Toepassing van duurzaam geproduceerde houtsoorten in de bouw. een inventarisatie van knelpunten en antwoorden

Transcriptie

1 Toepassing van duurzaam geproduceerde houtsoorten in de bouw een inventarisatie van knelpunten en antwoorden 1

2 Colofon Leeswijzer Met dank aan Gemma Boetekees, Paul Boot, Harrie van de Vliet en Jan Wester voor hun reacties en aanvullingen. Tekst: Hilde Stroot Lay out: Eric Mels, Hoorn Drukwerk: Uitkijkpost, Heiloo November 2000 Milieudefensie Damrak LJ Amsterdam Deze handleiding is het resultaat van een onderzoek naar de knelpunten van gemeenten bij het hanteren en stimuleren van duurzaam geproduceerd hout binnen de gemeente, zowel in eigen projecten als in de particuliere sector. Het onderzoek is opgezet door middel van een enquête onder gemeenteambtenaren en gesprekken met personen binnen de branche. De belangrijkste vragen en knelpunten zijn telkens in tekstkaders geplaatst. De handleiding is onderverdeeld in twee hoofdstukken, hoofdstuk 1 behandelt gemeentelijk beleid, zowel ten aanzien van de particuliere sector als ten aanzien van eigen projecten. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan een aantal instrumenten die een gemeente tot haar beschikking heeft om toepassing van duurzaam geproduceerd hout te verwezenlijken en de effectiviteit van deze instrumenten. Hoofdstuk twee handelt over de uitvoering van projecten waar duurzaam geproduceerd hout wordt toegepast, en de knelpunten die daarbij kunnen ontstaan. In de verschillende paragrafen worden de mogelijke knelpunten behandeld en wordt informatie verstrekt hoe knelpunten te voorkomen zijn of hoe een knelpunt het beste aan gepakt kan worden. Via de inhoudsopgave kunt u de voor u relevante paragraaf opzoeken. Daarnaast is het mogelijk om via de index op pagina 26 van de handleiding bij de voor u relevante informatie te komen. In de bijgeleverde checklist worden zeer kort en bondig oplossingsrichtingen aangeboden die u verder op weg helpen, ofwel door het verstrekken van informatie of het verwijzen naar een internetpagina, ofwel door het vermelden van contactpersonen. 2 3

3 Inhoud Inleiding Inleiding 5 Paragraaf 1: Beleid 1.1 Eigen projecten De particuliere sector 11 Paragraaf 2: Uitvoering 2.1 Wat is duurzaam geproduceerd hout en wat is FSC Weerstand tegen FSC gecertificeerd hout Aanbod van FSC gecertificeerd hout Levertijden Besteksomschrijving De prijs van FSC gecertificeerd hout Onbekende houtsoorten en kwaliteitsgaranties 23 Index Literatuur Bijlage 1: Projecten uitgevoerd met FSC gecertificeerd hout 27 Bijlage 2: De richtlijnen voor duurzaam bosbeheer van de Forest Stewardship Council 32 Bijlage 3: Onbekende houtsoorten en toepassingsmogelijkheden in de woning- en utiliteitsbouw 34 Bijlage 4: Onbekende houtsoorten en toepassingsmogelijkheden in de waterbouw 35 Bijlage 5: Toepassing en duurzaamheid van houtsoorten in de waterbouw 36 Achtergrond In 1991 formuleerde de rijksoverheid in het Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud de doelstelling om het gebruik van tropisch hout vanaf 1995, of zoveel eerder als mogelijk, te beperken tot hout uit landen met een beleid gericht op bescherming en duurzame productie (Tweede kamer, 1991). Sindsdien zijn er vele (niet altijd succesvolle) pogingen ondernomen om deze doelstelling te behalen. Een belangrijke doorbraak echter was de introductie van het Forest Stewardship Council (FSC) keurmerk in Nederland. Dit keurmerk geeft criteria voor goed bosbeheer waarin ecologische, sociale en economische belangen worden gegarandeerd. Daarnaast geeft het keurmerk criteria voor een transparante handelsketen, waardoor gekeurd hout via de verschillende stappen met het keurmerk bij de consument terechtkomt. Actieve rol gemeenten Van meet af aan hebben gemeenten een actieve rol gespeeld binnen de discussie rond tropisch hout. In het begin van de jaren 90 spraken veel gemeenten zich ondubbelzinnig uit tegen het gebruik van tropisch hout door dit hout actief te weren binnen de gemeentegrenzen. In Nederland zijn 120 gemeenten lid van de Vereniging Klimaatverbond Nederland. De leden streven, onder andere, vermindering van het gebruik van tropisch hout na. Daarnaast hebben 252 Nederlandse gemeenten de intentieverklaring Hart voor Hout ondertekend waarin wordt vastgelegd dat een gemeente geen tropisch hout meer gebruikt, tenzij het hout aantoonbaar uit goed beheerde bossen komt. Ook bij de introductie van het FSC-keurmerk in Nederland hebben veel gemeenten een belangrijke rol gespeeld door dit keurmerk te accepteren als het enige keurmerk dat werkelijk garanties biedt voor goed bosbeheer. Beleid versus uitvoering Toch blijkt dat bij het daadwerkelijk toepassen van duurzaam geproduceerd hout er het nodige mis kan gaan. Niet altijd blijkt het mogelijk de uitgesproken intentie in de praktijk te kunnen waarmaken met als gevolg dat toch nog vaak niet duurzaam geproduceerd hout wordt oegepast. Naar aanleiding van deze analyse heeft Milieudefensie een onderzoek gestart waarin de knelpunten bij het bouwen 4 5

4 met duurzaam geproduceerd hout in kaart zijn gebracht. Door middel van een enquête onder gemeenten, gesprekken met betrokkenen in de branche, een studiedag en literatuur zijn knelpunten en oplossingen in kaart gebracht. Rapport Dit rapport is een praktische handleiding voor gemeenten en haar marktpartijen om het toepassen van duurzaam geproduceerd hout te laten slagen. De knelpunten die gemeenten signaleren zijn in tekstkaders geplaatst waarna zoveel mogelijk wordt getracht het knelpunt op te lossen door het geven van gerichte informatie en het verwijzen naar contactpersonen. Door voortijdig deze handleiding te raadplegen kunnen veel van de knelpunten bij voorbaat voorkomen worden. 1 Beleid Het gemeentelijk standpunt ten aanzien van duurzaam geproduceerd hout is (meestal) opgenomen in het duurzaam bouwen beleid. Voor het uitvoeren van duurzaam bouwen beleid staat een gemeente een aantal instrumenten ter beschikken die in meer of mindere mate effectief zijn. Duurzaam bouwen beleid wordt gehanteerd in eigen projecten en gestimuleerd in de particuliere sector. 1.1 Eigen projecten Afspraken zijn niet wettelijk afdwingbaar Convenanten De meeste gemeenten hebben convenanten afgesloten met de betrokken marktpartijen waarin de gemaakte afspraken worden vastgelegd. Ten aanzien van hout wordt bijvoorbeeld in het convenant vastgelegd dat alleen duurzaam geproduceerd hout met een FSC- keurmerk mag worden toegepast. Hoewel convenanten op vrijwillige basis worden afgesloten en niet juridisch bindend zijn, worden ze gezien als een zeer bruikbaar instrument, omdat de meeste partijen zich houden aan de gemaakte afspraken. Wanneer echter één van de partijen de afspraak niet kan of wil nakomen, is er geen juridische basis waar de gemeente zich op kan beroepen. Voor het opstellen van een krachtig convenant wordt verwezen naar een uitgave van het Nationaal DuBo-centrum: Dubo-convenanten in ontwikkeling, een handleiding voor en informatie uit de praktijk (Bakels, 1998). Daarnaast is het belangrijk om de vraag te stellen waarom partijen zich niet aan de afspraken houden. In vele gevallen zal dit in relatie staan met de knelpunten die nader in deze handleiding worden behandeld. Met alle partijen in dialoog blijven over deze obstakels (en de manier om ze te ondervangen) zal in veel gevallen voorkomen dat gemeenten op het laatste moment voor een verrassing komen te staan omdat één der partijen zich niet aan de afspraken kan/wil houden. Samenwerken met alle partijen: procedureontwikkeling De Gemeente Amersfoort heeft haar ervaringen met het samenwerken met marktpartijen in een planproces opgesteld. Om een zo hoog mogelijk kwaliteitsniveau te bereiken (in dit geval het 6 7

