Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord)"

Transcriptie

1 Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) Ondertekening op 8 november 2007 te Waddinxveen door: De provincie Zuid-Holland De gemeente Waddinxveen De gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle De gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel De Tuinders Vereniging Zuidplaspolder OCAP CO 2 VOF Adhesieverklaring op 8 november 2007 te Waddinxveen door: De gemeente Gouda De gemeente Moordrecht ConSept InnovatieNetwerk LTO Noord Glaskracht De Koplopersgroep Zuidplaspolder van Bouwend Nederland Kamer van Koophandel Haaglanden Amvest Management BV Koninklijke Volker Wessels Stevin nv

2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting van Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) 3 2 Visualisatie bij Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) 4 3 Partijen bij Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) De direct betrokken partijen: De indirect betrokken partijen, die adhesie betuigen: Overwegingen 6 5 Afspraken 10 6 Slotbepalingen 13 7 Ondertekening en adhesieverklaring Ondertekening op 8 november 2007 te Waddinxveen Adhesieverklaring op 8 november 2007 te Waddinxveen

3 1 Samenvatting van Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) In het kader van de Zuidplasontwikkeling wordt ca. 280 ha glastuinbouw ontwikkeld in combinatie met woningbouw en bedrijventerrein. Direct bij deze ontwikkelingen betrokken partijen geven met dit convenant te kennen dat ze medewerking willen verlenen aan deze plannen, en zich daarbij bewust zijn van de noodzaak maximaal rekening te houden met de overheidsdoelstellingen op het gebied van energie en klimaat. Door gebruik te maken van recente inzichten en technieken over het zuinig omgaan met vooral warmte kan binnen de randvoorwaarden van een gezonde bedrijfsvoering aanzienlijke milieuwinst geboekt worden. Partijen openen door middel van dit convenant de weg richting een systeem voor optimale duurzame exploitatie van het energiepotentieel in de Noordelijke Zuidplaspolder. Zij onderschrijven de wijze waarop dit energiesysteem de duurzame energievoorziening in de Noordelijke Zuidplaspolder vorm geeft conform het schema hierna in pararaaf 2 van dit convenant. De gemeenten zeggen toe zich te zullen inspannen om hun bevoegdheden uit te oefenen, opdat in het bestemmingsplan voorwaarden worden gecreëerd voor een zo duurzaam mogelijke exploitatie van het energiepotentieel in de Zuidplaspolder door middel van het energiesysteem. De Tuinders Vereniging Zuidplaspolder zegt toe haar leden te bewegen om geen individuele aanvragen te doen op basis van de Grondwaterwet voor de opslag van warmte en koude. Ook zullen de tuinders bewogen worden tot het plaatsen van centrale WKK-installaties ten behoeve van een energie infrastructuur. Zij regelen per cluster glastuinbouw een energiebalans. De OCAP CO2 VOF zegt toe zich te zullen inspannen om een aftakking van de bestaande CO2- leiding naar de Noordelijke Zuidplaspolder te realiseren. Alle partijen zullen zich inspannen om te komen tot een energie-agentschap Zuidplaspolder als mogelijk orgaan om de realisatie en exploitatie van de duurzame energie voorziening voor de Zuidplaspolder te regisseren. Zij starten de voorbereiding van een masterplan Bronnen voor Opslag van Warmte en Koude voor met name de clusters glastuinbouw en de randen daarvan. De Provincie zegt toe zich te zullen inspannen om haar bevoegdheid op basis van de Grondwaterwet zo te gebruiken dat optimale benutting ontstaat van het 1 e en volgende watervoerende pakketten voor water- en energiefuncties, waaronder koude/warmteopslag, en dat rechtspersonen zich zullen conformeren aan het masterplan. Alle partijen stellen een onderzoeksagenda op voor de toekomst. Indirect betrokken partijen geven door middel van een adhesieverklaring bij dit convenant te kennen dat zij hun handelen nu, of in de toekomst op bovenstaande ontwikkelingen willen afstemmen. 3

4 2 Visualisatie bij Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) De volgende figuur visualiseert het energiesysteem voor duurzame exploitatie van het energiepotentieel in de Noordelijke Zuidplaspolder dat zich na ondertekening van dit convenant kan ontwikkelen: 4

5 3 Partijen bij Convenant Duurzame Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) 3.1 De direct betrokken partijen: De provincie Zuid-Holland, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de gedeputeerde, de heer G. Veldhuijzen, daartoe gemachtigd door het College van Gedeputeerde Staten in gevolge hun besluit van 6 november De gemeente Waddinxveen, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de wethouder, de heer W.H.K. Dijksterhuis, daartoe gemachtigd door het College van Burgemeester en Wethouders in gevolge hun besluit van 6 november De gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de wethouder, mevrouw M.C.B. te Meij de Laat, daartoe gemachtigd door het College van Burgemeester en Wethouders in gevolge hun besluit van 6 november De gemeente Nieuwerkerk aan de IJssel, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de wethouder, de heer S. van Loon, daartoe gemachtigd door het College van Burgemeester en Wethouders in gevolge hun besluit van 6 november De Tuinders Vereniging Zuidplaspolder, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de voorzitter, de heer Jac. Hoogendoorn, daartoe gemachtigd door het bestuur in gevolge haar besluit van 23 oktober OCAP CO2 VOF, in deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door de directeur, de heer H. de Wit. 3.2 De indirect betrokken partijen, die adhesie betuigen: De gemeente Gouda, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de wethouder, de heer M. Kastelein. De gemeente Moordrecht, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de wethouder, de heer J.A.J.M. Oomen. ConSept, rechtsgeldig vertegenwoordigd door mevrouw P.J.H.D Verkoelen. InnovatieNetwerk, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer P.T. Oei, stafmedewerker. LTO Noord Glaskracht, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer N.A. van Ruiten, voorzitter. De Koplopersgroep Zuidplaspolder van Bouwend Nederland, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer B.S. de Boer. Kamer van Koophandel Haaglanden, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer E.H. Oskam, lid van het dagelijks bestuur. Amvest Management BV, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer C.G.J.W. Martens, directeur. Koninklijke Volker Wessels Stevin nv, rechtsgeldig vertegenwoordigd door de heer A.J. de Jong, namens de Raad van Bestuur. 5

