Van oerwoud tot kippenbout

Transcriptie

1 Van oerwoud tot kippenbout Effecten van sojateelt voor de vleesindustrie op mens en natuur in het Amazonegebied Waar denkt U aan als U het woord soja hoort? Denkt U aan gedwongen onteigening ontbossing slavernij genetische manipulatie vervuiling erosie werkloosheid : Foto AIDEnvironment Wat is Deze presentatie illustreert de keten van de sojateelt in vijf gebieden in de Braziliaanse Amazoneregio naar de Nederlandse en Europese consument. In deze presentatie komen de volgende punten aan de orde: 1: Piauí 2: Santarem, Pará 3: Mato Grosso 4: Paragominas, Pará 5: Krahô, Tocantins - Wat is soja & hoe zit de sojaketen in elkaar? - Negatieve effecten van de sojaproductie in Zuid- Amerika; - Soja export naar Nederland; - Sojaverwerking: van veevoer via bio-industrie naar de Europese consument; - ; - soja: utopie of noodzaak? Wat is Wat is Wat is De sojaboon (Glycine max) is een eenjarige peulvrucht die 18% olie bevat, 38% eiwit en 25% koolhydraten. Soja wordt gebruikt in drie sectoren: De veevoeder-sector (meer dan 80% van de soja); de food sector (soja-olie in margarine, sauzen, koekjes, bonen in ketjap, tofu, etc.); de non-food sector (soja-olie in cosmetica, verf, lijm, inkt etc.). Herkomst figuur & foto: website 4 & 5 * Foto s AIDEnvironment & Milieudefensie 1

2 Wat is Wat is In 2003 bedroeg de soja-import van de EU 33 miljoen ton Dat komt overeen met een file van ongeveer kilometer van vrachtwagens vol soja. De totale Nederlandse consumptie van soja bedroeg 3,7 miljoen ton in Deze soja komt vooral uit Zuid-Amerika: 55% komt uit Brazilië; 22% komt uit Argentinië; 15% komt uit de VS; 3% komt uit Paraguay en Bolivia; 5% komt uit andere landen. De Nordmoritz waarmee deze week ton soja uit het Amazonegebied naar Nederland is getransporteerd. Foto s AIDEnvironment Herkomst foto: website 6a * Wat is Wat is Gedwongen onteigening Effecten van sojaproductie op mens en natuur: Gedwongen onteigening; Ontbossing; Slavernij; Pesticiden vervuiling en vergiftiging; Erosie. De eerste stap in de sojaproductie is het verkrijgen van land om soja op te verbouwen. De lokale boeren en indianen hebben vaak geen formele landrechten voor het land waarop ze al generaties lang gewassen verbouwen en het bos waar ze jagen en vruchten uit halen. Foto afkomstig uit video Het Groene Goud Manfred van Eyk Wat is Wat is Gedwongen onteigening Speculanten en grootgrondbezitters maken misbruik van deze situatie door de kleine boeren van hun land te zetten tegen een zeer lage vergoeding (vaak minder dan 10$ per ha). Bedreigingen en geweld door ingehuurde knokploegen komen veel voor om de lokale bevolking te dwingen de lage vergoeding te accepteren. De grote sojaboeren krijgen goedkope buitenlandse leningen om kunstmest & zaad te kopen, onder andere van de Rabobank... sojabonen.... gericht op grote bedrijven.. Foto CPT 2