5 toepassen van duurzaam geproduceerd hout) wordt tijdens een project door de gemeente op een aantal momenten getoetst: 1. Bij het voorlopig ontwerp 2. Bij het definitief ontwerp 3. Bij het bestek Nadat het definitief ontwerp is getoetst en goedgekeurd wordt pas overgegaan op grondverkoop. Doordat in het definitief ontwerp alles al zeer gedetailleerd is vastgelegd, is er in een later stadium weinig discussie meer. Ook tijdens het opstellen van het bestek, wanneer de ontwikkelaar gaat aanbesteden, wordt opnieuw getoetst en onderhandelt met de aannemer om het gewenste niveau (= FSC gecertificeerd hout) te behalen. Daarnaast wordt vaak gekozen voor een ontwikkelaar die tevens bouwbedrijf is. Meer informatie is op te vragen bij de Gemeente Amersfoort, Heino Abrahams, tel: Er is een groot gebrek aan gerichte informatie over duurzaam geproduceerd hout. Daarnaast is er een gebrek aan voorbeeldprojecten waarin duurzaam geproduceerd hout is toegepast Kennis over FSC Het daadwerkelijk toepassen van FSC gecertificeerd hout vereist de nodige kennis. Niet alleen wordt er kennis gevraagd over het keurmerk zelf (welk keurmerk is het beste, waar biedt het keurmerk garanties voor, hoe kun je nagaan of je het juiste keurmerk voor je hebt), er is ook de nodige praktische kennis vereist (welke [onbekende] houtsoorten kunnen toegepast worden, hoe is dit in besteksteksten te omschrijven, waar is FSC gecertificeerd hout te verkrijgen etc.) In het bijzonder de kleinere gemeenten hebben vaak niet de capaciteit om hier alle aandacht aan te geven. Met de voor u liggende handleiding wordt getracht een deel van dit gemis te ondervangen, niet alleen door de informatie die gegeven wordt, maar ook door een aantal contactpersonen te noemen waar gemeenten met vele praktische vragen kunnen aankloppen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid deelnemer te worden van de Stichting Goed Hout! Daar vinden gemeenten een klankbordgroep voor alle vragen en knelpunten die tijdens een project aan de orde komen. Voor informatie: telefoon Voorbeeldprojecten Naast gemis aan goede informatie wordt ook vaak aangegeven dat er een gemis is aan goede voorbeeldprojecten. De voorbeeldprojecten voortgekomen uit het programma Voorbeeldprojecten Duurzaam en Energiezuinig Bouwen van het ministerie van VROM en EZ geven weinig of zelfs onjuiste informatie over bouwen met FSC gecertificeerd hout. In de publicatie Duurzaam materiaalgebruik, wat leren de voorbeeldprojecten ons? (de Haas, 2000) wordt bijvoorbeeld western red cedar genoemd voor gevelbekleding, worden voor buitenkozijnen o.a. oregon pine en hemlock vermeld, en blijkt dat in de voorbeeldprojecten de termen verduurzaamd en duurzaam geproduceerd zijn verward. Daarnaast wordt bij de richtlijnen de ene keer FSC aanbevolen, de andere keer Stichting Keurhout en weer een andere keer een certificaat duurzaam geproduceerd. Hoewel in de voorbeeldprojecten bouwen met duurzaam geproduceerd hout niet goed tot uiting komt, is er toch al veel gebouwd met FSC-hout. In bijlage 1 zijn projecten opgenomen die laten zien, waar reeds gebouwd is met FSC gecertificeerd hout, met welke houtsoorten en wie de opdrachtgever was. Het gemeentelijk beleid is erop gericht tropisch hout te weren, er wordt vanuit milieuoogpunt alleen met gematigde houtsoorten gewerkt Toepassing versus kwaliteit Vele gemeenten hebben een beleid gericht op het weren van tropische houtsoorten en het stimuleren van gematigde houtsoorten. Er wordt uitgegaan van het principe dat voor vele toepassingen een hard- of zachthoutsoort uit gematigde streken prima voldoet en verkiezen dit boven tropisch hout. De duurzaamheidsklasse van hout wordt daarbij afgestemd op de beoogde toepassing. In de nationale pakketten is deze regel als vaste maatregel opgenomen: stem duurzaamheidsklasse van hout en eventuele oppervlaktebehandeling en/of verduurzaming per geval af op beoogde toepassing (Jutte, 1999). Bij het toepassen van deze maatregel is het naast duurzaamheidsklasse ook belangrijk de in de Nationale Pakketten genoemde risicoklassen te raadplegen. In NEN-EN 335 zijn vijf biologische risicoklassen onderscheiden: risicoklasse 1 permanent droog risicoklasse 2 af en toe vochtig, onafgedekt/ niet beschermd risicoklasse 3 regelmatig vochtig, onafgedekt/ niet beschermd risicoklasse 4 permanent in contact met water of grond risicoklasse 5 permanent in contact met zout water 8 9

6 Bij houttoepassing die in een hogere risicoklasse vallen, zullen houtsoorten uit een lagere duurzaamheidsklasse gebruikt moeten worden. Goede detailleringen of constructie kunnen er toe bij dragen dat de houttoepassing in een zo hoog mogelijke risicoklasse valt (Jutte, 1999). Duurzaam bosbeheer In de jaren 90 was er veel (terechte) negatieve publiciteit rond tropisch hout. Naar aanleiding van deze boodschap zijn vele gemeenten overgestapt op een beleid om zoveel mogelijk gebruik te maken van houtsoorten uit gematigde streken en het gebruik van tropisch hout te beperken. Hierdoor is het idee ontstaan dat houtsoorten uit gematigde streken per definitie uit duurzaam beheerde bossen komen en dat er door gebruik van deze houtsoorten geen oerbossen sneuvelen. Helaas kan ook het gebruik van houtsoorten uit de gematigde en boreale klimaatzones grote gevolgen hebben voor bosecosystemen en komen een aantal houtsoorten rechtstreeks uit het nog resterende primair bos. Western Red Cedar, een soort die in vele duurzaam bouwen projecten wordt aangeraden als duurzame soort voor gevelbekleding bijvoorbeeld komt meestal rechtstreeks uit de oerbossen van de provincie British Columbia in Canada (Fraanje, 2000). Zowel in de tropen als in de gematigde en boreale zone zijn nog oerbossen te vinden. In de gematigde streken bevindt het grootste deel daarvan zich voornamelijk in Canada, in de boreale streken voornamelijk in Rusland. Grootschalige intensieve houtoogst moet in deze oerbossen vermeden worden en dient voornamelijk plaats te vinden in productiebossen. Daarnaast dient houtoogst op een duurzame manier plaats te vinden. Het FSC waarborgt beide uitgangspunten in haar principes en criteria. Overzicht van houtsoorten uit gematigde streken In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van houtsoorten die mogelijk uit oerbos kunnen komen. Probeer bij gebruik van deze soorten altijd de herkomst te achterhalen (Nederlands Lariks bijvoorbeeld kan geleverd worden met het FSC-keurmerk, terwijl Russisch lariks uit oerbossen kan komen), als de herkomst niet bekend is, probeer toepassing van de soort dan te vermijden. Vele houtsoorten zijn echter ook met het FSC-keurmerk verkrijgbaar, zodat u verzekerd bent dat u duurzaam geproduceerd hout gebruikt. Overigens is er voor tropische houtsoorten niet een zelfde lijstje; alleen tropische houtsoorten met een FSC-keurmerk geven garanties dat het hout uit goed beheerde bossen komt. Tabel 1: houtsoorten uit gematigde streken met mogelijke herkomst uit oerbos Elzen Russisch Elzen komt vaak uit primair bos 1. Tegen andere Elzen is geen bezwaar. Lariks Jarrah Karri Tasmaans eiken Oregon Pine Hemlock Redwood Sitka Spar Western Red Cedar White Pine Pitch Pine Russisch of Siberisch Lariks komt vaak uit primaire bossen, overig lariks geen bezwaar. Eucalyptus Marginata; komt uit primair bos in Australië. E. diversicolor; komt uit primair bos in Australië, er is echter FSC gecertificeerd Karri op de markt van plantage uit Zuid Afrika. Verschillende Eucalyptus soorten (E. Regnans, E. Obligua, E. Delegatensis), komt vaak uit primaire bossen in Tasmanië. (ook wel Douglas Fir genoemd) wordt in het westen van de VS en in Canada, op grote schaal uit gematigde regenbossen gekapt. Tegen het gebruik van Europees Oregon Pine bestaat geen bezwaar. (Western) Hemlock uit het westen van de Verenigde Staten en Canada wordt uit gematigde regenbossen gekapt. Hout van de sequoia, uit primair bos in de VS. Probeer Sitka Spruce uit Noordwest Amerika en Canada te vermijden, komt uit gematigde oerbossen. In Europa is Sitka spar op grote schaal aangeplant. Afkomstig uit Canadese gematigde oerbossen o.a. British Columbia. Zowel uit primaire bossen als uit secundaire bossen en plantages over de gehele VS maar voornamelijk westkust. Zowel uit oerbossen (Honduras) als uit plantages. 1 Primair bos: bos dat niet beïnvloed is door menselijk handelen waardoor het zich heeft kunnen ontwikkelen tot een (complex) ecosysteem, waar veel planten en dieren voor hun voortbestaan afhankelijk van zijn