6 4 Overwegingen A Overwegende plannen van de overheid ten aanzien van klimaat en duurzaamheid stellen partijen vast: Het Rijk heeft op prinsjesdag 2007 ambitieuze klimaatdoelstellingen gelanceerd. Onder andere omtrent de beoogde aanscherping van EPC van woningen naar 0,6 in 2011 en 0,4 in 2015 en een klimaatneutrale gebouwde omgeving in Voor projecten betreffende duurzame energie en klimaatverandering hebben de EU en andere overheden de komende jaren subsidiebronnen ter beschikking. Internationaal wordt de klimaatproblematiek steeds serieuzer genomen, wat zal resulteren in aanscherping van CO2-uitstootreductiedoelstellingen van het Rijk. B Overwegende plannen van de overheid in de Zuidplaspolder stellen partijen vast: De Provincie Zuid Holland zal in haar Nota Energie (eind 2007/begin 2008) een programma 'Duurzame warmte' opnemen, met daarin de Zuidplaspolder als een voorbeeldproject. In het streekplan staat het volgende: Centraal staat de opgave voor een duurzame energie- en CO2-voorziening op gebieds- of clusterniveau. Dit betekent een collectieve aanpak met onderlinge uitwisseling van CO2, elektriciteit en warmte, zowel voor kassen onderling op clusterniveau als met andere functies in de Zuidplaspolder. ( ) De bodem in de Zuidplaspolder is geschikt voor toepassing van koudewarmte-opslag. Grootschalige toepassing hiervan vereist wel aandacht voor ordening in het gebruik van de ondergrond. Waar mogelijk wordt het gebruik van industriële restwarmte en CO2 toegepast. De opties daarvoor zijn de warmtenetten van Rotterdam-Pernis/Botlek of Rotterdam-RoCacentrale en de bestaande CO2-leiding. De infrastructuur hiervoor behoeft aandacht in bestemmingsplannen. In het streekplan staat het volgende: In het plangebied Zuidplas zijn conform het streekplan Zuid-Holland Oost 2003 en de Nota Wervel twee locaties voor lijnopstellingen van windturbines opgenomen. Een studielocatie langs de A12 en een gewenste opstelling in de Gouweknoop. (Deze studielocatie voor windturbines langs de A12 bevindt zich in de gemeente Zevenhuizen- Moerkapelle). In het ISP stellen provincie en gemeenten het volgende: ( ) zal worden gezocht naar mogelijkheden om windenergie te combineren met het te realiseren glastuinbouwgebied (voornamelijk ten noorden van de A12). Provincie en gemeenten stellen in het ISP het volgende: Er zijn meer opties voor een duurzame warmtelevering en -uitwisseling op lokaal- en clusterniveau (biomassa, warmtepompen, koude- /warmteopslag) en op regionaal niveau (industriewarmte). Deze opties zijn niet zozeer concurrerend als wel elkaar aanvullend. Van deelgebied tot deelgebied zal, afhankelijk van de specifieke vraag, de optimale combinatie nader moeten worden ingevuld ( energieweb ) voor warmte en mogelijk ook in combinatie met elektriciteit. ( ) Het gebied biedt mogelijkheden voor warmtepompen in combinatie met ondergrondse koude/warmteopslag, vooral binnen glastuinbouwclusters ( gesloten kas, energieproducerende kas ). Warmte kan worden uitgewisseld tussen kassen en ook worden geleverd aan woningen en bedrijven. In theorie is verder benutting van aardwarmte (pilotproject goed voor circa 5% van de totale warmtevraag) nog een optie. Een EFRO subsidieaanvraag voor Zuidplaspolder-Noord is in voorbereiding. In het Urgentieprogramma Randstad is het energieweb in de Zuidplaspolder opgenomen. 6

7 C Overwegende gebiedsontwikkeling in de Zuidplaspolder stellen partijen vast: In de Noordelijke Zuidplaspolder is 400 ha glastuinbouw aanwezig. In de Noordelijke Zuidplaspolder komt 200 ha beschikbaar voor nieuwe glastuinbouw. In de Noordelijke Zuidplaspolder komt 80 ha beschikbaar voor de verplaatsing van glastuinbouw elders uit de Zuidplas. In de Noordelijke Zuidplaspolder komt 55 ha nieuw bedrijventerrein. In de Zuidplaspolder komen in elk geval 7000 woningen, waarvan 1600 in het Noordelijke deel. De glastuinbouwopgave in de Noordelijke Zuidplas wordt niet als een aaneengesloten gebied gerealiseerd. De structuur van dit gebied is zodanig dat blokken van 64 ha bruto kunnen worden ontwikkeld. Glastuinbouw heeft naast ruimte en water behoefte aan warmte, koude, elektriciteit en CO2. Woonwijken en bedrijventerreinen hebben behoefte aan warmte, koude en elektriciteit. D Overwegende energie in de Noordelijke Zuidplaspolder stellen partijen vast: Door een uitgekiende opwekking van duurzame warmte en elektriciteit en gebruik van ruimte, water, warmte, elektriciteit, licht, en CO2 moet de Noordelijke Zuidplaspolder in 2020 netto geen CO2 meer uitstoten en bovendien een energie-exporteur van betekenis zijn. Deze optimalisatie van de duurzame energievoorziening in de Noordelijke Zuidplaspolder moet bijdragen aan een energiegezonde Zuidplaspolder als geheel. Een EPL van minimaal 8, of vergelijkbare CO2 reductie, moet een eerste vereiste zijn bij een gecombineerde realisatie van nieuwe glastuinbouw, utiliteitsbouw en woningen, op termijn groeiend naar een EPL van 10. Gestreefd moet worden naar woningen en gebouwen met een energetisch optimaal casco, en woonwijken met een bouwdichtheid en bouwwijze die optimale warmtebenutting opleveren. De glastuinbouw in het gebied dient zich te ontwikkelen binnen de randvoorwaarden van een gezonde en toekomstgerichte bedrijfsvoering. Er zal maximaal gebruik gemaakt worden van de mogelijkheid om de kas in te zetten als energiebron, binnen de mogelijkheden die er zijn op het gebied van warmte/koude opslag in ondiepe watervoerende pakketten. Binnen een glastuinbouwcluster moet het areaal gesloten kas met gebruik van aquifers geoptimaliseerd worden met inachtneming van CO2 emissie door elektriciteitsgebruik van (warmte)pompen. Om tot een goed, flexibel en duurzaam systeem te komen lijkt het wenselijk om het energiesysteem per cluster glastuinbouw van 64 ha aan te leggen. Bij elk volgend cluster zal de synergie met vorige clusters worden verkend en bij gebleken duurzaamheid worden gerealiseerd. Bij de ontwikkeling van latere fases dient maximaal aangesloten te worden bij de dan gangbare inzichten en technieken. Voorzover de planvorming dat toestaat, moet naast een cluster glastuinbouw een cluster woningen of cluster bedrijventerrein komen die op warmte aangesloten kan worden. In het cluster glastuinbouw moeten tuinbouwbedrijven in gezamenlijkheid een optimaal energiegebruik realiseren, waarbij zoveel mogelijk gebruik gemaakt gaat worden van niet-fossiele brandstoffen en zij alleen extra warmte produceren als daardoor de mate van verduurzaming omhoog gaat. E Overwegende warmte en koude in de Noordelijke Zuidplaspolder stellen partijen vast: Duurzame warmte kan geleverd worden: Vanuit een kas die dient als zonnecollector ten behoeve van de warmtevraag bij kassen, woningen en kantoren in de omgeving. Vanuit diepe geothermische bronnen, waarbij nu nog de vraag is in hoeverre de diepere ondergrond in de Noordelijke Zuidplaspolder zich hiervoor leent. Vanuit bio gestookte ketels of bio-wkk, waarbij biomassa leverbaar is vanuit verschillende bronnen, waaronder de glastuinbouw zelf. Leveringszekerheid is wellicht te bevorderen via een link met het biomassa programma van het Rotterdam Climate Initiative. Vanuit gebouwgebonden individuele- of collectieve zonneboilersystemen. 7

