar geleden is bedacht toen een begin werd gemaakt met het ontwikkelen van dit next-generation-netwerk. Maar: wat 12 jaar geleden de lange termijn was, is de realiteit van vandaag. Inmiddels is de afkorting LTE al helemaal ingeburgerd en gebruiken we deze term voor de vierde generatie van ons mobiele netwerk. Binnenkort kunnen we zelfs al gebruik gaan maken van LTE Advanced. Hoe ziet het 4G-netwerk eruit? Wat is het verschil met 3G en wat zijn de voordelen voor de werkvloer? De twee belangrijkste verschillen tussen 3G en LTE (4G) zijn: 1. De snelheid van het 4G-netwerk is vertienvoudigd in vergelijking met het 3G-netwerk. 2. De kwaliteit van de datastroom is vele malen beter. Met name op het gebied van latency. Hierdoor kunnen we met 4G zonder problemen gebruik maken van de zeer gevoelige streamingdiensten (denk aan YouTube en HD-online televisiekijken). De latency is de netwerkvertraging. Een lage latency zorgt ervoor dat de kwaliteit van streamingdiensten zeer goed is. De latency van 4G ligt tussen de 30 en 50 milliseconden. Bij 3G-internet zijn er soms uitschieters naar 400 milliseconden. Dit zorgt bij 3G voor onderbrekingen en vertragingen. De dekking en capaciteit van het 4G-netwerk Het radiospectrum bestaat uit verschillende frequenties. LTE-technologie kan op iedere frequentieband toegepast worden. Dus ook op de 800 MHz-band en de 900 MHz-band. Door gebruik van deze lage frequenties heb je minder masten nodig om een goede landelijke dekking te creсren. Daarnaast moeten zendmasten met hogere frequenties ingezet worden in stedelijke gebieden, zodat daar voldoende capaciteit is geborgd. Om te verduidelijken hoe dit werkt, gaan we hieronder dieper in op de frequenties 800 en 2600 MHz Een zendmast van 800 MHz biedt dekking over een groot gebied, maar heeft een relatief lage capaciteit per km MHz-zendmasten zijn geschikt voor het bieden van dekking van grotere gebieden. In deze gebieden vindt minder telefoon- en dataverkeer plaats en is er dus minder capaciteit nodig. De zendmasten staan in deze gebieden soms wel kilometers uit elkaar. In dicht bevolkte gebieden bieden 800 MHz-zendmasten een goede indoordekking. Deze lage frequenties zijn beter in staat een gebouw binnen te dringen, in vergelijking met hogere frequenties. 2. Een zendmast van 2600 MHz biedt dekking over een klein gebied, maar heeft een hoge capaciteit per km 2. Dit type zendmast is geschikt voor het bieden van dekking aan gebieden of locaties waar veel telefoon- en dataverkeer plaatsvindt. Om een goede dekking te bieden moeten de zendmasten in dit geval dus dichter bij elkaar staan. Soms staat er een zendmast op elke 300 of 400 meter. Om een kwalitatief goed mobiel netwerk te realiseren waarbij zowel (indoor) dekking als capaciteit is geborgd, wordt een combinatie tussen de beide frequenties toegepast, vaak ook nog aangevuld met zogenaamde small-cells. 1 Deze twee bandbreedtes gebruikt Tele2 voor de uitrol van haar 4G-netwerk.