7 1.2 De particuliere sector burgers zijn niet gevoelig voor financiële prikkels Subsidies Een aantal gemeenten geven aan dat het aanbieden van een Subsidiepakket duurzaam bouwen aan particuliere bouwers geen effectief instrument is, omdat deze groep niet gevoelig is voor financiële prikkels. Gemeenten mogen particuliere bouwers niet dwingen FSC gecertificeerd hout te gebruiken. Wanneer een gemeente de wens uitspreekt binnen haar grenzen geen tropisch hout meer te willen gebruiken tenzij uit duurzaam beheerde bossen, en aspirant bouwers geven hieraan geen gehoor, dan heeft de gemeente geen mogelijkheden deze wens wettelijk af te dwingen. Particulieren weinig kennis Uit de enquêtes kwam naar voren dat in de particuliere sector te weinig kennis is over duurzaam geproduceerd hout om daarin een bewuste keuze te maken. Wanneer het belang van duurzaam bouwen in het algemeen en het gebruik van duurzaam geproduceerd hout in het bijzonder niet bekend is, zal een subsidiepakket alleen niet voldoende zijn om deze groep te overtuigen. Veel valt of staat met een goede voorlichting vanuit de gemeente. Belangrijk daarbij is ook dat niet alleen op het moment van aankoop van bouwgrond en tijdens de bouw wordt voorgelicht maar eigenlijk al daarvoor. Voor informatie over duurzaam geproduceerd hout en het FSC- keurmerk kunt u contact opnemen met Milieudefensie, Hilde Stroot, medewerker Bossen: tel Particuliere sector moeilijk te bewegen In het algemeen blijkt het moeilijk te zijn om in de vrije sector duurzaam bouwen, waaronder het gebruik van duurzaam geproduceerd hout, van de grond te krijgen. Gemeenten mogen niets voorschrijven, daarnaast is er (vrijwel) niets vastgelegd in het bouwbesluit. Er zijn echter een aantal initiatieven ontwikkeld om duurzaam bouwen op vrije kavels te bevorderen. In de Provincie Overijssel en Gelderland bijvoorbeeld wordt door een aantal partijen, waaronder een aantal gemeenten, samengewerkt in een netwerkproject duurzaam bouwen op vrije kavels. Voor het opstarten van een eigen netwerkproject of voor meer informatie over dit project kan contact opgenomen worden met Novem, Ingeborg Absil, tel De checklisten Duurzaam Bouwen die worden ingezet bij de bouwaanvraag zijn moeilijk controleerbaar Actieve rol gemeenten Veel gemeenten maken gebruik van een checklist Duurzaam Bouwen. Deze checklist wordt ingezet tijdens de bouwaanvraag van particuliere bouwers. Een aantal gemeenten gaf echter aan dat de controleerbaarheid van de checklist moeilijk is. De bestekken bijvoorbeeld waar een aantal punten op te controleren zijn, zijn geen verplicht onderdeel van de bouwaanvraag, waardoor er niet gecontroleerd kan worden. Dit betekent dat gemeenten zelf actief moeten controleren. In het bijzonder in de kleinere gemeenten is daar vaak de capaciteit niet voor. Voor de checklisten geldt ook dat ze vrijblijvend zijn, gemeenten hebben geen wettelijke mogelijkheden om maatregelen af te dwingen. Het is dus zaak aspirant bouwers te overtuigen van het belang van toepassen van duurzaam geproduceerd hout. Voorlichting is daarom een belangrijk instrument binnen de particuliere sector. Kavel voor kavel De publicatie Kavel voor Kavel (de Jongh, 1999) werd in het verleden uitgegeven door projectbureau Dubouw. Het boekje bevat informatie over verschillende financiële en communicatieve instrumenten die gemeenten kunnen inzetten om duurzaam bouwen op vrije kavels te stimuleren. De in totaal 15 instrumenten zijn in verschillende gemeenten getoetst en per instrument is bij de desbetreffende gemeente meer informatie opvraagbaar. Kopieën van dit boekje zijn tegenwoordig aan te vragen bij het DuBo centrum:

8 2 Uitvoering 2.1 Wat is duurzaam geproduceerd hout en wat is FSC Wat is gecertificeerd hout en hoe weet ik dat ik het juiste certificaat heb? Valse claims Met name in het verleden is de Nederlandse markt overspoeld met verschillende certificaten die allen claimden garanties te bieden aan goed bosbeheer. De waarde van deze certificaten was echter in veel gevallen niet te toetsen en dus nul. Ook tegenwoordig zijn er nog verschillende keurmerken. In het nationaal pakket Duurzaam Bouwen, wordt het aantal keurmerken dat door de Nederlandse overheid wordt geaccepteerd gereduceerd tot twee, het FSC-keurmerk en het keurmerk van de Stichting Keurhout. FSC-keurmerk FSC staat voor Forest Stewardship Council vrij vertaald raad voor (goed) bosbeheer, een onafhankelijke organisatie opgericht in Deze raad heeft algemene wereldwijd bruikbare richtlijnen voor certificeerders opgesteld waar goed bosbeheer aan moet voldoen. Het keurmerk van het Forest Stewardship Council geeft aan dat hout afkomstig is uit een bos dat onafhankelijk is beoordeeld als een goed beheerd bos, volgens strikte normen voor milieu, sociale omstandigheden en economie. Het FSC- keurmerk heeft sinds haar oprichting grote voortgang gemaakt, niet alleen in Nederland maar ook internationaal. (Wakker, 1997) De meeste milieu en ontwikkelingsorganisaties ondersteunen het FSC omdat het een pakket aan aspecten heeft dat verder voert dan de meeste andere keurmerken: Scherpe criteria: het Forest Stewardship Council heeft 10 principes en criteria opgesteld waar goed bosbeheer aan moet voldoen. Deze criteria geven richtlijnen voor milieuverantwoord bosbeheer op basis van ecologische principes maar daar- FSC trademark 1996 Forest Stewardship Council A.C. FSC ID naast ook richtlijnen voor sociale aspecten zoals rechten van bosarbeiders en inheemse bevolking. De 10 principes en criteria van het FSC zijn in bijlage 2 opgenomen. Onafhankelijk: de organisatie is opgebouwd uit drie verschillende kamers, die elk hun belangen vertegenwoordigen; een sociale kamer, een milieukamer en een economische kamer. Deze kamers vertegenwoordigen elk 33 % van de stemmen waardoor besluitvorming op een transparante en objectieve manier plaatsvindt. De kans op belangenverstrengeling wordt door deze opbouw zo goed als uitgesloten. Internationaal: De organisatie werkt internationaal, de richtlijnen die zijn opgesteld zijn internationaal toepasbaar. Dit betekent dat we niet met een keur aan verschillende certificaten te maken hebben die elk voor zich garanties claimen, maar met één herkenbaar keurmerk waar iedereen mee kan werken. Transparant: Naast certificaten voor goed bosbeheer geeft het Forest Stewardship Council ook certificaten uit voor een transparante handelsketen. Dit houdt in dat bedrijven FSC gecertificeerd hout gescheiden moet houden van ongecertificeerde stromen. Het hout wat daadwerkelijk met een logo op de markt komt is daardoor gegarandeerd uit FSC gecertificeerde bossen. Via een systeem van bij het certificaat behorende nummering is de gehele keten van product tot bosperceel terug te leiden. Keurhout Sinds april 1996 werkt Stichting Keurhout aan de introductie van een Nederlands keurmerk voor hout, gebaseerd op minimumeisen die door de overheid zijn geformuleerd. Deelnemers zijn de Nederlandse houthandel en vakbeweging, de overheid speelt een waarnemersrol. De Nederlandse milieubeweging heeft, gesteund door een deel van het bedrijfsleven, vanaf het begin kritisch (maar niet afwijzend) tegenover Keurhout gestaan. Niet alleen is het systeem dat keurhout hanteert veel minder transparant, er is slechts beperkt controle in het veld. Daarnaast geldt het keurmerk van Keurhout alleen voor Nederland. Voor internationaal opererende bedrijven is een nationaal keurmerk onbruikbaar, omdat dat het schuiven met voorraden bemoeilijkt. Bovendien heeft Keurhout het zogeheten Verklaringenhout toegelaten tot de Nederlandse markt, hout waarvan het duurzaamheidsniveau op z n vriendelijkst gezegd onduidelijk is, (Wiel, 1998)