8 Warmtelevering binnen een cluster glastuinbouw vindt zoveel mogelijk duurzaam plaats vanuit aquifers, geothermie of bio gestookte installaties, aangevuld door warmte uit WKK. Op termijn wordt gestreefd naar uitfasering van opwekking op basis van fossiele energie ten gunste van de toepassing van duurzame / CO2-neutrale energie om te komen tot een situatie in 2020 waarin netto geen CO2 meer wordt uitgestoten. Restwarmte is aanwezig in de bredere omgeving van de Zuidplaspolder, met name Europoort/Botlek, en kan op termijn geleverd worden aan kassen, woningen en bedrijven. Fossiele warmte kan geleverd worden door warmtevoorzieningopties zoals WKK gestookt op aardgas, of gasketel zonder krachtopwekking. Vraag is in hoeverre aardgas in Nederland op de lange termijn van jaar en verder tegen redelijke prijzen beschikbaar is voor laagwaardige toepassingen als warmteopwekking. Daar komt de vraag bij in hoeverre aardgaslevering vanuit landen als Rusland, Algerije en het Midden-Oosten (LNG) op die lange termijn voldoende continuïteit en leveringszekerheid biedt. Koeling van kassen, woningen en bedrijven vraagt energie. Koudelevering kan verkregen worden vanuit: aquifers, elektrisch of gasgedreven koelmachines en/of thermisch gedreven koelmachines, passieve koeling (zonder gebruikmaking van een koelmachine). Dieper gelegen grondwaterlagen komen in aanmerking voor de opslag van warmte en koude. Een masterplan Bronnen voor Opslag van Warmte en Koude geeft de provincie de mogelijkheid dit te reguleren. Doel is een evenwichtige verdeling van de opslagcapaciteit in de bodem over alle betrokkenen, opdat aanwezige kansen voor verduurzaming van de energievoorziening optimaal worden benut. In het Grondwaterplan Zuid-Holland , waarin het provinciale grondwaterbeleid is verwoord, is een restrictie opgenomen voor energieopslagsystemen in het eerste watervoerende pakket in glastuinbouwgebieden en bebouwd gebied. Hiermee dient rekening te worden gehouden bij het bestemmen van de ondergrond in het masterplan. Er zal maximaal gebruik gemaakt worden van de mogelijkheid om vraag en aanbod van warmte in het gebied op elkaar af te stemmen door een stelsel van opslag en transport van warmte, warmteweb. Wanneer industriële restwarmte of aardwarmte beschikbaar komt tegen een concurrerende prijs moet dat gekoppeld kunnen worden aan het warmteweb, indien dit de mate van verduurzaming van de energievoorziening in de Noordelijke Zuidplaspolder ten goede komt. F Overwegende elektriciteit in de Noordelijke Zuidplaspolder stellen partijen vast: Elektriciteit is nodig voor pompen van het verwarmingsysteem, voor het systeem voor warmteen koudeopslag en voor besturingselektronica. De opwekking van elektriciteit met behulp van wkk wordt beschouwd als een geaccepteerde vorm van elektriciteitsopwekking, onder de voorwaarde dat de warmte die daarbij ontstaat op een nuttige manier wordt ingezet. De locale opwekking van elektriciteit met behulp van wkk dient te leiden tot een uitstoot van CO2 die lager is dan die van een moderne gasgestookte centrale. Richtwaarde CO2-uitstoot is lager dan 0,35 ton per opgewekte MWh; bij deze berekening is rekening gehouden met de CO2 emissiereductie die optreedt als gevolg van de benutting van de vrijgekomen warmte. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van elektriciteitsopwekking met behulp van een biomassa gestookte wkk (bio-wkk). Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van elektriciteitsopwekking door windturbines, in het bijzonder de turbines die conform streekplan en ISP kunnen komen langs de A12 in de gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle. In het geval van zelfopwekking kan een overschot aan elektriciteit geleverd worden aan het net, maar alleen wanneer de warmtevraag in een cluster glastuinbouw daarvoor aanleiding geeft. Vraag is in hoeverre dit op termijn rendabel blijft, zelfs wanneer warmte overblijft. Wanneer groene stroom tegen concurrerende prijs beschikbaar komt, moet die in het gebied gebruikt worden. 8

9 G Overwegende CO2 in de Noordelijke Zuidplaspolder stellen partijen vast: CO2 kan opgewekt worden door een gasketel zonder krachtopwekking en door warmtekrachtkoppeling. De technische ontwikkeling van onderling CO2 transport, bijvoorbeeld binnen een cluster glastuinbouw, legt beperkingen op aan CO2-beschikbaarheid. CO2 kan aangeleverd worden als restproduct via de OCAP vanuit Europoort/Botlek. Deze optie is noodzakelijk om te komen tot een duurzame en CO2-neutrale energievoorziening conform het streven van de Noordelijke Zuidplaspolder om in 2020 netto geen CO2 meer uit te stoten. Er moet voldoende vraag naar externe CO2 komen om aanlevering van rest CO2 uit de Botlek mogelijk te maken. H Overwegende energie-infrastructuur in de Noordelijke Zuidplaspolder stellen partijen vast: Infrastructuur voor de aan- en afvoer van warmte, koude, elektriciteit en CO2 kan de verbinding tot stand brengen tussen uiteenlopende modaliteiten als warmte- en koudeopslag, warmtekrachtkoppeling, Europoort/Botlek, geothermie en windenergie. Infrastructuur kan dienen om een web te laten groeien dat kassen, woningen en bedrijfsterreinen binnen en buiten de Zuidplaspolder koppelt aan de verschillende modaliteiten, waaronder een koppeling tussen de bestaande 400 ha en de nieuwe 280 ha glastuinbouw, waardoor alle modaliteiten zich naar vermogen kunnen ontwikkelen. 9

10 5 Afspraken A De gemeenten De gemeenten zeggen toe zich te zullen inspannen om hun bevoegdheden op de volgende wijze uit te oefenen: A.1 De gemeenten onderschrijven het energiesysteem dat zich op basis van dit convenant kan ontwikkelen en dat is weergegeven in paragraaf 2. A.2 De gemeenten zullen in het bestemmingsplan een EPL van minimaal 8 opnemen voor woningen, in combinatie met een maximale uitstoot voor de glastuinbouw van 0,35 ton CO2 per MWh, zie 4 F 2 hierboven. Op termijn zal de EPL oplopen naar 10. A.3 De gemeenten zullen in het bestemmingsplan en in programma s van eisen voor bouwpartijen dusdanige voorwaarden opnemen, dat woningen en utiliteitsgebouwen een energetisch casco krijgen, en woonwijken een bouwdichtheid en bouwwijze krijgen, die zorgen voor optimale milieuwinst. A.4 De gemeenten zullen in het bestemmingsplan per cluster glastuinbouw van 64 ha ruimte reserveren voor het aanleggen, of oprichten van bouwwerken ten behoeve van het systeem voor duurzame energievoorziening zoals in dit convenant bedoeld. Vastleggen op plankaarten van deze ruimte geschiedt in overleg met de tuinders binnen het cluster. A.5 De gemeenten reserveren in het bestemmingsplan ruimte voor de aanleg van kabels en leidingen tussen clusters glastuinbouw, woningen en bedrijventerrein en tussen het gebied en omliggende gebieden. A.6 De gemeenten leggen door middel van het bestemmingsplan de verplichting op aan kassen, woningen, winkels en kantoren in nieuw te ontwikkelen gebieden tot deelname aan de collectieve voorzieningen, die volgen uit de wijze van opwekken en distributie van energie in dit convenant, opdat bijvoorbeeld levering van warmte ontstaat aan woningen in de gehele Zuidplaspolder vanuit het kassengebied in de Noordelijke Zuidplaspolder. A.7 De gemeenten reserveren ruimte voor windturbines om in het verlengde van het ISP mogelijkheden te creëren om windenergie te combineren met het te realiseren energiesysteem. B De tuinders De Tuinders Vereniging Zuidplaspolder zegt toe haar leden te bewegen tot de volgende handelingen: B.1 De tuinders onderschrijven het energiesysteem dat zich op basis van dit convenant kan ontwikkelen en dat is weergegeven in paragraaf 2. B.2 Het plaatsen van centrale WKK-installaties ten behoeve van de energie infrastructuur door tuinders gebeurt op 1 of 2 centrale locaties binnen de door de gemeenten gereserveerde ruimte voor duurzame energievoorziening, of individueel met de plicht een eventueel overschot aan warmte op web af te zetten, als dat beter rendeert en niet minder duurzaam is. Vanuit deze locaties zullen verbindingen worden aangelegd met andere clusters glastuinbouw, woningen en bedrijventerrein. B.3 De tuinders regelen per cluster glastuinbouw een energiebalans met 0.35 ton CO2 per MWh maximaal, afnemend naar minder. Aanvullend kunnen extra installaties geplaatst worden, maar alleen indien dit de mate van verduurzaming van de energievoorziening dient. Het moet niet leiden tot een grotere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. B.4 De tuinders leggen zich vast om geen individuele aanvragen te doen op basis van de Grondwaterwet voor de opslag van warmte en koude en zich te zullen conformeren aan het masterplan, zie E.7 hierna, indien dit tijdig en afdoende geregeld wordt en beschikbaar is. 10