3 Wat is Wat is Ontbossing Soybean productive area in South America Ontbossing Million hectares Bolivia Paraguay Argentina Brazil De afgelopen jaren is er in Zuid-Amerika gemiddeld 3,5 miljoen ha (zo groot als heel Nederland!) per jaar aan sojavelden bij gekomen. In 2004 besloeg het Zuid-Amerikaanse soja-areaal 38 miljoen ha, ofwel 11 keer Nederland. Sojaveld aan de rand van het oerwoud, Santarem, Pará Wat is Wat is Slavernij Voor het weghalen van de resten natuurlijke vegetatie na ontbossing en brand zijn veel arbeiders nodig. Deze werken vaak onder slechte omstandigheden en voor minder dan het minimumloon. Op minstens 100 sojabedrijven zijn ernstige arbeidsrechtenschendingen geconstateerd. In 2004 is in minstens twee gevallen slavernij-soja naar Nederland geëxporteerd. Slavernij Urucuí is een van de gemeenten in Piauí waar slavernij het meeste voor komt. Twee sojaproducenten, eigenaren van de fazendas Cosmos en Ribeirão die leveren aan Bunge, hebben van het Braziliaanse Ministerie van Arbeid wegens slavernijpraktijken een boete gekregen. Beide bedrijven worden vervolgd door het openbaar ministerie. Ook in Pará en Mato Grosso komt veel slavernij voor. Meestal gerelateerd aan veeteelt, maar ook voor de ontginning van sojavelden worden slaven in gezet. Twee in Brazilië bevrijdde slaven: links Francisco, 74 jaar; rechts slaaf van fazenda Nossa Senhora Aparecida Foto s ReporterBrasil Wat is Wat is Slavernij De slaven van de fazenda Cosmos in Piauí moesten 7 dagen per week, 10 uur per dag zwaar werk verrichten. Hun huisvestiging was mensonterend en basisbehoeften zoals voedsel en kleding werden tegen woekerprijzen ingehouden op het loon, waardoor de slaven schulden kregen bij de fazendas. Ook andere gevallen van dergelijke slavernij zijn bekend. De soja wordt gefinancierd door, en verkocht aan o.a. Maggi, Cargill en Bunge. Vervuiling Om in het vochtige klimaat met arme bodems hoge opbrengsten te kunnen realiseren gebruiken de sojaproducenten op grote schaal kunstmest en pesticiden. Tientallen vergiftiging van landarbeiders zijn gemeld door onzorgvuldige toepassing van pesticiden. Alleen in 2004 in Piauí gaat het om 65 gevallen, waarvan 15 met dodelijke afloop. Foto AIDEnvironment 3

4 Wat is Wat is Erosie Natuurlijke ecosystemen zoals bos en savanne houden water vast in de vegetatie en bodem. Het weghalen van de vegetatie verstoort dit evenwicht en bevordert erosie, waardoor bodems hun vruchtbaarheid verliezen en rivieren en wetlands zoals de Pantanal benedenstrooms dichtslibben. Rivier met veel sediment, wat wordt afgezet in een meer Werkeloosheid Waar grootschalige sojaproductie zijn intrede doet neemt de werkgelegenheid drastisch af. Terwijl voor traditionele landbouw 40 arbeiders per 200 ha nodig zijn, behoeft sojaproductie slechts één arbeider per 200 ha door de vergaande mechanisering. Foto s AIDEnvironment De... omdat ene arbeider lokale per arbeiders 200 ha is veelal vaak ook nog ongeschoolde een externe voormalige arbeidskracht boeren... zijn. Videomateriaal: AIDEnvironment De soja wordt over weg en water naar Santarem en Itaqui getransporteerd ton werd in oktober in Santarem en Itaqui in de Nordmoritz geladen... 1: Piauí 2: Santarem, Pará 3: Mato Grosso 4: Paragominas, Pará 5: Krahô, Tocantins Wat is en naar Amsterdam verscheept, waar het woensdagnacht aankwam bij de terminal van Cargill. Ontbossing in Reservaat Moju, Santarem, Pará Onteigening op Fazenda Manuel Domingos, Campos Lindos, TO Cargill Santarem Cargill Amsterdam Sojaschroot, bonen en -olie Cargill Itaqui Sojabonen Sojabonen Nederlandse veevoerfabrikanten, veehouders & slachterijen Vleesproducten Supermarktketens (Albert Heijn en Laurus) De Nederlandse consument 4