9 Verklaringen hout van Stichting Keurhout Het Verklaringenhout van Keurhout is afkomstig van een proefproject in drie Maleisische deelstaten. Met dit project wil de Maleisische overheid vaststellen hoe het is gesteld met het bosbeheer in de drie deelstaten, inzicht krijgen in de stappen die gezet moeten worden om tot duurzaam bosbeheer te komen in 2000 en uitproberen of de Nederlandse consument het hout uit deze deelstaten accepteert. Omdat het bos-beheer in de drie deelstaten (nog) niet duurzaam is, krijgt het hout geen keurmerk maar een zogeheten Verklaring. Daarin staat dat de bosbeheerder zich verplicht tot het uitvoeren van de noodzakelijk geachte verbeteringen volgens een overeengekomen tijdschema. Hoewel Keurhout daartoe gedwongen erkent dat het hout uit de drie betrokken deelstaten niet afkomstig is uit duurzaam beheerd bos, beweert de Stichting publiekelijk het tegenovergestelde. Keurhout is daarvoor door de certificerende instantie op de vingers getikt. Door dit slordig omspringen met de feiten lijkt het erop dat het Keurhout niet te doen is om verantwoord bosbeheer maar om het bij voorbaat veiligstellen van een gegarandeerde en grote stroom tropisch hout naar Nederland. Na een tweede controle van het proefproject, concludeert een Maleisische certificeerder in de Malaysian Star dat er nauwelijks vooruitgang is geboekt in het bosbeheer in de drie deelstaten. Toch blijft Keurhout het hout als verantwoord geproduceerd op de markt brengen, (Wiel, 1998). De term duurzaam geproduceerd hout is verward met verduurzaamd hout De term duurzaam De term duurzaam komt bij het bouwen met hout vaak voor in verschillende context. Om verwarring over deze terminologie te voorkomen worden hier de verschillende termen besproken. Duurzaam geproduceerd hout: geeft een oordeel over de wijze van bosbeheer en exploitatie. Het FSC geeft richtlijnen en controle over dit aspect van hout. Verduurzaamd hout: geeft weer dat hout is behandeld ofwel thermisch zoals via het PLATO proces, ofwel door wolmanzouten of creosoot- oliën om de duurzaamheid (wat betreft levensduur) te vergroten. Per 14 mei 2000 vindt er handhaving van het productieverbod van met koperverbindingen verduurzaamd hout voor los tuinhout plaats. Per 1 Januari 2001 vindt handhaving van het productieverbod voor alle toepassingen (niet thermisch!) in de tuin en doe-het-zelf sector plaats. Duurzaamheidsklassen geeft de levensduur van een houtsoort aan voor een bepaalde toepassing. Er wordt onderscheid gemaakt tussen hout in de waterbouw met een klasse indeling van I (zeer duurzaam) tot en met V (niet duurzaam) en hout voor geveltimmerwerk (kozijnen, deuren, gevelbekleding etc) met een klasse A: duurzaam voor de toepassing geveltimmerwerk en klasse B: duurzaam voor de toepassing geveltimmerwerk mits verduurzaamd. 2.2 Weerstand tegen FSC gecertificeerd hout Niet alle partijen stonden positief tegenover toepassen van FSC gecertificeerd hout, de weerstand was zo groot dat uiteindelijk een reguliere houtsoort is toegepast Weerstand bij marktpartijen In het algemeen blijkt dat gemeenten en architecten zeer bereid zijn om te werken met FSC gecertificeerd hout maar blijken veel aannemers door allerlei redenen minder bereidwillig. Helaas zijn er vele voorbeelden van projecten te noemen waar uiteindelijk, ondanks de beste bedoelingen van de opdrachtgever, toch weer ongecertificeerd tropisch hout is toegepast. Een voorbeeld hiervan deed zich voor in een grote gemeente in het midden van het land, waar werd beweerd dat het FSC-hout niet te verkrijgen was (na een aantal telefoontjes van de gemeente bleek het hout wel voorhanden). Daarnaast zijn er sterke staaltjes van vertragingspolitiek, of wordt maar een deel van het hout besteld. De weerstand van deze marktpartij tegen gebruik van FSC gecertificeerd hout lijkt groot te zijn en kan te maken hebben met (een combinatie van) onderstaande redenen: onbekendheid met het certificaat of de meerwaarde er niet van in zien FSC gecertificeerd hout is iets duurder dan regulier hout FSC gecertificeerd hout moet van een andere afnemer komen dan waar normaal mee wordt gewerkt in het verleden is tevergeefs gezocht naar FSC gecertificeerd hout; er 16 17

10 wordt vanuit gegaan dat het er nu ook niet zal zijn het hout is van een onbekende houtsoort en geeft geen kwaliteitsgaranties Vroegtijdig uw wensen kenbaar maken en in gesprek blijven Bovenstaande punten kunnen er toe bijdragen dat bij de uitvoering van een project problemen ontstaan. Het is belangrijk deze weerstand te onderkennen en hier rekening mee te houden. Dit betekent al in een heel vroeg stadium duidelijke afspraken maken met de betrokken partijen en de wensen ten aanzien van houtsoort en het keurmerk duidelijk kenbaar maken. Tussen het aangeven van de keuze voor materiaal en het daadwerkelijk bestellen van materiaal zit vaak een lange tijd. Het is daarom belangrijk ook in de loop van het project in gesprek te blijven. Een procedure ontwikkeling zoals de Gemeente Amersfoort heeft opgesteld, waarbij op verschillende momenten wordt getoetst kan daarbij een handig hulpmiddel zijn (zie paragraaf 1.1 Eigen Projecten). Een gemeente die veel ervaring en succes heeft in haar werkwijze is de gemeente Uithoorn. Sinds 1996 heeft de gemeente verschillende projecten met FSC gecertificeerd hout gerealiseerd. Het succes heeft te maken met de werkwijze het de uitvoerder juist zeer eenvoudig te maken. Voor tropisch hout geldt altijd het FSC-keurmerk, lukt dit niet dan is het enige alternatief een houtsoort uit gematigde streken. Dit staat opgenomen in het convenant. Omdat veel uitvoerders toch liever met tropische houtsoorten werken, wordt in de projecten telkens weer de juiste houtsoort met het juiste keurmerk tot uitvoer gebracht. Informatie is op te vragen bij gemeente Uithoorn, Jan Wester tel: Aanbod van FSC gecertificeerd hout FSC gecertificeerd hout was niet te vinden, was niet in de juiste afmetingen te vinden of er was niet voldoende hout voor het gehele project Aanbod neemt toe In 1996 kwam de eerste lading FSC gecertificeerd hout op de Nederlandse markt en werden de eerste bossen in Nederland FSC gecertificeerd. Sindsdien is het aanbod zeer sterk toegenomen. In augustus zijn de onderzoeksresultaten naar de beschikbaarheid van FSC gecertificeerd hout op de Nederlandse markt gepubliceerd in het rapport Goed Hout! In de Markt (Wakker, 2000). Uit dit onderzoek blijkt dat het aanbod van FSC gecertificeerd hout sinds 1998 is verdubbeld en dat deze trend zich voor 2000 en 2001 zal voortzetten. De markt van FSC gecertificeerd hout is dus absoluut groeiende, het argument van aannemers dat in het verleden al eens tevergeefs gezocht is naar FSC gecertificeerd hout is daarom geen sterk argument. Tabel 2: Aandeel FSC-hout in het totale timmerhoutverbruik van Nederland in m 3 2% m 3 4% m 3 (prognose) 6% m 3 (prognose) 8% (cijfers uitgedrukt in rondhoutequivalent rhe, papier niet meegerekend) Uit: Wakker, 2000 Daarnaast concludeert het rapport dat de doelstelling van Stichting Goed Hout! (25% FSC gecertificeerd hout beschikbaar in 2003 en 50% in 2006) haalbare kaart is, mits er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Eén van deze voorwaarden is dat gebruikers van FSC-hout hieraan voorkeur blijven geven en het product blijven toepassen (Wakker, 2000). Het is dus van groot belang dat gemeenten, als een belangrijke gebruikersgroep, blijven kiezen voor FSC gecertificeerd hout. Assortiment Naast een groter aanbod is er tevens een breder aanbod aan FSC producten waaronder meer dan 60 verschillende houtsoorten en verschillende plaatmaterialen zoals tropisch triplex, Oriented Strand Board (OSB) en Medium Fibre Board (MDF). In het onderzoeksrapport Goed Hout! in de Markt (Wakker, 2000) worden de volgende cijfers weergegeven. Tabel 3: Assortiment FSC-hout, bruto invoer 1999 Gezaagd naaldhout 70,4 % Gezaagd tropisch hout 26,9 % Gezaagd ander hout (eik, beuk en ander) 1,5 % Triplex en multiplexhout, fineer bekleed hout, gelaagd hout 0,9 % Schrijn- en timmerwerk voor bouwwerken 0,3 % Uit: Wakker, 2000 Afmetingen Wat betreft de waterbouw is inmiddels bekend dat vele producten met een FSC-keurmerk te verkrijgen zijn. In bijlage 4 wordt een lijst gepresenteerd van houtsoorten en toepassings mogelijkheden. Het ontbrekende product op dit moment is hout van grote lengte bijvoorbeeld paalhout langer dan 10 meter