11 C De provincie De provincie zegt toe zich te zullen inspannen om haar bevoegdheden op de volgende wijze uit te oefenen: C.1 De provincie onderschrijft het energiesysteem dat zich op basis van dit convenant kan ontwikkelen en dat is weergegeven in paragraaf 2. C.2 De provincie zal haar bevoegdheid op basis van de Grondwaterwet gebruiken om enkel vergunning te geven voor de onttrekking van grondwater ten behoeve van opslag van warmte en koude aan rechtspersonen die zich conformeren aan masterplan Bronnen voor Opslag van Warmte en Koude, zie E.7 hierna. C.3 Voor de ondergrond zal de Provincie via een integrale aanpak streven naar een optimale benutting van het 1 e en volgende watervoerende pakketten voor water- en energiefuncties waaronder koude/warmteopslag. C.4 De provincie werkt mee aan het zoeken naar ruimte voor windturbines om in het verlengde van het ISP mogelijkheden te creëren om windenergie te combineren met het te realiseren energiesysteem. D OCAP CO2 VOF OCAP CO2 VOF onderschrijft het energiesysteem dat zich op basis van dit convenant kan ontwikkelen, en dat is weergegeven in paragraaf 2, en zegt toe zich te zullen inspannen om een aftakking van de bestaande CO2-leiding naar de Noordelijke Zuidplaspolder te realiseren. E Alle partijen, investering en exploitatie Partijen zullen zich inspannen om te komen tot een energie-agentschap Zuidplaspolder als mogelijk orgaan om de realisatie van de duurzame energie voorziening voor de Zuidplaspolder te regisseren. E.1 Zij kiezen daarvoor de vorm van een GEM (gemeenschappelijke exploitatiemaatschappij), of andere daarvoor meest geschikte rechtspersoon. E.2 Zij zoeken tegelijkertijd uit welke voorwaarden het mededingingsrecht, waaronder het EUaanbestedingsrecht, stelt aan publiek-private samenwerking bij oprichting en exploitatie van de GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon. E.3 Deze GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon, zal de opslag van warmte en koude op basis van het masterplan WKO regisseren, of dat uitbesteden aan een aparte exploitant die zorgt voor een optimale benutting van WKO. E.4 Deze GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon, regelt de aanleg van de infrastructuur voor warmte (koude) en elektriciteit tussen de clusters glastuinbouw, woningen en bedrijventerrein, en indien nodig CO2, bijvoorbeeld door aansluiting op de OCAP. Hiertoe behoort het zoeken naar investering uit verschillende bijdragen van overheden, waaronder Rijk en mogelijk EU. E.5 Deze GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon, zal de exploitatie van de infrastructuur regelen. E.6 Met inachtneming van de voorwaarden uit bovenstaand artikel E.2 worden de distributiefaciliteiten die deze GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon regelt binnen de clusters, op termijn overgedragen voor exploitatie aan een exploitatiemaatschappij van de tuinders. Zij kunnen deelnemen aan een exploitatiemaatschappij die clusteroverstijgend werkt. E.7 Partijen verenigd in de GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon, starten de voorbereiding van een masterplan Bronnen voor Opslag van Warmte en Koude voor met name de clusters glastuinbouw en de randen daarvan, afgestemd op clusters van 64 ha. Dit masterplan betreft het 1 e en volgende watervoerende pakketten. Deze start maken zij zo snel mogelijk, opdat dit voorop loopt op de ontwikkeling van de eerste clusters. 11

12 E.8 Dit masterplan wordt gekoppeld aan en opgenomen in de bestemmingsplannen als voorwaarde voor toekomstige juridische bescherming van de duurzame optie WKO in de bodem. Op deze wijze wordt invulling gegeven aan de wens om vergunningaanvragen voor WKO te toetsen aan het Masterplan, ook al zijn de mogelijkheden tot het ordenen van het ondergrondse ruimtegebruik wettelijk gezien nog niet duidelijk. E.9 De GEM, of andere meest geschikte rechtspersoon en rechtsopvolgers daarvan zullen zoeken naar een optimalisatie van de duurzame energievoorziening in de Noordelijke Zuidplaspolder die bijdraagt aan een energiegezonde Zuidplaspolder als geheel. F Alle partijen, agenda voor de toekomst Om maximaal gebruik te maken wordt van de nieuwste inzichten en technieken op het gebied van energiebesparing en duurzame energie stellen partijen een agenda op voor de toekomst, waarin zij in elk geval onderzoeken voor inbreng in de Zuidplaspolderprojecten: F.1 Haalbaarheid van opwekking van elektriciteit door windturbines en geothermie in het betreffende gebied. F.2 Vermindering van de energiebehoefte in woningbouw door een passief huis en een laagenergie huis constructie, en in de glastuinbouw door het sluiten van kassen en de vermindering van elektriciteit behoefte met andere belichtingssoorten en de CO2-behoefte door optimalisatie van het proces. F.3 Nieuwe brandstofcellen. F.4 Fiscaal optimale vormgeving van investering en exploitatie. F.5 Gasleidingen voor Biogas. F.6 Invloed van toekomstige aanscherping van Europees en/of rijksbeleid inzake EPC, EPL, energiebesparing, CO2-uitstoot/reductie en duurzame energie. F.7 Haalbaarheid van de aansluiting van toekomstige fases op lange afstand transportleidingen voor warmte en CO2. F.8 Haalbaarheid van de toepassing van LED-verlichting voor kassen. 12

13 6 Slotbepalingen 1. Nalatigheid van een direct betrokken partij met als gevolg problemen voor een andere direct betrokken partij om zich in te spannen de verplichtingen uit dit convenant na te komen, ontslaat deze laatste partij daarvan zolang deze gevolgen voortduren. 2. Gewijzigde omstandigheden met als gevolg problemen voor een direct betrokken partij om zich in te spannen de verplichtingen uit dit convenant na te komen, ontslaat deze partij daarvan zolang deze gevolgen voortduren. 3. Nieuwe partijen hebben de mogelijkheid zich na 8 november 2007 door middel van een adhesieverklaring te verbinden aan dit convenant. 4. De direct en indirect betrokken partijen zullen zich inspannen om voorzover nodig andere overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij dit convenant te betrekken door middel van ondertekening van een adhesieverklaring. 5. De Provincie Zuid-Holland zal penvoerder zijn namens alle ondertekenaars en uit dien hoofde alle ondertekenaars op de hoogte houden van het toetreden en ook uittreden van partijen. 6. Uittreden kan door middel van een eenzijdige verklaring aan de penvoerder. 7. Alle direct betrokken partijen leggen zich vast om op 8 november 2011 een herziening van dit convenant te starten, of zoveel eerder als zij allen nodig achten. 8. De binding van dit convenant eindigt op 8 november 2012, of zoveel eerder als alle direct betrokken partijen nodig achten. 9. Bij dit convenant hoort een bijlage met daarin een rapport met achtergrondinformatie. 13