6 6 Verschil tussen frequenties: Zendmasten met een lage frequentie bieden dekking aan relatief grotere gebieden; de capaciteit per km 2 is hierdoor relatief laag. Zendmasten met een hogere frequentie bieden dekking aan kleine gebieden, de dekking per km 2 is hierdoor hoog. De beschikbare doorvoersnelheid neemt toe naarmate de bandbreedte hoger is. Een zendmast in het Tele2 netwerk met een frequentie van 800 MHz met 10 Mhz bandbreedte, heeft een maximale downloadsnelheid van 75 Mbit/s; een zendmast met een frequentie van 2600 MHz met 20 Mhz bandbreedte zit al op maximaal 150 Mbit/s. De meeste operators in Nederland hebben nu zo n 5000 zendmasten voor hun mobiele netwerk. Zij hebben hun netwerk aangelegd toen de technologieën nog frequentiegebonden waren. Tele2 bouwt initieel ongeveer 3500 masten voor het 4G-netwerk, waarmee hetzelfde resultaat wordt bereikt. Bellen met 4G door Voice over LTE Via het 2G- en 3G-netwerk worden spraakgesprekken op de traditionele manier gevoerd, dus met mobiele telefoonnummers. Het LTE-netwerk is all IP en werkt niet met mobiele telefoonnummers maar met IP-adressen. Om gesprekken tot stand te brengen, moet er dus eerst een vertaalslag worden gemaakt van een mobiel telefoonnummer naar het juiste IP-adres. Er bestaan al Voice over IP diensten (denk aan Skype), die het mogelijk maken om spraakgesprekken te voeren over een dataverbinding. Deze gesprekken worden beheerd door de betreffende software of internetbedrijven en niet door de telecomproviders. VoLTE is dus kort gezegd: het LTE-netwerk gebruiken voor VoIP. Bij VoLTE wordt de kwaliteit van het netwerk gegarandeerd door de provider. Deze kwaliteitsgarantie gebeurt via QoS (quality of service). Wat is QoS? QoS is een methode waarmee het dataverkeer op een netwerk wordt geprioriteerd. Hiermee wordt ervoor gezorgd dat de belangrijkste data als eerste wordt verzonden. Real-time dataverkeer krijgt voorrang op bijvoorbeeld het versturen van een . Dit zorgt voor een betere kwaliteit van realtime dataverkeer, zoals VoLTE. De haperingen zoals we die vaak ervaren in bijvoorbeeld een Skypegesprek zullen met VoLTE niet voorkomen. LTE Advanced: de grote broer van 4G LTE Advanced is de meer geavanceerde versie van LTE. Het is eigenlijk een containerbegrip voor alle ontwikkelingen op het gebied van LTE die nog zullen volgen om mobiel internet nóg sneller te maken en de kwaliteit van diensten te verbeteren. We hebben net gezien dat LTE al supersnel is, hoe kan het dan nog sneller? De eerste techniek die geïmplementeerd wordt om de snelheid te verhogen is Carrier Aggregation. Na Carrier Aggregation zullen er meer nieuwe technologieën ontwikkeld worden om de snelheid te verhogen en de kwaliteit te verbeteren. Carrier Aggregation stelt de gebruiker in staat om de datacapaciteit van de 800 MHz en de 2600 MHz samen te gebruiken. Hierdoor kan er een downloadsnelheid van 225 mb/ps gehaald worden. In plaats van dat iemand er 2 seconden over doet om een bestand binnen te halen, kan dit nu in 1 seconde, dit betekent dat het netwerk sneller beschikbaar is voor anderen.

7 7 Wat betekent LTE voor de werkvloer? Door LTE zijn werknemers altijd verbonden met snelheden zoals ze die van thuis of op kantoor gewend zijn. Ze kunnen altijd en overal inloggen in business-systemen, hun s lezen en grote bestanden snel downloaden. Het grootste verschil met 2G en 3G is het feit dat dit slechts netwerken zijn, netwerken waardoor we beter kunnen communiceren. LTE daarentegen, gaat naast efficiëntere communicatie, de manier waarop we zakendoen compleet veranderen. LTE maakt het mogelijk dat we alle zakelijke applicaties, Microsoft Office bijvoorbeeld, mobiel kunnen gebruiken. Nieuwe applicaties die meer data verbruiken, gaan mobiel ontsloten kunnen worden met LTE. De grootste voordelen van LTE voor de werkvloer zijn: De snelheid; het LTE-netwerk maakt enorme up- en downloadsnelheden mogelijk. De lage latency; het internet reageert een stuk sneller waardoor applicaties beter werken. De dekking; doordat het LTE-netwerk gebruik kan maken van de 800 MHz-frequentie wordt de dekking op kantoor beter. Lagere frequenties bieden een betere indoordekking. LTE zorgt ervoor dat werknemers sneller en efficiënter kunnen werken. In sommige gevallen wordt LTE zelfs een beter alternatief dan WIFI. 8 redenen waarom LTE en VoLTE onmisbaar zijn op de werkvloer: 1. Betere indoordekking. De 800 MHz-frequentie, waar het LTE-netwerk gebruik van maakt, dringt beter door muren dan de hogere frequenties van het 3G-netwerk. 2. Zeer snelle up- en downloadsnelheden. 3. Mobiel video-conferencing in HD-kwaliteit mogelijk: dit zorgt voor betere communicatie tussen collega s en klanten. 4. Met VoLTE worden de call setup tijden beter. We gaan van 8 seconden naar slechts 1seconde. 5. HD-Voice zorgt voor betere spraakkwaliteit. 6. Doordat de latency in verhouding met 3G een stuk lager is, werken interactieve applicaties beter. 7. Het volledige bedrijfsnetwerk kan mobiel geraadpleegd worden. 8. Werknemers kunnen altijd en overal werken en worden dus flexibeler. Checklist: Maak uw organisatie 4G-ready in 3 stappen 1. Check de 4G dekking binnen uw regio. 2. Zorg voor 4G telefoons die LTE en VoLTE geschikt zijn. 3. Stem de te gebruiken data-bundels af op de hoge snelheid die LTE biedt. Houd in het achterhoofd dat het dataverbruik van werknemers steeds verder toeneemt, grotere databundels zijn nodig. Kan het nog sneller? LTE zorgt voor een grote omslag en een enorme snelheidswinst, maar het kan nog sneller. Er wordt immers al gesproken over 5G. Ligt de focus bij de ontwikkeling van 5G nog steeds op snelheid of zullen nieuwe technologische veranderingen dan de boventoon voeren? In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op de toekomst van mobiele technologie.