11 Vraag en aanbod sluiten niet op elkaar aan Daarnaast blijkt uit gesprekken met betrokkenen dat vraag en aanbod elkaar maar moeilijk vinden. Op een aantal werven van houthandelaren liggen grote partijen FSC gecertificeerd tropisch hout op voorraad. Om dit probleem te ondervangen is op de internetpagina van Stichting Goed Hout! vanaf eind dit jaar informatie te vinden over producten en leveranciers. Het adres van deze internetpagina: Ook wordt aangeraden om als opdrachtgever zelf contact op te nemen met de aanbieders van FSC gecertificeerd hout. Zij kunnen u voorzien van gerichte informatie over verkrijgbaarheid, levertijden, toepassingsmogelijkheden etc. De adressen zijn te vinden in de Leveranciersgids die op dezelfde website van Stichting Goed Hout! staat. De FSC Producten databank van Goed Hout! op: Eind dit jaar wordt de FSC Producten Databank van Stichting Goed Hout! gelanceerd op de website In deze Producten Databank vind de houtgebruiker een zeer actueel overzicht van het aanbod van producten met het FSC-keurmerk en welke leveranciers deze producten leveren. De website wordt regelmatig geactualiseerd. De databank gaat uit van óf het product wat u zoekt, óf de houtsoort. Van daaruit kunt u doorklikken naar alle mogelijke informatie over het product of de houtsoort. Tot die tijd kunt u gebruik maken van de FSC leveranciersgids, tevens te vinden op de website van Goed Hout!. 2.4 Levertijden FSC gecertificeerd hout was niet op tijd leverbaar Op tijd bestellen Omdat gecertificeerd hout nog niet in grote hoeveelheid in de handel is, is er vaak (voor bepaalde toepassingen) een langere levertijd dan voor reguliere houtsoorten. Wanneer dit niet van tevoren bij alle partijen bekend is kan het voorkomen dat hout te laat besteld wordt en er op het laatste moment toch besloten wordt om een snel leverbare reguliere houtsoort te gebruiken. Het is daarom belangrijk alle partijen in het project van tevoren op de hoogte te stellen van deze lange levertijden zodat op tijd besteld kan worden. Directielevering Vaak is het in een project door allerlei redenen niet mogelijk om het hout al op tijd te bestellen. De aanbesteding gebeurt pas in de laatste fase, er lopen nog onteigeningsprocedures waar de aannemer op wacht alvorens te bestellen, de exacte hoeveelheden hout zijn pas in een later stadium bekend etc. Een aantal gemeenten, zoals de gemeente Rotterdam en de gemeente Uithoorn, hebben dit probleem ondervangen door al in de voorbereidingsfase, dus voor de daadwerkelijke aanbesteding, een directielevering te plaatsen. Dit betekent dat het hout op tijd wordt ingekocht en ook de juiste houtsoort met het FSC-keurmerk wordt ingekocht. Dit vraagt wel de nodige deskundigheid over houtsoorten en toepassingen van de inkoper. Een optie is ook het hout te reserveren en niet al in te kopen. Het is goed mogelijk met leveranciers een waterdicht optiecontract te maken. 2.5 Besteksomschrijving In het bestek stond FSC-meranti en dat is er nog niet Een juiste besteksomschrijving Een veel voorkomend misser heeft betrekking op de besteksbeschrijving. In het bestek wordt een bepaalde houtsoort (zoals bv. Meranti) voorgeschreven en wordt tevens het FSCkeurmerk voorgeschreven. Wanneer de aannemer met deze voorschriften op zoek gaat, loopt hij tegen het probleem op dat er wel meranti verkrijgbaar is, én wel FSC gecertificeerd hout maar niet de combinatie FSC gecertificeerd meranti. Niet alle houtsoorten zijn al verkrijgbaar met het FSC-keur- Voor damwandplanken geldt, FSC-keurmerk tropisch hardhout, houtsoort Angelim Vermelho of gelijkwaardig. De damwandplanken moeten voldoen aan: NEN 6760 TGB 1999: hout- constructies: basiseisen, eisen en bepalingsmethoden; NPR 5493: Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in waterbouwkundige werken 1 e druk, februari 1999, tabel 1: Kwaliteitseisen voor Azobe en Bilinga naar toepassingscategorie III; De brochure houten damwanden zoals uitgegeven door het Centrum Hout te Almere; Waarbij de bepalingen in de eerste genoemde normen gaan boven die in de daarna genoemde normen. Het vochtigheidspercentage van het hout is 30%. Voorbeeld bestekomschrijving 20 21

12 merk en daarom is het beter in het bestek de duurzaamheidsklasse van een houtsoort te omschrijven dan de specifieke houtsoort. De Gemeente Rotterdam lost het op door een houtsoort of gelijkwaardig te noemen, zie het tekstkader. Standaard besteksbepalingen van CROW en STABU Ten aanzien van het probleem van een verkeerde besteksomschrijving heeft Milieudefensie kontact opgenomen met de Stichting CROW en Stichting STABU. Het CROW schrijft standaard besteksbepalingen voor (o.a.) de wegen waterbouw, het STABU schrijft deze besteksbepalingen voor de woning- en utiliteitsbouw. Deze besteksbepalingen worden door veel gemeenten gebruikt. Bij beide organisaties is het probleem aangekaart en gevraagd om ten aanzien van FSC gecertificeerde houtsoorten een standaard besteksbepaling op te stellen. 2.6 de prijs van FSC gecertificeerd hout FSC gecertificeerd hout is duurder dan regulier hout Prijs van FSC gecertificeerd hout Doordat goed bosbeheer kosten met zich meebrengt is FSC gecertificeerd hout in de regel iets duurder dan regulier hout. Bouwers zijn gevoelig voor de prijs en zijn vaak geneigd te kiezen voor de goedkoopste optie. Vaak wordt dit prijs-argument aangevoert tijdens de onderhandelingen. Wanneer deze post echter wordt afgewogen op het gehele duurzaam bouwen project is deze meerprijs weinig relevant. De meerprijs van FSC gecertificeerd hout ligt tussen de 0 en maximaal 30%, afhankelijk van houtsoort, herkomst en tussenhandel. Vele houtsoorten, waaronder de houtsoorten uit gematigde streken, maar ook een aantal tropische houtsoorten, zijn niet of nauwelijks duurder. Een groter aanbod aan FSC gecertificeerd hout zal daarnaast een gunstige invloed hebben op de prijs. Gezien de prognoses van het aanbod van FSC gecertificeerd hout in de komende jaren, mag dus verwacht worden dat de prijs zal dalen. Draagvlak voor duurzaam bosbeheer Gemeenten zouden de meerprijs voor FSC gecertificeerd hout ook moeten durven aangeven. Gecertificeerd hout is duurder dan regulier hout, omdat goed bosbeheer nu eenmaal kosten met zich meebrengt. Een gemeente moet daarvoor durven te gaan staan, waardoor draagvlak wordt gecreëerd voor het principe dat voor kwaliteit (in dit geval goed bosbeheer) best iets meer betaald mag worden. Prijs / kwaliteit verhouding Daarnaast is het van belang de prijs /kwaliteit verhouding te bekijken en niet zozeer de prijs van het hout ten opzichte van de reguliere houtsoort. In een aantal gevallen is de FSC gecertificeerde houtsoort die wordt aangeboden als vervanger van de reguliere (niet FSC gecertificeerde) houtsoort van een hogere duurzaamheidsklasse en om die reden duurder. Het is daarom beter de prijs /kwaliteit verhouding als maatstaaf te nemen in plaats van het vergelijken van houtsoorten uit verschillende duurzaamheidsklassen. 2.7 onbekende houtsoorten en kwaliteitsgaranties de meeste FSC gecertificeerd tropische houtsoorten zijn onbekende houtsoorten waarvan de kwaliteiten en toepassingsmogelijkheden nog niet bekend zijn Onbekende houtsoorten Het FSC certificaat geeft garanties dat het hout uit goed beheerde bossen komt wat voldoet aan een aantal bosbeheerprincipes. Dit betekent dat niet alleen de commerciële soorten worden geoogst, maar dat wordt uitgegaan van wat het bos te bieden heeft op basis van ecologische principes. Hierdoor verschijnen er onbekende houtsoorten op de markt waarvan de kwaliteit en de verschillende toepassingsmogelijkheden (nog) niet bekend zijn. Toch zijn veel van deze onbekende houtsoorten in de loop der jaren getest op verschillende eigenschappen en zijn van de meeste soorten de toepassingsmogelijkheden steeds beter bekend. In de tabel in bijlage 3 vindt u voor de woningbouw onbekende FSC gecertificeerde houtsoorten en de toepassingen. In bijlage 4 en 5 vindt u tabellen voor houtsoorten, toepassingen en duurzaamheidsklassen in de waterbouw