14 7 Ondertekening en adhesieverklaring 7.1 Ondertekening op 8 november 2007 te Waddinxveen Het College van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, Gedeputeerde G. Veldhuijzen Het College van Burgemeester en Wethouders van Waddinxveen, Wethouder W.H.K. Dijksterhuis Het College van Burgemeester en Wethouders van Zevenhuizen-Moerkapelle, Wethouder M.C.B. te Meij de Laat Het College van Burgemeester en Wethouders van Nieuwerkerk aan den IJssel, Wethouder S. van Loon De Tuinders Vereniging Zuidplaspolder, Jac. Hoogendoorn, voorzitter OCAP CO2 VOF, H. de Wit, directeur 14

15 7.2 Adhesieverklaring op 8 november 2007 te Waddinxveen Ondergetekende heeft zich op de hoogte gesteld van de overwegingen en afspraken zoals vastgelegd in het Convenant Exploitatie Energiepotentieel Zuidplaspolder (Noord) en verklaart namens zijn/haar organisatie het handelen van deze organisatie nu, of in de toekomst te willen afstemmen op de ontwikkelingen die door het convenant in gang worden gezet. De gemeente Gouda, Wethouder M. Kastelein De gemeente Moordrecht, Wethouder J.A.J.M. Oomen ConSept, Mevrouw P.J.H.D Verkoelen InnovatieNetwerk, De heer P.T. Oei LTO Noord Glaskracht, De heer N.A. van Ruiten 15

16 De Koplopersgroep Zuidplaspolder van Bouwend Nederland, De heer B.S. de Boer Kamer van Koophandel Haaglanden, De heer E.H. Oskam Amvest Management BV, De heer C.G.J.W. Martens Koninklijke Volker Wessels Stevin nv, De heer A. J. de Jong 16

17 BIJLAGE 1 ACHTERGRONDRAPPORT Aan de totstandkoming van dit convenant is een onderzoek vooraf gegaan. Het verslag daarvan kan opgevraagd worden bij de penvoerder van dit convenant, de Provincie Zuid-Holland. Dit verslag is geen onderdeel van dit convenant; ondertekenaars zijn daaraan niet gebonden. 17

WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl

WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?

Nadere informatie

Energietransitie Glastuinbouw en warmte

Energietransitie Glastuinbouw en warmte Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie

Nadere informatie

Cramer geeft startsein voor superduurzame Zuidplaspolder

Cramer geeft startsein voor superduurzame Zuidplaspolder Cramer geeft startsein voor superduurzame Zuidplaspolder Minister Cramer heeft 3 juni het startsein gegeven voor de ontwikkeling van de Zuidplaspolder tot een icoon van duurzaamheid. In de brandweerkazerne

Nadere informatie

CONVENANT. inzake de ontwikkeling van het Restveen en Groene Waterparelgebied in de gemeenten Moordrecht en Nieuwerkerk aan den Ijssel

CONVENANT. inzake de ontwikkeling van het Restveen en Groene Waterparelgebied in de gemeenten Moordrecht en Nieuwerkerk aan den Ijssel CONVENANT inzake de ontwikkeling van het Restveen en Groene Waterparelgebied in de gemeenten Moordrecht en Nieuwerkerk aan den Ijssel Parti jen: 1. Staatsbosbeheer, rechtsgeldig vertegenwoordigd door mevrouw

Nadere informatie

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale

Nadere informatie

Duurzame Greenport Westland Oostland

Duurzame Greenport Westland Oostland 12 oktober 2009 Duurzame Greenport Westland Oostland EFRO programma Doel: Duurzame Greenport (p p p) Greenport Westland Oostland gemeentes Westland, Pijnacker Nootdorp, Lansingerland Kennisinstellingen

Nadere informatie

De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011

De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011 De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G Datum 05 april 2011 EMT debat 5 apr. 2011 Stef Huisman & Sjaak Bakker Economisch belang glastuinbouw Glastuinbouw Ned - Groente & Bloemen Areaal 10.000

Nadere informatie

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland

Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal

Nadere informatie

1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens

1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens 1 juni 2011 Minisymposium Groen Gas W. Deddens Agenda. Wie is RENDO Duurzaam? Voorbeeld project Toekomst duurzame energie projecten icm groen gas 2 RENDO Duurzaam. Aantal medewerkers : RENDO totaal ca.

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

I postcode en plaats p 2910 AC Nieuwerkerk aan den IJssel Telefoonnummer (0180) 330 300 Faxnummer (0180) 330 329 E-mailadres gemeente@zuidplas.

I postcode en plaats p 2910 AC Nieuwerkerk aan den IJssel Telefoonnummer (0180) 330 300 Faxnummer (0180) 330 329 E-mailadres gemeente@zuidplas. Aanvraaghmiulier Incidentele Subsidie a. Gegevens Organisatie Naam organisatie Gemeente Zuidplas Bezoekadres Raadhuisplein i Postcode en plaats 2914 KM Nieuwerkerk aan den IJssel Correspondentieadres Postbus

Nadere informatie

Jaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag

Jaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt

Nadere informatie

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving

EfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft

Nadere informatie

Verkenning energie en verduurzaming glastuinbouw Limburg. 20 februari 2019

Verkenning energie en verduurzaming glastuinbouw Limburg. 20 februari 2019 Verkenning energie en verduurzaming glastuinbouw Limburg 20 februari 2019 Initiatief en doel Initiatief 2017 LLTB-vakgroep tuinbouw bedekte teelten Ism LLTB en LTO Glaskracht Nederland Visie Klimaatneutrale

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen

Energievoorziening nieuwbouw. Hans van Wolferen 24 november Wageningen Energievoorziening nieuwbouw Hans van Wolferen 24 november 2016 - Wageningen Van Wolferen Research Ervaring Verwarming, warmtapwater, koeling Rapporteur EPG en EMG (NEN 7120 / 7125) Betrokken bij CEN normen

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Energie meervoudig ruimtegebruik

Energie meervoudig ruimtegebruik Energie meervoudig ruimtegebruik Energie delen en uitwisselen met directe omgeving Arenasessie meervoudig ruimtegebruik, Vida Verde Honselersdijk 27 11 2009 Peter Vermeulen en Eric Poot Integratie functies

Nadere informatie

Kansrijke WKO concepten

Kansrijke WKO concepten Kansrijke WKO concepten Wilfried Huis in t Veld IF Technology Kansen voor bodemenergie? Beperken van: - emissie broeikasgassen: Verdrag Kyoto, Kopenhagen? - afhankelijkheid van fossiele brandstoffen Hoger

Nadere informatie

DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG

DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG Introductie Jon van Diepen Register Energie Adviseur (rea) Afgestudeerd in Business of Energy Systems (TopTech/TU Delft) Achtergrond: ICT / Financieel Analist Interessegebied:

Nadere informatie

Duurzame energie op Goeree-Overflakkee

Duurzame energie op Goeree-Overflakkee Bestuursakkoord Duurzame energie op Goeree-Overflakkee Ondergetekenden: 1. De gemeente Dirksland, te dezen rechtsgeldig vertegenwoordigd door...(naam),...(functie), krachtens het machtigingsbesluit van

Nadere informatie

Ontwerp begroting 2013

Ontwerp begroting 2013 DB 28-03-2012 Ontwerp begroting 2013 en Meerjarenraming 2014-2016 Regionale Ontwikkelingsorganisatie Zuidplas Vastgesteld door het Algemeen Bestuur d.d.2012 Inleiding Voor u ligt de ontwerpbegroting 2013

Nadere informatie

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel 13 oktober 2010 - Warmtenetwerk Externe warmtelevering, EMG, EPC en Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en Achtergrond, doelstelling Getrapte eis Invoering EMG ontwikkeling en inhoud 2 Huidige