8 8 Hoofdstuk3 Mobiele technologie de komende 5 à 10 jaar Het is aannemelijk dat de evolutie zoals we die de afgelopen 10 jaar hebben gezien, de komende jaren op een vergelijkbare manier zal doorgaan. De ontwikkeling van het mobiele netwerk staat voorlopig nog niet stil. Smartphones zullen steeds smarter worden en de radio-netwerken intelligenter. Wat betreft spraakgesprekken zal er een mix ontstaan van allerlei technologieën. Er zullen spraakgesprekken plaatsvinden via internetdiensten als Skype, via VoLTE, maar ook nog over het traditionele GSM-netwerk. De invoering van VoLTE Het verschilt per provider wanneer VoLTE zal worden ingevoerd. Zo heeft Tele2 al een sterke VoLTEstrategie en zal de invoering rap plaatsvinden. Voor de meeste providers (wereldwijd zo n 800) geldt dat zij hun hele systeem moeten ombouwen van de traditionele mobiele technologie naar VoLTE. Dit vraagt om grote investeringen. VoLTE is dus al klaar is voor gebruik, maar hoogstwaarschijnlijk zal er de komende 10 jaar nog steeds gebruik worden gemaakt van bellen via mobiele telefoonnummers. LTE Advanced is nog geen 5G De komende jaren zullen er veel nieuwe LTE-technologieën ontwikkeld worden. De LTE Advanced technologieën die momenteel ontwikkeld worden, zijn een verbetering van het LTE-netwerk en staan dus volledig los van de ontwikkeling van 5G. In het vorige hoofdstuk is zo n toekomstige nieuwe technologie al besproken, namelijk Carrier Aggregation. Een ander voorbeeld van de verbetering van het LTE-netwerk is de komst van small-cells: kleine cellen die in het bestaande LTE-netwerk kunnen worden geplaatst Een small-cell is een kleine zender, met de volledige LTE-functionaliteit. Small-cells kunnen een zeer grote capaciteit leveren aan een klein gebied. Denk bijvoorbeeld aan het Museumplein in Amsterdam. Doordat de densiteit van mensen hier in de weekenden zo hoog is, is er meer capaciteit nodig dan het LTE-netwerk aankan. Met een small-cell aan de gevel van een gebouw wordt de capaciteit verhoogd. Small-cells bestaan al, maar worden nog niet gebruikt, dit zal in de komende jaren wel het geval zijn. 5G in 2020? Op dit moment is 5G nog toekomstmuziek: naar verwachting zal het eerste 5G-netwerk pas in 2020 geïmplementeerd worden (*3). Wat wordt er verwacht met de komst van 5G in 2020: Goed om in het achterhoofd te houden is dat niemand nog weet wat 5G precies zal gaan inhouden. De organisatie NGMN (Next Generation Mobile Networks) is momenteel bezig met het vormgeven van de requirements van 5G. Natuurlijk zal 5G weer zorgen van een verhoging van snelheid en capaciteit. Met 5G kunnen we straks overal werken, waar we ook zijn: of het nu in een drukke stad is, in een afgelegen dorp, in een hogesnelheidstrein of in een vliegtuig (*4). Wat verandert er met de komst van 5G in het bedrijfsleven? Daar waar 4G primair is ontwikkeld om de capaciteit en snelheid te verhogen, zal 5G onze toekomstige mobiele wereld er heel anders uit laten zien. Hieronder bespreken we de twee belangrijkste veranderingen.