13 FSC gecertificeerde houtsoorten hebben nog geen KOMO keur Kwaliteitseisen in de woningbouw De meeste reguliere houtsoorten zijn door de jaren heen uitgebreid getest en voldoen daardoor aan bepaalde kwaliteitsgarantie die zijn opgesteld in de beoordelingsrichtlijnen (BRL) door Stichting Keuringsbureau Hout (SKH). Voldoet een houtsoort aan deze beoordelingsrichtlijn dan wordt het product voorzien van een KOMOcertificaat waarmee 10 jaar garantie op het product kan worden geboden. Alhoewel opdrachtgevers en aannemers vrij zijn in hun keuze van houtsoorten werken de meesten graag met dit KOMO-keur. Dure Keuringen Voor het verkrijgen van een KOMOcertificaat moeten houtsoorten vrij uitgebreid getest worden. Een keuring loopt al gauw op tot ƒ ,-. De meeste onbekende houtsoorten zijn nog niet onderworpen aan deze dure KOMO keuring. Bij een KOMO keuring wordt een houtsoort op de volgende eigenschappen: Mechanische en fysische eigenschappen Duurzaamheid m.b.t. microorganismen Esthetische eigenschappen Bewerkingseigenschappen Van vele onbekende houtsoorten zijn deze eigenschappen door de houthandel zelf al uitgebreid getest. Het is dus mogelijk onbekende houtsoorten te vergelijken met houtsoorten die al wel een KOMO garantie hebben. Daarnaast zijn een klein aantal onbekende houtsoorten reeds getest en kunnen verkregen worden met een KOMO-certificaat. Vraag ernaar bij de leverancier. Alternatieve KOMO keuring Binnen de Stichting Goed Hout! worden momenteel de mogelijkheden onderzocht voor een alternatieve manier van KOMO keuring die het hout sneller op kwaliteit kan beoordelen. Dit zou een stap voorwaarts betekenen voor onbekende maar kwalitatief goede houtsoorten die nu minder worden toegepast. Voor waterbouwkundige toepassingen zijn er geen goede houtsoorten met FSC certificaat aanwezig FSC gecertificeerde houtsoorten voor de waterbouw Dat er geen FSC gecertificeerde houtsoorten geschikt zijn voor de waterbouw is een fabeltje. Juist dit marktsegment is goed ontwikkeld. Een aantal houthandelaren heeft FSC gecertificeerd hout geschikt voor waterbouwkundige toe- passing zelfs op voorraad liggen. In bijlage 4 wordt een overzicht gegeven van houtsoorten en toepassingsmogelijkheden binnen de waterbouw. Kwaliteitseisen in de grond-, weg- en waterbouw Voor waterbouw gelden hoge kwaliteitseisen. De gemeente Rotterdam heeft in de loop der jaren een groot aantal onbekende houtsoorten getoetst op verschillende toepassingen. De tabel in bijlage 5 is hiervan het resultaat. Voor het gebruik van onbekende houtsoorten voor waterbouwkundige toepassing kan deze tabel geraadpleegd worden. De tabel is een momentopname van de gegevens die nu bekend zijn over onbekende houtsoorten. Binnen de stichting Goed Hout! wordt momenteel gewerkt aan een aanvulling van deze lijst. Daarom is het raadzaam ook de website van deze stichting te raadplegen:

14 Index Literatuurlijst Aanbod FSC gecertificeerd hout 18 Adressen van FSC leveranciers 20 Afmetingen 19 Assortiment FSC producten 19 Besteksomschrijving 21 Principe en Criteria van FSC 32 Prijs van FSC gecertificeerd hout 22 Prijs/kwaliteit verhouding 23 Redwood 11 Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud 5 Bakels, A., Drevijn, D., Dubo-convenanten in ontwikkeling, Een handleiding voor en informatie uit de praktijk, Nationaal DuBo-Centrum, Utrecht, 1998 Tweede kamer der Staten Generaal, Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud vergaderjaar , , nrs. 2-3 Den Haag 1991 Checklist Duurzaam Bouwen 13 Convenanten 7 Directielevering 20 Duurzaam bouwen op vrije kavel 12 Duurzaam geproduceerd hout 14 Duurzaamheidsklassen 16 Elzen 11 Forest Stewardship Council (FSC) 14 FSC-keurmerk 14 FSC Producten databank 20 Gematigde houtsoorten 10 Hemlock 11 Intentieverklaring Hart voor Hout 5 Jarrah 11 Karri 11 Kavel voor kavel 13 Keurhout 15 KOMO keur 24 Kwaliteitsgaranties 24 Sitka Spar/Sitka Spruce 11 Stichting GoudHout! 8, 20, 25 Subsidies duurzaam bouwen 12 Toepassingsmogelijkheden van onbekende houtsoorten 23, 34, 35, 36 Valse claims 14 Verduurzaamd hout 16 Verklaringenhout keurhout 16 Voorbeeldprojecten 27 Waterbouw 24 Waterbouw (toepassingsmogelijkheden van FSC houtsoorten in) 24, 35, 36 Western Red Cedar 11 White Pine 11 Woning- en Utiliteitsbouw 23 Woning- en Utiliteitsbouw (toepassingsmogeljkheden van FSC houtsoorten in) 23, 34 Fraanje, dr. Ing. P.J., Duurzame alternatieven voor gevelbekleding van Western Red Cedar, TNO bouw, centrum voor houttechnologie, Rijswijk, 2000 Haas, Ir., F, de, Tummers, Ir. L., Duurzaam materiaalgebruik, wat leren de voorbeeldprojecten ons?, W/E Adviseurs duurzaam bouwen, Gouda, 2000 Jongh, J. de, Thijssen, I., Duurzaam bouwen, kavel voor kavel, Ervaringen in Gelderland en Overijssel, SME MilieuAdviseurs, Utrecht, 1999 Wakker, E., Handboek Certificering Hout en Papier, Milieudefensie Amsterdam, januari 1997 Wakker, E., Kriesch, M., Dorp, M. van, Goed Hout! In de Markt, De Beschikbaarheid van FSC gecertificeerd Hout op de Nederlandse Markt, Amsterdam, augustus 2000 Wiel, H. van de, de kwestie keurhout, Hoe fout hout als verantwoord geproduceerd wordt verkocht, Milieudefensie, Amsterdam, oktober 1998 Lariks 11 Levertijden 20 Onbekende houtsoorten 23 Oregon Pine / Douglas Fir 11 Overzicht van gematigde houtsoorten 11 Particuliere sector 12 Jutte, J.H.B., Nationaal pakket Woningbouw - Nieuwbouw, Stichting Bouwresearch, Rotterdam, 1999 Pitch Pine

15 Bijlagen Bijlage 1: Voorbeeldprojecten: bouwen met FSC gecertificeerd hout Referentielijst FSC hout houthandel REEF Voor informatie bel: Stan Stevens: Project / werk Plaats Houtsoort Toepassing Madenstein Wijk Madenstein, Den Karri damwand, gording Haag IJsselstein IJsselstein Karri damwand, gording N22 ( nabij Schiphol) Terrein Hoofddorp, Gemeente Haarlemmermeer Karri palen, GVC-delen Nieuwegein Parkhout, Nieuwegein Karri damwand, gording M.J. Oomen Langeweg, Oud- Beijerland Karri Milieuschotten Diversen Gemeente Rotterdam Karri palen Groot / Schagen Karakietlaan, Sliedrecht Karri palen, schotten Leidse Rijn De Wetering-noord, Leidse Rijn Karri damwand, gording, schotten en palen N22 zuid IJweg 1363, bij Hoofddorp Gemeente Haarlemmermeer Karri schotten, palen en damwand 28 29