Nadere informatie

Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard

Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Gemeente Maasdriel commissie Ruimte 9 januari 2013 Teun Biemond Jan Woertman 1 Inhoud 1. Voorstellen 2.Herstructurering en Duurzaamheid 3.Duurzame

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Windenergie in Almere

Windenergie in Almere In dit boekje is te vinden: Ambitie: Almere energieneutraal in 2022 Waarom deze ambitie? Hoe bereiken we de ambitie? Energie Werkt! Vergelijking met ontwikkeling zonder beleid Ambitie: Almere energieneutraal

Nadere informatie

Windmolenproblematiek in rangorde van grof naar fijn Probleem Gevolg Waarschijnlijk gevolg Maatregel Voornemen E.U. Beleid Nederlandse regering

Windmolenproblematiek in rangorde van grof naar fijn Probleem Gevolg Waarschijnlijk gevolg Maatregel Voornemen E.U. Beleid Nederlandse regering Windmolenproblematiek in rangorde van grof naar fijn Probleem: Wereldwijd toename energie uit fossiele brandstof Gevolg: CO2 uitstoot, slinkende brandstofvoorraden en toenemende milieubelasting Waarschijnlijk

Nadere informatie

Beleidskader windenergie

Beleidskader windenergie Bijlage 1 Beleidskader windenergie Europese richtlijn 2009/28/EG De Europese richtlijn 2009/28/EG verplicht Nederland om in 2020 14 procent van het totale bruto-eindverbruik aan energie afkomstig te laten

Nadere informatie

De ka(n)s voor energie: The Big Picture

De ka(n)s voor energie: The Big Picture De ka(n)s voor energie: The Big Picture Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw eric.poot@wur.nl Toekomst Glastuinbouw 2 keer meer met 2 keer minder 1 De Ka(n)s voor energie Ondernemers Overheden Kennisinstellingen

Nadere informatie

Bodemenergie in Arnhem Stimuleren en regie

Bodemenergie in Arnhem Stimuleren en regie Stimuleren en regie 12 juni 2013 Marc van der Burght Gelders netwerk Energie Beleidsmedewerker Bodem en Energie Open systeem 2011 Zes programmalijnen: 1. Energieneutraal Arnhem 2. Toonaangevend cluster

Nadere informatie

Groeiplan voor warmte. een initiatief van provincies, gemeenten en sector

Groeiplan voor warmte. een initiatief van provincies, gemeenten en sector Groeiplan voor warmte een initiatief van provincies, gemeenten en sector 27 november 2015 De Provincies Gelderland, Zuid-Holland, Noord-Holland, en Limburg, Metropoolregio Rotterdam Den Haag, de Gemeenten

Nadere informatie

Raadsvoorstel. categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 3 12/167. jaar stuknr. Raad. Onderwerp: Energienota gemeente Emmen

Raadsvoorstel. categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 3 12/167. jaar stuknr. Raad. Onderwerp: Energienota gemeente Emmen svoorstel Onderwerp: Energienota gemeente Emmen Portefeuillehouder: T. Houwing-Haisma Afdeling Beleid en Regie Team Ruimtelijk Beleid Rudi Gengler, telefoon ((0591)68 54 39) Aan de gemeenteraad Voorgesteld

Nadere informatie

Initiatieven CO2 reductie MVOI BV.

Initiatieven CO2 reductie MVOI BV. Initiatieven CO2 reductie MVOI BV. MVOI BV Versie: 1 Datum: 15-05-2017 Pagina 1 van 6 Inhoud 1 Inleiding...3 2. Initiatieven waarin we zijn toegetreden....4 2.1 Warmtetafel. (Warmtenetwerk)...4 De Warmtetafel

Nadere informatie

collectieve energiewinning uit de bodem

collectieve energiewinning uit de bodem Hertogensite en Janseniushof collectieve energiewinning uit de bodem een MIP-demonstratieproject ir. Pedro Pattijn 3 december 2014 Masterplan Energie Hertogensite Stap 1: Energiestrategie Stap 2: demoproject

Nadere informatie

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft NOTITIE PROJECT ONDERWERP Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft Bepalingsmethode DATUM 20 april 2006 STATUS Definitief 1 Inleiding...2 2 Uitgangspunten...2 3 Bepalingsmethode...2 3.1 Principe...2

Nadere informatie

Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard

Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard Eerste uitwerking van een mogelijke aanpak (concept) Greenport Arnhem-Nijmegen 1. Inleiding Het gebruik en de productie van warmte en elektriciteit is

Nadere informatie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie

Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010 Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Financieren Duurzame energie binnen Rabobank Groep Maatwerk Sustainability naast Food

Nadere informatie

Provincie Vlaams Brabant

Provincie Vlaams Brabant 170 Provincie Vlaams Brabant ENERGIE Energie is een relatief nieuw thema. De opgave om klimaatneutraal te worden, vraagt dat we vandaag nadenken over hoe we in de toekomst onze energiebehoefte gaan invullen.

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van K. Verbeek en W. Dijkstra (CDA) (d.d. 26 januari 2009) Nummer 2239

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van K. Verbeek en W. Dijkstra (CDA) (d.d. 26 januari 2009) Nummer 2239 van Gedeputeerde Staten op vragen van K. Verbeek en W. Dijkstra (CDA) (d.d. 26 januari 2009) Nummer 2239 Onderwerp Behoefte aan beleid voor aardwarmte en Koude en Warmte Opslag (KWO) Aan de leden van Provinciale

Nadere informatie

DUURZAME ENERGIEVOORZIENING COMPENSATIELOCATIES GLASTUINBOUW ZUID HOLLAND KAAG EN BRAASSEM EN OOSTFLAKKEE

DUURZAME ENERGIEVOORZIENING COMPENSATIELOCATIES GLASTUINBOUW ZUID HOLLAND KAAG EN BRAASSEM EN OOSTFLAKKEE Ecofys Netherlands BV P.O. Box 8408 NL-3503 RK Utrecht Kanaalweg 16-G NL-3526 KL Utrecht The Netherlands W: www.ecofys.nl T: +31 (0)30 662 33 00 F: +31 (0)30 662 33 01 E: info@ecofys.nl DUURZAME ENERGIEVOORZIENING

Nadere informatie

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016 Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden 11 februari 2016 1 Managementsamenvatting Inleiding De gemeente Leiden heeft in haar duurzaamheidsambitie doelen gesteld voor de korte

Nadere informatie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen

Nadere informatie

HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW. P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING. Rein Roosma 24 juni 2011

HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW. P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING. Rein Roosma 24 juni 2011 HOUSING ENERGY ENERGIE GENERERENDE WONINGBOUW P5 Eindpresentatie ARCHITECTUAL ENGINEERING Rein Roosma 24 juni 2011 INHOUD HOUSING ENERGY Haarlem & Masterplan Doel van het project Methode: Masterplan Concept

Nadere informatie

portefeuillehouder A. Hazelebach

portefeuillehouder A. Hazelebach BESLUIT B. en W. d.d. 21 MEI 2013 Advies aan het college van burgemeester en wethouders Bodemenergiesystemen B13.000215 collegevergadering 21/05/2013 commissievergadering raadsvergadering 11 juni 2013

Nadere informatie

Wavin Diensten BV. Energiebesparing. warmte-koudeopslag restwarmte. Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V.