5 Wat is Wat is De soja-olie keten (food en non-food) heeft een zandloper-structuur. weinig verwerkers (industrie) Food & non-food Veeteelt weinig veevoederverwerkers relatief weinig boeren weinig vlees/zuivel verwerkers Handelsmaatschappijen Vier bedrijven controleren meer dan 80% van de mondiale sojahandel. Cargill is de belangrijkste importeur van Amazonesoja in Nederland. Wat is Wat is De Nederlandse food en non-food industrie En in de sojaschroot (veevoeder)-keten zijn er: De sojaverwerkende food- en non-food industrie wordt beheerst door grote multinationals. In Nederland is bijvoorbeeld Unilever een multinational die veel soja verwerkt in een breed scala van producten. weinig verwerkers (industrie) Food & non-food Veeteelt weinig veevoederproducenten veel boeren weinig vlees/zuivel producenten Wat is Wat is De Nederlandse veevoeder industrie Verwerkt zo n 3 miljoen ton soja, zo n 80% van de Nederlandse sojaconsumptie. De zeven grootste Nederlandse producenten zijn Nutreco (Hendrix UTD), Cehave, Agrifirm, De Heus Brokking Koudijs, ABCTA, Schouten en Provimi. De Nederlandse varkensvlees industrie De meeste veevoederproducenten werken nauw samen slachterijen in zogenaamde integraties, waar de vrijwel alle veehouders bij aangesloten zijn. Hendrix UTD, Cehave en ABCTA hebben bijvoorbeeld een nauwe band met Dumeco (onderdeel van varkensslachter Vion, de grootste producent van varkensvlees in Europa). Dumeco levert vlees aan onder andere Albert Heijn en Laurus. 5

6 Wat is Wat is De Nederlandse kip industrie Ook tussen veevoederproducenten en kippenslachters bestaan integraties: Nederlands grootste pluimveeslachter Plukon Poultry met Agrifirm, ABCTA en Hendrix UTD (na overname Pingo Poultry). Plukon levert bijvoorbeeld aan Albert Heijn en heeft ook een eigen merknaam: Uiteindelijk komt soja terecht bij de consument Via retailers zoals Ahold (Albert Heijn, Etos) en Laurus (Super De Boer, Edah, Konmar) komen de producten waarvoor soja is gebruikt in de supermarkt. Op het etiket is soja-olie meestal terug te vinden als plantaardige olie. Ook vrijwel alle producten in fast-food ketens en ijscowinkels bevatten soja, en dragen dus bij aan ontbossing, onteigening, erosie, vervuiling, werkloosheid en slavernij in Zuid-Amerika. Wat is Wat is Zonder goedkoop veevoer geen bio-industrie! Goedkope soja is een stille motor achter de bioindustrie; Soja bevat veel proteïnen waardoor dieren snel groeien: bijvoorbeeld van ei tot 2,5 kilo slachtgewicht in 6 weken; De soja-importen voor de Nederlandse bioindustrie leggen alleen al in Brazilië beslag op ruim km². De bio-industrie produceert jaarlijks onder andere: 350 miljoen vleeskuikens; 20 miljoen varkens; waarvan 2/3 wordt geëxporteerd deels met hoge exportsubsidies. De sector kenmerkt zich door lage prijzen en smalle marges. Foto Milieudefensie Wat is Wat is Het verborgen prijskaartje van de kiloknaller: De veeteelt produceert jaarlijks 67 miljard kilo mest, wat leidt tot ernstige vervuiling van van bodem, lucht en water; Dierziekten kosten de overheid miljarden euro s; Jaarlijks wordt minstens 1,75 miljard euro aan kosten door de sector afgewenteld; De kosten van het verlies van biodiversiteit, stankoverlast, klimaatverandering, subsidies, en eventuele warme sanering zijn hierin nog niet meegerekend. We importeren voer, exporteren varkens en houden de rommel hier. Dat systeem is vastgelopen. Cees Veerman, Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 6

7 Wat is soja: utopie of noodzaak? Als de sojaketen blijft functioneren zoals nu, en als we geld in de keten blijven pompen, dan ziet de toekomst van de lokale boeren, indianen en hun kinderen in Zuid-Amerika er niet goed uit. Ook voor de boeren en het milieu in Nederland is de huidige gang van zaken onhoudbaar. Van Oerwoud tot Kippenbout Meer informatie? Persvoorlichting Milieudefensie Telefoon: Persvoorlichting Cordaid, Marjolein Hammink Telefoon: AIDEnvironment, November 2005 Matthijs Schuring / Jan Maarten Dros Mogelijk gemaakt door het Nederlandse Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Cordaid en Milieudefensie. Met dank aan Frente de Defesa de Amazonia / Edilberto Sena, Funáguas / Judson Barros en Caritas / CPT Belém voor research en Dahl TV, Greenpeace, Mensen in Nood, Google Earth, ReporterBrasil, Ulrike Bickel, Brent Millikan, Edilberto Sena en Milieudefensie voor beeldmateriaal. 7