16 Referentielijst Houthandel Hoogendoorn Voor informatie bel: John Hoogendoorn: Plaats Groenservice Zuid Holland Midden Delftland Gemeente Amersfoort Gemeente Geldermalsen Gemeente Monster Gemeente Den Haag Groenservice Zuid Holland Gemeente Zoetermeer Gemeente Nieuwegein Gemeente Nootdorp Gemeente Rotterdam Gemeente Monster Groenservice Zuid Holland Gemeente Utrecht Hoogheemraadschap Krimpenerwaard Gemeente Reeuwijk Gemeente Rotterdam Gemeente Den Haag Gemeente Zaandam Gemeente Leidschendam Waterschap Wilck/Wlericke Gemeente Rotterdam Gemeente Leidschendam Gemeente Den Haag Project Project Foppenplas Speelplaats Steiger Project Polanen Onbekend Steigers Steiger Brugdekken Schot beschoeiing Jasonpark Project Poeldijk Steiger Elfhoeven en brug t Weegje Project Vondelpark Project Benedenberg Bergambacht Palen/schoeiingsschotten werk Waarder Damwand Alexanderpolder Mauritskade Den Haag 2 steigers schoeiingsschotten Zuidoever Machinetocht Boskoop/Waddinxveen Damwand Brugleuning Leidschenhage Bruggen Referentielijst Gemeente Uithoorn Voor meer informatie bel: Jan Wester: project toepassing Houtsoort Woningbouwproject: tiental Kozijnen en ramen Kwilia (merbau) vrije sector woningen Appartementengebouw Kozijnen en ramen Bintangor (Calophillum inophyllum) Brandweerkazerne Kozijnen en ramen Bintangor (Calophyllum inophyllum) Scholencomplex Meerwijk Kozijnen en ramen Bintangor (Calophyllum Oost inophyllum) De Legmeer: 242 woningen Puien deels Bintangor (Calophyllum inophyllum) Rabobank, momenteel in uitvoering Referentielijst FSC hout A. van den Berg Voor informatie bel A. van den Berg, Paul Boot: Weg- en Waterbouw Plaats/instelling Project Toepassing Houtsoort Gemeente Gouda Achterwillens Schoeiingpalen en Angelim Vermelho Masschoeiingschotten saranduba en Sucupira Vermelho Gemeente Rotterdam Tiendstraat Damwand Angelim Vermelho Gemeente Leidschen- Leidscheveen Damwand Sapupira, Angelim Ver- Dam melho en Massaranduba Gemeente Vlissingen Steiger Dekdeel Cumaru Gemeente Schagen Brug Brugdek Uchi Torrado Gemeente Leidschen- Winkelcentrum Leid- Loopsteiger Cumaru en Massarandu- Dam schenhage ba Steenblokschool Veen- Afscheiding en grondke- Damwand Massaranduba Endaal ring Gemeente Weert Vervanging beschoeiing Schoeiing Angelim Vermelho Gemeente Rotterdam - Damwand en beschoeiing Sucupira Vermelho en Piquia Gemeente Uithoorn Damwand Waterkering Angelim Vermelho, Sapupira en Sucupira Vermelho Gemeente Alkmaar Van de Veldelaan Schoeiingpalen Angelim Vermelho Gemeente Woerden Wijk Snel en Polanen Bruggen Sucupira Vermelho, Sucupira Amarelo, Guariuba, Piqiua en Sapupira Gemeente Wijk bij - Schoeiing Angelim Vermelho Duurstede palen en plank Rijkswaterstaat Dienstkring Nieuwe Wa- Zeewering Acariquara stammen terweg Gemeente Ommen Alteveer Geluidswal Cumaru Gemeente Rotterdam Pieter Postlaan Damwand Angelim Vermelho damwand Sapupira en Sucupira Vermelho gordingen Gemeente Delfgauw - Damwand Angelim Vermelho Gemeente Rotterdam Oostvliet Schoeiing palen en schot- Angelim Vermelho ten en deklijst Gemeente Leiden - Brug Angelim Vermelho en Sapupira Gemeente Moordrecht - Brug Angelim Vermelho Leeds (GB) New Five Storey Office Vlonders Massaranduba Block York City Councel (GB) Millennium Brug en wan- Vuilnisbakken, bolders, Cumaru delsteiger brugdekken en banken Gemeente Uithoorn - Brug Angelim Vermelho en Sapupira Gemeente Leiderdorp - Brug Piquia Marfim Gemeente Vlaardingen - Brug - Gemeente Barendrecht 104 woningen stadrecht- Vlonders bij woningen Cumaru en Massaranduhoek ba Gemeente Arnhem Park Sonsbeek Bruggen Cumaru, Sucupira Vermelho en Piquia Gemeente Arnhem Park Sonsbeek Banken Cumaru Gemeente Arnhem Park Sonsbeek Weidepalen en hekwer- Angelim Vermelho ken Gemeente Leiden Bij museum Naturalis Brug Sapupira en Angelim Vermelho Gemeente Leidschen- - Damwanden Angelim Vermelho, Sucudam pira Vermelho en Cumara Coventry (GB) Phenix Initiative Brugdek, banken en leu- Cumaru ning 30 31

17 Gemeente Sliedrecht - Damwand Massaranduba, Angelim Vermelho, Laura Gamela en Sucupira Vermelho Defensie Vliegkamp Valkenburg Schoeiingpalen Massaranduba en Ang- (Z-H) elim Vermelho Gemeente Rotterdam Vervanging schoeiing Schoeiingpalen Angelim vermelho Westersingel Bristol (GB) City Councel Vlonders en banken Cumaru en Sucupira Amarela Gemeente Rotterdam Marthalaan Hoogvliet Schoeiingpalen Angelim vermelho Gemeente Amersfoort Straatmeubilair Bankplanken Cumaru Leiden Hortus Botanicus banken Sapupira Rotterdam - Hoogvliet 11 bruggen in Ruigeplaat- brugdekken Sucupira Vermelho en bos Sucupira Amarela met doorzichtige antislipcoating Amersfoort straatbanken bankplanken Cumaru Rotterdam straatbanken latten Louro Amarelo Woning en Utiliteitsbouw Plaats/instelling Project Toepassing Houtsoort Amersfoort 25 woningen wijk Terrassen en Massaranduba Nieuwland hekwerk Basisschool Renovatie Kozijnen Sapupira Nieuwerbrug Utrecht 46 woningen burgemees- Dekdeel en balken ten Angelim Vermelha en Suter Narbruislaan behoeve van galerijen Cupira Amarela balken en Massaranduba dekdeel Veekasteel - Tilburg Kantoor van Steelstuf en Kozijnen Sapupira Vekemans Woonhuis Woonhuis Kozijnen Sapupira Woning in Bergschen- Balkon Dekdeel + balken Cumaru hoek Woonhuis Woonhuis Kozijnen Sapupira Kantoren Waterleiding- Nieuwbouw kantoren Kozijhen Sapupira bedrijf Midden Overijs- Zwolle, Hengelo en Raalsel te Darchester an Thames Bridge na. 73 Voetgangersbrug Massaranduba en Ang- (GB) elim vermelha Gemeente Gouda Achterwillens Kozijnen t.b.v. Sapupira woningen Leidschendam Kiosken bij winkelcentrum Gevelbekleding Cumaru en Leidschenhage Lauro Gamela Dordrecht 32 appartementen en 2 Kozijnen Sapupira Woningen Albert Cuyp- Singel Woonhuis fam. van der Plan het widdezand in Kozijnen en ramen Sapupira gevingerlast Veen Over-dinkel Maak Renovatie 61 woningen Ramen Sapupira Hilversum Hoofdkantoor Brugdek en vlonder Cumaru Nike Utrecht Bezoekerscentrum Leid- Terras Louro Amarela dekdeel sche Rijn en Angelim Vermelho b~lken Tiel 80 woningen de Pase- Kozijnen Sapupira 3/4 met waai FSC keurmerk, rest zonder keurmerk Bodegraven Kantoor DWA Buiten- en binnen kozij- Sapupira en Guariuba nen en ramen en deuren Bodegraven Kantoor DWA Vlonders en schoeing Cumaru, Sucupira Vermelho, Massaranduba en Angelim vermelho Plymouth (GB) Rooftop Restaurant Vlonders Massaranduba Deventer Woningen Kozijnen Sapupira Valkenburg ZH Project Veldzicht Vlonders en buitentrap- Louro Itauba en Cumaru pen vlonders, Massaranduba en Sapupira trappen en leuningen Reykjavik- IJsland The Blue Lagoon Gevelbekleding, kozijnen Jatoba vloeren en wandelsteiger Arnhem 128 woningen Kozijnen Sapupira Schiphol Kantoortuin Boeing ave- Plantenbakken, pergola's Louro Gamela, Sapupira nue de Rijk e.d. en Piquia Bladel Woningen van de stich- Kozijnen Sapupira ting schoon wonen Uithoorn 16 appartementen en Ra- Kozijnen en ramen Sapupira bobank Amsterdam Artis Bekleding gevel en deu- Guariuba ren Amsterdam Artis Kozijnen Sapupira Amsterdam Artis Brugdek Cumaru Cheltenham (Engeland) Luxe appartementen Cen- Gevelbekleding Louro Gamela tury court Voorburg 124 woningen Renostate Kozijnen en ramen Sapupira Dordrecht 50 dubo woningen Oude- Vlonders Massaranduba en Anglandsehoek elim vermelho balken en Cumaru dekdelen Dordrecht 50 dubo woningen Oude- Gevelbekleding Louro Preto landsehoek Reeuwijk Kantoor Aannemingsbe- Kozijnen en ramen Sapupira gevingerlast drijf Bolton (blank afgewerkt) Barendrecht Voorzieningencluster Car- Hellingbanen, trappen en Cumaru nisselanden vlonders Zoetermeer 162 woningen plan Oos- Kozijnen Gevingerlast Sapupira terheem Amsterdam Artis, tropsiche kas betimmering en trap Guariuba Sapupira Woerden verzorgingstehuis de balkonleuningen Guariuba Vosseschans Betford (Engeland) Pollhill Campus Montfort zonwering met verticale Sapupira university lamellen aan de buitenzijde van de gevel Leusden hoofdkantoor Intergamma gevelbekleding en vlon- Louro Gamela en Cumaru ders Interieur en Meubels Plaats/instelling Project Toepassing Houtsoort Gamma Bouwmarkten - Lijstwerk Louro Gamela en Breu Vermelho Tuincentra en bouw- - Tuinmeubelen Louro Gamela, Sucupira markten Vermelho en Guariuba Woningen Planken vloer Planken Muiracatiara en Sucupira Vermelho Steunen voor hangmat- - Steunen Muiracatiara en Massaten randuba Luxe woonhuis Zwitserland Parket, trappen en tafels Piquia Marfim, Massaranduba, Purperhart Karwei winkels in Leus- Vloer van de parketstraat Looppad Cumaru den, Schagen, Gouda en Mijdrecht Londen City Market Restaurant Parket Jatoba Balleymena, Noord ler- Ecos Millenium Centre Parket Cumaru en Louro Amareland 10 Timmerwerkplaats - Tafels Arura Vermelho en de Timmerij in Rotter- Muiracatiara en Jatoba dam Graf parket Zwitserland - Parket Purperhart en Jatoba Art of Living diverse woonwinkels Tafels Jatoba, Purperhart en Amarela Pau amarela 32 33