Wavin Diensten BV. Energiebesparing. warmte-koudeopslag restwarmte. Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V. Wavin Diensten BV Energiebesparing warmte-koudeopslag restwarmte Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V. Inhoud 2 Inhoud Wavin locatie algemeen Koude opslagsysteem Ombouw naar warmte-koude

Nadere informatie

Ideeënboek Zuidplas 7 november 2007

Ideeënboek Zuidplas 7 november 2007 Ideeënboek Zu idplas 7 november 2007 Ideeënboek Zuidp las 7 november 2007 2 Ideeënboek Zuidplas 3 Ideeënboek Zuidplas Voorwoord Inleiding Voor u ligt het ideeënboek voor de Zuidplas. Deze uitgave is het

Nadere informatie

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel. BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen

Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel. BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EMG, EPC en energielabel BIC, 02-12-2011 Hans van Wolferen Externe warmtelevering, EPC en energielabel! Achtergrond, doelstelling! Getrapte eis! Invoering! EMG ontwikkeling! EMG

Nadere informatie

Toelichting Instrument 5. Onderdeel Toolbox voor energie in duurzame gebiedsontwikkeling

Toelichting Instrument 5. Onderdeel Toolbox voor energie in duurzame gebiedsontwikkeling Toelichting Instrument 5 Onderdeel Toolbox voor energie in duurzame gebiedsontwikkeling Instrument 5, Concepten voor energieneutrale wijken De gehanteerde definitie voor energieneutraal is als volgt: Een

Nadere informatie

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE JORIS KOORNNEEF DERDE NATIONAAL CONGRES BODEMENERGIE UTRECHT 29 JUNI 2018 GEOTHERMIE FAMILIE Ondiepe geothermische systemen

Nadere informatie

Kosten en baten van warmtenetten. Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016

Kosten en baten van warmtenetten. Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016 Kosten en baten van warmtenetten Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016 Warmtenetten: vele soorten en maten Van zeer lage tot zeer hoge temperatuur Van zeer klein tot

Nadere informatie

datum ondertekening; bron bekendmaking

datum ondertekening; bron bekendmaking Behoort bij raadsbesluit zaaknr. 9901 Wetstechnische informatie GEGEVENS VAN DE REGELING Overheidsorganisatie Officiële naam regeling Citeertitel Besloten door Deze versie is geldig tot (als de vervaldatum

Nadere informatie

Gijs de Man 12 oktober 2010

Gijs de Man 12 oktober 2010 Gijs de Man 12 oktober 2010 We werken aan een beter klimaat Doel Stichting Warmtenetwerk: Bevorderen van gebruik van duurzame warmte en koude en hergebruik van restwarmte t via collectieve netten. Aanpak:

Nadere informatie

Geothermie en Glastuinbouw Partners voor een duurzame toekomst? Nico van Ruiten Amsterdam, 31 maart

Geothermie en Glastuinbouw Partners voor een duurzame toekomst? Nico van Ruiten Amsterdam, 31 maart Programma Kas als Energiebron Geothermie en Glastuinbouw Partners voor een duurzame toekomst? Nico van Ruiten Amsterdam, 31 maart Inhoud Kenmerken glastuinbouw Introductie Programma Kas als Energiebron

Nadere informatie

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug

Nadere informatie

Convenant Realisatie Windenergie in de Rotterdamse haven Ondertekend op 5 september 2009 Aan boord van de Nieuwe Maze in de haven van Rotterdam

Convenant Realisatie Windenergie in de Rotterdamse haven Ondertekend op 5 september 2009 Aan boord van de Nieuwe Maze in de haven van Rotterdam Convenant Realisatie Windenergie in de Rotterdamse haven Ondertekend op 5 september 2009 Aan boord van de Nieuwe Maze in de haven van Rotterdam Voorafgaand Een belangrijke doelstelling van het energiebeleid

Nadere informatie

Programma Kas als Energiebron

Programma Kas als Energiebron Programma Kas als Energiebron Bio-WKK voor een duurzame glastuinbouw Workshop 10 september 2009 Jan Smits Agenda Productschap Tuinbouw & kengetallen glastuinbouw Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015

WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING. Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, 18 november 2015 WARMTE IS HOT VISIE, KANSEN EN ONTWIKKELING Sjaak Verburg Pipeliner terugkomdag, Inhoud: In het komende half uur: Korte introductie; Rotterdamse haven, Havenbedrijf Rotterdam en pijpleidingen Deltaplan

Nadere informatie

Gemeente Ede energieneutraal 2050

Gemeente Ede energieneutraal 2050 De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst

Nadere informatie

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem 100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck

Nadere informatie

NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis

NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie

Nadere informatie

DUTCH SMART THERMAL GRID. Het volledige rapport (eindconcept) en de samenvatting kunnen hier worden gedownload

DUTCH SMART THERMAL GRID. Het volledige rapport (eindconcept) en de samenvatting kunnen hier worden gedownload DUTCH SMART THERMAL GRID Het volledige rapport (eindconcept) en de samenvatting kunnen hier worden gedownload NEDERLAND 2016 Strategie voor de verduurzaming van de warmtevoorziening De Nederlandse energievraag

Nadere informatie

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning

Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.

Nadere informatie

Agromere Serre. Glastuinbouw in de Stad. Beperkingen. Concepten. AVAG ledenvergadering 25 juni 2008 Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw

Agromere Serre. Glastuinbouw in de Stad. Beperkingen. Concepten. AVAG ledenvergadering 25 juni 2008 Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw Agromere Serre AVAG ledenvergadering 25 juni 2008 Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw Met dank aan Marc Ruijs en Bram van der Maas Glastuinbouw in de Stad Beperkingen Ruimte Regels Kansen Meerwaarde

Nadere informatie

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens

Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens Nieuwveense Landen Meppel Diep onder Drenthe 12-6-2012 Door Wouter Deddens MeppelEnergie Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf MeppelEnergie Openingshandeling op 26-1-2012 Duurzame energie voor de woonwijk Nieuwveense

Nadere informatie

De ondergrond als basis voor een duurzame toekomst.

De ondergrond als basis voor een duurzame toekomst. De ondergrond als basis voor een duurzame toekomst. Bodemenergie in Haarlem Marc van Someren (Bodem en Water Consultancy) 14 februari 2012 ILB Congres Media Plaza - Utrecht De ondergrond als basis voor

Nadere informatie

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem

100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem 100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck

Nadere informatie

Kenniscentrum InfoMil Energie

Kenniscentrum InfoMil Energie Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Kenniscentrum InfoMil Energie 25 januari 2017 Inhoudsopgave Energie 3 Beleid, wet- en regelgeving 3 Maatregelen 5 Bestemmingsplan 7 Verwijzingen

Nadere informatie

Haags Warmtebedrijf Tussenrapportage 12 maart 2014

Haags Warmtebedrijf Tussenrapportage 12 maart 2014 Haags Warmtebedrijf Tussenrapportage 12 maart 2014 Waar staan we? Plan van aanpak 12 november 2013 vastgesteld Vooronderzoeken in volle gang: Vooronderzoek gesprekken Eneco en E.on Technische visie toekomstig

Nadere informatie

Ook de zorg van het aardgas af? Frans Rooijers directeur CE Delft

Ook de zorg van het aardgas af? Frans Rooijers directeur CE Delft Ook de zorg van het aardgas af? Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige

Nadere informatie

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving

Verduurzamen van de gebouwde omgeving. Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Verduurzamen van de gebouwde omgeving Actuele ontwikkelingen op het gebied van verduurzamen gebouwde omgeving Voorstellen: Ir. Esther Gerritsen Adviseur duurzame gebouwinstallaties team coördinator energie

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Overeenkomst kwaliteitsverbetering landelijk gebied Limburg. Partijen:

Overeenkomst kwaliteitsverbetering landelijk gebied Limburg. Partijen: Overeenkomst kwaliteitsverbetering landelijk gebied Limburg Partijen: 1. De gemeente Roermond, ten dezen vertegenwoordigd door haar burgemeester de heer H.M.J.M. van Beers, de gemeente Roermond ingevolge

Nadere informatie

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL

Tuinbouw fossielvrij. Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor. Wageningen University & Research, NL Tuinbouw fossielvrij Energiek Event 2018 Feije de Zwart, Bram Vanthoor Wageningen University & Research, NL Inhoud Achtergrond Teelten Verschillende fossiel vrije opties Veronderstellingen Voorlopige resultaten

Nadere informatie

Programma Kas als Energiebron

Programma Kas als Energiebron Programma Kas als Energiebron Co-innovatie in de glastuinbouw KIVI NIRIA jaarcongres 2010 Ir. P. Jan Smits 6 oktober 2010 Inhoud Introductie Kengetallen en energietransitie Convenant Schone en Zuinige

Nadere informatie

WKO Uw grondwater is goud waard

WKO Uw grondwater is goud waard 11/03/15 WKO Uw grondwater is goud waard agenda 15:00 uur Inleiding 15:10 uur De theorie van een WKO 15:30 uur Het onderzoek van 10 WKO s 15:50 uur Beheer en optimalisatie 16:05 uur Eigenaar aan het woord

Nadere informatie

Status Datum vergadering Gedeputeerde Staten Eindtermijn A-Openbaar 19 februari

Status Datum vergadering Gedeputeerde Staten Eindtermijn A-Openbaar 19 februari GS-Voorstel Besluitnummer PZH-2019-676717827 (DOS-2017-0009747) Status Datum vergadering Gedeputeerde Staten Eindtermijn A-Openbaar 19 februari 2019 - Onderwerp Samenwerkingsovereenkomst logistieke hotspot

Nadere informatie

Grondbank RZG Zuidplas. Bijstelling AANKOOP STRATEGIEKADER

Grondbank RZG Zuidplas. Bijstelling AANKOOP STRATEGIEKADER Grondbank RZG Zuidplas Bijstelling AANKOOP STRATEGIEKADER 2008-2011 0 Inleiding Bij de vaststelling van het ASK op 18 juni 2007 door het Algemeen Bestuur van de Grondbank RZG Zuidplas is besloten tot een

Nadere informatie

Bestuursovereenkomst overdracht bevoegdheden inzake realisatie windopgave gemeente Brielle

Bestuursovereenkomst overdracht bevoegdheden inzake realisatie windopgave gemeente Brielle Bestuursovereenkomst overdracht bevoegdheden inzake realisatie windopgave gemeente Brielle Partijen: Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, vertegenwoordigd door gedeputeerde de heer J.F. Weber, daartoe

Nadere informatie

Het kan minder! ing. P. Hameetman

Het kan minder! ing. P. Hameetman Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en

Nadere informatie

Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie

Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie januari 2011 Alle tuinders in Gelderland kunnen besparen Wilt u uw energiekosten verlagen? Door energie te

Nadere informatie

Zonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013

Zonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,

Nadere informatie

WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld. Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012

WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld. Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012 WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012 Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a. Bodemgeschiktheid b. Bouwontwikkelingen c. Omgevingsbelangen

Nadere informatie

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik

Nadere informatie

Visie op energie in de glastuinbouw

Visie op energie in de glastuinbouw Visie op energie in de glastuinbouw Vrijdag 17 maart 2017 Slimme energie-innovaties in de glastuinbouw Wilko Wisse, stafmedewerker Lans Inhoud presentatie 1. Het bedrijf Lans 2. Les in visie, missie en

Nadere informatie

Energievisie Glastuinbouw Bergerden/Huissen - Angeren

Energievisie Glastuinbouw Bergerden/Huissen - Angeren QuickTime en een -decompressor zijn vereist om deze afbeelding weer te geven. Energievisie Glastuinbouw Bergerden/Huissen - Angeren Opdrachtgever: Provincie Gelderland & Gemeente Lingewaard Adviesbureau:

Nadere informatie

Duurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling

Duurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling Duurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling 6 maart 2017 ir. A. Schiltmans MCD Meeting Bouwcampus, Grip op de Maas (heel) kort DGO Context van gas naar warmte Welke alternatieven zijn er Grootschalige

Nadere informatie

Verbreed bodembeleid

Verbreed bodembeleid Verbreed bodembeleid Ondergrondkwaliteiten in beeld Structuurvisie Rijk Beleidsvisie Bodem provincie Atlas van de ondergrond Besluit bodemenergiesystemen Hij had tekeningen gezien van de gangen waar zulke

Nadere informatie

I. Kennis te nemen van de resultaten van het verkennend onderzoek vastgelegd in de nota Warmterotonde Cluster West (september 2015).

I. Kennis te nemen van de resultaten van het verkennend onderzoek vastgelegd in de nota Warmterotonde Cluster West (september 2015). Gemeente Den Haag Ons kenmerk BSD/2015.772 RIS 286864 ONTWIKKELING WARMTEROTONDE CLUSTER WEST HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, overwegende dat: - Den Haag het doel heeft om in 2040 klimaatneutraal

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

De rol van Bodemenergie in de energietransitie Guido Bakema, IF Technology

De rol van Bodemenergie in de energietransitie Guido Bakema, IF Technology De rol van Bodemenergie in de energietransitie Guido Bakema, IF Technology 22 % van de warmtevoorziening in 2050 met Bodemenergie (CE Delft), van 4 PJ (nu) naar 100 PJ (2050) Maar, bodemenergie is geen

Nadere informatie

Warmte: transitiepad naar een CO2 neutrale wijk

Warmte: transitiepad naar een CO2 neutrale wijk Warmte: transitiepad naar een CO2 neutrale wijk Werksessie Topsector Energie 03/10/2016 Juriaan van Tilburg, Edwin van Vliet Even voorstellen > Juriaan van Tilburg 2016-heden: consultant Ecofys > Future

Nadere informatie

Thermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk

Thermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk Thermische energie uit oppervlaktewater Business case stadhuis Harderwijk Colofon Datum 28 februari 2018 Referentie Betreft Behandeld door Gecontroleerd door Versienummer 67149/LH/20180228 Thermische

Nadere informatie

DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015

DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen

Nadere informatie

Bodemenergie in de gemeente Arnhem

Bodemenergie in de gemeente Arnhem Bodemenergie in de gemeente Arnhem Congres ILB 14 februari 2012 Marc van der Burght Beleidsadviseur Energie en Bodem Open systeem Gesloten systeem 1 Arnhem wil bodemenergie als bron van duurzame energie

Nadere informatie

Ypenburg 100% duurzame warmte

Ypenburg 100% duurzame warmte Ypenburg 100% duurzame warmte Verkenning van de mogelijkheden Rotterdam, 13 november 2018 Edward.pfeiffer@rhdhv.com 06-52 01 86 58 Doelstelling van de verkenning Eneco en de Stichting Hernieuwbare Warmte

Nadere informatie

Volkspartij voor Vrijheid en Democratie FRACTIE PROVINCIALE STATEN ZUID-HOLLAND

Volkspartij voor Vrijheid en Democratie FRACTIE PROVINCIALE STATEN ZUID-HOLLAND M9 Volkspartij voor Vrijheid en Democratie FRACTIE PROVINCIALE STATEN ZUID-HOLLAND MOTIE Provinciale Staten van Zuid-Holland, bijeen op 26 april 2004, behandelend Statenvoordracht 5678 inzake Nieuwe doelstelling

Nadere informatie

Energieprestaties grondgebonden woningen

Energieprestaties grondgebonden woningen Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere

Nadere informatie