9 9 1. Machine-to-Machine verbindingen 5G zal een compleet verbonden samenleving creëren. Alles staat straks met elkaar in verbinding: alle apparaten zullen met elkaar gaan communiceren. Dit noemen we een nieuwe generatie van Machine-to- Machine (M2M)-toepassingen. M2M automatiseert de communicatie tussen apparaten vanaf elke locatie en maakt informatieoverdracht mogelijk zonder menselijke tussenkomst. Wat praktische voorbeelden: het zonder problemen laten rijden van zelfsturende auto s, een Coca-Cola-machine die zelf aangeeft wanneer hij bijgevuld moet worden of het op afstand uitvoeren van operaties. Dus zaken waar betrouwbaarheid en tijd van groot belang zijn. Als een scalpel van een chirurg 1 milliseconde later beweegt, dan snijdt het misschien net door een ader. Of als de robot net even te ver rijdt, dan valt hij in het water. M2M vindt eigenlijk al jaren plaats, via het GPRS-netwerk. Denk bijvoorbeeld aan de meterkastjes die op afstand kunnen worden uitgelezen. De verwachting is echter dat M2M de komende jaren een enorme rol gaat spelen in het bedrijfsleven; mede dankzij de hogere snelheden en de bandbreedte van 4G en 5G worden nieuwe toepassingen mogelijk. 5G zal moeten zorgen voor een verbinding waarbij bijna geen latency meer is. In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat de latency van 4G tussen de 30 en 50 milliseconden ligt. Ook al is dit al zeer weinig: als zelfsturende auto s ingezet zullen worden, mag er geen enkele vertraging zijn, anders gebeuren er ongelukken. 2. Het volledige kantoor in de cloud Door de extreme snelheden maakt 5G het volledig draadloze kantoor in de cloud mogelijk. Enorme hoeveelheden data zullen opgeslagen kunnen worden en businesssystemen zullen overal zonder problemen kunnen functioneren. In theorie is dit met LTE ook al mogelijk, maar omdat de vraag naar clouddiensten in het bedrijfsleven alleen maar toeneemt, is een hogere capaciteit nodig voor een optimale gebruikerservaring. 5G zal de kwaliteit van multi-person videobellen verbeteren. Ook hiervoor geldt: dit is al mogelijk met LTE, maar voor een optimale gebruikerservaring zal de huidige latency van 4G nog lager moeten worden. 5G zal immense mogelijkheden voor zowel het bedrijfsleven als consumenten gaan bieden. Met komst van 5G is de hele wereld straks aan elkaar gekoppeld.

10 10 Over Tele2 Zakelijk: De Tele2 Groep is opgericht in 1993 en is één van de snelst groeiende telecom bedrijven in Europa. Met 3500 medewerkers bedienen we ruim 13 miljoen klanten in 9 landen met onze kwalitatieve dienstverlening rond onze mobiele, vaste en datadiensten die we altijd bieden voor de beste prijs. In Nederland zijn we sinds 1996 actief. Veel mensen kennen ons alleen binnen een consumentencontext van Frank, het schaap, maar we doen veel meer. Zo beschikken we over een eigen landelijk dekkend glasvezelnetwerk, de fundering van onze vaste spraak- en datadiensten in de zakelijke markt. De afgelopen jaren hebben we ons portfolio verder gecomplementeerd; door de introductie van mobiele telefonie, oplossingen voor de integratie van vaste en mobiele telefonie, Unified Communications en Machine-to-Machine. Anno 2015 maken 1,1 miljoen klanten gebruik van onze dienstverlening. We zijn sinds de start in 1996 uitgegroeid tot de tweede speler op het gebied van vaste telefonie en datadiensten en verbinden heel zakelijk Nederland: van pinautomaat op de hoek tot de telefoon van onze premier. En of u nu reist met de NS, geld opneemt bij een geldautomaat van ABN Amro of iets afrekent bij de Bijenkorf of luistert naar Q-Music; bijna iedereen heeft bijna iedere dag iets te maken met de diensten of netwerken van Tele2. Ons succes hebben we voor een groot deel te danken aan onze challenger mentaliteit. Het zit in ons DNA om monopolies en ouderwetse business modellen uit te dagen en om de bestaande regels te veranderen, zodat we de voordelen daarvan kunnen delen met onze klanten. Reden om tevreden achterover te leunen? Integendeel. Inspelen op de vraag van de klant is een van onze sterkste punten. Wij vinden dat telecommunicatie onnodig ingewikkeld en duur is geworden en geloven dat dit anders kan. Dat communicatieoplossingen gemakkelijk, eenvoudig en schaalbaar moeten zijn in te passen in iedere organisatie, zonder concessies te doen aan kwaliteit. Wij gaan altijd verder voor onze klanten. Met onze dienstverlening bieden we hen een wereld aan communicatie- en samenwerkingsmogelijkheden. Slimmer en voor minder. Noten (*1) GfK Trends in Digitale Media & Entertainment, juni (*2) Autoriteit Consument & Markt - Telecommonitor eerste kwartaal (*3) CSPs Must Optimize Frequencies for LTE-A and 5G as the Radio Spectrum Fragments - Gartner, maart (*4) Understanding 5G: Perspectives on future technological advancements in mobile, GSMA Intelligence, December 2014.