18 Diversen Plaats/instelling Project Toepassing Houtsoort Efteling Kaatsheuvel Canibaal Palen Angelim Vermelho Van Bruchem deuren Diversen Deuren Sapupira, Guariuba en. Purperhart Karwei winkels Tuinhout Palen en dekdeel Louro Gamela en Piquia Gemeente Rotterdam Eva Cohen Hartogkade Banken Sucupira Vermelho kop van zuid Gemeente Rotterdam Grote kerkplein Banken Cumaru Gemeente Houten - Speeltoestellen Cumaru en Angelim Vermelho Kinderboerderij en Vaesrade-Nuth Terras Cumaru dekdeel en speeltuin Vaesrade Sucupira Vermelho balken Gamma Bouwmarkten - Tuinhout Louro dekdeelplanken, in Belgie en Nederland Cardeiro schuttingplanken en Massaranduba palen Sainsburry Homebase Winkels Lijstwerk Louro Gamela Duitsland - Banken Sucupira Vermelho en Sucupira Amarela Engeland Bouwmarkten van B & Q Lijstwerk Louro Gamela Intratuin tuincentra - Tuinpalen, schutting- Uchi Torrado, Cardeiro en planken en vlonderplank- Louro en Luiken voor ramen diverse luiken Guariuba Scheepswerf Ventis restauratie Tjalk Vervanging scheepsroer Sucupira Amarela Bijlage 2: Principes en Criteria van het Forest Stewardship Council 1. Bosbeheer moet alle in het land van toepassing zijnde wetten respecteren, evenals internationale afspraken en overeenkomsten die het betreffende land heeft ondertekend. 2. De eigendoms-, land-, en gebruiksrechten van het bos moeten duidelijk zijn vastgelegd en een wettelijke basis hebben. 3. De wettelijke rechten en gebruiksrechten van inheemse volkeren om hun gronden en daarop voorkomende grondstoffen en producten te beheren en te gebruiken moeten worden erkend en gerespecteerd. 4. Bosbeheer moet gericht zijn op het handhaven of op lange termijnverbeteren van het sociale en economische welzijn van bosarbeiders en lokale gemeenschappen. 5. Bosbeheer moet gericht zijn op het stimuleren van efficiënt gebruik van de verschillende bosproducten en diensten om de economische haalbaarheid en een breed scala aan ecologische functies te waarborgen. 6. Bosbeheeractiviteiten moeten zo min mogelijk negatieve milieu-effecten teweegbrengen op het gebied van fauna, biodiversiteit, waterhuishouding, bodem, hout en niet-hout producten. 7. Er moet een duidelijk op schrift gesteld beheerplan bestaan, waarin de doelen van het bosbeheer duidelijk uiteengezet zijn, alsmede de middelen waarmee deze doelen worden bereikt en de wijze waarop veranderende ecologisch, sociale en economische omstandigheden tegemoet worden getreden. 8. Overeenkomstig de schaal en intensiteit van de bosbouwactiviteiten moet van begin tot eind controle plaatsvinden op de conditie van het bos, de oogst van de bosproducten, beheeractiviteiten en de sociale en economische gevolgen van deze activiteiten. 9. Primaire bossen, goed ontwikkelde secundaire bossen, en locaties met belangrijke ecologische sociale en culturele waarde moeten bewaard blijven. Andere landgebruiksvormen of vervangen door plantages is niet toelaatbaar. 10. Plantages moeten een aanvulling vormen op natuurlijke bossen, maar mogen natuurlijke bossen niet vervangen. Plantages moeten de druk op natuurlijke bossen verminderen

19 Bijlage 3: Onbekende houtsoorten en toepassingsmogelijkheden in de woning- en utiliteitsbouw Bijlage 4: Onbekende houtsoorten en toepassingsmogelijkheden in de waterbouw De toepassingsmogelijkheden zijn gebaseerd op een aantal eigenschappen zoals houtbeschrijvingen, technische eigenschappen, bewerkbaarheid en duurzaamheid. Schuttingplanken terrasplamken palen vrachtwagenvloeren tuinmeubelen Straatmeubilair gevelbekleding interieurvloeren meubels Meubels blindwerk lijstwerk Binnen kozijnen Buiten kozijnen trappen deuren Fijn timmerwerk stallenbouw speeltoestellen Amapa Angelim da campina Angelim vermelho Arura vermelho Breu vermelho Cardeiro Cumaru Cupiuba Fava amargosa Groenhart / Ipé Guariuba Jatoba Louro amarelo Louro faia Louro gamela Louro itauba Louro preto Massaranduba Muiracatatiara Muirapiranga Pau amarelo Piquia Piquia marfim Purperhart Sapupira Sucupira amarela Sucupira preta Sucupira vermelha Uchi torrado Calophyllum (Bintagor) damwand beschoeiing palen Abiurana Acariquara (rondhout) Angelim vermelho Cumaru Cupiuba Guariuba Jarana Louro itauba Louro preto Massaranduba Piquia Piquia marfim Purperhart Sucupira amarela Sucupira vermelha Uchi torrado Karri Voor meer gedetailleerde informatie kunt op contact opnemen met de houthandel zelf; A van de Berg tel: GWW houtimport tel: , Reef Hout tel: (Karri specialist) (Brug) constructies Zware palen/zeewering Brug/steigerdekken geluidsschermen Gordingen Opgeklampte schotten Bestekhout (liggers) Voor meer gedetailleerde informatie over houtsoorten en toepassingseisen kunt u rechtstreeks contact opnemen met houthandel A. van de Berg tel: Voor Calophyllum kunt u contact opnemen met Symaco Trading: tel:

20 Bijlage 5: Toepassingen en duurzaamheid van houtsoorten in de waterbouw Toepassing Houtsoort Duurzaamheidklasse checken met SHR Banken Cumaru Guariuba Louro Itauba Louro Preto Sapupira Sucupira Vermelho Sucupira Amarela Beschoeiingspalen Angelim Vermelho I Massaranduba I Abiurana Jarana Louro Itauba Piquia Damwanden Angelim Vermelho I Massaranduba I Abiurana Jarana Loura Itauba Piquia Sucupira Vermelho Vlonders, Cupiuba standaard verkrijgbaar Cumaru (beperkt) dekdelen 145mm breed Guariuba latten 70 mm. Breed Louro Itauba Louro Preto Sapupira Sucupira Vermelho Sucupira Amarela Uchi Torrado Vlonders, balkenrooster Abiurana Cupiuba Louro Itauba Sapupira Bruggen, dekdelen Cumaru (beperkt) standaard verkrijgbaar Cupiuba dekdelen 145 mm. Breed Guariuba Louro Preto Sapupira Sucupira Vermelho Uchi Torrado Bruggen, leuningen Cumaru Guariuba Louro Itauba Bruggen, balken Abiurana Cupiuba Louro Itauba Sapupira Bruggen, palen, Angelim Vermelho I oplangers (tot 8m. lang) Massaranduba I Abiurana Favinha Jarana Louro Itauba Mata Mata Preto Piquia Uchi Torrado Leverbare houtsoorten onder FSC-keurmerk, momentopname d.d Dit document wordt beheerd door A. Van den Berg BV, Tel. (0348) , fax (0348) Verklaring duurzaamheidsklassen I jaar II jaar III jaar jaar Van deze tabel is een update en verzending per kwartaal mogelijk bij het volgende adres: Infopunt duurzaam bouwen Gemeentewerken Rotterdam Ingenieursbureau, M en I t.a.v. Mw. E. Boels Postbus AP Rotterdam 38 39